Wojciech Wilkowski Podstawy leśnictwa oraz zadrzewienia i zakrzewienia

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

POLITECHNIKA WARSZAWSKA

INSTYTUT GEODEZJI GOSPODARCZEJ

STUDIUM PODYPLOMOWE - WYCENA NIERUCHOMOŚCI

Prof. dr hab. inż. Wojciech Wilkowski

PODSTAWY ROLNICTWA, LEŚNICTWA

I GOSPODARKI WODNEJ

* * *

Część 2. PODSTAWY LEŚNICTWA

ORAZ ZADRZEWIENIA I ZAKRZEWIENIA

WARSZAWA 2007/2008

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

SPIS TREŚCI

POJĘCIA PODSTAWOWE DOTYCZĄCE LASÓW I DRZEWOSTANÓW.......................................4

1.1 L

ASY W UJĘCIU PRZEDMIOTOWYM

..............................................................................................................4

1.2 L

ASY W UJĘCIU PODMIOTOWYM

.................................................................................................................6

PLAN URZĄDZANIA LASU ......................................................................................................................7

2.1 M

IEJSCA GDZIE ZNAJDUJĄ SIĘ PLANY URZĄDZANIA LASU

............................................................................8

2.2 R

ODZAJE INFORMACJI JAKIE NALEŻY OBLIGATORYJNIE POZYSKIWAĆ PRZY WYCENIE Z PLANÓW

URZĄDZANIA LASU

...............................................................................................................................................8

2.3 O

PRACOWANIA KARTOGRAFICZNE STANOWIĄCE CZĘŚCI SKŁADOWE PLANU URZĄDZANIA LASU

................9

2.4 O

PRACOWANIE KARTOGRAFICZNE STANOWIĄCE CZĘŚĆ SKŁADOWĄ UPROSZCZONEGO PLANU URZĄDZANIA

LASU

……………………...................................................................................................................................10

OBOWIĄZKI WŁAŚCICIELI LASÓW ................................................................................................10

LASY OCHRONNE .................................................................................................................................11

4.1 R

ODZAJE LASÓW

KTÓRE MOGĄ BYĆ UZNANE ZA OCHRONNE

(

ART

USTAWY O LASACH

) .....................11

4.2 S

ZCZEGÓLNE SPOSOBY PROWADZENIA GOSPODARKI LEŚNEJ W LASACH UZNANYCH ZA OCHRONNE

..........12

GOSPODAROWANIE MIENIEM SKARBU PAŃSTWA BĘDĄCYM W ZARZĄDZIE LASÓW

PAŃSTWOWYCH...............................................................................................................................................12

5.1 S

PRZEDAŻ LASÓW

GRUNTÓW I INNYCH NIERUCHOMOŚCI

.........................................................................12

5.2 N

ABYWANIE PRZEZ

ASY

AŃSTWOWE NIERUCHOMOŚCI

.........................................................................13

5.3 P

RZEKAZYWANIE PRZEZ

ASY

AŃSTWOWE NIERUCHOMOŚCI

.................................................................15

5.4 Z

AMIANA NIERUCHOMOŚCI

.......................................................................................................................15

5.5 S

PRZEDAŻ PRZEZ

ASY

AŃSTWOWE NIERUCHOMOŚCI ZABUDOWANYCH BUDYNKAMI MIESZKALNYMI I

SAMODZIELNYCH LOKALI MIESZKALNYCH ORAZ GRUNTÓW Z BUDYNKAMI MIESZKALNYMI W BUDOWIE

. ...........15

PODATEK LEŚNY ..................................................................................................................................16

6.1 Z

WOLNIENIA OD PODATKU LEŚNEGO

……………………………………………………………………..17

7. ZALESIENIE GRUNTÓW……………………………………………………..……………………………18

8. PRZESTRZENNY PODZIAŁ LASÓW.........................................................................................................21

8.1 O

DDZIAŁY LEŚNE

......................................................................................................................................22

8.2 W

YŁĄCZENIA TAKSACYJNE

......................................................................................................................22

8.3 P

ODODDZIAŁY LEŚNE

...............................................................................................................................23

8.4 L

UKI

KĘPY

GNIAZDA

...............................................................................................................................25

8.5 C

HARAKTERYSTYKA PARAMETRÓW STANOWIĄCYCH PODSTAWĘ DO WYODRĘBNIANIA WYŁĄCZEŃ

TAKSACYJNYCH

..................................................................................................................................................25

METODY OKREŚLANIA MIĄŻSZOŚCI POJEDYŃCZEGO DRZEWA..........................................36

9.1 O

KREŚLENIE MIĄŻSZOŚCI POJEDYNCZEGO DRZEWA W TECHNICE POMIARU SZCZEGÓŁOWEGO

..................36

9.2 O

KREŚLENIE MIĄŻSZOŚCI POJEDYNCZEGO DRZEWA W TECHNICE POMIARU PRZYBLIŻONEGO

....................37

10. METODY OKREŚLANIA MIĄŻSZOŚCI DRZEWOSTANU ..............................................................39

10.1

KREŚLENIE MIĄŻSZOŚCI DRZEWOSTANÓW W TECHNICE POMIAROWEJ

...............................................39

10.2

KREŚLENIE MIĄŻSZOŚCI DRZEWOSTANU W TECHNICE POMIAROWO

SZACUNKOWEJ

ŁĄD

IE ZDEFINIOWANO ZAKŁADKI

11. SZACUNEK BRAKARSKI .......................................................................................................................41

11.1 NORMALIZACJA W SZACUNKACH BRAKARSKICH……………….…………………………42
11.2 KLASYFIKACJA WYMIAROWA………………………………………………………………….42
11.3 KLASYFIKACJA JAKOŚCIOWA……………………………………………………………….….43
11.4 DEFINICJE PODSTAWOWYCH POJĘĆ WG NORM………………………………………….....43

12. GRUNTY ZADRZEWIONE I ZAKRZEWIONE ...................................................................................45

12.1

HARAKTERYSTYKI DRZEWOSTANÓW STANOWIĄCYCH ZADRZEWIENIA

...............................................45

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

12.2

ORMY ZADRZEWIEŃ

...........................................................................................................................46

12.3

ODZAJE ZADRZEWIEŃ

........................................................................................................................46

12.4

UNKCJA ZADRZEWIEŃ

........................................................................................................................47

12.5

ROJEKTOWANIE ZADRZEWIEŃ

............................................................................................................47

12.6

AKŁADANIE I PIELĘGNOWANIE ZADRZEWIEŃ

......................................................................................48

12.7

YTKOWANIE ZADRZEWIEŃ

...............................................................................................................48

13. PARKI, OGRODY OZDOBNE I ZIELEŃCE ...................................................48

14. Załączniki …………………………………………………………………………50-53

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

1. POJĘCIA PODSTAWOWE DOTYCZĄCE LASÓW

I DRZEWOSTANÓW.

1.1 Lasy w ujęciu przedmiotowym.

Lasem, zgodnie z definicją określoną w ustawie o lasach ( Dz. U. nr 56 z 2000 (tekst jednolity

z późniejszymi zmianami) jest grunt:

1) o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi)-

drzewami i krzewami oraz runem leśnym-lub przejściowo ich pozbawiony:

a) przeznaczony do produkcji leśnej lub

b) stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo

c) wpisany do rejestru zabytków

2) związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej:

budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu,

drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania

drewna, a także wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.

Wyróżnia się następujący podział gruntów leśnych na kategorie użytkowania (Instrukcja

urządzania lasu) z 2003 r.:

1) grunty leśne zalesione, do których zalicza się:

a) drzewostany, to jest:

- uprawy (w tym plantacyjne uprawy nasienne i rejestrowane uprawy pochodne) oraz

młodniki o zadrzewieniu 0,5 i wyższym; do upraw zalicza się odnowienia i zalesienia

od chwili ich powstania do osiągnięcia zwarcia, a do młodników od osiągnięcia

zwarcia do osiągnięcia przez gatunek panujący wymiarów grubizny,

- drzewostany II klasy wieku 21-40 lat o zadrzewieniu 0,4 i wyższym(z ≥ 0,4),

- drzewostany III i starszych klas wieku (powyżej 41 lat) o zadrzewieniu 0,3

i wyższym (z ≥ 03),

- drzewostany w klasie odnowienia i w klasie do odnowienia,

Uwaga: Stosuje się odstępstwo od kryterium zadrzewienia dla upraw i młodników; po

cięciu uprzątającym rębnią gniazdową zupełną (IIIa), za uprawę lub młodnik uznaje

się również odnowienie na gniazdach o zadrzewieniu 0,3 lub 0,4.

b) plantacje drzew, to jest:

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

- plantacje nasienne,

- plantacje leśnych gatunków drzew szybko rosnących,

2) grunty leśne niezalesione:

a) w produkcji ubocznej, to jest założone w gruntach zaliczonych do lasów:

- plantacje choinek,

- plantacje krzewów,

- poletka łowieckie,

b) do odnowienia, to jest przejściowo pozbawione drzewostanu i przewidywane do

odnowienia w najbliższych latach, w tym:

- zręby – pozbawione drzewostanu w ciagu ostatnich 2 lat, a w razie klęsk

żywiołowych w ciągu ostatnich 5 lat,

- halizny – pozbawione drzewostanu dłużej niż 2 lata, a w razie klęsk żywiołowych

dłużej niż 5 lat oraz uprawy i młodniki I klasy wieku o zadrzewieniu niższym niż 0,5

(z< 0,5),

- płazowany – porośnięte drzewami II klasy wieku 21-40 lat o zadrzewieniu do 0,3

włącznie (z ≤ 0,3), albo drzewami III i wyższych klas wieku (powyżej 41 lat) o

zadrzewieniu do 0,2 włącznie (z ≤ 0,2),

c) pozostałe powierzchnie leśne niezalesione, w tym:

- przewidziane do naturalnej sukcesji, do których mogą być zaliczone dotychczasowe

wieloletnie halizny na terenach szczególnie trudnych do odnowienia (np. na

siedliskach bagiennych), jak również niewielkie odkryte powierzchnie o charakterze

miejsc widokowych lub polan śródleśnych,

- objęte szczególną ochroną (przy czym istotna jest faktyczna funkcja i rola w

ekosystemie, a nie formalne objecie ochroną prawną), do których mogą być

zaliczone śródleśne „oczka wodne”, torfowiska, mszary, naturalne zbiorniki wodne,

bagna, płaty roślinności chronionej (np. w strefie górnej granicy lasu), jak również

takie fragmenty gruntów leśnych nie zalesionych, których odnowienie może wpłynąć

bardzo niekorzystnie na warunki bytowania występujących tam zwierząt

chronionych,

- wylesienia na gruntach leśnych przewidywanych do wyłączenia z produkcji,

3) grunty związane z gospodarką leśną, to jest:

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

a) budynki i budowle – wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej (zgodnie z art. 3

pkt 2 ustawy o lasach, co zostało potwierdzone w art. 2 pkt. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia

1997 r. o gospodarce nieruchomościami,

b) urządzenia melioracji wodnych, tj. znajdujące się w granicach kompleksu leśnego

rowy melioracji szczegółowej oraz inne urządzenia melioracji wodnych,

c) linie podziału przestrzennego lasu, które stanowią:

- linie podziału powierzchniowego,

- inne linie podziału przestrzennego lasu w granicach kompleksu leśnego (inne – tak

jak zostały określone w rejestrze gruntów nadleśnictwa),

d) drogi leśne, tj. drogi znajdujące się w granicach kompleksu leśnego, a nie zaliczone

do dróg publicznych (w tym również kolejki leśne),

e) tereny pod liniami energetycznymi (również telefonicznymi); kategoria ta nie dotyczy

linii napowietrznych nad gruntami nieleśnymi, w tym nad gruntami wyłączonymi z

produkcji zgodnie z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych,

f) szkółki leśne, czyli otwarte powierzchnie przeznaczone do produkcji sadzonek drzew

i krzewów; kategoria ta nie dotyczy tzw. szkółek podokapowych, które opisywane są

w ramach drzewostanu w którym są założone,

g) miejsca składowania drewna czyli składy i składnice drewna,

h) parkingi leśne oraz inne urządzenia turystyczne (inne – tak jak zostały określone w

rejestrze gruntów nadleśnictwa).

1.2 Lasy w ujęciu podmiotowym

W ujściu podmiotowym wyróżnia się:

1) Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa

2) Lasy stanowiące własność innych podmiotów, tj. osób prawnych, i osób fizycznych

Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa znajdują się:

1) w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe

2) w trwałym zarządzie parków narodowych

3) w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa

4) w użytkowaniu wieczystym na mocy odrębnych przepisów

(art. 4 cytowanej ustawy o lasach).

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

Nadzór nad gospodarką leśną w lasach stanowiących własność Skarbu Państwa sprawuje

minister własciwy do spraw środowiska.

Nadzór nad gospodarką leśną w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa sprawuje

starosta. W przypadku lasu który obejmuje obszar więcej niż jednego powiatu, właściwy

miejscowo jest starosta powiatu, na którego terenie znajduje się większa cześć tego lasu.

2. PLAN URZĄDZENIA LASU I UPROSZCZONY PLAN URZĄDZENIA

LASU

Plan urządzenia lasu - podstawowy dokument gospodarki leśnej opracowany dla określonego

obiektu, zawierający opis i ocenę stanu lasów oraz cele, zadania i sposoby prowadzenia

gospodarki leśnej. (Ustawa o lasach - art. 6 ust. 6).

Plan ten zatwierdza Minister właściwy do spraw środowiska (art. 22 ust. o lasach).

Uproszczony plan urządzenia lasu - plan opracowany dla lasu o obszarze co najmniej 10 ha,

stanowiącego zwarty kompleks leśny zawierający:

1) skrócony opis lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia,

2) podstawowe zadania dotyczące gospodarki leśnej (art. 6 ust. 7 ustawy o lasach).

Plany ten zatwierdza:

1) Minister właściwy do spraw środowiska w odniesieniu do lasów wchodzących w skład

Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa;

2) Starosta po uzyskaniu opinii właściwego terytorialnie nadleśniczego (art. 22 ustawy o

lasach).

Plany urządzania lasu oraz uproszczone plany urządzania lasu wykonuje się raz na 10 lat:

a) w odniesieniu lasów będących w zarządzie Lasów Państwowych; na zlecenie i koszt

Lasów Państwowych;

b) w odniesieniu do lasów nie stanowiących własności SP należących do osób fizycznych i

wspólnot gruntowych na zlecenie starosty wykonującego zadanie z zakresu administracji

rządowej ;

c) dla pozostałych lasów na zlecenie i koszt właściciela.

Dla lasów rozdrobnionych o powierzchni do 10 ha nie stanowiących własności Skarbu

Państwa zadania z zakresu gospodarki leśnej określa decyzja starosty wydana na podstawie

inwentaryzacji stanu lasu (art. 19 ust. 3 ustawy o lasach). W odniesieniu do tego typu lasów

wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa zadania z zakresu

gospodarki leśnej na podstawie inwentaryzacji stanu lasów określa nadleśniczy.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

Inwentaryzację stanu lasu dla lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa

przeprowadza się na zlecenie starosty wykonującego zadania z zakresu administracji

rządowej.

Inwentaryzację stanu lasu dla lasów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu

Państwa wykonuje się na zlecenie i koszt Agencji Nieruchomości Rolnych.

2.1 Miejsca gdzie znajdują się plany urządzania lasu

Wgląd do planu urządzania lasu dla Lasów Państwowych obejmujący obszar nadleśnictwa

rzeczoznawca może uzyskać:

1) w właściwych nadleśnictwach

2) w regionalnych dyrekcjach Lasów Państwowych.

Niezbędne informacje o nieruchomości leśnej rzeczoznawca majątkowy znajdzie w II-gim

tomie tego planu ’’ Szczegółowe dane inwentaryzacji lasu dla poszczególnych obrębów

leśnych”, który znajduje się w nadleśnictwie oraz Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych.

Rzeczoznawca w szczególności powinien korzystać z danych tego tomu dotyczących „opisów

taksacyjnych”.

Wgląd do uproszczonego planu urządzania lasu rzeczoznawca może uzyskać w urzędzie

starosty oraz w nadleśnictwie któremu starosta powierzył w drodze porozumienia

prowadzenie w jego imieniu spraw z zakresu nadzoru nad gospodarką leśną w lasach nie

stanowiących własności Skarbu Państwa.

Właściciel lasu będący osobą fizyczną otrzymuje część uproszczonego planu urządzania lasu

dotyczącą lasu stanowiącego jego własność - jako załącznik do aktu zatwierdzającego plan.

Uproszczony plan urządzania lasów stanowiących własność osób prawnych znajduje się:

1) u właściciela lasu oraz w urzędzie starosty

2) we właściwych nadleśnictwach Lasów Państwowych

2.2 Rodzaje informacji jakie należy obligatoryjnie pozyskiwać przy wycenie z

planów urządzania lasu

Przy wycenie lasów niezależnie od stosowanej metody z planu urządzania lasu należy uzyskać

informacje dotyczące:

1) przyjętego wieku rębności drzewostanu,

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

2) siedliskowego typu lasu,

3) uszkodzeń drzewostanów wywołanych przez czynniki o charakterze biotycznym (owady i

grzyby pasożytnicze),

4) położeniu drzewostanu w określonej strefie uszkodzeń wywołanych ujemnym wpływem

przemysłowych zanieczyszczeń powietrza,

5) wskazań gospodarczych i zadań jakie właściciel zobowiązany jest realizować w zakresie

gospodarki leśnej

2.3 Opracowania kartograficzne stanowiące części składowe planu

urządzania lasu

Podstawowymi mapami stanowiącymi części składowe planu są:

a) Mapa gospodarcza nadleśnictwa; skala 1:5000 (rysunek fragmentu mapy na str. 22)

Poniżej przedstawiono przykłady opisów tej mapy.

Opisy oddziałów leśnych:

128

24 50

5 32

(Re

, )

z −

;

128

Opisy pododdziałów stanowiących:

• grunty leśne

•

użytki rolne

;

−

Ł V

−

b) Mapy przeglądowe w skalach 1:20 000 lub 1: 25 000

c) Mapa sytuacyjna obszaru w granicach terytorialnego zasięgu nadleśnictwa.

d) Mapa sytuacyjno-przeglądowa funkcji lasu.

e) Mapa przeglądowa drzewostanów skala 1:20 000 lub 1:25000

Przykłady opisów występujących na tych mapach; dotyczące pododdziałów leśnych:

;

−

;

b −

Na mapie tej kolorami oznaczone są:

•

granice rezerwatów oraz drzewostanów nasiennych

•

tła poszczególnych drzewostanów, wg przedziałów wiekowych i gatunków panujących

•

granice gruntów leśnych projektowanych do odnowienia (płazowin, halizn, zrębów)

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

2.4 Opracowanie kartograficzne stanowiące część składową uproszczonego

planu urządzania lasu

W ramach tego planu wykonuje się mapę gospodarczą dla lasów położonych w granicach
określonej wsi.
Przykłady opisu tej mapy są następujące:

;

−

III

Kolorami przedstawione są zasięgi poszczególnych drzewostanów, a intensywność tych

kolorów oznacza przynależność do podziału wiekowego: 1-20 lat - odcień mało intensywny,

21–do przedrębnych - odcień średnio intensywny, rębne i starsze – odcień intensywny.

3. OBOWIĄZKI WŁAŚCICIELI LASÓW

Lasy stanowią szczególnego rodzaju użytki gruntowe. Zasady gospodarki na obszarach

leśnych oraz obowiązki jakie ciążą na właścicielach lasów określa przepis szczególny jakim
jest ustawa o lasach.
Według wymienionej ustawy gospodarką leśną prowadzi się według następujących zasad: (art.
8 ustawy o lasach)
1) powszechnej ochrony lasów,
2) trwałości utrzymania lasów,
3) ciągłości i zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów,
4) powiększania zasobów leśnych.

W celu zapewnienia powszechnej ochrony lasów właściciele lasów są obowiązani do

kształtowania równowagi w ekosystemach leśnych, podnoszenia naturalnej odporności
drzewostanów, a w szczególności do:
1) wykonywania zabiegów profilaktycznych i ochronnych zapobiegających powstawaniu

i rozprzestrzenianiu się pożarów,

2) zapobiegania, wykrywania i zwalczania nadmiernie pojawiających i rozprzestrzeniających

się organizmów szkodliwych,

3) ochrony gleby i wód leśnych.

W przypadku niewykonania obowiązków, o których mowa w p. 1-3 w lasach nie

stanowiących własności Skarbu Państwa zadania właścicieli lasów określa, w drodze decyzji
starosta.

W celu zapewnienia trwałości utrzymania lasów właściciele lasów są obowiązani do

zapewniania ciągłości ich użytkowania w szczególności do:

1) zachowaniu w lasach roślinności leśnej (upraw leśnych) oraz naturalnych bagien, łąk i

torfowisk,

2) ponownego wprowadzania roślinności leśnej (upraw leśnych) w lasach w okresie do 2 lat

od usunięcia drzewostanu, a w razie szkód wywołanych przez pożary i inne klęski
ż

ywiołowe - w okresie do 5 lat,

3) pielęgnowania i ochrony lasu w tym również ochrony przeciwpożarowej,

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

4) przebudowy drzewostanu, który nie zapewnia osiągnięcia celów gospodarki leśnej

zawartych w planie urządzania lasu, uproszczonym planie urządzania lasu lub decyzji
starosty,

5) racjonalnym użytkowaniu lasu w sposób trwale zapewniający optymalną realizację

wszystkich jego funkcji przez:
a) pozyskiwanie drewna w granicach nie przekraczających możliwości produkcyjnych lasu
b) pozyskiwanie surowców i produktów ubocznego użytkowania lasu w sposób

zapewniający możliwość ich biologicznego odtworzenia, a także ochronę runa leśnego.

Zmiana lasu na użytek rolny jest dopuszczalna w przypadkach szczególnie uzasadnionych

potrzeb właścicieli lasów.

W stosunku do lasów stanowiących własność Skarbu Państwa decyzję w tym zakresie

wydaje dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych na wniosek nadleśniczego.

W stosunku do lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa decyzję wydaje starosta

na wniosek właściciela lasu.

4. LASY OCHRONNE

Minister właściwy do spraw środowiska, w drodze decyzji uznaje las za ochronny lub

pozbawia go tego charakteru na wniosek Dyrektora Generalnego LP zaopiniowany przez radę
gminy w odniesieniu do lasów stanowiących własność Skarbu Państwa.

Starosta po uzgodnieniu a właścicielem lasu i po zasięgnięciu opinii rady gminy, w

drodze decyzji, uznaje las za ochronny lub pozbawia go tego charakteru – w odniesieniu do
pozostałych lasów.

4.1 Rodzaje lasów, które mogą być uznane za ochronne

Za lasy szczególnie chronione (lasy ochronne) mogą być uznane lasy, które:

1) chronią glebę przed zmywaniem lub wyjaławianiem, powstrzymują usuwanie się ziemi,

obrywanie się skał lub lawin,

2) chronią zasoby wód powierzchniowych i podziemnych, regulują stosunki hydrologiczne w

zlewni oraz na obszarach wododziałów,

3) ograniczają powstawanie lub rozprzestrzenianie się lotnych piasków

4) są trwale uszkodzone na skutek działalności przemysłu

5) stanowią drzewostany nasienne lub ostoje zwierząt i stanowiska roślin podlegających

ochronie gatunkowej,

6) mają szczególne znaczenie przyrodniczo-naukowe lub dla obronności i bezpieczeństwa

kraju,

7) są położone:

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

a) w granicach administracyjnych miast i w odległości do 10 km od granic

administracyjnych miast liczących ponad 50 tys. mieszkańców,

b) w strefach ochronnych wokół sanatoriów i uzdrowisk,

c) w strefie górnej granicy lasów.

4.2 Szczególne sposoby prowadzenia gospodarki leśnej w lasach uznanych

za ochronne

W lasach uznanych za ochronne mogą być ustalone szczególne sposoby prowadzenia

gospodarki leśnej, polegające na:

1) ograniczeniu pozyskania drewna, choinek, kory, igliwia, zwierzyny oraz płodów runa

leśnego,

2) konieczności wykonania określonych zabiegów w zakresie zagospodarowania i ochrony

lasów,

3) zakładania i utrzymywania urządzeń ochronnych,

4) ograniczeniu udostępnienia lasów dla ludności.

Zasady te określa rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i

Leśnictwa z 25.08.1992 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania lasów za ochronne oraz

szczegółowych zasad prowadzenia w nich gospodarki leśnej (Dz. U. Nr 67 z 1992 r.).

5. GOSPODAROWANIE MIENIEM SKARBU PAŃSTWA BĘDĄCYM W

ZARZĄDZIE LASÓW PAŃSTWOWYCH

W zarząd Lasów Państwowych (nadleśnictw) przekazuje się stanowiące własność SP grunty

przeznaczone do zalesienia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego lub w

decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Decyzję o przekazaniu wydaje starosta .

5.1 Sprzedaż lasów, gruntów i innych nieruchomości

Sprzedaż lasów, gruntów i innych nieruchomości znajdujących się w zarządzie Lasów

Państwowych może następować w przypadkach:

1) zbywania udziałów lasów stanowiących własność SP we współwłasnościach,

2) regulacji granicy polno-leśnej,

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

3) stwierdzenia przez nadleśniczego nieprzydatności gruntów, budynków lub budowli na

potrzeby gospodarki leśnej,

4) zmiany przeznaczenia na cele nieleśne i nierolnicze,

5) podyktowanych ważnymi względami gospodarczymi lub społecznymi o ile nie narusza to

interesu Skarbu Państwa.

Sprzedaż przez nadleśnictwo nieruchomości, o których mowa w p. 1-4, wymaga zgody

Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych. Nadleśniczy może samodzielnie sprzedać

grunty leśne i nieleśne o powierzchni do 1 hektara jeśli stanowią enklawę wśród gruntów

innej formy własności.

Sprzedaż nieruchomości podyktowanych podyktowana ważnymi względami gospodarczymi

lub społecznymi może następować na wniosek Dyrektora Generalnego za zgodą ministra

właściwego do spraw środowiska.

Sprzedaż nieruchomości wymienionych w p. 1-5 następuje w drodze przetargu publicznego.

Zasady i tryb przeprowadzania przetargu na sprzedaż lasów, gruntów i innych nieruchomości

znajdujących się w zarządzie Lasów Państwowych określa rozporządzenie Ministra

rodowiska z dnia 20 kwietnia 2007 ( Dz. U. Nr 78 poz. 532).

W razie sprzedaży położonych w granicach administracyjnych miasta lasów, gruntów i innych

nieruchomości znajdujących się zarządzie lasów – gminie służy prawo pierwokupu.

5.2 Nabywanie przez Lasy Państwowe nieruchomości

Jednostki organizacyjne Lasów Państwowych (Generalna Dyrekcja, regionalne dyrekcje oraz

nadleśnictwa) mogą nabywać stanowiące własność osób fizycznych lub prawnych lasy oraz

grunty przeznaczone do zalesienia jak również inne grunty i nieruchomości jeżeli jest to

uzasadnione potrzebami gospodarki leśnej i nie narusza interesu Skarbu Państwa.

Zasady nabywania lasów, gruntów przeznaczonych do zalesienia oraz innych nieruchomości

stanowiących własność osób fizycznych i prawnych określiło rozporządzenie Ministra

ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa z 25.05.1998 (Dz. U. Nr 69 )

5.3 Przekazywanie przez Lasy Państwowe nieruchomości

a) Lasy Państwowe mogą w drodze umowy zawartej pomiędzy Dyrektorem Generalnym a

Prezesem Agencji Nieruchomości Rolnych przekazywać nieodpłatnie lasy i grunty, na

których nie jest możliwe prowadzenie racjonalnej gospodarki, stanowiące w szczególności

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

enklawy i półenklawy wśród gruntów wchodzących do Zasobu Własności Rolnej Skarbu

Państwa.

b) Nieruchomości przeznaczone na drogi krajowe, stanowiące własność Skarbu Państwa,

zarządzane przez Lasy Państwowe, stają się nieodpłatnie, z mocy prawa, przedmiotem

trwałego zarządu ustanowionego na rzecz Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i

Autostrad z dniem, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji drogi krajowej stała się

ostateczna. Ustanowienie trwałego zarządu stwierdza wojewoda w drodze decyzji. Decyzja

ta stanowi podstawę wpisu do księgi wieczystej.

c) W razie zmiany przeznaczenia gruntów leśnych lub rolnych znajdujących się w zarządzie

Lasów Państwowych na cele nieleśne lub nierolnicze, dokonanej w trybie przepisów o
ochronie gruntów rolnych i leśnych, w związku z potrzebami innej jednostki
organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej, przekazanie tych gruntów następuje
nieodpłatnie, w drodze umowy o przeniesienie zarządu pomiędzy kierownikiem jednostki
organizacyjnej a:

1) nadleśniczym - w przypadku gruntów pochodzących z obszaru jednego

nadleśnictwa,

2) dyrektorem regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych - w przypadku gruntów

pochodzących z obszaru więcej niż jednego nadleśnictwa.

Do przejmowania w zarząd Lasów Państwowych lasów, gruntów i innych nieruchomości

stanowiących własność Skarbu Państwa, będących w zarządzie innych jednostek

organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, bądź przekazywania przez Lasy

Państwowe w zarząd innych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości

prawnej zarządzających mieniem Skarbu Państwa takich nieruchomości, bez zmiany ich

przeznaczenia, stosuje się odpowiednio wyżej wymienione zasady.

d) Na wniosek starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, grunty, o

których mowa w pkt. c, oraz nieprzydatne dla potrzeb gospodarki leśnej budynki i

budowle, wraz z gruntem niezbędnym do korzystania z nich, mogą być przekazane przez

Lasy Państwowe w użytkowanie wieczyste osobie prawnej lub użytkowanie innej jednostce

organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej.

e) Lasy przeznaczone do produkcji leśnej pozostające z zarządzie Lasów Państwowych mogą

być za zgodą dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych wydzierżawiane przez

nadleśniczego z zachowaniem celów i zadań gospodarki leśnej określonych w planach

urządzania lasów.

f) Dyrektor Generalny na wniosek zainteresowanego ministra, wojewody, gminy lub związku

komunalnego, może przekazać w użytkowanie wskazanej przez wnioskodawcę jednostce

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

organizacyjnej lasy, grunty oraz inne nieruchomości, bez zmiany ich dotychczasowego

przeznaczenia na określone cele związane z: obronnością kraju, nauką lub dydaktyką,

ochroną przyrody, ochroną ujść wodnych, przeciwdziałaniu niebezpieczeństwa powodzi,

ochroną wybrzeża morskiego, lecznictwa, ochroną dóbr kultury, wypoczynku ludności,

gospodarki rolnej.

g) Dyrektor Generalny Lasów Państwowych może na wniosek Ministra Obrony Narodowej za

zgodą Ministra właściwego do spraw Środowiska wyłączyć z zarządu Lasów

Państwowych nieruchomości i przekazać je w zarząd jednostce organizacyjnej podległej

Ministrowi Obrony Narodowej.

5.4 Zamiana nieruchomości

Nieruchomości pozostające w zarządzie Lasów Państwowych mogą być przedmiotem

zamiany na inne nieruchomości w przypadkach uzasadnionych potrzebami i celami

gospodarki leśnej, po ich wycenie przez osoby posiadające uprawnienia z zakresu szacowania

nieruchomości. Zamiana dokonywana przez nadleśniczego wymaga zgody dyrektora

regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych. Zamiana dokonywana przez dyrektora regionalnej

dyrekcji Lasów Państwowych wymaga zgody Dyrektora Generalnego.

5.5 Sprzedaż przez Lasy Państwowe nieruchomości zabudowanych

budynkami mieszkalnymi i samodzielnych lokali mieszkalnych oraz
gruntów z budynkami mieszkalnymi w budowie.

Lasy Państwowe mogą sprzedawać nieruchomości zabudowane budynkami mieszkalnymi i

samodzielne lokale mieszkalne, zwane dalej "lokalami", oraz grunty z budynkami

mieszkalnymi w budowie, nieprzydatne Lasom Państwowym.

Ustalenie ceny nieruchomości przy sprzedaży, następuje na zasadach określonych w

przepisach o gospodarce nieruchomościami.

Łącznie z lokalami sprzedaje się grunty wraz z przynależnościami, niezbędne do korzystania z

lokali. Grunty pod budynkami oraz grunty z budynkami związane, będące przedmiotem

sprzedaży, uważa się za grunty wyłączone z produkcji rolnej i leśnej w rozumieniu przepisów

o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Grunty te podlegają z urzędu ujawnieniu w

miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz ewidencji gruntów i budynków

jako grunty zabudowane.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

6. PODATEK LEŚNY

Zasady dotyczące opodatkowania lasów określone zostały w ustawie o podatku

leśnym z dnia 30 października 2002 r. /Dz.U. Nr 200 z 2002 r z zmianą publikowaną w Dz.U.

Nr 216 z 2002 r./.

Zgodnie z wymienioną ustawą o opodatkowaniu podatkiem leśnym podlegają

określone w ustawie lasy z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności

gospodarczej niż działalność leśna.

Lasem w rozumieniu ustawy o podatku leśnym są grunty leśne sklasyfikowane w

ewidencji gruntów i budynków jako lasy.

Podatnikami podatku leśnego są:

1) osoby fizyczne

2) osoby prawne

3) jednostki organizacyjne, w tym spółki, nieposiadające osobowości prawnej będące:

a) właścicielami lasów z tym, że w przypadku gdy właścicielem lasów jest Skarb

Państwa to:

€

w odniesieniu do lasów pozostających w Zarządzie Państwowego

Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe podatnikami podatku leśnego są

jednostki organizacyjne Lasów Państwowych,

€

w odniesieniu do lasów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej

Skarbu Państwa podatnikami podatku leśnego są jednostki organizacyjne

Agencji Nieruchomości Rolnej Skarbu Państwa,

€

w odniesieniu do pozostałych lasów SP inni ich posiadacze.

b) posiadaczami samoistnymi lasów, (władającymi w rozumieniu rozporządzenia w

sprawie ewidencji gruntów i budynków)

c) użytkownikami wieczystymi lasów.

Podstawę opodatkowania podatkiem leśnym stanowi powierzchnia lasu wyrażona w

hektarach wynikająca z ewidencji gruntów i budynków.

Podatek leśny od 1 ha, za rok podatkowy wynosi, równowartość pieniężną 0,220 m

drewna, obliczaną według średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za

pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

Do ceny, o której mowa, nie wlicza się kwoty podatku od towarów i usług.

Dla lasów ochronnych oraz lasów wchodzących w skład rezerwatów przyrody i parków

narodowych stawka podatku leśnego ulega obniżeniu o 50 %.

rednią cenę sprzedaży drewna ustala się na podstawie komunikatu Prezesa Głównego

Urzędu Statystycznego, ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej

„Monitor Polski” w terminie 20 dni po upływie trzeciego kwartału.

Rada gminy może obniżyć kwotę stanowiącą średnią cenę sprzedaży drewna, przyjmowaną

jako podstawa obliczania podatku leśnego na obszarze gminy.

Organem podatkowym właściwym w sprawach podatku leśnego jest wójt (burmistrz,

prezydent miasta).

6.1 Zwolnienia od podatku leśnego.

Zwolnienia od podatku leśnego mają charakter przedmiotowy i podmiotowy.

Zwalnia się od podatku leśnego w ujęciu przedmiotowym:

1) lasy z drzewostanem w wieku do 40 lat;

2) lasy wpisane indywidualnie do rejestru zabytków;

3) użytki ekologiczne.

Zwolnienia od podatku leśnego w ujęciu podmiotowym obejmują:

1) szkoły wyższe, wyższe szkoły zawodowe oraz wyższe szkoły wojskowe;

2) szkoły, placówki, zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli – publiczne i

niepubliczne, oraz organy prowadzące te szkoły, placówki i zakłady odpowiednio z tytułu

zarządu, użytkowania lub użytkowania wieczystego nieruchomości szkolnych;

3) placówki naukowe Polskiej Akademii Nauk;

4) prowadzących zakłady pracy chronionej lub zakłady aktywności zawodowej w zakresie

lasów wymienionych w decyzji w sprawie przyznania statusu zakładu pracy chronionej

lub zakładu aktywności zawodowej lub zgłoszonych wojewodzie – zajętych na

prowadzenie tego zakładu, z wyłączeniem lasów, które znajdują się w posiadaniu

zależnym podmiotów niebędących prowadzącymi zakład pracy chronionej lub zakład

aktywności zawodowej;

5) Rada gminy, w drodze uchwały, może wprowadzić inne zwolnienia przedmiotowe.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

7. ZALESIENIE GRUNTÓW

Powiększanie zasobów leśnych następuje w wyniku zalesienia gruntów oraz

podwyższania produkcyjności lasu w sposób określony w planie urządzenia lasu.

Do zalesienia mogą być przeznaczone nieużytki, grunty rolne nieprzydatne do produkcji

rolnej i grunty rolne nieużytkowane rolniczo oraz inne grunty nadające się do zalesienia, a w

szczególności: (art. 14.1 ustawy o lasach)

1) grunty położone przy źródliskach rzek lub potoków, na wododziałach, wzdłuż

brzegów rzek oraz na obrzeżach jezior i zbiorników wodnych;

2) lotne piaski i wydmy piaszczyste;

3) strome stoki, zbocza, urwiska i zapadliska;

4) hałdy i tereny po wyeksploatowanym piasku, żwirze, torfie i glinie.

Wielkość zalesień, ich rozmieszczenie oraz sposób realizacji określa krajowy program

zwiększania lesistości opracowany przez ministra właściwego do spraw środowiska,

zatwierdzony przez Radę Ministrów w 2003 roku (aktualizacja programu).

Grunty przeznaczone do zalesienia określa miejscowy plan zagospodarowania

przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Obowiązek zalesiania gruntów ciąży na nadleśniczych w odniesieniu do gruntów w

zarządzie Lasów Państwowych oraz na właścicielach lub użytkownikach wieczystych

pozostałych gruntów.

Zasady zalesiania gruntów przez producentów rolnych będących osobami fizycznymi

oraz spółdzielnie produkcji rolnej reguluje Rozporządzenie Rady Ministrów z 11 sierpnia

2004 r w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na

zalesienie gruntów rolnych objętych planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz.U. z 2004 r nr.

187 poz. 1929)

Zgodnie z wyżej wymienionym przepisem płatność na zalesianie jest udzielana

producentowi rolnemu do działek rolnych, w rozumieniu przepisów o krajowym systemie

ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o

przyznanie płatności:

1) użytkowanych jako grunty orne, łąki trwałe, pastwiska trwałe albo sady, które zostały

przeznaczone do zalesienia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego;

2) stanowiących:

a) własność tego producenta rolnego albo jego małżonka lub
b) współwłasność tego producenta rolnego;

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

3) o powierzchni co najmniej 0,3 ha, jeżeli ich szerokość wynosi:

a) co najmniej 20 m lub
b) mniej niż 20 m - w przypadku gdy działki rolne graniczą z lasem.

W przypadku, gdy działka rolna przewidziana do zalesienia nie odpowiada wymaganiom,

o których mowa w pkt 3, płatność na zalesianie może być udzielona:
1) producentowi rolnemu do działek rolnych przewidzianych do zalesienia, jeżeli:

a) sąsiadują ze sobą,
b) łącznie odpowiadają wymaganiom określonym w p-tach od 1 do 3;

2) każdemu z co najmniej 3 producentów rolnych, jeżeli każdy z nich złożył wniosek o

przyznanie płatności i jeżeli działki rolne tych producentów przewidziane do zalesienia:
a) sąsiadują ze sobą,
b) łącznie odpowiadają wymaganiom określonym pkt 1 i 2,
c) łączna ich powierzchnia wynosi co najmniej 3 ha.

Płatność na zalesianie dzieli się na:

1) wsparcie na zalesienie - stanowiące jednorazową, zryczałtowaną płatność za poniesione

koszty zalesienia i ewentualnego ogrodzenia uprawy leśnej, w przeliczeniu na hektar
zalesionych gruntów, wypłacaną w pierwszym roku po dniu wykonania zalesienia;

2) premię pielęgnacyjną - stanowiącą zryczałtowaną płatność za poniesione koszty prac

pielęgnacyjnych, w przeliczeniu na hektar zalesionych gruntów, wypłacaną corocznie
przez okres 5 lat począwszy od dnia wykonania zalesienia;

3) premię zalesieniową - stanowiącą zryczałtowaną płatność za utracone dochody z tytułu

przeznaczenia gruntów rolnych na grunty leśne, w przeliczeniu na hektar zalesionych
gruntów, wypłacaną corocznie przez okres 20 lat począwszy od dnia wykonania
zalesienia.

Wysokość płatności na zalesianie, w danym roku kalendarzowym, ustala się jako iloczyn

stawek wsparcia na zalesienie, premii pielęgnacyjnej lub premii zalesieniowej na hektar

gruntu rolnego i deklarowanej przez producenta rolnego powierzchni działek rolnych.

Wysokość:

1) wsparcia na zalesienie i premii pielęgnacyjnej jest uzależniona od kąta nachylenia stoku,

na którym położona jest cała działka rolna przewidziana do zalesienia;

2) premii zalesieniowej jest uzależniona od wysokości dochodów z rolnictwa uzyskanych

przez producenta rolnego.

Wysokość stawek wsparcia na zalesienie, premii pielęgnacyjnej oraz premii zalesieniowej

jest określona w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

Premia pielęgnacyjna w piątym roku realizacji zalesienia oraz premia zalesieniowa

począwszy od piątego roku realizacji planu zalesienia jest wypłacana po uprzednim

przekwalifikowaniu gruntu rolnego na grunt leśny, dokonywanym w formie decyzji przez

starostę.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

Liczbę sadzonek drzew na hektar oraz kryteria oceny udatności upraw przedstawiają

tabele stanowiące załącznik nr. 3 i 4 do wymienionego rozporządzenia. (Tabele 1 i 2).

Tabela 1

LICZBA SADZONEK DRZEW NA HEKTAR I FORMA ZMIESZANIA

Lp.

Gatunek drzewa

Liczba sadzonek

w tys. sztuk

na ha

Forma zmieszania gatunków

stosowanych w zalesieniach

Sosna

8-10

wielkokępowa

Świerk

3-5

wielkokępowa, kępowa, smugowa

Jodła

6-8

kępowa, wielkokępowa

Modrzew

1,5-2

grupowa, drobnokępowa i kępowa*

Dąb

6-10

wielkokępowa

Buk

6-8

wielkokępowa, kępowa

Inne liściaste

4-6

kępowa, drobnokępowa i grupowa

* W grupach i kępach modrzewia zaleca się wprowadzać gatunki cienioznośne - okrywające

glebę.

Formy zmieszania gatunków stosowanych w zalesieniach:
1) jednostkowe - dotyczy gatunków biocenotycznych, domieszkowych i modrzewia na

yznych siedliskach;

2) grupowe - po kilka lub kilkanaście sztuk - dotyczy gatunków domieszkowych i

biocenotycznych, w tym modrzewia na siedliskach boru mieszanego świeżego;

3) drobnokępowe - o powierzchni do 5 a;
4) kępowe - o powierzchni 5 do 10 a;
5) wielkokępowe - o powierzchni powyżej 10 a;
6) pasowe (najczęściej 3-6 rzędów sadzonek) - w odniesieniu do brzozy na siedliskach

najuboższych, głównie w celu zabezpieczenia przeciwpożarowego oraz w stosunku do
wszystkich gatunków liściastych odpowiadających danemu siedlisku w celu przedzielenia
upraw powyżej 6 ha;

7) smugowe - w formie nieregularnych smug, w dostosowaniu do mikrosiedlisk.

Tabela 2

KRYTERIA OCENY UDATNOŚCI UPRAW

Stopień pokrycia powierzchni

uprawy

Przydatność hodowlana (cechy zdrowotne, dostosowanie

do siedliska, formy zmieszania, ewentualnie inne)

symbol

klasyfikacyjny

symbol

klasyfikacyjny

powyżej 90

uprawy zdrowe, zgodne z siedliskiem,

założone prawidłowo, dopuszczalne

wady pojedynczo do 10 %

71-90

wady 11-20 %

51-70

wady 21-30 %

do 50

wady powyżej 30 %

Udatność ocenianej uprawy jest określana dwucyfrowym symbolem klasyfikacyjnym, w
którym pierwsza cyfra oznacza wskaźnik stopnia pokrycia, a druga - przydatność hodowlaną,
zgodnie z poniższą tabelą.

Symbol klasyfikacyjny

Ocena

1-1, 1-2, 1-3, 2-1, 2-2, 2-3, 1-4, 2-4,

uprawy udane

3-1, 3-2, 3-3, 3-4, 4-1, 4-2, 4-3, 4-4

uprawy nieudane

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

Tabela 3

WYSOKOŚĆ ZMNIEJSZEŃ WSPARCIA NA ZALESIENIE ALBO PREMII

PIELĘGNACYJNEJ

Lp.

Forma pomocy

Uchybienie

Zmniejszenie

Wsparcie na zalesienie

Brak dowodu zakupu sadzonek

50 % wsparcia na
zalesienie

Przekroczenie o co najmniej 10 % planowanego udziału
w powierzchni uprawy leśnej drzew gatunków iglastych

25 % wsparcia na
zalesienie

Premia pielęgnacyjna

Niewykaszanie roślinności zagłuszającej sadzonki

25 % premii
pielęgnacyjnej

Niewykonanie cięć pielęgnacyjnych drzew ujętych w
planie zalesienia

25 % premii
pielęgnacyjnej

Niestosowanie repelentów na założonej uprawie
zgodnie z planem zalesienia albo brak dowodów zakupu
repelentów

50 % premii
pielęgnacyjnej

8. PRZESTRZENNY PODZIAŁ LASÓW

Przestrzenny podział obszarów leśnych wykonywany jest dla potrzeb:

1) organizacyjnych związanych głównie z orientacją w lesie, oraz potrzebami

komunikacyjnymi;

2) udostępnienia wszystkich drzewostanów i obszarów przejściowo ich pozbawionych dla

potrzeb hodowlanych i produkcyjnych;

3) potrzebę odmiennego postępowania gospodarczego;

4) koniecznością zapewnienia odpowiedniej dokładności inwentaryzacji zasobów

drzewnych.

Linie podziału przestrzennego lasu stanowią:

a) linie podziału powierzchniowego

b) pasy przeciwpożarowe

c) pasy lub rowy graniczne

d) inne linie podziału przestrzennego lasu np. nartostrady.

Na obszarach leśnych występują jako formy przestrzenne:

1) oddziały leśne

2) wyłączenia taksacyjne

3) pododdziały

4) luki, kępy, gniazda.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

8.1 Oddziały leśne

Oddziały leśne stanowią części powierzchni leśnych i nieleśnych wydzielone północnymi i

wschodnimi krawędziami linii podziału powierzchniowego. W skład oddziałów leśnych w

lasach należących do państwowego gospodarstwa leśnego wchodzą również położone w

pobliżu kompleksów leśnych niewielkie powierzchnie należące do tego gospodarstwa,

wydzielone granicami własności.

W lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa w skład oddziałów leśnych wchodzą

grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako grunty leśne i grunty zadrzewione jak również

grunty orne i pastwiska oznaczone w klasyfikacji gruntów jako RZ VI i PsZ VI, tj. grunty orne

i pastwiska do zalesienia.

W lasach tych granice oddziałów leśnych przebiegają wzdłuż granic dróg i wałów jak również
granicami własności.
W odniesieniu do oddziałów leśnych nie
obowiązuje zasada ciągłości ich powierzchni.
W ramach poszczególnych oddziałów tworzy
się do potrzeb inwentaryzacji zasobów
drzewnych wyłączenia taksacyjne.
Oddziały leśne są numerowane liczbami
arabskimi. Numery tych oddziałów oznaczone
są na mapach leśnych oraz w terenie na słupach
oddziałowych. Oddział leśny podzielony jest na
pododdziały, które oznacza się na mapach
leśnych małymi literami z alfabetu łacińskiego.

8.2 Wyłączenia taksacyjne

Podstawowymi kryteriami wyodrębniania wyłączeń taksacyjnych – w ramach oddziału – na

gruntach leśnych zalesionych i niezalesionych są:

- potrzeba odmiennego postępowania gospodarczego,

- konieczność zapewnienia odpowiedniej dokładności inwentaryzacji zasobów drzewnych

w przypadku zróżnicowania cech taksacyjnych drzewostanów.

Podstawę do wyodrębnienia wyłączeń taksacyjnych w ramach gatunku panującego stanowią

różnice:

a) wiekowe:

- w zasadzie od 5 lat w uprawach i młodnikach do 20 lat,

- ponad 10 lat w drzewostanach 21 – 60 lat,

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

- ponad 15 lat w drzewostanach 60 – 100 lat,

- ponad 20 lat w drzewostanach powyżej 100 lat;

b) w budowie pionowej drzewostanów,

c) w sposobie powstawania drzewostanów: z samosiewu, z sadzenia bądź z odrośli,

d) w pochodzeniu drzewostanów: obcego pochodzenia bądź z nasion drzew lub

drzewostanów nasiennych (w wypadku udokumentowanego zróżnicowania pochodzenia),

e) w ocenie udziału w składzie gatunkowym – o 20 % i więcej dla poszczególnych gatunków

drzew z wyjątkiem drzewostanów w klasie odnowienia, w klasie do odnowienia oraz

drzewostanów o budowie przerębowej,

f) w ocenie przeważającego rodzaju zwarcia – o jeden stopień z wyjątkiem drzewostanów w

klasie odnowienia, w klasie do odnowienia i drzewostanów o budowie przerębowej,

g) w ocenie stopnia uszkodzenia drzewostanu – zasadzie o jeden stopień,

h) w bonitacji – w zasadzie o jedną klasę,

i) w typie siedliskowym lasu - o jeden typ siedliskowy.

Z opisanych na gruncie wyłączeń taksacyjnych tworzy się pododdziały, które oznacza się na

mapach leśnych oraz części opisowej operatów urządzania lasu małymi literami z alfabetu

łacińskiego.

8.3 Pododdziały leśne

8.3.1 Pododdziały na gruntach nieleśnych,

Na gruntach nieleśnych pododdziały tworzy się według następujących zasad:

a) nie nadaje się liter pododdziałów liniowym szczegółom sytuacji wewnętrznej o

szerokości do 10 m włącznie (dotyczy np. linii energetycznych, rurociągów lub nie
wydzielonych jeszcze ze stanu posiadania cieków podstawowych); powierzchnię na
mapie gospodarczej wykazuje się dla każdego takiego szczegółu oddzielnie, a w opisie
taksacyjnym sumarycznie dla danej grupy rodzajów powierzchni w oddziale (gdy
oddział występuje w dwóch obrębach ewidencyjnych, to również wg tych obrębów),

b) pozostałym wyłączeniom taksacyjnym nadaje się litery pododdziału niezależnie od

powierzchni wyłączenia (od 0,01ha).

8.3.2 Pododdziały na gruntach leśnych (w lasach)

Pododdziały na gruntach leśnych (w lasach) tworzy się pododdziały według
następujących zasad:

a) nie nadaje się liter pododdziałów liniowym szczegółom sytuacji wewnętrznej

szerokości ponad 2 m do 10 m włącznie (rowy, linie, drogi); powierzchnię na mapie

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

gospodarczej wykazuje się dla każdego takiego szczegółu oddzielnie, a w opisie
taksacyjnym sumarycznie dla danej grupy rodzajów powierzchni w oddziale (z
zastrzeżeniem jak w lit. A p.8.3.1

b) pozostałym wyłączeniom taksacyjnym nadaje się litery pododdziałów, jeżeli spełniają

następujące kryteria powierzchniowe:
- bez względu na powierzchnię (od 0,01 ha), występujące w ramach oddziału:
rezerwaty, użytki ekologiczne, powierzchnie doświadczalne, szczegóły liniowe o
szerokości ponad 10 m, grunty sporne lub stanowiące współwłasność, wyłączenia
taksacyjne uwarunkowane podziałem administracyjnym, zadrzewienia i zakrzewienia
(sklasyfikowane jako Lz), budynki i budowle, grunty przeznaczone na cele nieleśne,
grunty wyłączone z produkcji,

- nie mniej niż 0,10 ha: grunty leśne wśród gruntów nieleśnych (mniejsze
powierzchnie zalicza się do zadrzewień), grunty związane z gospodarką leśną (szkółki
leśne, miejsca składowania drewna, parkingi leśne i urządzenia turystyczne), grunty
leśne niezalesione objęte szczególną ochroną, poletka łowieckie,

- nie mniej niż 0,25 ha: plantacje choinek lub krzewów oraz istniejące na gruncie pasy
biologicznego zabezpieczenia przeciwpożarowego,

- nie mniej niż 0,50 ha: odrębne typy siedliskowe lasu, plantacje drzew, grunty
niezalesione przeznaczone do naturalnej sukcesji, zręby, halizny, plazowiny (zrębów,
halizn i płazowi nie wyłącza się w drzewostanach zaliczonych do klasy odnowienia

oraz do klasy do odnowienia

) oraz wyłączenia taksacyjne o szczególnie

zróżnicowanych cechach taksacyjnych np. kępa drzewostanu rębnego wśród upraw i
młodników,

- nie mniej niż 1,00 ha, w pozostałych przypadkach,

c) szczegóły liniowe 2 m i mniejszej oraz szlaki zrywkowe (niezależnie od szerokości)

wnosi się na mapę gospodarczą jeżeli posiadają znaczenie gospodarcze lecz nie ustala
się dla nich powierzchni; nie są to wiec wyłączenia taksacyjne,

Drzewostany w klasie odnowienia są to drzewostany w okresie odnowienia, w zasadzie w wieku dojrzałości

drzewostanu do odnowienia, które - ze względu na sposób gospodarowania rębniami złożonymi oraz formę
odsłaniania młodego pokolenia - podlegają równocześnie użytkowaniu i odnowieniu pod osłona i w których co
najmniej 50% powierzchni (a w drzewostanach użytkowanych rębniami gniazdowymi i stopniowymi - co najmniej
30%) zostało odnowione naturalnie lub sztucznie gatunkami głównymi o pełnej przydatności hodowlanej. Do
drzewostanów w klasie odnowienia mogą być również zaliczone drzewostany młodsze, o niskim zadrzewieniu,
przedplonowe lub silnie uszkodzone, objęte przebudową z zastosowaniem rębni złożonych, w których
jednocześnie występuje młode pokolenie, dostosowane do lokalnych warunków, utrwalone i o pełnej przydatności
hodowlanej, pochodzące z odnowienia sztucznego lub naturalnego, o pokryciu nie mniejszym niż 50%, a w
drzewostanach użytkowanych rębniami gniazdowymi i stopniowymi – co najmniej 30%. Podczas taksacji
drzewostanów w klasie odnowienia opisuje się najpierw starodrzew, a następnie młode pokolenie.

Do drzewostanów w klasie do odnowienia zalicza się drzewostany, w których rozpoczęto proces odnowienia z

zastosowaniem rębni złożonych (w zasadzie w ubiegłym okresie gospodarczym), lecz nie spełniające kryteriów klasy
odnowienia, tzn. wymagające uprzedniego odnowienia jako bezwzględnego warunku kontynuacji cięć rębniami złożonymi.
Okres uprzątnięcia w drzewostanach w klasie do odnowienia odpowiada, w przybliżeniu, okresowi odnowienia. Przy opi-
sywaniu drzewostanów w klasie do odnowienia, podobnie jak w klasie odnowienią, opisuje się najpierw starodrzew, a
następnie istniejące młode pokolenie.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

d) wyłączenia taksacyjne, które nie spełniły kryteriów powierzchniowych pozwalających

ująć je w pododdziały, nanosi się na mapę gospodarczą (na podstawie pomiaru), w
ramach pododdziału, nadając im numerację i przyjęte symbole (np. K-kępa, G-
gniazdo, L-luka), a ustaloną powierzchnię odpowiednio zapisuje się w karcie
dokumentu źródłowego „opis taksacyjny”.

8.4 Luki, kępy, gniazda

LUKI – nie odnowione powierzchnie położone w drzewostanach II klasy wieku i starszych nie

przeznaczonych do użytkowania rębnego, nie spełniające kryteriów kwalifikacyjnych

je do ujmowania w oddzielne pododdziały.

KĘPY – grupa drzew nie spełniająca kryteriów powierzchniowych pozwalających ująć je w

pododdział.

GNIAZDA – nie odnowione lub odnowione powierzchnie w drzewostanach, w których

wykonano je jako pierwsze etapy użytkowania rębnego odpowiednimi rębniami

złożonymi.

8.5 Charakterystyka parametrów stanowiących podstawę do wyodrębniania

wyłączeń taksacyjnych

8.5.1 Wiek drzewostanu określamy wzorami:

∑

Wiek drzewostanów młodszych określony na podstawie zliczenia
okółków u drzew iglastych, które wytwarzają wyraźne okółki
roczne. Dotyczy to drzewostanów wieku do około 40 lat. Stała a
przybiera wartości: a = 2 dla sosny; a = 3 dla świerka; a = 4 dla
jodły.

∑

Wiek drzewostanów starszych określony na podstawie zliczenia
słoi. Stała b = 2 do 5 zależnie od gatunku drzewa

∑

Wiek drzewostanów określony na podstawie przeliczenia słoi na
wywiertach świdra Presslera i wówczas do liczby słoi dodaje się
oszacowaną liczbę lat (stała c ) potrzebnych do osiągnięcia przez
drzewo wysokości na której był pobrany wywiert.

- wiek drzewostanu

- liczby drzew w wybranych próbach losowych do zliczenia okółków bądź słoi

- liczba okółków w próbie

- liczba słoi w próbie

- liczba słoi ustalona na wywiertach świdra Presslera

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

Wiek drzewostanów ustala się z dokładnością:

•

1- 2 lat w uprawach i młodnikach Ia klasy wieku,(do 10 lat)

•

- 4 lat w młodnikach Ib klasy wieku, (11-20 lat)

•

- 6 lat w drągowinach II klasy wieku, (21-40 lat)

•

- 10 lat w drzewostanach III i IV klasy wieku, (41-60 i 61-80 lat)

•

10 – 20 lat w drzewostanach starszych, tj. liczących 81 i więcej lat.

Zasady określania przeciętnych wieków rębności dla określonych gatunków drzew

podaje instrukcja urządzania lasu.

Wieki te dla sosny, świerka, jodły, dębu i buka przyjmuje się zgodnie z wykazem

opracowanym przez Instytut Badawczy Leśnictwa. Zgodnie z tym wykazem w zależności od

położenia drzewostanów na obszarze określonych nadleśnictw wielki rębności zawarte są w

przedziałach:

Sosna 80-140 lat

Buk 100-140 lat

wierk 80-120 lat

Dąb 120-180 lat.

Jodła 100-140 lat

Przeciętne wieki rębności dla panujących gatunków drzew w nadleśnictwie

przyjmowane są podczas Komisji Techniczno-Gospodarczej z dopuszczalnego zakresu

określonego dla każdego nadleśnictwa w wymienionym wykazie. Przyjęcie przeciętnego

wieku rębności spoza dopuszczalnego zakresu może mieć miejsce w sytuacjach wyjątkowych;

wymagana jest wtedy zgoda Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych na wniosek

przewodniczącego KTG, zaopiniowany przez właściwy Zespół Ochrony Lasu.

8.5.2 Zwarcie określone w 4-stopniowej skali cyfrowej oraz zagęszczenie:

1. Zwarcie, wynikające ze stopnia konkurowania koron drzew, określane jest w

czterostopniowej skali:

1) zwarcie pełne (korony drzew stykają się brzegami lub częściowo zachodzą na

siebie),

2) zwarcie umiarkowane (miedzy koronami występują wąskie przerwy, w tym

przerwy w które mieści się jedno drzewo),

3) zwarcie przerywane (między występują szerokie przerwy, w które łatwo mieści się

jedno, a nawet 2 drzewa),

4) zwarcie luźne (w drzewostanie brak konkurencji między drzewami).

2. W drzewostanach o budowie przerębowej określa się zwarcie pionowe, również w skali

czterostopniowej.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

Zagęszczenie wykorzystuje się dla oceny wskaźnika zagęszczenia w warstwach
drzewostanu o zwarciu pełnym, umiarkowanym i przerywanym:

1) zwarcie pełne:

a) zagęszczenie nadmierne (przegęszczone młodniki, np. w wyniku naturalnego

odnowienia świerkiem),

b) zagęszczenie bardzo duże (drzewa stosunkowo cienkie, często występują znaczne

ilości posuszu),

c) zagęszczenie duże;

2) zwarcie umiarkowane:

a) zagęszczenie umiarkowane miejscami duże,
b) zagęszczenie umiarkowane miejscami przerywane,

3) zwarcie przerywane:

a) zagęszczenie przerywane oraz przerywane miejscami umiarkowane,

b) zagęszczenie przerywane miejscami luźne.

8.5.3 Pierśnica, wysokość (przeciętna pierśnica, przeciętna wysokość)

Parametry te, dla potrzeb opracowania planu urządzania lasu określa się w sposób
następujący:

1. Przeciętną pierśnic należy określać dla poszczególnych gatunków drzew wchodzących

w skład drzewostanu, oddzielnie dla każdego piętra, od 5 cm wzwyż, w zaokrągleniu
do pełnych cm, na podstawie pomiarów 5-10 drzew, wykonanych w miejscach
reprezentatywnych dla danego drzewostanu.

2. Przeciętną wysokość należy określać dla poszczególnych gatunków drzew

wchodzących w skład drzewostanu, oddzielnie dla każdego piętra, od 1 m wzwyż, w
zaokrągleniu do pełnych metrów, na podstawie pomiarów 5-20 drzew, wykonanych w
miejscach reprezentatywnych dla danego drzewostanu (w zasadzie na tych samych
drzewach, na których dokonano pomiaru pierśnicy).

8.5.4 Bonitacja (klasa bonitacji drzewostanu)

Jest to wskaźnik wykorzystania możliwości produkcyjnej siedliska leśnego i

drzewostanu.

Parametr ten dla potrzeb opracowania planu urządzania lasu określa się w sposób następujący:

1. Klasę bonitacji drzewostanu, określoną zarówno dla gatunku panującego, jak i dla

pozostałych gatunków wchodzących w skład drzewostanu, ustala się na podstawie

porównywania wysokości przeciętnej danego gatunku z wysokością przeciętną (tego samego

gatunku i wieku), zawartą w „Tablicach zasobności i przyrostu drzewostanów”, zestawionych

przez B. Szymkiewicza (Wydanie V, PWRiL, Warszawa 1986).

Rzeczoznawca majątkowy przy ustalaniu tego parametru uwzględnia zasadę że bonitację

siedliska określa się na podstawie wieku i średniej wysokości drzewostanów korzystając z

tablic zasobności i przyrostu drzewostanów w odniesieniu do drzewostanu, który w stosunku

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

do używanych tablic jest „normalny”, tj. taki, w którym zadrzewienie przez dłuższy okres

czasu było zbliżone do jedności, a sposób pielęgnowania odpowiadał sposobowi przyjętemu

przy układaniu tablic.

2. W przypadku gdy te warunki wymienione w p. 1 nie są spełnione, należy klasę bonitacji

siedliska określać jako wielkość średnią otrzymaną z jej wyznaczenia dwoma sposobami:

1) na podstawie wieku i przeciętnej wysokości drzewostanu,

2) na podstawie wieku i przeciętnej pierśnicy drzewostanu.

eby określić klasę bonitacji siedliska wykonujemy następujące czynności:

1) określamy wiek drzewostanu,

2) określamy przeciętną wysokość drzewostanu,

3) odczytujemy klasę bonitacji drzewostanu z tablic zasobności drzewostanów dla

ustalonego wieku i przeciętnej wysokości,

4) określamy przeciętną pierśnicę drzewostanu

5) odczytujemy z tablic zasobności drzewostanów dla ustalonego wieku i przeciętnej

pierśnicy klasę bonitacji drzewostanu

6) określamy ostateczną klasę bonitacji drzewostanu jako średnią arytmetyczną

otrzymaną na podstawie przeciętnej wysokości oraz przeciętnej pierśnicy

drzewostanu.

Klasę bonitacji należy określać dla każdego gatunku wchodzącego w skład drzewostanu

z dokładnością do 0,5 klasy.

W stosunku do gatunków nie objętych „Tablicami zasobności i przyrostu

drzewostanów” należy postępować według zasad korzystania z tablic podanych przy

określaniu zadrzewienia (wskaźnika zadrzewienia) w p. 7.5.6 konspektu.

8.5.5 Drzewostany mieszane; formy zmieszania

Forma zmieszania. W opisie drzewostanów mieszanych należy podawać formę

zmieszania. Przyjmuje się następujące określenia zasadniczych form zmieszania.

a) jednostkowe – jeżeli gatunki zmieszane są jednostkowo, bez grup i kęp;

b) grupowe – jeżeli gatunki zmieszane są w formie grup po kilka lub kilkanaście sztuk;

c) drobnokępowe – jeżeli gatunki zmieszane są w formie drobnych kęp o powierzchni do

do 0,05 ha;

d) kępowe – jeżeli gatunki zmieszane są kępami o powierzchni 0,05-0,10 ha;

e) wielokępowe o powierzchni kęp przekraczającej 0,10 ha;

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

f) rzędowe – jeżeli zmieszanie gatunków występuje rzędami na przemian;

g) pasowe – jeżeli zmieszanie gatunków występuje na przemian pasami ( pas obejmuje

co najmniej 3 rzędy );

h) smugowe – jeżeli zmieszanie gatunków występuje w formie nieregularnych smug.

Rzeczoznawca majątkowy podejmuje decyzje dotyczące utworzenia odrębnych wyłączeń

i potraktowania form wymienionych w pozycjach od b do g jako odrębnych wyłączeń.

8.5.6 Zadrzewienie (wskaźnik zadrzewienia)

Do określenia stopnia zadrzewienia stosuje się „Tablice zasobności i przyrostu

drzewostanów”, zestawione przez B. Szymkiewicza ( PWRiL, Warszawa 2001). Dla sosny

należy stosować tablice „A – silniejsze zabiegi pielęgnacyjne”, natomiast dla dębu i buka –

tablice „B – słabsze zabiegi pielęgnacyjne”.

Dla gatunków nie objętych „Tablicami zasobności i przyrostu drzewostanów” należy

stosować tablice gatunków drzew o zbliżonej dynamice rozwoju, a mianowicie:

- dla topoli i wierzby – wg osiki,

- dla klonu, jaworu i lipy – wg buka,

- dla wiązu i grabu – wg dębu,

- dla pozostałych gatunków nie objętych tablicami – wg brzozy.

Wskaźnik zadrzewienia drzewostanu należy ustalać na podstawie stosunku oszacowanej

zasobności grubizny drzewostanu na 1 ha do zasobności grubizny tabelarycznej dla tego

samego gatunku, o tej samej klasie bonitacji drzewostanu i w tym samym wieku, określonej

w tablicach jako łączna zasobność grubizny drzewostanu głównego i podrzędnego. Podany

wyżej sposób określania stopnia zadrzewienia obowiązuje w drzewostanach, w których

wszystkie gatunki wchodzące w skład, wykazują miąższość grubizny.

gdzie: V

– oszacowana zasobność grubizny w drzewostanie wyrażona w m3 w przeliczeniu

na 1 ha,

V – zasobność grubizny tabelaryczna tego samego gatunku drzew w tym samym wieku

o tej samej klasie bonitacji drzewostanu w przeliczeniu na 1 ha stanowiąca sumę

zasobności drzewostanu głównego i podrzędnego.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

W drzewostanach mieszanych, z powodu braku odpowiednich tablic, stopień

zadrzewienia należy obliczać dla całego drzewostanu jako sumę zadrzewień gatunków

wchodzących w skład tego drzewostanu wg podanego niżej przykładu:

So 70 l I bon. – 185 m

: 388 = 0,48

Db 70 l II bon. – 85 m

: 332 = 0,25

Brz 70 l I bon. – 25 m

: 355 = 0,07

Razem 0,80

W przykładzie stopień zadrzewienia wynosi 0,8. Końcówki liczby, określającej stopień

zadrzewienia drzewostanu, 0,01–0,05 należy zaokrąglić w dół (np. 0,85 – winno być 0,8), a

0,06–0,09 – w górę (np. 0,96 – winno być 1,0). Stopień zadrzewienia podaje się od 0,1

wzwyż.

Dla upraw i młodników nie wykazujących miąższości grubizny, stopień zadrzewienia

przyjmuje się za równy udatności (procentowi pokrycia powierzchni wyrażonemu w ułamku

dziesiętnym).

W młodnikach mieszanych, w których niektóre gatunki wykazują miąższość grubizny,

obowiązuje sposób określenia stopnia zadrzewienia wg procentu pokrycia powierzchni.

W drzewostanach dwupiętrowych stopień zadrzewienia należy określać oddzielnie dla

każdego piętra.

W klasie odnowienia i do odnowienia stopień zadrzewienia należy podawać oddzielnie dla

starodrzewu i oddzielnie dla młodego pokolenia, w każdym przypadku – w stosunku do

powierzchni manipulacyjnej.

8.5.7 Jakość drzewostanów

Dla określenia jakości drzewostanów przyjmuje się następujące przedziały wiekowe:

1) uprawy, w wieku 1-10 lat,

2) młodniki i młodsze drzewostany, w wieku od 11 lat do wieku niższego o 10 lat od

określonego jako wiek rębności dla gatunku panującego w drzewostanie,

3) starsze drzewostany, w wieku wyższym niż w pkt 2 oraz drzewostany zaliczone klasy

odnowienia (KO), klasy do odnowienia (KDO), do budowy przerębowej (BP) i do

przebudowy.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

Jakość drzewostanów określa się jako:

a) jakość hodowlaną upraw,
b) jakość hodowlaną młodników i młodszych drzewostanów,
c) jakość techniczną drzew określaną dla danego gatunku w starszych

drzewostanach oraz drzewostanach zaliczonych do KO, KDO, BP
i przebudowy, a także dla pojedynczych drzew zaliczanych do przestojów
nasienników, przedrostów lub występujących na płazowinach.

Zgodnie z „Zasadami hodowli lasu” jakość hodowlaną upraw określa się dwucyfrowo na

podstawie:

a) stopnia pokrycia powierzchni przez uprawę ( wskaźnika zadrzewienia ) wyrażonego w

procentach;

b) stopnia obniżenia przydatności hodowlanej uprawy ( wyrażonego w procentach ) w

wyniku: oznak chorobowych i innych uszkodzeń wywołanych przez czynniki przyrody

ywej i nieożywionej, niewłaściwego składu gatunkowego w stosunku do przyjętego

orientacyjnego składu gatunkowego upraw (ewentualnie innych przyczyn).

Kryteria klasyfikacyjne jakości hodowlanej upraw przyjmuje się zgodnie z zasadami

hodowli lasu następująco:

a) stopień pokrycia uprawy (wskaźnik zadrzewienia):

1 – powyżej 90%,
2 – 71 do 90%,
3 – 51 do 70%,
4- poniżej 50 %; uprawy poniżej 50 % pokrycia kwalifikuje się do upraw przepadłych
i zalicza do halizn.

b) przydatność hodowlana (cechy zdrowotne, dostosowania do siedliska, formy

zmieszania, ewentualnie inne wady):

1 – uprawy założone prawidłowo, zdrowe o składzie gatunkowym dostosowanym do
siedliska, dopuszczalne pojedyncze wady do 10 %
2 – wady do 20%,
3 – wady do 30%,
4 – wady powyżej 30%;

c) dwucyfrowy symbol klasyfikacyjny uzyskany w wyniku oceny uprawy oznacza:

11,12 – uprawy bardzo dobre,
13,21,22, – uprawy dobre,
23,31,32,33,14,24,34 – uprawy zadowalające,
41,42,43,44 – uprawy przepadłe (halizny)

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

Ocenę jakości hodowlanej młodników i młodszych drzewostanów należy wykonywać

według kryteriów podanych w poniższej tabeli.

Kryteria oceny jakości hodowlanej młodników i drzewostanów przedrębnych

Cechy zdrowotności

Cechy wzrostu i rozwoju

opis cech

Wskaźnik

opis cech

Wskaźnik

wady poj. do

10%

bdb

wady 11 – 30%

wady 31 – 50%

dst

Uszkodzenie strzał

i koron

występowanie

grzybów, zjawisko

obumierania drzew

wady ponad

50%

uprawy

przepadłe

(halizny)

Dostosowanie składu

gatunkowego do

siedliska, stopień

oczyszczenia strzał,

rozwój i pokrój koron

zły

Jakość hodowlana, jako wypadkowa oceny wg przyjętych kryteriów zdrowotności oraz

wzrostu i rozwoju, może wyrażać się różnymi kombinacjami podanych wskaźników klasyfi-

kacyjnych, np. drągownia sosnowa na siedlisku Lśw wykazująca dużą sękatość i zbieżystość,

może otrzymać jakość oznaczoną cyframi 14; młodnik sosnowy na siedlisku Bśw uszkodzony

na skutek spałowania w stopniu powyżej 30% może otrzymać jakość określoną cyframi 31 itd.

Punktem odniesienia w ocenie zgodności składu gatunkowego z warunkami

siedliskowymi są, ustalone w dotychczasowym planie urządzania lasu, typy gospodarcze

drzewostanów.

Jakość hodowlaną drzewostanu określa się jedną dla całego drzewostanu na podstawie

gatunku panującego, z uwzględnieniem gatunków współpanujących, jeśli uzasadnia to ich

znaczenie gospodarcze. W przypadku drzewostanów dwupiętrowych, jakość hodowlaną

określa się oddzielnie dla każdego piętra.

Jakość techniczną drzewostanów rębnych, przeszłorębnych i bliskorębnych oraz

drzewostanów w KO, KDO, źle produkujących i płazowin wyraża się cyframi 1,2,3, lub 4;

należy się przy tym kierować kryteriami zawartymi w tabeli wskaźników jakości technicznej

drzewostanów.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

TABELA WSKAŹNIKÓW JAKOŚCI TECHNICZNEJ DRZEW

I DRZEWOSTANÓW

Grupa rodzajowa drzew

iglaste

lisciaste

Klasy jakości

Kryteria jakości

1. Minimalna przeciętna
pierśnica w korze cm

2. Najmniejszy odcinek
odziomkowej części
drzewa bez wad

w m

3. Minimalny udział
drzew w drzewostanie
odpowiadających
kryteriom wymiaru
i jakości odziomka %

4. Dopuszczalne
zahubienie drzew
w drzewostanie %

0 - 5

6 – 20

21 - 40

0 - 5

6 - 20

21 - 40

kryteria w odniesieniu do jakości 4: drzewa lub drzewostany nie odpowiadające kryteriom 1,2 lub 3 klasy jakości,

najczęściej silnie ugałęzione, zbieżyste i z dużą krzywizną, głównie opał lub poniżej normy opału

dotyczy wad widocznych, takich jak: sęki otwarte, sęki zdrowe przekraczające 2 cm średnicy, pęknięcia, krzywizny

przekraczające 2 cm/1m, oraz huby (zgnilizny)

8.5.8 Stopień uszkodzenia drzewostanu

Termin „lasy trwale uszkodzone na skutek działalności przemysłu” zapisany został w

art. 15 pkt. 4 ustawy o lasach i dotychczas był utożsamiony ze strefami uszkodzeń

przemysłowych (odpowiednio: II i III strefa). Rezygnacja z ustalania stref uszkodzenia lasu

spowodowała konieczność oceny stopnia uszkodzenia każdego drzewostanu z osobna, wraz

ze wskazaniem głównej przyczyny uszkodzenia (w tym na skutek działalności przemysłu).

Określenie stopnia uszkodzenia drzewostanu pozwala na podejmowanie racjonalnych

decyzji w soprawie jego przebudowy, zaś suma drzewostanów trwale uszkodzonych (w tym

drugi i trzeci stopień uszkodzenia z przyczyny imisji przemysłowych), pozwala zobrazować

skalę uszkodzenia lasu w danym nadleśnictwie.

Stopień uszkodzenia ocenia się szacunkowo podczas taksacji, indywidualnie dla

każdego drzewostanu, od 21 lat wzwyż, według następującego podziału:

•

0 – do 10 % uszkodzeń,

•

1 – 11-25 % uszkodzeń

•

2 – 26-60% uszkodzeń,

•

3 – powyżej 60 % uszkodzeń.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

Zaliczenie drzewostanu do odpowiedniego przedziału uszkodzeń, następuje według

szacunku taksatora, z odniesieniem do drzewostanów uznanych za nie uszkodzone – jako

wzorca oraz przy wykorzystaniu opublikowanych wytycznych i atlasów.

Szacując uszkodzenie drzewostanu ocenia się stan ulistnienia drzew (do trwałych

uszkodzeń zalicza się objawy defoliacji, deformacji oraz chorobliwe przebarwienia), stan

pędów wierzchołkowych i pędów bocznych (do trwałych uszkodzeń zalicza się odpowiednio

ich zanik lub deformację), a także stan pni i korzeni, biorąc pod uwagę widoczne objawy

działalności grzybów lub owadów oraz istotne uszkodzenia mechaniczne.

Dla stopni od 1 do 3 określa się główną przyczynę uszkodzeń, określając orientacyjnie

następujące przyczyny:

1) owady

2) grzyby

3) zwierzyna

4) pożary

5) imisje przemysłowe

6) czynniki klimatyczne

7) zakłócenia stosunków wodnych
8) erozja

9) inne antropogeniczne

10) inne bez określenia

8.5.9 Rodzaje siedliska

Typ siedliskowy lasu – podstawowa jednostka typologicznego podziału siedlisk

leśnych łącząca fragmenty lasu o zbliżonym potencjale produkcyjnym.

Typy siedliskowe lasu podawane są dla gruntów leśnych zalesionych i niezalesionych

(bez gruntów związanych z gospodarką leśną) zgodnie z podziałem zawartym w

siedliskowych podstawach hodowli lasu stanowiących załącznik do zasad hodowli lasu.

Tereny nizinne

Siedlisko boru suchego (Bs)-gleby słabo wykształcone wytworzone z piasków

wydmowych

a) Siedliska borowe

€

Siedlisko boru świeżego (Bśw)-gleby bielicowe z piasków lodowcowych

rzecznych

€

Siedlisko boru wilgotnego (Bw) gleby j.w. wilgotne,

€

Siedlisko boru bagiennego (Bb)-gleby torfowe torfowisk wysokich

€

Siedlisko boru mieszanego świeżego (BMśw)-gleby bielicowe lub rdzawe

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

€

Siedlisko boru mieszanego wilgotnego (BMw)- gleby bielicowe wilgotne z

wodą gruntową dość płytką

€

Siedlisko boru mieszanego bagiennego (BMb)-gleby torfowe lub gleby

murszowo-torfowe

b) Siedliska lasowe:

€

Siedlisko lasu mieszanego świeżego (LMśw)-gleby rdzawe gleby brunatne

wyługowane lub płowe bielicowe.

€

Siedlisko lasu mieszanego wilgotnego (LMw)-gleby bielicowe lub rdzawe z

dość płytką wodą gruntową, gleby brunatne opadowe wilgotne, gleby

gruntowoglejowe, czarne ziemie, gruntowo silnie wilgotne.

€

Siedlisko lasu mieszanego bagiennego (LMb)-gleby torfowe szaro-glejowe,

murszowo mineralne.

€

Siedlisko lasu świeżego (Lśw)-gleby brunatne lub płowe, świeże z glin

lodowcowych, świeże z lessów, prarędziny świeże z piasków, czarne ziemie

opadowe silnie świeże.

€

Siedlisko lasu wilgotnego (Lw)-gleby brunatne, gruntowo wilgotne, gleby

brunatne opadowo wilgotne z pyłów wodnego pochodzenia, gleby brunatne

opadowo wilgotne z lessów.

€

Siedliska olszowe (OL)-siedliska mokre i bardzo mokre z bardzo płytkim i

przypowierzchniowym poziomem zasobnej i ruchomej wody gruntowej:

gleby torfowe torfowisk niskich, mokrych i bardzo mokrych, gleby gyfiowo-

murszowe, gleby murszowo-glejowe.

€

Siedlisko olsu jesionowego (Olj)-gleby torfowo-murszowe, dość mokre z

torfów niskich; gleby gyfiowo-murszowe dość mokre z murszów na gyfiach

wapiennych; gleby murszowo-mineralne.

€

Siedliska lasu łęgowego (LŁ)-siedliska silnie i dość silnie wilgotne; gleby

mułowo-murszowe na madach silnie wilgotnych, mady inicjalne, mady

czarnoziemne.

ródłem informacji o rodzaju siedliska są:

−

mapa przeglądowa siedlisk obszaru nadleśnictwa dla Lasów Państwowych w skali

1:20 000 lub 1:25 000 i plan urządzania lasu

−

uproszczony plan urzą

dzania lasu dla lasów nie stanowiących własności państwa.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

9. METODY

OKREŚLANIA

MIĄŻSZOŚCI

POJEDYŃCZEGO

DRZEWA

MIĄŻSZOŚĆ DRZEWA – objętość drzewa w części nadziemnej tj. w strzale (pniu),
gałęziach i pniaku pozostających po ścięciu drzewa.

W miąższości części nadziemnej (bez pniaka) wyróżnia się miąższość grubizny i

drobnicy.

Grubizna obejmuje drewno strzały (pnia i gałęzi) o grubości nie mniejszej niż 5 cm w

cieńszym końcu.

Drobnica obejmuje drewno strzały i gałęzi o grubości bez kory nie przekraczającej 5

cm.

Przedmiotem pomiaru miąższości mogą być drzewa ścięte i pozyskane z nich

sortymenty oraz drzewa stojące.

W zależności od celu wyceny miąższości pojedynczego drzewa możemy określić

techniką pomiaru szczegółowego, bądź w sposób przybliżony.

9.1

Określenie miąższości pojedynczego drzewa w technice pomiaru

szczegółowego.

Miąższość drzewa określamy ze wzoru:

⋅

(8)

gdzie:

- powierzchnia pierścieniowego przekroju drzewa na wysokość 1,3m. od ziemi,

wielkość g

, gdzie d jest średnicą drzewa (pierśnicą) wyrażoną w cm na

wysokość 1,3m. od ziemi,

- wysokość drzewa,

- liczba kształtu, będąca stosunkiem zachodzącym pomiędzy rzeczywistą miąższością

drzewa, a miąższością idealnego walca o przekroju równym powierzchni przekroju dla

pierśnicy (d

1.3

) i wysokości danego drzewa (h), tzw. pierśnicowa liczba kształtu.

Liczby kształtu służą jako współczynniki redukujące do obliczenia miąższości drzew

stojących.

W praktyce dla określenia miąższości grubizny pojedynczego drzewa korzystamy z

tablic, np. tablic miąższości kłód odziomkowych i drzew stojących Mariana Czuraja. Z tablic

tych na podstawie przedziału wiekowego drzewa, np. dla sosny do 80 lat i ponad 80 lat; oraz

pierśnicy (d

1.3

) i wysokości (h) odczytujemy miąższość grubizny drzewa w m

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

9.2

Określenie miąższości pojedynczego drzewa w technice pomiaru

przybliżonego.

Miąższość pojedynczych drzew w tej technice określamy korzystając ze wzoru Denzina

1000

V =

gdzie: V – miąższość drzewa wyrażona w m3

d – średnica drzewa na wysokości 1,30 m. (pierśnica) wyrażona w centymetrach.

Dokładność określenia miąższości drzewa na podstawie wzoru Denzina możemy

podwyższyć w odniesieniu do gatunków niektórych drzew.

Wzór ten zastosowany w odniesieniu do drzew, dla których przyjęto standardowe ich

wysokości, tj.:

dla jodły 25 m.
dla świerka 26 m.

dla sosny 30 m.
dla dęba i buka 26 m.

pozwala na określenie miąższości z dokładnością zbliżoną do metody dokładnej.

Dla drzew odbiegających od tych wysokości należy w odniesieniu do miąższości obliczonej

ze wzoru stosować następujące korekty:

1) zwiększamy o 3% obliczone miąższości za każdy metr wysokości drzewa ponad określoną

standardową wysokość przyjętą dla sosny, jodły i świerka. Skorygowane miąższości

wówczas wyniosą:

skor

= V+V · 0,03 · k = V (1+0,03 k)

gdzie:

– ilość metrów o jakie wyższe jest drzewo w odniesieniu do wysokości przyjętych

jako

standardowe.

2) zwiększamy o 5% obliczone miąższości za każdy metr wysokości drzewa ponad określoną

wysokość odniesienia dla buka i dęba.

Skorygowane miąższości buka i dęba wyniosą:

skor

= V+V

· 0,05 · k = V (1+0,05 k)

3) zmniejszamy o 4% obliczone miąższości za każdy metr wysokości drzewa poniżej

określonej wysokości odniesienia dla sosny, jodły i świerka. Skorygowane miąższości

sosny, jodły i świerka wyniosą:

skor

= V – V

· 0,04 · k = V(1-0,04 k)

gdzie: k – ilość metrów o jakie niższe jest drzewo w odniesieniu do wysokości standardowej.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa i urządzania lasu

zmniejszamy o 5% obliczone miąższości za każdy metr wysokości drzewa powyżej

określonej wysokości odniesienia dla buka i dębu. Skorygowane miąższości buka i dębu

wynoszą: V

skor

= V – V · 0,05 · k = V (1 – 0,05 k)

10. METODY OKREŚLANIA MIĄŻSZOŚCI DRZEWOSTANU

Miąższość drzewostanu stanowi sumą miąższości drzew tworzących drzewostan.

Analogicznie jak w miąższości pojedynczych drzew miąższość całkowitą drzewostanu

stanowi suma miąższości grubizn i miąższości drobnicy.

W zależności od wieku drzewostanu, ich wieku rębności oraz celu wyceny miąższość

drzewostanów określa się stosując metodę całkowitego pomiaru pierśnic lub na podstawie

powierzchni próbnych z wyboru.

10.1 Określenie miąższości drzewostanów metodą całkowitego pomiaru

pierśnic

Miąższość drzewostanu określamy w tej technice jako sumę miąższości drzew poszczegól-

nych stopni grubości ze wzoru:

⋅

∑

gdzie:

- numer stopnia grubości,

- liczba drzew i-tego stopnia grubości,

- wyrównana miąższość pojedynczego drzewa w i-tym stopniu grubości

W celu określenia miąższości drzewostanu wykonujemy następujące czynności:

1) wyznaczamy w terenie granicę drzewostanu,

2) dokonujemy pomiaru pierśnic wszystkich drzew w drzewostanie zapisując wyniki

narastająco poczynając od drzew o najmniejszej pierśnicy,

3) ustalamy liczbę drzew posiadających tę samą pierśnicę,

4) dokonujemy pomiaru wysokości drzew reprezentujących wybrane stopnie grubości od

najcieńszych do najgrubszych (około10% liczby wszystkich drzew)

5) wykreślamy krzywą wysokości i odczytujemy z tej krzywej wysokość drzew w

poszczególnych stopniach grubości,

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

6) odczytujemy z tablic miąższości drzew stojących miąższość pojedynczego drzewa dla

danej pierśnicy (z pomiaru) i wysokości wyrównanej odczytanej z krzywej wysokości,

7) obliczamy miąższość drzew w danym stopniu grubości mnożąc liczbę drzew

występujących w danym stopniu przez miąższość pojedynczego drzewa tego stopnia

grubości,

8) obliczamy miąższość drzewostanu jako sumę miąższości drzew w poszczególnych

stopniach grubości.

Przykład zapisu pomiaru oraz obliczania miąższości drzew przedstawia tablica: Zapis

pomiaru pierśnic i wysokości drzew

Wysokość

Grubizna

Pierśnica

w cm

Zapis

pomiaru

Liczba

sztuk

pomierzona wyrównana

jednego

drzewa

wszystkich

drzew

24
26
28
30
32
34
36
38
40
42
44

4
10
15
22
28
36
40
35
26
15
6

19,20

22,23
23,00
22,24

23,25

25,00

25,26

20,0
21,0
22,0
23,0
23,5
24,0
24,5
25,0
25,5
25,5
25,5

0,42
0,53
0,62
0,75
0,85
1,01
1,13
1,26
1,45
1,60
1,76

1,68
5,30
9,30
16,50
23,80
36,36
45,20
44,13
37,75
24,00
10,56

Razem

237

254,58

10.2 Określenie miąższości drzewostanu na podstawie powierzchni próbnych
z wyboru

Miąższość drzewostanu określamy w tej technice na podstawie wyznaczania miąższości na

powierzchniach próbnych z wyboru. Miąższość na powierzchniach próbnych wyznaczamy

zgodnie z zasadami określonymi w p.10.1.

Miąższość drzewostanu wyznaczamy ze wzoru:

Drzewos

tan

⋅

∑

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa i urządzania lasu

gdzie:

- powierzchnia drzewostanu wyrażona w hektarach.

- pole i-tej powierzchni próbnej z wyboru wyrażone w hektarach.

Vpi

- miąższość drzewostanu określona na i-tej powierzchni próbnej.

W przypadku, gdy chcemy wyznaczyć miąższość drzewostanu w przeliczeniu na 1 hektar

powierzchni wówczas korzystamy ze wzoru:

∑

11. SZACUNEK BRAKARSKI

Szacunek brakarski jest to określenie ilości i jakości masy drzewnej przewidzianej do

pozyskania. Szacunek ten polega na ocenie ilości masy drewna w poszczególnych klasach

jakościowo-wymiarowych określonych w normach polskich i branżowych.

Szacunek brakarski obejmuje:

a) wyodrębnienie poszczególnych sortymentów możliwych do pozyskania według klas

jakości i grubości,

b) rejestrowanie potrzebnych elementów szacunku brakarskiego,

c) obliczenie masy ogólnej oraz masy poszczególnych sortymentów

V=V k

+ V k

+ ... V k

gdzie: k

, k

... k

- współczynniki udziału poszczególnych rodzajów drewna (sortymentów)

miąższości całkowitej drzewostanu przy czym

∑

Przy szacunku brakarskim drzew na pniu dla potrzeb wyceny mogą być stosowane cztery

metody:

1) szacowanie posztuczne,

2) za pomocą drzew próbnych,

3) za pomocą powierzchni próbnych,

4) szacowanie na podstawie wyników zrębowych w drzewostanach o podobnych

charakterystykach taksacyjnych.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

Każde szacowane drzewo należy dokładnie obejrzeć i oprócz pomierzenia pierśnicy

zakwalifikować do klasy lub grupy jakościowo-wymiarowej. Dla sortymentów kłodowych i

pozostałych specjalnych określić ich długość posługując się 4-metrową łatę.

Szczegółowe zasady postępowania przy wykonywaniu szacunku brakarskiego zostały

określone w znowelizowanej instrukcji szacunków brakarskich wydanej przez Dyrekcję

Generalną Lasów Państwowych.

11.1. Normalizacja w szacunkach brakarskich.

Do norm na drewno okrągłe iglaste należą:

1) PN-EN 844-8:2000 Drewno okrągłe i tarcica –Terminologia

Norma zawiera terminy dotyczące cech drewna okrągłego. Określono terminy dotyczące

cech uwzględniających w klasyfikacji jakościowej drewna okrągłego, stosowane w

normach europejskich.

2) PN-EN 1310:2000 Drewno okrągłe i tarcica - Metody pomiaru cech

W normie określono metody pomiaru cech uwzględnianych przy wizualnej ocenie

tarcicy oraz drewna okrągłego.

3) PN-EN 1311 : 2000 Drewno okrągłe i tarcica. Metody pomiaru biologicznej degradacji

wywołanej przez grzyby i owady polegające na wizualnej ocenie klasyfikowanego drewna.

4) PN-EN 1315-2:2001 Klasyfikacja wymiarowa – Drewno okrągłe iglaste.

5) PN-ENV 1927-1 Klasyfikacja jakościowa drewna okrągłego iglastego. Część 1: świerki i

jodły.

6) PN-ENV 1927-2 Klasyfikacja jakościowa drewna okrągłego iglastego. Część 2: sosny.

7) PN-ENV 1927-3 Klasyfikacja jakościowa drewna okrągłego iglastego. Część 3:

modrzewie i daglezje.

11.2. Klasyfikacja wymiarowa

Obecnie w Polskich Normach obowiązuje podział drewna wielkowymiarowego na 3 klasy

wymiarowe według średnicy środkowej bez kory w centymetrach:

klasa 1 (do 24 cm)

klasa 2 (od 25 do 34 cm)

klasa 3 ((35 cm i wyżej)

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa i urządzania lasu

Norma na surowiec wielkowymiarowy iglasty ogranicza najmniejszą górną średnicę do:

1) w klasie A do 22 cm

2) w klasach B,C,D do 14 cm

Norma ogranicza również środkowe średnice w klasie A do 35 cm, w klasie B do 25 cm oraz

minimalną długość kłody 2,7 m.

11.3. Klasyfikacja jakościowa

Według stosowanych dotychczas Polskich Norm obowiązują 4 klasy jakości: A,B,C,D.

Przy czym całą dłużycę lub kłody drewna należy zaliczyć do jednej z klas.

O jakości całej dłużycy przeważnie decyduje jakość odziomka.

W surowcu iglastym istnieje podział na „Świerki i jodły, sosny, modrzewie i daglezje” dla

których zostały zdefiniowane cechy drewna.

Klasyfikacja jakościowa jest oparta na ogólnych opisach poszczególnych klas jakości.

● Klasa jakości A

Drewno pierwszej jakości. W większości przypadków odnosi się do kłody

odziomkowej o bezsęcznym drewnie, bez wad lub z niewielkimi wadami, z małymi

ograniczeniami dotyczącymi zastosowania.

● Klasa jakości B

Drewno od średniej do pierwszej klasy jakości bez wyraźnie określonych wymagań

bezsęczności. Dopuszcza się występowanie sęków w ilości uznanej za przeciętną dla

każdego gatunku:

● Klasa jakości C

Drewno od średniej do niskiej klasy jakości.

Obejmuje drewno o cechach jakościowych, które nie zmniejszają w sposób wyraźny

naturalnych własności drewna.

● Klasa jakości D

Drewno, które może być przetarte na drewno użytkowe, ale z powodu właściwości nie

zostało zakwalifikowane do klasy jakości A,B,C.

Przy klasyfikacji jakościowej drewna uwzględnia się: sęki, guzy, pęcherze żywiczne,

krzywizny, zbieżystość, pęknięcia, zasiedlenie przez owady oraz zgnilizny.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

11.4. Definicje podstawowych pojęć według norm.

11.4.1. Terminy ogólne dotyczące drewna okrągłego.

korona – górna część drzewa z gałęziami i gałązkami, może zawierać część strzały

strzała – nadziemna część drzewa bez gałęzi

pień – część strzały wykorzystywana do oceny stojącego drzewa

dłużyca – drewno okrągłe bez wierzchołka nie przecięte

kłoda – część przeciętego drewna okrągłego

kłoda odziomkowa – kłoda odcięta z grubszego końca dłużycy

papierówka – drewno okrągłe do produkcji masy celulozowej lub płyt

drewnopochodnych, przeznaczone do mechanicznego rozdrobnienia

i poddania ewentualnej obróbce chemicznej.

ródło: PN – EN 844 – 2; 2000

11.4.2. Terminy dotyczące cech drewna okrągłego.

sęk – część gałęzi wrośnięta w drewno

sęk otwarty – sęk widoczny na pobocznicy drewna okrągłego

sęk zepsuty – sęk ze zgnilizną

guz – miejscowe zgrubienie na pobocznicy drewna

róża – koncentryczne zmarszczenia kory wskazujące na cechę wewnętrznej budowy

drewna, zwykle sęk

krzywizna – odchylenie osi podłużnej drewna okrągłego od linii prostej

brewki – ślad na pobocznicy drewna liściastego o cienkiej korze w formie owalnej

wskazującej na cechy wewnętrznej budowy drewna, zwykle sęk

pęcherz żywiczny – soczewkowaty pęcherz w drewnie, który zawiera lub zawierał

żywicę

zbieżystość – zmniejszenie się średnicy strzały lub drewna okrągłego wraz z

długością.

ródło: PN – EN 844-8, 2000.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa i urządzania lasu

12. GRUNTY ZADRZEWIONE I ZAKRZEWIONE

Zadrzewienia są to pojedyncze drzewa i krzewy lub ich skupiska, które nie są odrębnymi

ekosystemami a jedynie ich elementami zwłaszcza agroekosystemów.

Gruntami zadrzewionymi i zakrzewionymi są grunty porośnięte roślinnością leśną, których

pole powierzchni jest mniejsze od 0,1000 ha, a także:

1) kępy olszyn, brzóz i innych drzew i krzewów, o niecałkowitym pokryciu terenu,

występujące zazwyczaj wśród użytków zielonych,

2) tereny torfowisk, pokrytych częściowo kępami krzewów i drzew karłowatych,
3) grunty porośnięte wikliną w stanie naturalnym oraz krzewiastymi formami wierzb w

dolinach rzek i obniżeniach terenu,

4) przylegające do wód powierzchniowych grunty porośnięte drzewami lub krzewami,

stanowiące biologiczną strefę ochronną cieków i zbiorników wodnych,

5) jary i wąwozy pokryte drzewami i krzewami w sposób naturalny lub sztuczny w celu

zabezpieczenia przed erozją, niezaliczone do lasów,

6) wysypiska kamieni i gruzowiska porośnięte drzewami i krzewami,
7) zadrzewione i zakrzewione tereny nieczynnych cmentarzy, poza zwartymi kompleksami

lasów,

8) skupiska drzew i krzewów mające charakter parku, ale nie wyposażone w urządzenia

i budowle służące rekreacji i wypoczynkowi

Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 w

sprawie ewidencji gruntów i budynków /Dz.U. Nr 38 z 2001 r.).

12.1 Charakterystyki drzewostanów stanowiących zadrzewienia

Charakterystyki drzewostanów dokonujemy analogicznie jak na obszarach leśnych,

uwzględniamy jakość techniczna drzew oraz stopień zadrzewienia w plantacjach

choinkowych i plantacjach wikliny

Orientacyjne wieki wyrębu drzew w zadrzewieniach:

−

dla topoli -około 40 lat

−

dla brzozy i osiki- około 60 lat

−

dla dębu - około 140 lat

−

dla pozostałych gatunków- około 80 lat

W zadrzewieniach założonych w celach ochronnych do wyrębu mogą być kwalifikowane

wyłącznie te drzewa, które utraciły zdolność spełniania swoich zadań (obumierające).

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

12.2 Formy zadrzewień

W zależności od wzajemnego układu drzew i krzewów w zadrzewieniach oraz od kształtu i

wielkości zajmowanej powierzchni rozróżnia się następujące formy zadrzewień:

Forma

Omówienie

Pojedyncza

niezależnie rozmieszczone w krajobrazie pojedyncze drzewa
(np. grusze polne lub krzewy)

Rzędowa

liniowo rozmieszczone drzewa i krzewy, np. w zadrzewieniach
drogowych

Pasowa

co najmniej 2-rzędowy pas zadrzewienia o szerokości do 20 m.
(wzdłuż rzek, wokół zakładów przemysłowych)

Grupowa

skupienia drzew i krzewów o powierzchni nie przekraczającej 0.02
ha (częste na pastwiskach)

Kępowa

skupiska drzew i krzewów o pow. od 0.02-0.10 ha np. remizy
ś

ródpolne

Powierzchniowa

zadrzewienia o powierzchni powyżej 0.10 ha, które jednak ze
względu na sposób zagospodarowania nie stanowią lasu.

12.3 Rodzaje zadrzewień

W zależności od lokalizacji zadrzewień rozróżnia się następujące rodzaje zadrzewień:

Rodzaje zadrzewień

Lokalizacja

użytków rolnych

polne, łąkowo-pastwiskowe i ogrodnicze, zadrzewienia spełniające funkcje

klimatotwórcze, glebochronne, biocenotyczne

terenów

komunikacyjnych

drogowe, położone w obrębie pasa drogowego lub (np. żywopłoty prze-

ciwśnieżne) poza nim oraz kolejowe i przy obiektach związanych z trasami

przywodne

przy wodach powierzchniowych płynących i stojących oraz przy

urządzeniach i budowlach wodnych, utrwalają brzegi wód, chronią lustro

wody przed nadmiernym parowaniem oraz zmniejszają - eutrofizację wód

zanieczyszczeniami spływającymi z pól

terenów

przemysłowych

ochronno-izolacyjne, wewnątrz zakładowe i rekultywacyjne zadrzewienie

wokół i na terenie zakładów przemysłowych i energetycznych oraz na

wyrobiskach i zwałowiskach (hałdach), chroniące otoczenie przed

szkodliwymi emisjami, polepszające zdrowotne i estetyczne warunki tego

otoczenia oraz uproduktywniające nieużytki przemysłowe

wiejskich terenów

zabudowanych

przydomowe i przyzagrodowe zadrzewienia spełniające funkcje ochronne,

produkcyjne i estetyczne

urządzeń turystyczno-

wypoczynkowych

przy ośrodkach turystyki i wypoczynku oraz przy obozowiskach (campingach

polach biwakowych)

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa i urządzania lasu

12.4 Funkcja zadrzewień

Poszczególne zadrzewienia

Grupa
funkcji

Funkcja

Oddziaływanie

klimatotwórcza

hamowanie wiatrów, modyfikujące rozkład opadów,
temperatura powietrza i gleby, parowanie

glebochronna

pasy drzew i krzewów w poprzek stoków zmniejszają erozję
wodną, a prostopadle do kierunku wiatrów-erozję wietrzną

wodochronna

zmniejszanie parowania (np. na terenach źródliskowych i
spływu powierzchniowego, przeciwdziałanie chemicznemu i
biologicznemu zanieczyszczaniu wód

Ochronne

biocenotyczna

tworzenie miejsc gniazdowania i żerowania ptaków i owadów,
zwłaszcza dzikich pszczołowatych, niezbędnych do zapylania
roślin uprawnych

sanitarno-
higieniczna

zatrzymywanie zanieczyszczeń pyłowych toksycznych gazów,
nieprzyjemnych zapachów (np. z ferm hodowlanych)

techniczna

rozgraniczanie własności, zasłanianie miejsc szpecących (np.
ś

mietników) działanie ochronne (żywopłoty z kolczastych

krzewów) i przeciwpożarowe, umacnianie skarp,
sygnalizowanie skrzyżowania dróg

Produkcyjne produkcja drewna,

produkcja
użytków
drzewnych

dostarczanie różnych sortymentów drzewnych, dostarczanie
jadalnych owoców, pożytków pszczelich, surowców
farmaceutycznych, liści użytkowych

Społeczno-
kulturalne

stwarzanie możliwości wypoczynku, zaspakajanie potrzeb
estetycznych, przyczynianie się do umysłowego i kulturalnego
rozwoju człowieka

12.5 Projektowanie zadrzewień

Lokalizacja zadrzewień musi być zgodna z planem zagospodarowania przestrzennego danego

obszaru. Wytyczne planu stanowią podstawę do opracowania projektu technicznego który

określa lokalizację poszczególnych zadrzewień, formy ich budowy, skład gatunkowy, sposób

zmieszania w zależności od funkcji jaką mają spełniać.

Projekt zawiera także zalecenia co do zabiegów ochronnych, pielęgnowania i użytkowania

zadrzewień.

12.6 Zakładanie i pielęgnowanie zadrzewień

Zakładanie zadrzewień obejmuje przygotowanie gleby oraz wysadzenie drzew i krzewów.

Pielęgnowanie polega na kilkakrotnym w ciągu roku spulchnianiu i odchwaszczaniu gleby w

pierwszych kilku latach oraz jej nawożenia. Pielęgnowanie krzewów obejmuje zależnie od

gatunku zagęszczanie, prześwietlanie, odmładzanie.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

12.7 Użytkowanie zadrzewień

Użytkowanie zadrzewień polega na pozyskiwaniu drewna z cięć pielęgnacyjnych, oraz na

pozyskiwaniu użytków ubocznych. Do użytków ubocznych zalicza się: owoce, surowce

zielarskie, liście np. liście morwy dla jedwabników.

13. PARKI, OGRODY OZDOBNE I ZIELEŃCE

Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji

gruntów i budynków wyróżnia w grupie użytków o nazwie „Grunty zabudowane i

zurbanizowane” wyróżnia siedem rodzajów tych użytków, tj.

1. tereny mieszkaniowe (B)

2. tereny przemysłowe (Ba)

3. inne tereny niezabudowane (Bi)

4. zurbanizowane tereny niezabudowane

5. tereny rekreacyjno – wypoczynkowe

6. użytki kopalne

7. tereny komunikacyjne.

Do terenów rekreacyjno-wypoczynkowych między innymi zaliczane są

Przykład opisu taksacyjnego według Instrukcji Urządzania Lasu z 1994 roku.

Załącznik Nr 1

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa i urządzania lasu

Opis taksacyjny

Nadleśnictwo Wołów

Obręb - Dębno

ODDZ.

POWIERZCHNIA

OPIS SIEDLISKA, DRZEWOSTANU I POW. NIEL.

PODDZ. LEŚNA(LASY) NIE

TYP SIEDLISKOWY WIEK RĘBNOŚCI

LEŚNA TYP GOSPODARCZY

ZAL .I

ZW. Z

TEREN: NACHYLENIE, WYSTAWA GLEBA

N-ZAL

GOSP.L

POKRYWA, DRZEWOSTAN OPIS POW. NIELEŚNE

Woj. WROCŁAWSKIE /93/ Gmina Wińsko /64

14.52

Bmśw (umiark. św. nat.) Db - Md - So
GR. POR. g. rdz. właśc. pias. luź.
P. zad.: śmiał., trzcin., trawy, malina., jeż.
Miejsc. Brz, Db, Md 30 l.
Gospodarstwo Zrębowe

0.56

Bmśw (umiark. św. nat.) Db - Md - So
GR. POR. g. rdz. właśc., pias. luź.
P. zad.: trawy
HALIZNA
Gospodarstwo Zrębowe

7.20

Bmśw (umiark. św. nat.) Db - Md - So
GR. POR. g. rdz. właśc., pias. luź.
P. zaz.: trawy, trzcin., malina, poz., jeż.
Miejsc. Brz., Ak 32 l.
Gospodarstwo Zrębowe

c.d. załącznika nr 1

ELEMENTY TAKSACYJNE

WAR-

UDZIAŁ

ZD.

ZW. PIER

BONI-

JA-

GRUBIZNA

P.B.R.

STWA

GATUNEK

NI-

TACJA

KO-

POW

GOSP

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

ŚĆ

1 HA

POW.

Obr. ewid. Krzelów /37/ L - ctwo Orzeszków

Drzew

1.3 um. 20

211 3060 215.1 TWp.

211 3060 215.1

14,8

Przez

100

Ksz

N. ZAL

Mel.
agr.Od
n.Piel.
CW

Drzew

1.0 peł

190 1370 85.6

11.9

Przez

100

Piel.

Drzew

0.9 um. 17

190

400

24.7 TW p.

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa

Załącznik nr 2

PRZYKŁAD OPISU TAKSACYJNEGO wg Instrukcji Urządzania Lasu (2003)

Adres leśny: 16-04-1-01-4 -j -00

Adres administracyjny:

Powierzchnia: 4,91

Rodzaj powierzchni: D-STAN

Siedlisko: LMŚW, NAT

GTD: BK SO

Funkcja lasu: OCHR

Gospodarstwo: GO

Teren:

NIZ PAG, STOK, ST POCH, NE

Zgodność z GTD: ZG

Kategoria ochronności: USZK

Wiek rębności:

Gleba: RDw PSM

Wartość drzewostanu:

Strefa uszkodzeń: II

Okres odn, uprząt, przebud: 10

Zbiorowisko roślinne:

Wartość
gruntu:

St. i gł. przyczyna uszk. d-stanu: 1, IMISJE

Budowa pionowa: KO

Typ pokrywy: ZAD

Cecha drzewostanu: DRZ SZT

OD GNIA (11) pow. 1,81 BK 5l.

Płaty roślinności (rkt.spe)

Miąższość grubizny

Przyrost

bieżący roczny

Wskazania gospodarcze

rś

łe

łk

iln

ię

tó

)

DRZEW

PRZ

LUŹ

0,6

215

1055

3,2

15,5

IIIAU

100

PJD

MA-FIT

PODR

0,3

ODN-
ZŁOŻ

PODSZ

0,6

PIEL

LSZ

JAŁ

Prof. dr hab. inż. W. Wilkowski

Podstawy leśnictwa i urządzania lasu

Załącznik Nr 3

Przykład opisu taksacyjnego w uproszczonym planie urządzania lasu

Elementy taksacyjne

Wskazania gospodarcze

Oddz.

poddz.

Powierz-

chnia

Siedl. typ lasu, gosp. typ d-stanu,

opis taksacyjny lasu,

grunty przeznaczone do zal. i inne

Gat.
Pan.

Klasa

pokl.

wieku

Wyso-

kość

Pier-

nica

Boni-

tacja

Zadrze-

wienie

Miąższość

na całej

pow.

Rodzaj

wskazania

Powierz-

chnia

Maks.

miąż. do

pozysk.

Wyko-

nanie

1 a

1,53

0,14

0,21

0,81

Ol z fragm.. BMw – Ol/III

T. obniż. B. odpł.

Ol spor. Brz/55/601. grp.OlBrz IIa
kl.w. zw. luź. mjsc. przer. zd. i bon.
zmienne
Podsz. 50%

Bśw – So/ III T. rów
So/20-25/221. zw. umiark. do przer.

Bśw – So/III T. rów.
So/45-50/471. zw. przer. do luź.

/Bśw/ T. rów.
Rola do zal. – na 40% podsz.

III b

IIa

IIIa

III,5

0,5

0,7

0,5

199

Mel. agr. –

oczyścić

Zal

Piel.

1,53

0,14

0,21

0,81
0,81
0,81

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Podstawy lesnictwaj 3 fazy
ZADRZEWIENIA I ZAKRZEWIENIA NADWODNE
IV 2 Podstawy leśnictwa
Porównaj symetrię rozkładu na podstawie histogramu oraz wykresu pudełkowego mediana kwartyle
podstawowe założenia oraz treści strategii
Podstawy lesnictwaj 4 rebnie
Podstawa wymiaru oraz wysokość emerytury
Edytorstwo Główne tezy referatu Wojciechowskiego, Edytorstwo, Podstawy edytorstwa
Ekonomia - Podstawy prawne oraz proces tworzenia jednostek gospodarczych, Spółki osobowe: (tylko oso
UKLEJA, Ściągi Ukleja, Wymień kopaliny podstawowe i pomocnicze oraz surowce nie będące kopalinami
Podstawy lesnictwa 2 PPLes TSL i mapy
Podstawy lesnictwa 2a PPLes
podstawowe założenia oraz treści strategii, Bezpieczeństwo narodowe licencjat, podstawy zarzadzania
Porównaj symetrię rozkładu na podstawie histogramu oraz wykresu pudełkowego mediana-kwartyle
IV.2 Podstawy leśnictwa
Podstawy teoretyczne oraz wybrane zagadnienia z zakresu diagnozy zaburzeń integracji sensoryczne(1)
Podstawy Lesnictwa 1 specyfika lesnictwa

więcej podobnych podstron