Pochert T Zrób to Sam Ponad 1000 fotografii

Ochrona przed korozją
Montaż rynien z PCW
Konserwacja spoin dylatacyjnych
Naprawa posadzki z płytek ceramicznych
Brukowanie
Naprawa rolety
Wymiana zawiasów
Mocowanie lustra
Zakładanie kratek wentylacyjnych
w drzwiach
Naprawa wykładziny dywanowej
Naprawa tapet

Naprawa powierzchni okleinowanych i

lakierowanych

Renowacja starych mebli
Przestawienie lampy

Sklejanie ceramiki
Mocowania na kołki
Osadzanie kołka

Rodzaje kołków

Wiercenie otworów w płytkach
ceramicznych

Budowa ściany działowej

Wymiana zamka w drzwiach
Zabezpieczenie domu

rai

■ Majsterkowanie w ogrodzie

Nawadnianie ogrodu

Ż yw opłot- naturale ogrodzenie

Ogrodzenia

Pergola ogrodzeniowa

320
322
326
328
330
332

334
336
338

339
340
342

344
346
350
352
354
357
358

362
365
366
369

372
374
375
376
380

WSTĘP

Podręcznik

przeznaczony

jest zarówno dla początkują

cych, jak i zaawansowanych
majsterkowiczów. Tekst został
ograniczony do minimum na

rzecz 1000 fotografii, które ilu

strują poszczególne czynności i

podstawowe techniki pracy. Fo

tografie prezentują również ze

staw potrzebnych narzędzi i

materiałów. Wskazówki zawar

te w tym podręczniku zostały

wcześniej

wypróbowane

praktyce.

Ten bardzo pomocny i fa

chowy podręcznik prezentuje
w sposób przejrzysty i przy
stępny niezwykle szeroki zak

res tematyczny. Podręcznik
składa się z 171 rozdziałów
zgrupowanych w 12 dużych
grup

tematycznych.

Nazwy

grup i odpowiadające symbole
graficzne umieszczone są w
górnej części każdej strony.
Zastosowanie symboli graficz

nych pozwala czytelnikowi na

szybkie zorientowanie się o

jakim obszarze tematycznym

traktuje dany rozdział.

Symbole graficzne sprawia

ją, że odnalezienie interesują

cego nas tematu nastąpi szyb

ko i nie przysporzy nam trud
ności.

Wykładziny podłogowe

Narzędzia

Malowanie

Tapetowanie

Wykładziny ceramiczne

Obróbka drewna

Prace murarskie

Obróbka metali

Elektryczność

Instalacje sanitarne

Naprawy i remonty

Majsterkowanie w ogrodzie

WYPOSAŻENIE DOMOWEGO WARSZTATU

1 Ścisk mimośrodowy

13 Poziomnica

23 Ołówek stolarski

2 Piła ramowa

14 Wiertarka elektryczna

24 Przymiar składany

3 Piła płatnica

15 Zestaw wierteł do róż

(metrówka)

4 Ściski sprężynowe

nych materiałów

25 Szczypce nastawne do

5 Ściski sprężynowe

16 Dłuta płaskie

rur

6 Pilnik półokrągły

17 Podbijak drewniany

26 Obcęgi

7 Pilnik okrągły

18 Młotek stolarski

27 Szczypce uniwersalne

8 Tarnik

19 Gwoździe

płaskie (kombinerki)

9 Strug ręczny

20 Punktak i dobijak

28 Noże do cięcia różnych

10 Pędzel

21 Wkrętaki do wkrętów z

materiałów

11 Ściski śrubowe

nacięciami płaskimi i

29 Noże do cięcia różnych

(zwornice)

krzyżowymi oraz wska

materiałów

12 Ściski śrubowe

źnik napięcia

30 Piłka z wymiennymi

(zwornice)

22 Kątownik z podziałką

brzeszczotami

Narzędzia

wszym zakupem powinna być
dobrej klasy wiertarka elektrycz
na z elektroniczną regulacją
prędkości obrotowej oraz z re
gulacją obrotów w prawo i w
lewo. Taką wiertarką można nie

tylko wiercić otwory, lecz także

przykręcać śruby i wkręty. Dys

ponując jeszcze odpowiednimi
nasadkami i przystawkami mo
żna również piłować, szlifować,
polerować itd. Nie trzeba więc
do każdej operacji kupować
specjalnej maszyny, gdyż w
wielu przypadkach wystarczy
odpowiednia przystawka do po-

Pierwszym poważnym zakupem powinna być wiertarka elektryczna.

dalszej kolejności warto zaku
pić: szlifierkę kątową i oscyla
cyjną, pilarkę wyrzynarkę (na
zywaną często otwornicą) i
ewentualnie strug elektryczny.

Ważne jest, aby te narzędzia

miały elektroniczną regulację
prędkości

obrotowej,

którą

można ustawić w zależności

od rodzaju .obrabianego mate

riału. Regulowana za pomocą

specjalnego urządzenia elek
tronicznego wysokość obrotów

ELEKTRONARZĘDZIA

Każdy majsterkowicz powi

nien swój domowy warsztat wy
posażyć w wybrane narzędzia
ręczne z napędem elektrycz
nym. Co prawda dobry majster
kowicz może wszystko zrobić

siłą własnych rąk, posługując
się tylko narzędziami ręcznymi,
w dodatku praca ta może być
wykonana bardzo dobrze, nie

jest to jednak postępowanie

godne polecenia ponieważ traci

się przy tym niemało energii,
którą można spożytkować do
bardziej twórczych celów. Pier-

siadanej wiertarki. Niemniej jed

nak, przy wykonywaniu licznych
prac, używanie przystawek jest
kłopotliwe, częsta wymiana i
ich odpowiednia regulacja za
biera bardzo dużo czasu.

Doświadczenia potwierdzają,

że do domowego warsztatu w

Narzędzia

pozostaje prawie taka sama we

wszystkich zakresach obciąże

nia narzędzia w czasie jego
pracy. Przy zakupie tych narzę

dzi zwróćmy uwagę, czy są one
wyposażone w urządzenia za
bezpieczające, jak np. sprzęgło
przeciążeniowe. Może się prze

cież zdarzyć, że podczas wier
cenia udarowego wiertło zakle
szczy się w zbrojeniu ściany
lub przy cięciu metalu tarcza

lub brzeszczot ulegnie skręce

niu. W takich sytuacjach silnik i
przekładnia narzędzia są chro
nione przed nadmiernym prze

ciążeniem, a wiertarka czy piła

przy nagłych wstrząśnięciach

nie wypadają z rąk.

Szczególnie do prac na ze

wnątrz domu bardzo przydatne
są narzędzia z napędem aku
mulatorowym.

S zlifierka

kątowa,

zaopatrzona

w Pila wyrzynarka z elektroniczną regu-

ściernicę tarczową do cięcia lub w

lacją param etrów pracy,

ściernicę do szlifowania. Może służyć
do cięcia i szlifowania kamienia, cera
m iki oraz metalu.

Szlifierka oscylacyjna z pochłaniaczem

pyłu.

Strug elektryczny. Nabycie struga je s t
opłacalne, gdy obrabiamy rzeczywiście
duże ilości drewna.

Narzędzia

PROFESJONALNE MASZYNY DO

DOMOWEGO WARSZTATU

Specjalnie skonstruowane -

z myślą o majsterkowiczach -

maszyny do obróbki drewna

stwarzają stolarzowi amatorowi

możliwości dostępne profesjo
nalnym warsztatom. Majsterko

wiczowi, który wykonuje po
ważne prace stolarskie nie wy
starczy już wiertarka, wyrzynar-

ka czy szlifierka oscylacyjna.
Pocięcie ręczną piłą dużej płyty
na precyzyjne formatki jest

uciążliwe i zapewne niezbyt

dokładne. Do tego potrzebna

jest maszyna stacjonarna z do

datkowym

osprzętem,

który

znacznie rozszerza jej możliwo
ści. Podstawową zaletą tych

maszyn jest ich wielofunkcyj-

ność i to, że zajmują małą po

wierzchnię w warsztacie. De
cyzja o ich zakupie powinna
wynikać ze starannej kalkulacji.

Za pomocą uniwersalnej tarczówki sto

larskiej można precyzyjnie ciąć drew
no i m ateriały drewnopochodne (np.

płyty wiórowe i MDF). Niezbędną do

kładność przy cięciu podłużnym z a 

pewnia prowadnica równoległa, która

łatwo daje się ustawić w odpowiedniej
odległości od piły. Przy cięciu poprze
cznym odpowiednią precyzję uzysku

je m y za pomocą prowadnicy o regulo

wanym kącie cięcia. Przy obróbce

przedm iotów o większych rozmiarach
pom ocne są odpowiednie p ły ty prze

dłużające, ja k i poszerzające stolik
tarczówki. Przedstawiona na zdjęciu
maszyna um ożliwia nie tylko piłow a
nie, lecz także frezowanie, wykonywa
nie wpustów i wczepów oraz innych
operacji stolarskich.

Narzędzia

Piła taśm owa nadaje się do obróbki
w ielu rodzajów m ateriałów: drewna,
m ateriafów drewnopochodnych, two
rzyw sztucznych, styropianu, aluminium

i m iedzi. Pila je s t wyposażona w od

pow iednie prowadnice, które znacznie

ułatw iają pracę i zapewniają wysoką

pre cyzję cięcia. Piłą taśmową można

wykonywać różne rodzaje cięcia: krzy
woliniowe, po okręgu, wzdłużne, p o

przeczne, ukośne i podwójne cięcie

kątowe.

Strugarka wyrówniarka oraz strugarka

grubościowa (grubościówka) je s t nieza

stąpioną maszyną stolarską. Na m a
szynie przedstawionej na zdjęciu m oż
na obrabiać drewno o maksymalnych

wymiarach 1 6 x 2 6 cm. Prowadnica ma

możliwość bezstopniowej regulacji kąta
strugania do 45'. Na strugarce można

wykonywać wręgi do głębokości 14

mm. Grubościówka posiada ruchom y
stolik pozwalający na regulację grubo
ści strugania oraz automatyczny posuw

obrabianego przedmiotu.

Narzędzia

TOCZENIE DREWNA

Za pomocą tokarki, możemy

samodzielnie wykonać bardzo
dekoracyjne przedmioty do na
szego domu i mieszkania. Do

stępne są bardzo proste urzą
dzenia do toczenia napędzane
zwykłą wiertarką i specjalne

maszyny - tokarki, dysponują
ce bogatym wyposażeniem,
które znacznie ułatwiają pracę.

Polecamy maszyny z napę

dem dwubiegowym.

Rozróżniamy dwa zasadni

cze rodzaje toczenia drewna:
poprzeczne i wzdłużne. To
cząc drewno poprzecznie mo
żemy wytwarzać przedmioty
płaskie: miseczki, talerze itp.

Toczenie poprzeczne z obrób

ką płaszczyzn czołowych odby

wa się przy użyciu tarczy zabie-

rakowej. Ten sposób toczenia

wymaga dużej wprawy. Naukę
toczenia drewna lepiej zacząć
od toczenia wzdłużnego, przy

którym długość obrabianego

elementu jest większa od jego
grubości. Tą metodą możemy

wykonywać: nogi do stołu i

krzeseł, świeczniki, figurki do
gier itp. Przed przystąpieniem
do toczenia należy wstępnie
przygotować obrabiany przed
miot. Materiał o przekroju kwa
dratowym należy zestrugać do
przekroju ośmiokąta. Tak przy
gotowany element mocujemy

między kłem zabieraka a kłem
przestawnego konika. Do to

czenia stosujemy specjalne no
że tokarskie, z których najczę
ściej używane to: noże płaskie,
skośne i półokrągłe, żłobkowe,
wyżłobiaki i przecinaki.

Drewno, które używa się do

toczenia powinno być dobrze

i równomiernie przeschnięte
i nie popękane. Niekiedy moż
na obrobić drewno lekko spę
kane, ale spękane partie mu
szą znaleźć się w odpadowej
części materiału. Chcąc wyko
nać kilka elementów o iden

tycznej formie, np. tralki do po

ręczy, trzeba posłużyć się to
karką wyposażoną we wzornik.
Gdy nie posiadamy takiej tokar
ki, możemy to zrobić również
na zwykłej tokarce używając
szablonu. Rysunek tralki wyko

nujemy na grubej tekturze i
wycinamy kontury. W trakcie
pracy stale kontrolujemy wyto
czone kształty tralki. Szablon
przykładamy

toczonego

przedmiotu wted/, kiedy jest

nieruchomy. W czasie pracy
musimy uważać na bezpie
czeństwo pracy i zachować
szczególną ostrożność.

DODATKOWA

WSKAZÓWKA
Obrabiany przedmiot uzy
ska gładkość i jedwabisty
połysk, jeśli po wygładzeniu
papierem ściernym, ratują
cy przedmiot wyszlifujemy
dodatkowo wiórkami i troci
nami z drewna.

Takie formy można wykonać
na tokarce.

Maszyna przedstawiona na zdjęciu z
orawej strony spełnia najważniejsze
wymogi stawiane tokarce.

KII

Narzędzia

MIEJSCE NA NARZĘDZIA

Chyba każdemu majsterkowiczowi zdarzyło się, że stracił wiele
czasu na poszukiwanie potrzebnych do pracy narzędzi. W tym

rozdziale przedstawiamy różne możliwości przechowywania

narzędzi w taki sposób, aby zawsze znajdowały się

na swoim miejscu.

Narzędzia

XII

1. Rozwijalna skrzynka na narzędzia.

2. N ajprostszy sposób utrzymania p o 

rządku: regaty, a na nich wszystko sta
rannie poukładane.

3. Narzędzia um ieszczone na płycie

perforowanej z uchwytami.

4. Różne drobiazgi i akcesoria powinny

być odpowiednio posortow ane i łatwo

dostępne.

5. Przenośny stojak na narzędzia ma tę

zaietę, że potrzebne narzędzia są pod

ręką.

Jeżeli naszemu majsterko

waniu ma towarzyszyć zadowo

lenie i przyjemność, to musimy

należytą

uwagę

poświęcić

utrzymaniu porządku wśród na
rzędzi i innych materiałów. Nie
ma znaczenia czy narzędzia

będą znajdowały się w specjal
nym pomieszczeniu warsztato

wym, czy też będą zajmowały
maleńki kącik w kuchni. Porzą
dek ten wcale nie musi być dro
gi.

Kompletnie wyposażona

szafa z narzędziami nie jest

niezbędnym warunkiem utrzy
mania porządku, gdyż wystar
czy nawet odpowiednia szufla

da lub półka w szafce.

Najważniejsze, aby było wia

domo gdzie konkretne narzę
dzie można znaleźć. Jednak
kiedy nasze zajęcia nie ograni
czają się już tylko do zwykłych
napraw w domu czy mieszka
niu, a zaczyna się prawdziwe
majsterkowanie, wówczas urzą
dzenie stałego miejsca pracy

jest niezbędne. Sposób prze

chowywania narzędzi powinien
być taki, by narzędzia najczę
ściej używane znajdowały się
najbliżej miejsca pracy - pod
ręką. Różnego rodzaju akceso
ria i normalia należy posegre

gować i przechowywać według

rodzajów, przeznaczenia i wy
miarów. Pojemniki, w których

będziemy je przechowywać, po

winny być dokładnie opisane.

Hl!

Narzędzia

DODATKOWE

WYPOSAŻENIE

WARSZTATU

Nie tylko skomplikowane i

drogie maszyny ułatwiają pracę
majsterkowiczowi, lecz także

różnorodne wyposażenie i do

datkowy osprzęt, wzbogacają
ce już posiadane urządzenia.

Nasadki (przystawki) znacznie
rozszerzają nasze możliwości,

czynią naszą pracę efektyw
niejszą i lżejszą. Na ten temat
piszemy również na s. 42.

1. Strugnica stolarska je s t idealnym sta

nowiskiem pracy. Wyposażona je s t w
stabilną płytę, odporną na silne uderze

nia oraz w odpowiednie urządzenia do
mocowania obrabianych przedmiotów.

2. Ostre narzędzia to podstawowy wa

runek precyzyjnej pracy, dlatego też w

warsztacie zaawansowanego m ajster

kowicza powinna znajdować się szlifier
ka elektryczna, wyposażona w odpo

wiednie ściernice. Przy pracy na tym

urządzeniu trzeba szczególnie prze
strzegać zasad bezpiecznej pracy.

3. Trudno je s t pracow ać bez dobrego
imadła. A by obrabiany przedm iot nie
uległ uszkodzeniu, polecam y stosowa
nie wkładek ochronnych, zakładanych
na szczęki imadła.

Narzędzia

4. Bardzo pożytecznym uzupełnieniem

wyrzynarki je s t dodatkowy stolik, który

umożliwia prowadzenie m ateriału w

precyzyjny i stabilny sposób. Szczegól

nie przydatny je s t przy pracach mode
larskich.

5. Prowadnica stolika wyrzynarki to

istotna pomoc, dzięki niej można dokła
dnie obrabiać nawet bardzo twarde

drewno.

6. A by wiercić precyzyjnie, należy wier
tarkę zamocować w specjalnym stojaku.
Przydatne je s t również małe imadło do
mocowania obrabianych przedmiotów.

7. Cennym uzupełnieniem wiertarki je s t

otwornica piłkowa, pozwalająca wyko
nywać otwory o dużych średnicach.
M usi to być narzędzie dobrej jakości,
otwornica z kiepskiej stali je s t niebez

pieczna w pracy.

8. Prawie wszystkie nowoczesne wier
tarki przystosowane są do wkręcania
wkrętów. Ten specjalny pojem nik na
wkrętaki je s t wyjątkowo przydatny. Na

kłada się g o po prostu na wiertarkę i w

ten sposób m am y go zawsze p o d ręką.

9. Bardzo przydatne, dodatkowe wypo

sażenie i narzędzia do wiertarki: m ie

szalnik do farb i zapraw, pom pka wod
na, tarcze polerskie, kom plet szczotek
tarczowych (z różnych materiałów),

przystawka do wkręcania śrub ze

sprzęgłem

przeciążeniowym ,

kołki

drewniane, dybie, wiertła do drewna z
ogranicznikiem głębokości wiercenia,

pogłębiacz stożkowy oraz uchwyt do
poziomego mocowania wiertarki.

ZŁĄCZA

NA GWOŹDZIE

Prawidłowego wbijania gwoździ

trzeba się nauczyć. Potrzebne jest

wyczucie i energiczne uderzenie.

Najczęściej używanymi rodzajami

młotków są młotek stolarski

i ślusarski, które są widoczne

na naszym zdjęciu. Produkowane

są w różnej wielkości

i o różnym ciężarze.

Narzędzia

k ii

Przy przybijaniu gwoździ trze

ba posługiwać się młotkiem o

odpowiednim ciężarze i umie

jętnym uderzeniem z przegubu

ręki trafić w gwóźdź. Brzmi to
bardzo prosto, lecz nie jest to ła

twe. Potrzebna jest wprawa i
doświadczenie. Obok umiejęt

ności wbijania gwoździ, trzeba

w zależności od rodzaju łączo
nych materiałów i typu złącza,
dobrać odpowiednie gwoździe.

Jakość złącza na gwoździe za

leży w znacznej mierze od uży

cia gwoździ o właściwej długo
ści. Przy prostopadłym połącze
niu dwóch desek, gwóźdź bę
dzie trzymał prawidłowo, jeżeli

1/3 jego długości przypada na
deskę górną, a % na deskę dol

ną. Na zdjęciach pokazujemy

kilka sposobów wykonania złą
czy na gwoździe.

4. Gdy chcem y otrzym ać płaszczyznę
bez widocznych gwoździ, należy je

wbić głęboko.

1. Mocniejsze połączenie uzyskamy,

gdy gw oździ nie będziem y wbijać pod

kątem prostym, lecz nieco ukośnie. Ta
kie połączenie ma większą wytrzyma
łość na różne obciążenia, tym bardziej,

gdy wzmocnimy je odpowiednim klejem.

2. Listw y często pękają, gdy przy ich
brzegach wbijamy gwoździe. Zdarza
się to dlatego, że ostry koniec gwoździa

pracuje ja k klin i rozszczepia drewno.
A by temu zapobiec, należy końcówkę
gwoździa nieco przytępić.

3. A by przybić gwoździe w jednej linii,
należy narysować ołówkiem linię p o
mocniczą.

5. Następnie użyć dobijaka i powstałe

zagłębienie zaszpachiować.

Narzędzia

MŁOTKI NIE TYLKO DO WBIJANIA GWOŹDZI

1 Do glazury

5 Podbijak drewniany

10 Nakładka gumowa

2 Stolarski

6 Kowalski

(ochraniacz)

3 Ślusarski

7 Ciesielski

11 Murarski

4 Z tworzywa sztucznego

8 Z toporkiem

12 Gumowy

z wymiennymi obuchami

9 Dwuobuchowy

Kil

Narzędzia

MŁOTKI W WARSZTACIE

Zdjęcia na dwóch poprze

dnich stronach dają pewną
orientację o rodzajach młotków

używanych przez profesjonali

stów. Majsterkowicz w swoim

warsztacie powinien posiadać

kilka odpowiednich dla siebie
młotków. W zależności od ro
dzaju pracy, rodzaju złączy i
wielkości gwoździ trzeba do
brać młotek o odpowiedniej
wadze.

W warsztacie

majsterkowi

cza powinny znaleźć się co naj

mniej trzy młotki. Jeden ważący
około 300 g. młotek stolarski lub
ślusarski, w zależności od tego,

jakie prace najczęściej wykonu
jemy oraz drugi mniejszy o wa

dze około 100 g. Trzecim mło
tkiem w warsztacie powinien
być młotek z tworzywa sztucz

nego, gumowy lub drewniany,
niezbędny do prac, w których
użycie młotka stalowego może
uszkodzić powierzchnię obra
bianych przedmiotów.

Młotek powinien być zawsze

czysty, ponieważ zatłuszczony

utraci swą poręczność, a praca
nim może być niebezpieczna.
Młotka z drewnianą rękojeścią
nie należy używać jako dźwig
ni, gdyż końc

y się to zazwy

czaj uszkodzeniem trzonka.

Młotek należy trzymać za koniec
trzonka.

Wgłębienie na gwóźdź w m łotku cie

sielskim, umożliwia pracę jedną ręką.

Narzędzia

Hl!

1. P rzy zakupie nowego trzonka trzeba

z n a ć wagę m łotka - je s t ona zazw y

czaj wybita na główce młotka. Jedno
cześnie trzeba zakupić dopasowany do
niego klin metalowy.

2. Złam any trzonek młotka należy odpi-
łować tuż przy główce młotka, łatw iej

wtedy usunąć resztę trzonka.

3. Kołkiem z twardego drewna lub me

talu wybić drewno z główki młotka.

4. N ow y trzonek należy obrobić tarni

kiem w taki sposób, aby prawie wcho
dził

i v

główkę młotka.

5. Trzonek można posmarować, by ła

twiej nasadzić na niego główkę młotka.
Po założeniu należy ją minimalnie od
chylić ku dołowi i wbić klin stalowy.

6. Jeśli trzonek wraz z klinem wystaje
trochę ponad główkę, należy go obciąć

piłką do metalu.

Narzędzia

ŚRUBY I WKRĘTY

1 Śruba bez łba (szpilka)

2 Nakrętka koronowa
3 Nakrętka z pierście

niem zabezpieczającym
przed odkręcaniem się

4 Nakrętka kołpakowa
5 Nakrętka skrzydełkowa
6 Nakrętka sześciokątna
7 Śruba z gniazdem sze

ściokątnym i łbem wal
cowym

8 Śruba z łbem sześcio

kątnym (pełnogwinto-
wana)

9 Śruba z łbem sześcio

kątnym

10 Wkręt z łbem stożko

wym i rowkiem

11 Wkręt mosiężny z łbem

walcowym i rowkiem

12 Wkręt z łbem walco

wym i rowkiem

13 Wkręt samogwintujący

(blachowkręt) z łbem
stożkowym i rowkiem

14 Wkręt samogwintujący

z łbem stożkowym i

nacięciem krzyżowym

15 Wkręt samogwintujący

z łbem sześciokątnym

16 Wkręt z łbem sześcio

kątnym i rowkiem

17 Śruba pierścieniowa

(oczkowa)

18 Wkręt pierścieniowy

stalowy, ocynkowany

19 Wkręt pierścieniowy

mosiężny

20 Wkręt z hakiem kulistym
21 Wkręt z szyldzikiem i

hakiem

22 Śruba z hakiem
23 Wkręt z szyldzikiem i

hakiem

24 Wkręt z hakiem
25 Wkręt z hakiem
26 Haczyk z wkrętami

pierścieniowymi

27 Wkręt samogwintujący

z łbem stożkowym i
nacięciem krzyżowym

28 Wkręt do drewna z

łbem stożkowym i row
kiem

29 Wkręt do drewna z

łbem kulistym i row

kiem

30 Wkręt noskowy, zabez

pieczający (nie do od
kręcenia)

31 Wkręt bez łba z gwin

tem do drewna i z

gwintem metrycznym

32 Wkręt do drewna stalo

wy ocynkowany

Narzędzia

ZŁĄCZA NA

ŚRUBY I

WKRĘTY

Najczęściej używanymi śru

bami są śruby z łbami sześcio

kątnymi, do ich przykręcania i

odkręcania używamy kluczy
szczękowych (zwykłych), ocz-

kowych lub nasadowych. Do

coraz powszechniej stosowa

nych śrub z łbem cylindrycz
nym i wewnętrznym gniazdem

sześciokątnym (nr 7), używamy

kluczy imbusowych (ampolo-

wych). Śruby powinny być przy

kręcane i zakręcane dopaso

wanymi kluczami. Raczej nie

powinniśmy używać kluczy uni

wersalnych, gdyż ich naduży
wanie prowadzi wcześniej, czy

później do uszkodzenia łba śru
by lub nakrętki. Bardzo wygod
ne w użyciu są klucze zaopa

trzone w mechanizm zapadko
wy (grzechotkę). Istnieje ścisła

zależność między wymiarami
średnic gwintów metrycznych
śrub i nakrętek a wymiarami

„pod klucz” . Na przykład do

zakręcania śruby M6 stosujemy
klucz o wymiarze 10, do M12
klucz 19, do M16 klucz 24 itd.

Do połączeń i mocowań

obok śrub powszechnie stoso

wane są wkręty. Wkręty do me

Zestawy kluczy nasadowych z m echa

nizmem zapadkowym (grzechotką),
który znacznie ułatwia zakręcanie i od
kręcanie śrub.

Klucze uniwersalne, którym i należy się

posługiw ać w szczególnych przypad

kach. Dobrze przykręcona śruba nie da
się tymi narzędziami - z m ałym i wyją

tkami - odkręcić bez je j uszkodzenia.

Narzędzia

Wkrętak powinien być dopasowany do

wielkości Iba wkręta i szerokości rowka.

talu mają końcówkę identyczną

jak śruba (nr 10) i wymagają

gwintowanego gniazda, z wy

jątkiem wkrętów samogwintują

cych

mocowania blach

(nr 13). Wkręty do drewna (nr

28) i innych materiałów mają

stożkową (zaostrzoną) końców
kę i gwint o znacznie więk

szym skoku niż wkręty do me
talu. Wymagają jednak - przed

ich wkręceniem - wykonania

Wkręty do drewna: z ibem płaskim, so

czewkowym, kulistym i rowkiem oraz

wkręt z płaskim Ibem i wgłębieniem

krzyżowym.

Zbyt długi wkręt można przyciąć do p o 

trzebnej długości.

Śrubę be z łba, tzw. szpilkę, można

przyciąć do potrzebnej długości.

otworu pilotującego. Do płyt
wiórowych i MDF czy płyt kar-
tonowo-gipsowych stosowane
są wkręty samogwintujące (sa-

monacinające gwint) (nr 27).

Tego typu wkręty mają w głów
ce nacięcie krzyżowe, przez co

przystosowane są do wkręca
nia za pomocą wkrętaków z
napędem elektrycznym. Wpro
wadzenie tego rodzaju wkrętów

Haki ze specjalnym zabezpieczeniem,
np. do zawieszenia huśtawki.

znacznie zwiększyło wydajność

pracy, nie tylko poprzez zme

chanizowanie wkręcania, ale
także poprzez wyeliminowanie

konieczności wykonywania ot

worów pilotujących.

Narzędzia

OBCĘGI, SZCZYPCE, KLUCZE

1 Obcęgi Rabitza

8 Szczypce do rur nasta

15 Szczypce płaskie (roz

2 Szczypce uniwersalne

wne, ciężkie

prężne)

(kombinerki)

9 Obcęgi

16 Klucz do armatury

3 Szczypce o szczękach

10 Szczypce do rur (żab

17 Szczypce rewolwerowe

płaskich, zbieżnych

ka)

do dziurkowania

4 Szczypce nastawne do

11 Szczypce do pierścieni

18 Szczypce do cięcia

zdejmowania izolacji

rozprężnych

(czołowe)

5 Szczypce do pierścieni

12 Klucz nastawny do ar

19 Szczypce ze szczękami

rozprężnych

matury wodnej

okrągłymi

6 Szczypce zaciskowe

13 Szczypce do glazury z

7 Szczypce do cięcia dru

kółkiem tnącym

tu z utwardzonym ost

14 Szczypce do mocowa

rzem

nia nap

f t l

Narzędzia

OBCĘGI

I SZCZYPCE

- JAK Z NICH

KORZYSTAĆ

Rodzina tych narzędzi - po

chodnych od zwykłych obcęgów
- jest coraz liczniejsza. Narzę

dzia są coraz bardziej wyspe
cjalizowane. Przeznaczone są
do konkretnych czynności, jak:
przytrzymywanie, gięcie, przeci
nanie oraz do prac przy instala
cjach elektrycznych, wodnych i
centralnego ogrzewania. Mate
riał jest przytrzymywany lub
przecinany przez zaciskanie rę
kojeści narzędzia siłą mięśni
rąk, przy wykorzystaniu dźwig
ni. Niektóre narzędzia z tej ro
dziny można zaliczyć do kluczy,
a nie szczypiec. Narzędzia do

prac przy armaturze hydraulicz
nej mają nastawny, często płyn
nie regulowany rozstaw szczęk.
Perfekcyjny majsterkowicz ni

gdy nie użyje szczypiec ze
szczękami z uzębieniem do
odkręcania nakrętek i wielokąt-

nych części armatury wodnej, a

tylko do rur i złączek.

Na uwagę zasługują szczyp

ce czy raczej klucz zaciskowy

(nr 6 na s. 35). W jednej czę

ści rękojeści ma nakrętkę, pok-

Najbardziej znane - obcęgi
do gwoździ.

Klocek drewniany nie tylko zapobiega
uszkodzeniu powierzchni piyty, ale tak
że

znacznie

ułatwia

wyciągnięcie

gwoździa.

Narzędzia

Do obcinania cienkich gwoździ można
także użyć szczypiec do cięcia drutu.

Szczypce uniwersalne nie pow inny
mieć prześwitu (szczeliny) pom iędzy
krawędziami tnącymi.

ręcanie której powoduje zmia
nę rozstawu szczęk. Przy dru

giej

rękojeści znajduje się

dźwignia, umożliwiająca zablo
kowanie zaciśniętych szczęk.

Ułatwia to znacznie pracę,

gdyż nie musimy już ręką ści
skać rękojeści, a tylko skon
centrować się np. na obracaniu
odkręcanej złączki. Jest rów
nież pomocny przy innych pra
cach: montażowych, lutowaniu
i spawaniu, gdyż może służyć
do unieruchamiania niezbyt
grubych elementów. Polecamy

- nie tylko do prac elektrycz

nych - używanie szczypiec i

obcęgów, których rękojeści za
opatrzone są w nakładki ze
sztucznego tworzywa.

Szczypce zaciskowe do mocowania
klamerek do ramek i połączeń ucioso-

wych.

W tych szczypcach służących do zdej

mowania izolacji, ustawienie grubości

przewodu reguluje się śrubą z nakrę

tką kontrującą.

DODATKOWE
WSKAZÓWKI

• Jeśli szczypce nastawne

do instalacji hydraulicznych

mają nieprawidłowy chwyt,
można nieco dopiłować ich
uzębienie.

• Przy trudnościach z od

kręceniem

z rury

starej

złączki, można rękojeści
szczypiec przedłużyć za

pomocą rurek. Zwiększymy
przez to ramię dźwigni.

• Gdy zwiększenie dźwigni

nie pomoże, można lampą
lutowniczą podgrzać złącz
kę.

Narzędzia

WIERTŁA I ŚWIDRY

Od lewej: wiertło śrubowe do metalu, wiertło z końcówką widiową, świder kręty, świder ślimakowy ręczny, świder środkowiec

płaski (piórowy), wiertło śrubowe do drewna.

Narzędzia

Do wiercenia otworów uży

wamy wierteł i świdrów. Róż

nią się one między sobą kształ

tem uchwytu. Świdry mają uch
wyt zbieżny o przekroju kwad

ratowym i mocowane są w

korbach do wiercenia ręczne

go. Wiertła mają uchwyt walco
wy i mocowane są w wiertar

kach elektrycznych oraz dziś

już rzadko używanych wiertar

kach ręcznych. Świdry używa
my głównie do wiercenia w

drewnie.

Nie ma wierteł uniwersalnych.

Przystępując do wiercenia otwo

ru w drewnie, metalu czy innym

materiale, należy wybrać wiertło
przeznaczone do danego mate

riału. Wiercąc w drewnie dobie
ramy wiertło, w zależności od

tego, czy będziemy wiercić
wzdłuż, czy w poprzek włókien.
Świdry i wiertła do wiercenia w
poprzek włókien posiadają kolec
środkujący i krajaki, przez co
dają czystą krawędź otworu.

Wiercenie otworów za pomo

cą wiertarki elektrycznej jest

bardzo łatwe, pamiętać jednak
powinniśmy, że przy wierceniu

otworów o średnicy powyżej

14 mm, występują duże opory

skrawania, co może spowodo
wać zniszczenie wiertła, uszko
dzenie wierconego elementu

bądź stworzyć niebezpieczną

sytuację dla pracującej osoby.

Dlatego też wiertarkę należy

mocować w stojaku wiertar-
skim, a wiercony element za-

To wiertło trzeba koniecznie naostrzyć.

mocować ściskami stolarskimi
lub zacisnąć w imadle.

Do wiercenia w betonie, mu

rze lub kamieniu stosujemy

wiertła z końcówką wykonaną
ze specjalnego, twardego ma
teriału - węglików spiekanych.

Do wiercenia w metalu należy

używać wierteł wykonanych ze
stali szybkotnącej, o wysokiej
wydajności

skrawania.

Aby

wiertło spełniało swą rolę, musi

być regularnie ostrzone. Wiertła

- w zależności od tego do ja

kiego rodzaju materiału są
przeznaczone - mają krawę

dzie skrawające ukształtowane

pod odpowiednimi kątami. Przy

ostrzeniu wiertła w żadnym

wypadku nie należy tych kątów
zmieniać.

Narzędzia

Hl!

NASADKI, WIERTŁA, FREZY

1 Nasadka do precyzyj

10 Frez tarnikowy do pół

23 Pogłębiacz stożkowy

nego wiercenia

okrągłych rowków

24 Frez trzpieniowy do po

2 Adapter (łącznik) do

11 Otwornica piłkowa

dłużnych otworów i

przystawek

12 Frez do wpustów

rowków

3 Nasadka do frezowania

13 Frez walcowy

25 Frez trzpieniowy do

po okręgu

14 Pogłębiacz stożkowy

rowków

4 Pompka

15 Frez profilowy

26 Frez trzpieniowy do mu

5 Nożyce do cięcia blach

16 Frez tarnikowy walcowy

ru i betonu

6 Mieszalnik do farb i za

17 Frez tarnikowy walcowy

27 Frez trzpieniowy do

praw

18 Frez tarnikowy kulisty

drewna

7 Nasadka strugarka,

19 Wiertło z ogranicznikiem

28 Frez trzpieniowy do me

mocowana we wrzecio

głębokości wiercenia

talu

nie wiertarki

20 Dłuto i grot do muru i

8 Nasadka z frezem tar

betonu

nikowym

21 Piłka do czopów

9 Frez tarnikowy do wpu

22 Wiertło do otworów pod

stów

zawiasy puszkowe

KII

Narzędzia

PRZYSTAWKI ZWIĘKSZAJĄ

MOŻLIWOŚCI MASZYN

Gdy chcemy wzbogacić asor

tyment narzędzi w naszym do

mowym warsztacie, nie musimy
od razu kupować wyspecjalizo

wanych, samodzielnych ma
szyn. Alternatywą jest zakup -

po znacznie niższych cenach -

przystawek i nasadek do już
posiadanych elektronarzędzi, a
szczególnie do wiertarki. Na

rynku znajduje się wiele przy

stawek i nasadek do wiertarki
czy szlifierki kątowej: elastyczne
wałki wiertarskie, tarcze szlifier

skie i polerskie oraz cały sze
reg innych. Fotografie na s. 40

- 43 prezentują niektóre z nich.

2. Elastyczna tarcza szlifierska do szli

fowania drewna i metalu o dużych po

wierzchniach.

3. Tarcza szlifierska mocowana bezpo
średnio w uchwycie wiertarki.

4. Cylindryczna szczotka druciana,

przydatna

zwłaszcza

w m iejscach

trudno dostępnych.

1. Szlifierka ręczna kątowa wyposażona w ściernicę tarczową to najlepsze

narzędzie do cięcia metalu.

5. Ściernica pierścieniowa do obróbki
drewna.

811

Narzędzia

PIŁY

Jedną z podstawowych czyn

ności majsterkowicza jest dzie
lenie różnych materiałów na
mniejsze elementy. Do tego nie

zbędna jest piła, wieloostrzowe

narzędzie do obróbki ręcznej.
Robocza część piły zwana jest
brzeszczotem, który ma nacięte

zęby. W zależności od przezna
czenia piły zęby różnią się:

kształtem, wielkością, liczbą i
rozstawem, czyli tzw. podziałką
uzębienia. Brzeszczot może być

jednostronnie osadzony w ręko
jeści lub dwustronnie w napiętej

ramie. Wszystkie piły ręczne są
rękojeściowe albo ramowe.

W zależności od rodzaju ob

rabianego drewna, dobieramy

typ piły i rodzaj uzębienia brze

szczotu. Piłę o drobnym uzę

bieniu (o małej podziałce) uży

wamy do drewna twardego i

piłowania cienkich elementów.
Do drewna miękkiego i piłowa
nia grubych elementów stosuje

my piłę o dużej podziałce uzę
bienia. Piły różnią się również
kształtem uzębienia, w zależ
ności od tego czy przeznaczo
ne są do piłowania drewna

wzdłuż, czy w poprzek włó

kien. Produkowane są także pi

ły uniwersalne do piłowania

drewna wzdłuż, skośnie, w po
przek włókien oraz do piłowa

nia płyt MDF i wiórowych.

1 Piła do materiałów bu

dowlanych

2 Profesjonalna piła do

drewna z dźwignią na
pinającą

3 Piła ogrodnicza do ob

cinania gałęzi

4 Piła kabłąkowa z dźwig

nią napinającą

5 Piła grzbietnica
6 Piła grzbietnica z prze

kładaną rękojeścią

7 Piła do wycinania i na

13 Rękojeść z wymienny

cinania

mi brzeszczotami

8 Brzeszczot do cięcia

14 Piła płatnica

metalu z uchwytem pi

15 Piła płatnica

stoletowym

16 Piła włosowa do wyrzy-

9 Piła z brzeszczotem do

nania

cięcia metalu

17 Piła ramowa z wymien

10 Piła stolarska ramowa

nymi brzeszczotami

11 Piła grzbietnica

18 Profesjonalna piła uni

z uchwytem

wersalna

zamkniętym

19 Piła z brzeszczotem do

12 Piła otwornica

glazury

Narzędzia

1. Wzdłuż krawędzi piły można wyzna

czyć linię cięcia.

2. Uchwyt pity służy także do wyzna
czania kątów.

4. Piła ma nacięte zęby na półokrągłej

części brzeszczotu.

5. Nadaje się do wycinania prostolinio

wych otworów.

7. Praktyczna piła do obcinania gałęzi

krzewów.

8. Po zam ontowaniu przedłużacza,

można

obcinać

gałęzie

wysokich

drzew.

3. Przecinamy wzdłuż wyznaczonej linii.

6. Do wycinania otworów służy także

piła otwornica.

9. Piła uniwersalna o różnym uzębieniu.

ŚCISKI STOLARSKIE (ZWORNICE)

Narzędzia

KI!

1 Ścisk do sklejania ucio-

5 Ściski śrubowe

10 Ściski, pierwszy z le

sów (kątowy)

(zwornice)

wej, z podstawką mag

2 Ściski śrubowe

6 Ściski śrubowe

netyczną

(zwornice)

3 Ściski śrubowe

7 Ściski szybko mocujące

(zwornice)

mimośrodowe

4 Ściski śrubowe

8 Ściski sprężynowe

(zwornice)

9 Ściski sprężynowe

Narzędzia

ZASTOSOWANIE ŚCISKÓW

STOLARSKICH

Szybko mocujący ścisk mimośrodowy.

Gdy stosujemy złącze sto

larskie: zakładkowe, czopowe

czy uciosowe, to skuteczność
połączenia zapewnimy tylko
wtedy, gdy sklejane płaszczy
zny będą dostatecznie silnie
dociśnięte do siebie. Do tego
celu służą różnego typu zwomi-

ce stolarskie popularnie nazy
wane ściskami. Szybko mocu

jące

ściski

mimośrodowe

(fot. 2) mają szczęki zaopatrzo
ne w specjalne podkładki kor
kowe i przez to nie niszczą po

wierzchni ściskanego materiału.

Zwornice są przydatne nie

tylko przy klejeniu, są często

niezastąpione przy różnych
pracach montażowych, służąc

do unieruchamiania montowa

nych elementów.

Specjalne zwornice do doklejek.

Narzędzia

1. Dla uniknięcia uszkodzenia sklejanej

ramy, podłożono pod szczęki zwornicy

- od dołu i od góry - małe kawałki

drewna.

2. Aby klejone złącze dobrze trzymało

musi być silnie dociśnięte. W rękojeści

ścisku wykonano otwór i za pomocą
solidnego wkrętaka lub pręta odpowied
niej wielkości, można z dużą siłą docis
nąć sklejane elementy.

3. Przy klejeniu szerokich elementów,
można posłużyć się dwoma ściskami.

4. Odpowiednie wkładki zwornicy za

pewniają - na dużej powierzchni -

równomierne ściśnięcie klejonych ele
mentów. Zwykłe szczęki zwornicy wy

twarzają nacisk punktowy. Jeśli kleimy
deski o większej powierzchni, a nie po

siadamy tych wkładek, to należy podło
żyć pod szczęki kawałek drewna.

5. Szybko mocujący ścisk z drewna z

dźwignią mimośrodową, używany przy
klejeniu elementów, gdzie nie je s t wy

magany duży nacisk. Szczęki tych ści
sków są zaopatrzone we wkładki

ochronne z korka, przez co nie uszka
dzają płaszczyzn ściskanych przed
miotów.

6. Najprostszą metodą klejenia małej

ramki ze złączem na ucios je s t zasto

sowanie specjalnych kleszczy i klame
rek z drutu.

Narzędzia

ZAKUP I KONSERWACJA

NARZĘDZI

Brzeszczot piły taśmowej po kilku mi

nutach pracy je s t nadpalony, a zęby
są tępe.

Sprawa jakości narzędzi jest

bardzo ważna. Mają przecież

sprawiać zadowolenie nie tylko

przy użyciu ich po raz pier

wszy. Narzędzia na zdjęciu po
wyżej zostały nabyte jako ofer
ta specjalna po bardzo korzyst

nej cenie. Niestety zabrakło im

cech jakim powinny odpow ia

dać narzędzia. Nie chcemy
przez to powiedzieć, że jedynie

drogie

narzędzia

spełniają

swoje zadanie, a inne są nic

nie warte. Pragniemy jedynie

ostrzec

przed

wydawaniem

pieniędzy na rzeczy bezwarto

ściowe. Zdarza się, że brze
szczot piłki do metalu, po prze-

Przykłady ledwo co użytych, a ju ż bez
użytecznych narzędzi.

cięciu jednej rury traci prawie

wszystkie zęby.

Rodzi się pytanie, jak rozpo

znać narzędzia o wysokiej ja

kości? Kupując obcęgi można
przeciąć nimi kawałek drutu
miedzianego. Dobrym obcęgom

to nie zaszkodzi. Natomiast

ostrze ze źle zahartowanej stali

Narzędzia

Ali

już będzie miało nieznaczne

szczerby. Kupując narzędzia,

jeśli to możliwe wypróbujmy je,

a jeśli nie, to nabywajmy narzę

dzia markowych firm.

Aby zakupione narzędzia słu

żyły nam długo i nie stwarzały

problemów przy ich użytkowa
niu, powinny

być

właściwie

konserwowane. Narzędzia do

obróbki drewna czyści się z re
sztek kleju i plam po farbach i

lakierach. Nie należy dopu

szczać do wystąpienia śladów

korozji, należy ją natychmiast
usuwać odpowiednimi środkami
mechanicznymi i chemicznymi.

Z narzędzi do obróbki metali

należy usunąć olej i resztki

smarów. Pilniki i tarniki powin
ny być czyszczone szczotką z
drutem mosiężnym. Większość

z posiadanych przez nas na

rzędzi

wymaga

regularnego

ostrzenia. Dbając o nasze na

rzędzia zapewnimy sobie wy

dajną i bezpieczną pracę.

Brzeszczot o zupełnie tępych zębach.

Te obcęgi są mocno wyszczerbione.

Niebawem nie będą nadawać się do
użycia.

Śruba była mocniejsza od klucza.

Wprawdzie można kawałek klucza ob

ciąć, ale długo pożytku z niego nie
będzie.

Tym narzędziem kilka razy punktowano

blachę stalową. Punktak tak na tym

ucierpiał, że w tej chwili nadaje się ju ż

tylko do dobijania gwoździ.

To ostrze wkrętaka, jeśli nie jest mocno

skręcone, można jeszcze podszlifować.

TAPETOWANIE - ŁATWA SPRAWA

Przy tapetowaniu możemy osiągnąć dobre rezultaty, gdy używać

będziemy właściwych narzędzi i materiałów, dobrze przygotujemy

podłoże pod tapety oraz zastosujemy właściwą technikę pracy.

Tapetowanie

NARZĘDZIA DO TAPETOWANIA

Tapetowanie jest jedną z

najpopularniejszych

dziedzin

domowego majsterkowania. Po

nad

połowa tapet sprzeda

wanych przez handel nabywana

jest przez amatorów samodziel

nego tapetowania. Aby dobrze
położyć tapetę, trzeba używać

odpowiednich narzędzi. Do roz

prowadzenia kleju na arkuszu

tapety (brycie) potrzebny jest

pędzel o szerokości ok. 15 do

20 cm. Do przygotowania kleju

najlepiej nadaje się wiaderko z

tworzywa sztucznego. Nakłada

nie i rozprowadzanie kleju na

długim arkuszu tapety nastręcza
wielu

kłopotów,

najlepiej

tę

czynność wykonywać na skła
danym stole tapeciarskim. Gdy

takiego stołu nie posiadamy i nie

mamy możliwości jego wypoży

czenia, warto z dużejs płyty wió

rowej lub stolarskiej zrobić sobie

prowizoryczne stanowisko pra

cy. Do rozcierania i wygładza

nia tapety na ścianie stosuje się

szczotkę tapeciarską, lub w za

leżności

rodzaju tapety,

szpachlę ze sztucznego tworzy

wa, ewentualnie wałek gumowy

lub z owczej skóry. Do wykony

wania pomiarów ścian i tapet

przed ich przycięciem można

wykorzystać zwykłą składaną

miarkę stolarską. Gdy używamy

stołu tapeciarskiego, to warto na

jego powierzchni oznaczyć dłu

gość brytu. Nie będziemy mu
sieli za każdym razem wymie

rzać tapety przy jej cięciu. Do

cięcia tapet używa się nożyczek

lub odpowiedniego noża. Jedy
nie przy stosowaniu tapet z

marginesem, gdzie wymagane

jest dokładne cięcie tapety, po

trzebny jest do ich obcinania

długi nóż do tapet lub specjalny
obcinacz marginesów.

Do wyznaczenia pozycji przy

klejania pierwszego arkusza ta

pety niezbędny jest pion murar
ski. Gdy nie posiadamy orygi

nalnego pionu murarskiego, linię

bazową możemy również w y

znaczyć zwieszając na sznurku

jakiś niewielki przedmiot. Aby

uniknąć rozsuwania się krawę

dzi tapety podczas schnięcia

kleju, trzeba je mocno przyci

skać do ściany specjalnym wał

kiem do spoin. Przy zakupie ta

kiego wałka, trzeba zwrócić
uwagę, aby jego powierzchnia

była idealnie gładka. Do niedaw
na nawet profesjonaliści używali

wałków z ryflowaną powierzch

nią. Przy dociskaniu tapety z

wytłaczanymi wzorami, wałek

taki pozostawia na tapecie bar

dzo wyraźne i widoczne ślady,

a czasem może doprowadzić

do uszkodzenia tapety. Tapety
metalowe i korkowe dociska się

do ściany wałkiem gumowym.

Bardzo przydatny jest również

specjalny wałek do dociskania

tapet w narożach i kątach.

W przypadku układania ta

pet z fabrycznie naniesionym

klejem potrzebne jest korytko z

tworzywa sztucznego o długo

ści większej niż szerokość ta

pety. W korytku nawilżamy ta

petę, by zaktywizować klej.

Na zdjęciu na następnej stro

nie widoczna jest specjalna
maszynka do nakładania kleju
na tapetę. Przy jej pomocy
można bardzo szybko - i co
najważniejsze równomiernie -

rozprowadzić klej na tapecie.
Maszynkę do nakładania kleju
można niekiedy wypożyczyć w

wypożyczalniach narzędzi bu

dowlanych. Narzędzia do tape

towania powinny być po każdo

razowym ich użyciu dokładnie

umyte i oczyszczone.

Tapetowanie

KLEJE DO TAPET

Jest oczywiste, że do lekkich

tapet używa się innego kleju niż

do tapet ciężkich, takich jak ta
pety tekstylne lub metalowe.

Jakiego użyć kleju? Jeszcze

parę lat temu z wyborem kleju

nie było problemu, do przykle

jania prawie wszystkich tapet

stosowano kleje metylanowe

(metylocelulozowe), ponieważ
na rynku oferowane były tylko
lekkie tapety. Jest to dobry klej

i nadal jest stosowany. Jest
produkowany jako normalny i

specjalny (zdjęcie na następnej
stronie). Z reguły klej normalny

rozpuszcza się w wodzie w

proporcji 1:40-50 dla lekkich

głównie papierowych tapet, a

klej specjalny w proporcji

1:20

dla ciężkich tapet. Rozstrzyga

jące znaczenie ma tu gramatu

ra tapety. Producenci kleju do

łączają do niego instrukcję jego
stosowania i zalecają propor
cję w jakiej powinien być roz

puszczony w wodzie, w zależ
ności od rodzaju tapety.

W celu wzmocnienia przy

czepności kleju metylanowego
dodaje się do niego kleju dys

persyjnego. Jest to konieczne
przy stosowaniu bardzo cięż
kich tapet z trawy, tekstylnych
lub korkowych. Klej dyspersyj
ny (w tubce) bardzo dobrze

nadaje się do podklejania od

stających krawędzi i drobnych

napraw tapet.

Tapety metalowe nakleja się

wyłącznie klejem dyspersyjnym
ze specjalnymi dodatkami; klej

nanosimy na ścianę, a nie na

tapetę. Aby uniknąć błędów

przy doborze odpowiedniego
kleju do rodzaju tapety, trzeba

- o ile to możliwe - korzystać

z instrukcji producenta i stoso
wać zalecane przez niego kle

je. Pokazane na zdjęciu (na są

siedniej stronie) kleje Assil P i
Ovalit T są klejami dyspersyjny

mi, które rozprowadza się na

ścianie delikatnie ząbkowaną
szpachlą ze sztucznego tw o

rzywa lub odpowiednim w ał
kiem. Zaleca się powlekanie

ściany klejem tylko na szero

kość pasa tapety, gdyż klej

szybko wysycha i nie będzie

trzymał.

Kleje dyspersyjne są klejami

o większym zakresie zastoso

wania, nadają się również do

klejenia płyt ze sztywnego two
rzywa piankowego, płyt filco

wych i innych.

DODATKOWE

WSKAZÓWKI

• Często się zdarza, że ta

peta odkleja się na małej
powierzchni,

szczególnie

przy brzegach, na zgięciach
i narożach. W tych m iej

scach najlepiej podkleić ta

petę klejem dyspersyjnym

w tubce.

• Plamy po kleju pojawiają

ce się na tapecie, a głów

nie na złączach, należy na

tychm iast usuwać czystą

ściereczką lub gąbką. Jak

klej zaschnie będzie - bez
uszkodzenia tapety - trud

ny do usunięcia.

• Zbytnie nawilgocenie ta

pety przy nakładaniu kleju i
przedłużanie

okresu

jej

mięknienia może doprowa

dzić do jej pomarszczenia na
ścianie i otwarcia złączy.

• Przy rozpuszczaniu kleju

w wodzie często powstają
trudności

z jego

pełnym

ujednorodnieniem.

Wtedy

klej należy odstawić, pomie

szać co jakiś czas aż się

rozpuści. W żadnym przy
padku nie należy nakładać
na tapetę grudek nie rozpu

szczonego kleju. Aby nie
opóźniać prac z powodu
źle rozpuszczonego kleju,
warto go przygotować z od

powiednim wyprzedzeniem.

Tapetowanie

PODSTAWOWE RODZAJE TAPET

Ogromna różnorodność ta

pet, jakie można obecnie kupić

w sklepach, stawia nas przed

trudnym wyborem. Dobre firmy

produkujące tapety wydają spe

cjalne prospekty, które pozwa

lają zorientować się w aktual
nych trendach, wzorach i kolo

rach. W ybór tapet do naszego

mieszkania to rzecz gustu. W

tym miejscu prezentujemy jedy

nie niewielki przegląd podsta

wowych rodzajów tapet.

Tapetami zwykle nazywamy

okładziny ścienne i sufitowe,

których nośnikiem jest papier i
których powierzchnia jest wyko
nana fabrycznie. Pierwsze ta
pety drukowano niegdyś na

maszynach drukujących tkani
ny. Nowoczesne techniki pro
dukcyjne, takie jak druk: wypu

kły, sitodrukowy, miedziorytowy

oraz reliefowy pozwalają na

uzyskanie bardzo zróżnicowa
nej powierzchni tapet. W za

leżności od grubości, cech po

wierzchni, sposobu w ytw arza

nia i rodzaju użytego materiału
rozróżniamy wiele rodzajów ta

pet, jak np.: papierowe, w ytła

czane,

winylowe,

reliefowe,

metalowe, filcowe, welurowe,

skórzane, korkowe, z trawy (ja

pońskie), z włókien szklanych i

z włókna szorstkiego (zazwy
czaj do malowania). Zdjęcia na

następnych stronach przedsta

wiają różne rodzaje tapet.

Tapetowanie

1. Tapeta papierowa, druk wypukły

(typograficzny).

2. Tapeta wytłaczana, struktura imitują

ca tkaninę.

3. Tapeta wytłaczana, wzór „rybie ości”.

4. Tapeta winylowo-piankowa, motyw
kwiatowy.

5. Tapeta winylowo-piankowa, struktura

punktowa.

6. Tapeta winylowo-piankowa, wzór

graficzny.

7. Tapeta reliefowa, wzór prążkowy.

8. Tapeta reliefowa, motyw kwiatowy.

9. Włókno szklane.

Tapetowanie

Chcemy zwrócić uwagę na

dwie tapety tekstylne,

przy

czym na zdjęciu

10 druk jest

wykonany na nitce osnowowej,

a na zdjęciu 11 pod nitką. Spo

śród bogatego asortymentu ta

pet z surowców naturalnych

wybraliśm y

dwa

przykłady.

Zdjęcie 12 przedstawia tapetę z

naklejoną na papier trawą.

Źdźbła trawy ułożone są w po

przek i podtrzymywane piono

wo przebisgającymi, ledwie w i
docznymi nitkami. Taka tapeta

nazywana jest często „japoń

ską”. Z kolei na zdjęciu 13 pre
zentujemy tapetę z granulatu

korkowego. Tapety korkowe
mają niezwykle dekoracyjny

charakter. Niemniej dekoracyj

ne, lecz niestety bardzo drogie

są tapety metalowe. Zdjęcie 14

przedstawia tapetę wykonaną
ręcznie. Takie tapety mają mar

ginesy, kóre są obcinane po

naklejeniu ich na ścianę. Tape

ty metalowe drukowane maszy

nowo (zdj?cie 15) nie wymaga

ją przycinania marginesów.

11. Tapeta tekstylna druk pod nitką

osnowową.

10. Tapeta tekstylna, druk na nitce

osnowowej.

12. Tapeta z trawy.

14. Tapeta metalowa, wykonana

ręcznie.

13. Tapeta korkowa, motyw

dekoracyjny.

15. Tapeta metalowa, drukowana

maszynowo.

Tapetowanie

SYMBOLE I OZNACZENIA NA TAPETACH

Te same wzory na tape

cie na tej samej wysoko

ści.

Wzór na sąsiednim ar

kuszu tapety przesunąć

o połowę ę/2). Tapeta z

„raportem ”.

Wzór na sąsiednim ar

kuszu tapety przesunąć

o jedną czwartą ('/*).

Poniżej przedstawiamy sym

bole i oznaczenia graficzne
umieszczane przez producen

tów na tapetach. W arto je po

znać i zwracać na nie uwagę

przy zakupie tapet. Unikniemy

wtedy sytuacji, że ze świeżo

położonej tapety będzie scho

dziła farba po umyciu jej wilgot

ną gąbką.

Tapetować w kierunku

strzałki. Strzałka powin

na być skierowana ku
sufitowi.

Wysoka odporność na

zmywanie. Można użyć

lekkich środków che
micznych przy zmywa
niu.

Ściągalna

sucho,

można ją oderwać od
ściany przy następnym

tapetowaniu.

Tapeta

odporna

światło.

Przy przycinaniu i kle

jeniu tapety nie musimy

zwracać uwagi na „ra
p o rt”. Styk sąsiednich

arkuszy

w dowolnym

miejscu.

Tapeta z warstwą kleju,

który aktywizuje się po

nawilżeniu go wodą.

Sąsiednie bryty tapety

przyklejać odwrócone o

1800 („na głowie").

Odporna na zmywanie.
Lekkie zabrudzenia moż
na

oczyścić

wilgotną

gąbką.

Tapeta wodoodporna.

Odpowiednia

tkanina.

Oferowana je s t pasują:

ca do tapety tkanina, np.

na zasłony.

Tapetowanie

DOBÓR

TAPET DO

CHARAKTERU

POMIESZCZENIA

Dla atmosfery pom ieszcze

nia ważna jest podstawowa
barwa tapety i jej wzór, które

powinny ożywić powierzchnie

ścian. Przy wyborze wzoru ta

pety weźmy pod uwagę styl
urządzenia pokoju i jego ume
blowanie. Jeśli nie zmieniamy
umeblowania, to o wyborze ta

pety w istotnym stopniu decy
dują posiadane przez nas me

ble. Tapeta musi do nich paso

wać. Pokryte tapetą ściany po
winny być spokojnym tłem, do
wszystkiego, co się w pokoju
znajduje lub dzieje. Tapeta

pokrywająca ściany zwraca na

siebie uwagę i wpływa na efekt

przestrzenny.

Tapety w duże wzory po

trzebują dużo wolnej przestrze

ni na ścianie, aby mogły w peł

ni oddziaływać i pasują do me

bli stylowych. Wzory rom an

tyczne stwarzają przytulny na

strój. Są też wzorzyste tapety,

których nadrukowany wzór czy

ornam ent są bardzo subtelne,

nie rzucające się w oczy. W zo

ry geometryczne nadają się do

Na tle tapet tekstylnych akcentowane są elementy umeblowania. Bardzo wzorzysta

tapeta korkowa, w przeciwieństwie do tekstylnej, dominuje w pomieszczeniu. Jed

nak w obu przypadkach tapety są dopasowane do urządzenia mieszkania.

Tapetowanie

prostego w formie, nowoczes
nego wnętrza. Gładka, je d no

barwna tapeta pasuje tak do
mebli stylowych, jak i nowo

czesnych. Kolory decydują o

nastroju w pokoju.

Powinna

być zapewniona ich równowa

ga. W łaściwą równowagę moż

na osiągnąć, gdy przynajmniej

2/ 3 pokoju są w jednym kolorze

oraz jednej tonacji. Wtedy inne

kolory lepiej się prezentują.

Światło i cień zmieniają obli

cze ścian. Tapety o pow ierz
chni lekko błyszczącej stwarza

ją wrażenie lekkości i przejrzy

stości. Istotna jest nie tylko

barwa i wzór tapety, ale także
m ateriał, z którego jest w yko
nana tapeta, ponieważ zupeł
nie inne efekty daje tapeta pa

pierowa, inne tekstylna, a je

szcze inne korkowa.

W szystkie elementy wystroju

pokoju trzeba ze sobą pogo

dzić,, aby uzyskać efekt spoko

ju i harmonii. Zdjęcia na tej i

sąsiedniej stronie prezentują,

ja kie efekty można osiągnąć

w ybierając odpowiednią tape

tę. Mając za sobą wstępne

przem yślenia co do rodzaju i

stylu tapety, może wtedy wybór

i zakup będzie dla nas trochę

łatwiejszy.

Tapeta wzorzysta (w kwiaty) potrzebuje sporo wolnej przestrzeni na ścianie.

Do pokoju dziecięcego dobra je s t tapeta we wzory geometryczne.

Tapetowanie

ILE ROLEK

TAPETY

Jaką ilość rolek tapety zaku

pić, by nie zostało za dużo lub

jeszcze gorzej, by nie zabrakło
jej w trakcie tapetowania. Po

trzebną ilość rolek tapety moż

na samemu dokładnie obliczyć.

Pozwoli nam to również skalku
lować ile na ich zakup trzeba
przeznaczyć pieniędzy.

Reguła ogólna jest następu

jąca: należy zmierzyć szero

kość wszystkich ścian pom ie

szczenia (po obwodzie). Nie ob

mierza się i nie wlicza szeroko

ści drzwi i okien oraz przestrze

ni pod i nad nimi. Uzyskaną su
mę dzieli się przez 1,5 Przez

1,5 dlatego, ponieważ trzy pasy

tapet naklejone obok siebie

pokryją 1,5 m. bieżącego ścia
ny.

Przy wysokości

pomie

szczenia wynoszącej od 2,5 do

2,75 m daje to „w zaokrągleniu”

potrzebną ilość rolek tapety.

Resztki tapety w normalnych

warunkach powinny w zupełno

ści wystarczyć, aby wytapeto-
wać nimi powierzchnię nad
drzwiami oraz pod i nad okna

mi. Przedstawiona metoda obli

czania odnosi się do standardo

wej „rolki europejskiej” , której
długość wynosi około

10 m, a

szerokość 53 cm (patrz doda

tkowa wskazówka).

DODATKOWA

WSKAZÓWKA

Na wszelki wypadek można

do wyliczonej ilości rolek
dodać jeszcze jedną, bę
dziemy wtedy mieli zapas

na przypadkowy błąd przy
przycinaniu arkuszy tapety

oraz na drobne naprawy w

przyszłości.

ILE POTRZEBA ROLEK TAPETY ?

Ilość rolek zależy od szerokości ścian i wysokości pomieszczenia. Tabela

uwzględnia wymiary standardowej rolki europejskiej. Długość tapety w rolce wy
nosi 10,05 m, a szerokość 53 cm. Szerokość ścian w metrach. Ilość rolek przy

wysokości pomieszczenia w metrach

Obwód

w metrach

Wymagana iloś

2 ,1 0 -2 ,3 5 m

ć rolek przy wyskości

2,40 - 3,05 m

pomieszczenia

3,10 - 4,00 m

Tapetowanie

CO TO JEST

„RAPORT”?

„Raport” to odstęp, po któ

rym powtarza się wzór na arku

szu tapety. Na zdjęciach z pra
wej strony pokazane są różne

rodzaje „raportów ” ,

są one

oznaczone graficznie na od
wrocie tapety (patrz s. 63). Przy

przycinaniu i klejeniu tapet o
niezauważalnym wzorze, nie

trzeba uwzględniać „raportu” .
Tapetę tniem y na bryty o po
trzebnej długości i następnie

przyklejamy je na ścianie obok

siebie (fot. 1). Przy klejeniu ta

pet

z prostym

„raportem ”

(fot.

2 ) trzeba uważać, aby te

same wzory znajdowały się na

tej samej wysokości. Gdy tape
ta, którą zakupiliśm y ma „ra

port” ze wzorem przesuniętym

(fot. 3) musimy szczególnie
uważnie ją przycinać. Należy
najpierw zidentyfikować w iel
kość „raportu” (patrz fot 2 i 3
na s. 73) i wzór kolejnego bry

tu przesunąć w górę lub w dół.

Przy tej tapecie nie m usimy uwzglę
dniać „ raportu”

Sąsiednie bryty tapety przyklejać od

wrócone względem siebie o 180°. Na

stępny bryt „na głowie”.

Wzór na sąsiednim arkuszu tapety

przesunąć o połowę (1/2). Tapeta z
przesuniętym wzorem.

Dwie przeciwległe strzałki wskazują, że

je s t to „raport” prosty, te same wzory

na tapecie znajdują się na tej samej

wysokości.

Tapetowanie

PODŁOŻA POD TAPETY

Od jakości podłoża zależy

czy tapeta będzie się mocno

trzymała i równo przylegała do

ściany. Przed przystąpieniem
do położenia tapet musimy do

kładnie ocenić i sprawdzić pod

łoże, na które chcemy przykleić
tapetę, unikniemy wtedy póź

niejszych napraw odklejających

się tapet.

Przeprowadzenie dwóch pro

stych testów pomoże nam zo

rientować się, z jakim podło

żem mamy do czynienia i czy

możemy przykleić tapetę bez

obaw. Po pierwsze: przeciągnij

my paznokciem po tynku, jeśli

będą widoczne ślady zadrapa
nia oznacza to, że podłoże jest

zbyt miękkie. Po drugie: opinia
o podłożu będzie taka sama,

jeśli po oderwaniu pasa starej

tapety stwierdzimy, że razem z
tapetą odrywają się kawałki
tynku. W takim przypadku na

leży miękkie podłoże wzmocnić

odpowiednim

środkiem

gruntowania.

Czy można położyć tapetę

na starej powłoce z farby olej
nej lub lakieru? Jeśli stwierdzi
my, że powłoka olejna jest

trwała i farba dobrze trzyma
się podłoża, to możemy kłaść

tapetę bez obaw. Przed tym
jednak należy ścianę zmyć do

kładnie wodą z detergentem,

usuwając

ewentualne

zapu

szczenia i dobrze spłukać czy

stą wodą. Niektórzy producenci

tapet zalecają ścianę m alowa

ną farbami olejnymi pokryć ma
kulaturą

i na

niej

dopiero

przyklejać tapetę.

Podłoża o dużych nierówno

ściach należy zaszpachlować.

Aby przekonać się czy podłoże

jest nierówne, należy zapaloną

lampę

pokojową

przesuwać

wzdłuż ściany, w ten sposób

można łatwo dostrzec wszystkie
nierówności. Należy je ozna

czyć i następnie wyrównać.

Jeśli

pomieszczenie

było

wcześniej tapetowane, należy

zerwać stare tapety. Naklejanie

na nie nowych tapet jest zbyt

ryzykowne. Stare tapety pod

wpływem przenikania wilgoci
ze świeżego kleju mogą odcho
dzić ze ściany. Zrywając stare
tapety znacznie ułatwimy sobie

pracę, gdy tapetę rozm iękczy
my wodą z dodatkiem specjal
nego rozpuszczalnika. Profes

jonaliści do usuwania starych

tapet

używają

specjalnego

urządzenia na parę wodną.

Po namoczeniu tapety wodą ze specjal

nym rozpuszczalnikiem, metalową szpa-
chlą luzujemy tapetę i usuwamy ją.

Szczotką drucianą można sprawdzić,
czy stara tapeta jeszcze się dobrze
trzyma. Jednak z zasady usuwa się

stare tapety.

Tapetowanie

WYPEŁNIANIE UBYTKÓW

Zawsze, gdy zamierzamy

wytapetować czy pomalować

ścianę, powinniśmy wpierw wy

pełnić w niej wszystkie dziury i
rysy. Dawniej do tego celu uży

wano wyłącznie gipsu. Obecnie
znacznie wygodniej jest korzy

stać z gotowej masy szpachlo

wej. Po pierwsze: można nią
dłużej pracować, bo nie tw ar
dnieje tak szybko, jak gips; po
drugie: po stwardnieniu zacho
wuje swoją objętość i nie po

zostawia na ścianie wgłębień i
wklęsłości. Gotową masę szpa
chlową rozrabiamy z wodą w

proporcji podanej przez produ

centa, używając do tego celu

naczynia z tworzywa sztucz
nego. Przy szpachlowaniu sufi

tu należy użyć gęstszej (ciasto-

watej) masy.

1. Taką dziurę w ścianie trzeba ko

niecznie zaszpachlować.

2. Słabo trzymające części tynku nale
ży odspoić od ściany i usunąć. Po

wstały kurz należy zebrać za pomocą

pędzla lub odkurzacza.

3. Następnie pędzlem lub spryskiwa-
czem obficie nawilżyć ścianę. Nie na

wilżone podłoże zbyt szybko chłonie
wodę z m asy szpachlowej, co może

spowodować powstanie rys i pęknięć.

Tapetowanie

Gdy nie mamy gotowej masy

szpachlowej, możemy ubytki
wypełnić zaprawą gipsową. Od

powiednią porcję gipsu należy

wsypać do naczynia z wodą

(a nie odwrotnie), dokładnie

wym ieszać aż do uzyskania
ciastowatej

konsystencji.

przygotowaniu zaprawy należy
niezwłocznie wypełnić ubytki,

gdyż gips szybko twardnieje i

po kilku minutach zaprawa nie
będzie się nadawała do użytku.

4. Masą szpachlową wypełniamy uszko
dzone miejsca. Gdy ubytek tynku jest

znaczny, a używamy zaprawy gipso

wej, wtedy należy nanosić zaprawę kil

koma warstwami, zawsze po prze
schnięciu poprzedniej.

5. Gdy masa szpau-iowa wyschnie,

przecieram y miejsce uzupełnienia p a
pierem ściernym.

6. Tak powinna wyglądać porządnie za-

szpachlowana powierzchnia. Pod tape

tą lub powłoką malarską naprawa nie

będzie niewidoczna.

Tapetowanie

TECHNIKA TAPETOWANIA

Przed

przystąpieniem

przycinania tapet wzorzystych

musimy określić, jaki „raport”
ma nasza tapeta. Dane doty

czące „raportu” pow inny znaj
dować się obok innych danych

na tylnej stronie tapety. Jeśli

tapeta posiada wzór przesta
wiony, trzeba - aby zachować
„raport” - przed jej pocięciem

położyć pasy tapety obok sie
bie (fot. 3). Przy krojeniu tapety
dodajemy 5 - 10 cm zakładu

na wypadek niejednakowej wy

sokości pomieszczenia. Przy

krojeniu

num erujem y

każdy

przycięty bryt. Po zakończeniu

tej czynności bryty nieparzyste,
tzn. numery 1, 3, 5, 7 i następ

ne będą miały jednakowe wzo
ry. Podobnie będzie z brytami

parzystymi: 2, 4,

6 , 8 itp. Tape

ty przycinamy nożyczkami lub

ostrym nożem wzdłuż m etalo
wego liniału.

1. Tapetę tniemy ostrym nożem wzdłuż

metalowego liniału.

3. Pasy tapety trzeba położyć obok sie
bie.

5. Wzdłuż linii zgięcia przeciąć
nożyczkami.

2. Przy przesuniętym wzorze w ten

sposób nie wyznaczymy prawidłowo

„ raportu”

4. Jeśli nie tniemy tapety nożem, moż
na ją zagiąć.

Tapetowanie

6. Pędzlem równomiernie rozprowa
dzamy klej.

8. Po naniesieniu kleju należy końce
brytu złożyć do środka.

9. Tapetę na czas namięknienia można

zrolować.

7. Bryty powinny wystawać 2 - 3 cm po

za stół.

10. Pozycję pierwszego arkusza wy

znaczamy pionem.

11. Odwijamy zrolowany bryt i mocno

przyklejamy do ściany.

Klej do tapet najlepiej jest

przygotować

z odpowiednim

wyprzedzeniem, dodając tyle
wody, by uzyskać proporcje za

lecane przez producenta do da
nego rodzaju tapety. Gdy nie da

się dokładnie wymieszać kleju z

wodą i powstaną grudki, od

stawmy klej, a po pewnym cza

sie klej sam się ujednorodni.

Klej nanosimy pędzlem równą

warstwą na całej tapecie. Pod
czas nakładania kleju tapeta

powinna wystawać nieco poza

krawędź stołu. Jeśli tapeta ma

wysoką chłonność i szybko na
siąka klejem, nie nanosimy go
za jednym zamachem więcej

niż na trzy, cztery bryty. Może
my przygotować więcej brytów,

jeśli arkusze tapety z naniesio

nym klejem, po ich odpowied
nim złożeniu

zrolowaniu,

umieścimy w foliowym worku.

Jeżeli tapety są układane na

zakładkę, to pierwszy pas tapet

musimy przykleić przy oknie.

Zakłady będą w ten sposób

mniej widoczne. Większość no

woczesnych tapet przyklejamy

na styk, a nie na zakładkę i
rozpoczynanie tapetowania od

okna nie jest konieczne. Pozyc

ję przyklejenia pierwszego brytu

należy dokładnie wypionować i

wyraźnie zaznaczyć ją na ścia

nie, tworząc w ten sposób bazę
dla następnych arkuszy. Jaka

kolwiek niedokładność zostanie

odwzorowana przez następne

bryty.

Tapetowanie

Zm iękczony klejem bryt ta

pety odwijamy do połowy i
przyklejamy tuż pod sufitem,
lub jeśli ściany mają nierówną

wysokość, wywijamy 3 -4 cm

margines na sufit. Następnie

odwijamy dolną część brytu i
dociskamy cały arkusz od góry
do dołu i od środka na ze

wnątrz. Używamy do tego celu
szczotki tapeciarskiej lub szero

kiej szpachli ze sztucznego

tworzywa. Szczególną uwagę

zwracamy na to, by krawędzie
sąsiednich arkuszy ściśle do
siebie przylegały. Gdy cały bryt
dokładnie przylega do ściany,
obcinamy nożyczkami zakład

przy suficie i listwie podłogo

wej wzdłuż uprzednio zamarko-
wanej linii. Przy obcinaniu tape

ty nożem prowadzimy ostrze

wzdłuż stalowego liniału lub
szpachli. Po przyklejeniu pier

wszego brytu, kleimy następne

i za pomocą wałka do spoin

dociskam y do ściany styki są

siednich arkuszy tapety. Przed

przyklejeniem tapety w miej

scu, w którym znajdują się
gniazdka i przełączniki instala
cji elektrycznej, zdejmujemy
wszystkie wystające znad po
wierzchni ściany elementy in
stalacji. Po nałożeniu tapety

nacinamy ją i usuwamy część

zakrywającą puszki od gnia
zdek i przełączników.

12. Następny bryt przyklejamy wzdłuż

brzegu naklejonego arkusza.

14. Styk tapet ostrożnie dociskamy wał

kiem.

16. Tak przy listwie przypodłogowej.

13. Tapetę możemy dociskać szpachlą

ze sztucznego tworzywa.

15. W ten sposób docinamy tapetę we

wnękach.

17. Przy gniazdkach tapetę wycinamy

nożem i odrywamy.

1. Szpachla z tworzywa sztucznego

znacznie ułatwia przycinanie tapety.

Tapetowanie

2. Przycinanie pod parapetem

okiennym.

4. Niepotrzebną część tapety odrywa
my ku górze.

W pomieszczeniu tapetuje

my nie tylko ściany, lecz także
różne wnęki. Ciężkie tapety nie

dają się łatwo przyklejać we

wnękach okiennych czy przy
grzejnikach centralnego ogrze
wania. W tych miejscach nale
ży szczególnie starannie doci
skać tapetę do ściany, gdyż po

wyschnięciu tapety mogą poja
wić się fałdy i wybrzuszenia.

Gdy tapetując ścianę docho

dzimy do wnęki przy grzejniku
centralnego ogrzewania (fot. 3),
to najpierw przyklejamy tapetę

do powierzchni ściany, potem
dokładnie

oklejamy

krawędź

wnęki i przykładając nóż do na

rożnika obcinamy tapetę. Tym

sposobem można uzyskać ab
solutnie czyste przejście na na

rożnikach, nawet wtedy, gdy po

wierzchnie ściany nie są równe,
co niestety często się zdarza.

Tapeta nie powinna dotykać

drewnianych części ościeżnicy
okna czy drzwi, gdyż później na

pewno będzie się odklejała. W

tych miejscach należy szpachlą

docisnąć tapetę i wzdłuż jej

krawędzi obciąć tapetę. Trzeba
uważać, by nie naderwać tape

ty w czasie jej przycinania. Fo

tografie 3 i 4 pokazują, jak so

bie poradzić z przyklejaniem

tapety w narożnikach i w nę

kach

okiennych.

O innych

miejscach, w których w czasie

tapetowania

mogą

wystąpić

trudności, piszemy na następ

nych stronach.

TAPETOWANIE

WNĘK

I KRAWĘDZI

3. Ostrze noża prowadzimy przy krawę

dzi wnęki.

5. W to miejsce wstawiamy dopasowa

ny kawałek tapety.

Tapetowanie

SPOSOBY

NA TRUDNE

MIEJSCA

Jeżeli zamierzamy wytapeto-

wać ściany i sufit tym samym
wzorem tapet, możemy na
tknąć się na trudności, gdyż

szczególnie przy tapetach z

przesuniętym wzorem bardzo

trudno jest doprowadzić do

zgodności

wzorów

na złą

czach. Jeszcze większe trudno
ści mogą wystąpić przy sko

śnych ścianach. Dlatego przy

tapetowaniu pom ieszczenia o

skomplikowanych

kształtach,

lepiej jest wybrać tapety gład
kie, ewentualnie o bardzo ma

łym i subtelnym deseniu, a nie
tapety wzorzyste.

Rury instalacji wodnej i cen

tralnego ogrzewania, zwłaszcza

w mieszkaniach w starym bu

downictwie, prowadzone są na
zewnątrz ścian i często przyle
gają do tynku. Eleganckie poło
żenie wokół nich tapety wyma
ga zastosowania odpowiedniej

techniki. Jeśli rura jest wypro

wadzona ze ściany lub z sufitu,

to możemy zastosować dwa

sposoby. Pierwszy (fot. 1) pole
ga na tym, że przy wejściu rury

w ścianę przycinamy i kończy

my pas tapety. Tapetę w tym

Tapetowanie

miejscu nacinamy na powierz-

chni odpowiadającej średnicy

rury

w sposób

gwiaździsty,

przyklejamy ją i nożem usuwa
my nacięte kawałki tapety. Dru

gi sposób (fot. 4) możemy za

stosować zarówno na ścianie,

jak i na suficie. Zanim przyklei

my właściwy bryt tapety, trzeba

wyciąć małe okrągłe lub kwad

ratowe kawałki z resztki tapety.

W środku wykroić otwór o ta

kim samym przekroju jak rura,
przeciąć w najwęższym miej
scu i przykleić wokół rury na

ścianie lub suficie.

Przy przejściu ukośnej ściany

w pionową (fot. 4) bryt należy

przeciąć, a nie naklejać jednoli

tego pasa tapety, gdyż w takim

miejscu tapeta będzie się mar

szczyć i odstawać. Przy tapeto
waniu narożników i krawędzi

(fot.

11) trzeba koniecznie pozo

stawić 3 cm zakładu. Gdy ścia

ny w narożnikach są nierówne,
można dla pewności podkleić

zakład klejem dyspersyjnym.

Zapobiegnie to skutecznie pęk

nięciom i odspajaniu się tapety

w tych miejscach.

Przy wszystkich operacjach

cięcia tapety na ścianie, dla

uzyskania czystej linii cięcia,
należy dociskać tapetę do ścia
ny szpachlą z tworzywa sztucz
nego lub metalowym liniałem i
koniecznie

używać

bardzo

ostrego noża.

1. A by rura centralnego ogrzewania nie

była zbyt widoczna, warto ją pomalo

wać farbą w kolorze tapety. Wokół rury

tapetę nacinamy „gwiaździście”.

3. Dociskając szpachlę do tapety wyci

namy nożem odpowiedni otwór.

2. Umieszczamy szpachlę za rurą i
przy je j krawędzi ostrożnie usuwamy

naciętą tapetę.

4. Wstępne oklejanie rur na suficie.

Tapetowanie

5. W ten sposób możemy przechowy

wać większą ilość brytów z naniesio

nym klejem.

6. Pionem kontrolujemy czy prawidłowo

położyliśm y pierwszy bryt - od tego

zależy sukces bądź niepowodzenie na

szej pracy.

7. Tym sposobem można uzyskać czy

stą linię cięcia.

8. Prawidłowe położenie tapety w miej
scu przejścia ściany skośnej w piono

wą.

9. Przy krawędzi konieczny je s t 2 -3 cm

zakład.

10. Prowadząc ołówek w ten sposób,

poprawnie wyznaczymy linię cięcia.

11. Mniej wprawni mogą pomagać so

bie metalowym liniałem.

Tapetowanie

LISTWY

PRZYSUFITOWE

Tapetowanie

Dawniej profile przy sufitach i

inne elementy dekoracyjne wy

konywane były z gipsu, przez
rz e m ie ś ln ik ó w -s z tu k a to ró w .
Można na nie jeszcze natrafić w

mieszkaniach w starym budow
nictwie. Jeśli jesteśm y miłośni
kami tego sposobu wykańcza

nia i dekorowania ścian i sufi

tów, a nie stać nas na wynaję

cie drogiego sztukatora, może

my użyć do tego celu specjal

nych profili z drewna lub two

rzywa piankowego. Zdjęcie na
poprzedniej stronie przedstawia
profilowane listwy ozdobne do

samodzielnego

dekorowania

ścian i sufitów.

Do zastosowania profilowa

nych listew przysufitowych mo

że nas zmusić sytuacja prak

tyczna. Kto choć raz sam o

dzielnie tapetował pomieszcze

nie zapewne zauważył, że po
mimo bardzo starannej pracy,
końcówki tapet przy suficie nie

1. Ozdobna listwa przy sufitowa z two

rzywa piankowego zapewnia harmonij

ne przejście pomiędzy sufitem pomalo

wanym białą farbą a wzorzystą tapetą

ściany.

2. Listwa maskująca ze względów op

tycznych została pomalowana na ten

sam kolor co powierzchnia ściany poni

żej.

3. Maleńkie białe listewki stanowią

przejście pom iędzy zróżnicowanymi

kolorystycznie powierzchniam i ściany.
Dodatkowo maskują ew. niedokładno

ści malowania.

4. Zszywaczem elektrycznym (tacke-

rem), możemy mocować listwy profilo

wane, za pomocą zszywek i gwoździ.

Tapetowanie

5. Do czasu wyschnięcia kleju, listwy
mocujemy gwoździami.

6. Naroża obcinamy na skos i nanosi
my na nie klej.

7. W ten sposób mocujemy listwę w

8. Gwoździe usuwamy dopiero po

narożniku.

związaniu kleju.

tworzą zupełnie idealnej linii.

Czysta końcowa linia tapet jest
praktycznie nie do osiągnięcia
przy nierównej płaszczyźnie su

fitu. Zastosowanie profili o od

powiednich rozmiarach pozwoli
nam zamaskować różne, nie

zbyt estetycznie wyglądające
elementy techniczne, jak: pro

wadzone po tynku przewody

elektryczne czy nawet rury cen

tralnego ogrzewania. Rozwią
zuje to problemy, zwłaszcza w

mieszkaniach

w starym

downictwie.

Mocowanie profili z tw orzy

wa piankowego jest bardzo

proste - wystarczy je przykleić.
Bardzo użyteczną cechą profili

z tego materiału jest ich gię

tkość, przez co łatwo dopaso

wują się do wszelkich nierów

ności ścian i sufitów. Listwy
należy przycinać - do potrzeb
nych wymiarów - piłką o bar

dzo drobnym uzębieniu, a list
wy o małym przekroju należy

ciąć ostrym nożem.

Profile

można malować tą samą farbą,
którą używamy do malowania

ścian

i sufitów.

Zdjęcia po

lewej pokazują sposób moco

wania

profilowanych

listew

przysufitowych.

9. Otwory po gwoździach należy za-

szpachlować.

10. Listwy można pomalować.

Tapetowanie

1. Bogaty asortym ent gotowych listew

podłogowych.

2. Do tej listwy można przymocować

pas odcięty z tej samej wykładziny, któ

rą wyłożono podłogę.

3. Tego typu listwy spełniają nie tylko

dekoracyjną, ale również techniczną ro
lę. W ich wnętrzu można prowadzić

przewody elektryczne lub telefoniczne.

LISTWY

PODŁOGOWE

Listwy podłogowe są nie

zbędnym elementem elegan

ckiego wykończenia wnętrza.
Spełniają one nie tylko rolę de

koracyjną, ale także ochronną i

techniczną. Dzielimy je na dwie

zasadnicze grupy: tradycyjne

listwy z litego drewna oraz list

z tworzyw

sztucznych.

Niektóre

listwy

tworzyw

sztucznych są tak zbudowane,
że umożliwiają ułożenie w e
wnątrz nich różnych przewo

dów i kabli.

Do wykończenia podłogi po

krytej parkietem stosujemy tra

dycyjne listwy drewniane, ukła
dane pojedynczo lub podwójnie.

Przy tej ostatniej metodzie sto

sujemy wysoką, płaską listwę i

ćwierćwałek. Ostateczny efekt

przy układaniu listew drewnia
nych zależy od eleganckiego i

poprawnego wykonania złączy

uciosowych, które wykonujemy

za pomocą skrzynki uciosowej.

Prawidłowe wykonanie uciosu,

Tapetowanie

szczególnie w listwie o skom

plikowanym profilu, nie jest

wcale takie łatwe. Jeśli nie ma

my w tym wprawy, to warto po

ćwiczyć wykonywanie tej opera
cji na odpadach z listew. Po

przycięciu listew do potrzebnej

długości, wiercimy w nich otwo

ry - w odpowiednich odstę

pach - pod wkręty mocujące.
Następnie po przyłożeniu listwy

do ściany, szydłem lub cienkim
gwoździem, zaznaczamy, miej

sca wiercenia otworów na kołki

mocujące. Możemy zastosować

tradycyjne kołki ze sztucznego
tworzywa, lecz godne polecenia

jest zastosowanie kołków meta

lowych. Mają one tę zaletę, że
umożliwiają wielokrotne odkrę

canie i zakręcanie wkrętów bez
osłabiania siły złącza. Ułatwia

to późniejsze tapetowanie ścia

ny i cyklinowanie parkietu. W

takim przypadku do przykręca

nia listew używamy wkrętów
mosiężnych z łbem soczewko

wym. Do wykończenia podłogi

możemy również zastosować
listwy z gotowymi elementami
narożnymi (fot. 4), odpada wte

kłopotliwe

wykonywanie

uciosów.

Znacznie prostsze jest ukła

danie listew ze sztucznego two

rzywa. Tego rodzaju listwy sto

sujemy głównie wtedy, gdy

podłoga pokryta jest w ykładzi
ną dywanową, bądź winylową.

Proste listwy ze sztucznego two
rzywa (fot. 8-10) mocujemy do

4. Listwa drewniana z gotowymi ele
mentami narożnikowymi.

6. Do parkietu pasuje klasyczna listwa
drewniana.

ściany za pomocą taśmy obu
stronnie klejącej. Niektóre listwy

tego typu zaopatrzone są fa

brycznie w taśmę klejącą.

Ostatnim - prezentowanym

na naszych zdjęciach - rodza

jem listew przypodłogowych są

dwuczęściowe listwy skrzynko

we, umożliwiające prowadzenie
w nich przewodów elektrycz

nych.

Listwy

o odpowiednio

większych przekrojach pozwala

ją nawet na prowadzenie rur in

stalacji wodnej i centralnego

7. Mocowanie umożliwiające łatwy de-

montaż listwy.

8. Najłatwiej zamocować listwę taśmą

dwustronnie klejącą.

5. Nie trzeba wykonywać złączy ucio-
sowych.

Tapetowanie

ogrzewania. Listwy tego typu
składają się z dwóch części: z
elementu nośnego mocowane

go do ściany, który może być
wykonany z tworzywa lub meta

lu oraz elementu maskującego,
który w zależności od modelu

mocuje się na wkręty albo zak
leszcza na części nośnej.

9. Giętka listwa z tworzywa sztucznego

z własną taśmą klejącą. W narożni
kach trzeba ją przyciąć ostrym nożem.

10. Prosta listwa z tworzywa sztuczne

go najlepiej nadaje się do wykończenia
podłogi, na którą położono wykładzinę

dywanową lub winylową.

11. Przyścienną część listwy mocuje

się do ściany wkrętami i kołkami rozpo

rowymi, a część czołową nakłada na
element mocujący.

12. Przytwierdzone do ściany metalowe

elementy pozwalają szybko i łatwo za
mocować przycięte na odpowiednie wy
miary listwy.

13. Dzięki gotowym elementom naroż

nikowym, montaż listew tego systemu

zabiera bardzo mało czasu.

Tapetowanie

Tapety z włókna szorstkiego

nazywane są często „erfurcki-
mi”. Tego typu tapety są coraz
bardziej popularne i modne.
Swoją popularność zaw dzię

czają wysokiej jakości oraz

możliwości wielokrotnego malo

wania na ulubione kolory. Jeśli

do ich malowania zastosujemy
nowoczesną ekologiczną farbę

z wysoką zdolnością krycia, to
wówczas wystarczy jednokrot

ne malowanie.

Tapetowanie

Wysokiej klasy tapety „erfur-

ckie” z włókna szorstkiego i ta

pety strukturalne (wytłaczane)

stwarzają ogromne możliwości

kolorystycznego kształtowania
przestrzeni według indywidual
nych gustów i upodobań.

1. Tapeta z włókna szorstkiego poma

lowana na biało z figurami geometrycz
nymi w jaskrawych kolorach.

2. Grafika komputerowa je st bardzo de

koracyjna.

3. Tapeta strukturalna.

4. Tapeta z włókna szorstkiego położo

na na ścianach i suficie i pomalowana
farbą w tym samym kolorze.

5. Na tapetach można malować ulubio
ne postacie naszych dzieci.

6. Tapeta strukturalna o wzorze „rybie
ości”.

Tapetowanie

TAPETOWANIE

SUFITÓW

Tapetowanie sufitów nie jest

wcale trudniejsze od tapetowa

nia ścian. Nie zalecamy jednak

tapetowania sufitów w poje

dynkę, znacznie ułatwimy sobie

pracę mając pomocnika. Na
początku powinniśmy przygoto

wać odpowiedniej wielkości ru
sztowanie, z którego będziemy

tapetować sufit. Zapewnimy so

bie wygodną pracę, jeśli ruszto

wanie będzie miało taką wyso

kość, że stojąc na nim nasza

głowa będzie się znajdowała

2 -3 cm poniżej sufitu. Ruszto
wanie powinno mieć taką dłu
gość, by za jednym zamachem

przykleić cały bryt tapety. Z a

zwyczaj kładziemy tapetę nie

przerwanym

pasem

wzdłuż

najkrótszej ściany pomieszcze
nia. Najprostsze rusztowanie
możemy zbudować z dwóch

drabin połączonych kładką z

długiej deski. Kładka nie powin

na się uginać i dlatego należy

ją podeprzeć w połowie jej dłu

gości, a jeśli to nie wystarczy,

to w kilku punktach.

Przed rozpoczęciem tapeto

wania musimy sprawdzić, czy

podłoże ma odpowiednią przy

czepność. Stare powłoki pokry

te farbą klejową należy zmyć, a

zbyt słabe podłoże zagrunto
wać. Oczywiście wszelkie uby

tki tynku należy uzupełnić, a

nierówności

usunąć

przez

szpachlowanie. Dla dokładnego

ustalenia pozycji przyklejenia
pierwszego arkusza należy wy

znaczyć na suficie szerokość

brytu w dwóch punktach. Na

stępnie za pomocą sznurka

pokrytego suchą farbą lub węg
lem należy zaznaczyć (odbić)

na suficie linię bazową, według
której przykleimy pierwszy pas

tapety. Nawilżony klejem bryt

składamy w harmonijkę (po
wierzchnie pokryte klejem - do
siebie), po to, by móc go w ca

łości

utrzymać w ręce.

przyklejeniu początku brytu, po
mocnik powinien za pomocą

czystej szczotki podtrzymywać

tapetę przy suficie (fot.

2), my z

kolei

szczotką

tapeciarską

przyciskamy tapetę na całej jej
długości wzdłuż linii bazowej.

2. Pomocnik podtrzymuje tapetę czystą

szczotką.

3. Na ścianę wywijamy 2 -3 cm tapety.

4. Lekko obciągamy tapetę i ucinamy

ją wzdłuż oznakowanej linii.

1. Wymierzamy i oznaczamy szero

kość pasa tapety.

Tapetowanie

OKŁADZINY

SUFITOWE

Kasetony i panele to nowo

czesne

okładziny

sufitowe.

Najwyższej jakości panele w y
konane są z płyt wiórowych

pokrytych z wierzchniej strony
szlachetną okleiną z naturalne

go drewna. Na krawędziach ka

setonów wykonany jest wpust.
Obce pióra łączące są również
okleinowane.

Okładziny kasetonowe moco

wane są do sufitu na specjalnej

konstrukcji nośnej. Tworzy ją
ruszt ze struganych łat drewnia

nych, przymocowanych do sufi

tu za pomocą wkrętów i kołków

rozporowych. Płaszczyzna ru

sztu musi być idealnie równa.

Ewentualne nierówności likwi

dujemy podkładając pod łaty kli

ny lub specjalne podkładki dys

tansowe. Odstępy pomiędzy ła
tami zależą od wymiarów kase

tonów. Kasetony mocujemy do

rusztu specjalnymi uchwytami

montażowymi (fot. 3), które do
biera się w zależności od gru

bości ścianek wpustu. Uchwyty
montażowe możemy przytwier

dzać do łat gwoździami, wkręta

mi lub za pomocą specjalnych

zszywek (klamer).

Układanie kasetonów rozpo

czynamy od środka pomie-

1. Mocowanie do sufitu konstrukcji no

śnej z łat drewnianych. Musimy za

pewnić dokładną równoległość łat, by

miejsca łączenia kasetonów wypadły

dokładnie na środku łaty.

2. Pracę rozpoczynamy od środka po

mieszczenia, mocując kasetony w kie
runku ścian, cały czas kontrolując poło

żenie kasetonów względem siebie.

3. Stosowanie specjalnych uchwytów
montażowych, zakładanych we wpust
kasetonu, znacznie ułatwia pracę i za

pewnia pewne mocowanie.

4. W zależności od wielkości szpary,

pomiędzy ostatnim rzędem kasetonów

a ścianą maskujemy ją specjalnymi

panelami uzupełniającymi lub gdy

szpara je s t mała, ozdobnymi listwami

przy sufitowy mi, pasującymi do całości.

Tapetowanie

Tak może wyglądać samodzielnie zaprojektowany i wykonany wystrój sufitu. Na widocznym ruszcie nośnym umocowano, za

miast drewnianych kasetonów, płytki ze sztucznego tworzywa piankowego o fakturze imitującej naturalny tynk. Sukces tego

przedsięwzięcia zależy od osiągnięcia kątów prostych na łączach listew.

szczenią. Aby uniknąć przycina-

nymi lub panelami uzupełniają-

nia płytek przy ścianach, po-

cymi dostarczanymi w komple-

wstałe szpary można maskować

cie przez producentów okładzin,

przysufitowymi listwami ozdob-

Tapetowanie

WYKŁADZINY Z
NATURALNEGO

KORKA

Naturalny korek to po prostu

kora

z dębu

korkowego

drzewa rosnącego w klimacie
śródziemnomorskim, głównie w

Portugalii i Hiszpanii. Jego po

zyskiwanie nie zubaża środowi

ska naturalnego ponieważ w

ciągu kilku lat kora odrasta z

powrotem. Korek jest natural
nym, ekologicznym materiałem
budowlanym, o bardzo dobr/ch

właściwościach termoizolacyj

nych. Dwucentymetrowa war

stwa korka stanowi taką samą

przegrodę izolacyjną, jak mur z
kamienia o grubości 80 cm.

Okładziny z korka charaktery

zują się wysoką zdolnością po

chłaniania dźwięku i są bardzo

dekoracyjne. Jeśli zdecydujemy
się na wyłożenie sufitu tym ma

teriałem, „upieczemy dwie pie

czenie przy jednym ogniu”, po

nieważ zdecydowanie ograni

czymy utratę ciepła i jednocze
śnie przenoszenie dźwięku.

Wykładzina korkowa stwarza

w mieszkaniu bardzo korzyst

ny mikroklimat. Płytki dekora

cyjne wytwarza się ze spraso
wanej kory korkowej. Zewnętrz

na warstwa tych płytek tworzy
niezwykle dekoracyjne, zróżni

cowane wzory i desenie, w

których można wybierać wedle
upodobań. Płytkami korkowymi
możemy oczywiście wykładać

nie tylko sufity, lecz także ścia
ny i podłogi.

W zasadzie płytki korkowe

układa się na styk, są również

oferowane grubsze płytki z go

towym wpustem do łączenia na

Z lewej: płytki korkowe dostępne są w

szerokim wyborze.

1. Należy dokładnie usunąć powłoki

malarskie.

Tapetowanie

obce pióro. Przyklejanie płytek

na suficie stanowi problem,

gdyż jest czasochłonne i pra
cochłonne. Sprasowane płytki
są stosunkow o ciężkie (podo

bny ciężar co lite drewno dębo

we). Do przyklejania płytek sto
suje się klej kontaktowy. Aby
pomimo ciężkiej pracy przykle

jone płytki nie pospadały z su

fitu, trzeba zastosować klej o

wysokiej

jakości

oferowany

przez markowe firmy.

Przed

przystąpieniem

pracy trzeba płytki korkowe wy

jąć z opakowania foliowego,

aby przez co najmniej 5 dni
aklim atyzowały się w pom ie
szczeniu, w którym będą ukła
dane.

DODATKOWA

WSKAZÓWKA

Aby wykładzina korkowa w

kuchni, łazience i na podło

dze była trwalsza i zmywal
na, można ją pokryć bez
barwnym lakierem lub eko
logicznym woskiem.

2. Płytki korkowe przycinamy nożem za

pomocą stalowej linijki.

3. Ząbkowaną szpachlą nanosimy klej
kontaktowy.

4. Klej możemy nanosić na ścianę za

pomocą wałka.

5. Przyklejone płytki korkowe dociska
m y mocno do ściany posługując się

dwuręcznym wałkiem z twardej gumy.

6. Sufit wyłożony płytkami z naturalne

go korka prezentuje się naprawdę efek

townie.

Tapetowanie

WYKŁADANIE

ŚCIAN

MATERIAŁEM

Obicie ścian materiałem to

tradycyjna metoda dekorowa

nia. Materiałem możemy pokry

wać całe ściany lub tylko ich

1. W dużym pokoju płaszczyznę ściany

można podzielić na odpowiednie pola.

fragmenty. Decydując się na

częściowe pokrycie ścian mate

riałem

powinniśmy

podzielić

ścianę na odpowiednie pola.

Duże i ciężkie ramy z listew

drewnianych, po napięciu i za

mocowaniu na nich materiału,

możemy przytwierdzić do ścia

ny za pomocą wkrętów i koł
ków rozporowych. Mniejsze ele
menty można zamocować od
powiednim klejem montażowym
lub taśmą obustronnie klejącą.

2. Wyznaczanie linii cięcia na przestru-
ganych listwach drewnianych.

3. Specjalna prowadnica piły znacznie
ułatwia cięcie pod kątem.

4. Złącza ram sklejamy za pomocą

elektrycznego pistoletu do klejenia na

gorąco.

5. Rama drewniana gotowa do obicia

6. Materiał mocujemy zszywkami do ra-

7. Obite ramy przytwierdzamy do ścia-

materiałem.

my za pomocą ręcznego zszywacza

ny wkrętami z kołkami rozporowymi.

Tapetowanie

UKŁADANIE

TAPET

Z WŁÓKNA

SZORSTKIEGO

Układanie tapet z włókna

szorstkiego nie powinno nastrę

czać większych trudności. Ta

pety nie mają wzorów, nie trze
ba więc zwracać uwagi na „ra
port” . Tapety z włókna szor

stkiego składają się z dwu
cienkich warstw papieru wypeł

nionych sprasowanymi,

roz

drobnionym i i sklejonymi ze
sobą

włóknami

drzewnymi.

W łaśnie te rozdrobnione w łók

na drzewne tworzą na powierz

chni tapety interesującą struk
turę. Są to bardzo trwałe tape
ty, można je wielokrotnie malo

wać na różne kolory. Przed po
łożeniem tapet z włókna szor

stkiego niezwykle starannie na

leży przygotować podłoże, ta
peta może nam wtedy służyć
przez wiele lat. W łókno szor

stkie zalicza się do ciężkich ta

pet. Można się o tym dobitnie
przekonać, gdy trzyma się je w
rękach nasączone klejem. Dla

tego też stare tapety należy

bezwzględnie zerwać, nawet

gdy się bardzo dobrze trzymają

podłoża, ponieważ pod ciężkim

występy. Trzeba jedynie uwa

żać, by na zgięciach tapeta do

brze przylegała do podłoża. Po
upływie około dwunastu godzin

i całkowitym wyschnięciu kleju

można tapetę pomalować.

szorstkim włóknem mogą odry
wać się od ściany.

Do przyklejania włókna szor

stkiego używa się kleju do cięż

kich tapet, np. „Metylan Spe-

zial” . Rozrabia się go z wodą w

proporcji podanej przez produ

centa. Przy nanoszeniu kleju

trzeba wziąć pod uwagę, że ta

pety z włókna szorstkiego ce
chują się bardzo wysoką chłon

nością i nie powinny zbytnio
nasiąknąć klejem. Po rozprowa

dzeniu kleju końce tapet składa

my do środka brytu, zważając
by je nie zagiąć. Czas namięk-
nienia wynosi 10 do 12 min. Ta
pety z włókna szorstkiego przy
klejamy zawsze na styk. Tego

rodzaju tapetami można bez

trudności - jak to przedstawio

no na zdjęciach - okleić kanty i

2. Profesjonaliści w takich sytuacjach
przycinają wstępnie tapetę, a dopiero
po je j dopasowaniu na ścianie, obcina

ją końcówki nożem za pomocą szpa

chli ze sztucznego tworzywa lub stalo

wego liniału.

1. Przy przyklejaniu tapet z włókna

szorstkiego trzeba gruntownie przygo

tować podłoże. Przy oklejaniu kantów
trzeba zwrócić uwagę, by tapeta do

brze przylegała do ściany.

Tapetowanie

UKŁADANIE TAPET

STRUKTURALNYCH

(WYTŁACZANYCH)

Na określenie tego typu ta

pet używana jest zamiennie na

zwa: tapety strukturalne lub w y

tłaczane. Tapeta składa się z

dwóch warstw papieru, z pod-

tapety i warstwy zewnętrznej -

wytłaczanej. Tapety mogą mieć

różne wykończenie powierzch
ni, od struktury grubo tkanego
materiału, po strukturę imitują

cą naturalny tynk.

Odpowiednie oświetlenie na

turalne lub sztuczne może uwy
datnić bądź tonować ich fakturę

dając specjalne efekty. Przy
przycinaniu tapety, która ma

wytłoczony wyraźny wzór trze

ba pamiętać o „raporcie” .

Do przyklejania tapet struktu

ralnych stosujemy klej specjal

ny, rozrobiony z wodą do dość

gęstej konsystencji. Za właści
wą możemy uznać taką konsy
stencję, przy której klej nie bę
dzie już ściekał z pędzla. Rów

nomiernie nanosimy klej na

przygotowane bryty, dokładnie

nawilżając brzegi, po czym koń

ce tapety składamy do środka,
zważając by ich nie zagiąć.

Czas namięknienia dla tych ta
pet wynosi około 12 min. Po do

kładnym wyznaczeniu miejsca

przyklejamy tapetę na ścianie.

W przypadku kiedy sąsiednie

arkusze nie całkiem do siebie

przylegają,

przesuwamy

ostrożnie rękami do siebie. Po

upewnieniu się, że bryt został

właściwie położony, trzeba go

mocno przycisnąć do ściany po

sługując się miękką szczotką

tapeciarską bądź jeszcze lepiej

wałkiem z owczej skóry. W
żadnym przypadku nie należy

przy tapetach strukturalnych,

stosować do dociskania krawę
dzi sąsiednich brytów wałka z

twardego tworzywa. Spowodo

wałoby to zniszczenie (zgniece

nie) wytłaczanej struktury tape

ty. Tapety strukturalne, tak jak i
włókno szorstkie można malo

wać w zasadzie każdą farbą na
dowolne kolory. Najlepsze są

farby dyspersyjne (emulsyjne).

Swoją fakturę tapety strukturalne uwy
datniają, gdy zostaną pomalowane.
Najłatwiej malować je odpowiednim

wałkiem.

Pomalowana tapeta będzie odporniej

sza na działanie czynników zewnętrz
nych, gdy pokryjemy ją odpowiednim
środkiem zabezpieczającym.

Tapetowanie

UKŁADANIE TAPET

TEKSTYLNYCH

W ostatnich

latach tapety

tekstylne cieszą się wzrastającą

popularnością. Oferowana ga

ma tych tapet pozwala dobrać

je do każdego stylu urządzenia

mieszkania. Naturalna struktura

tkanego materiału, wykonana

najczęściej z lnu lub juty, wy

twarza specyficzną, przytulną

atmosferę. Nowoczesne kolek
cje tapet tekstylnych są produk

tami najwyższej jakości. Tapety
z tych kolekcji są światłoodpor-

ne, impregnowane tak, że moż
na je nawet czyścić na mokro.

Tapety oferowane są również w

niestandardowej szerokości rol
ki, np. 92 cm.

Układanie tapet tekstylnych

nie jest trudniejsze niż innych
prezentowanych wcześniej ro
dzajów tapet. W zasadzie do

przyklejania tapet tekstylnych

stosujemy klej dyspersyjny, któ

ry nanosimy na ścianę, a nie

na tapetę. Niektórzy producenci

tapet rekomendują specjalne

kleje, którymi tradycyjnie pokry

wa się spodnią część tapety.

Klej dyspersyjny nanosimy na

ścianę bardzo drobno ząbko
waną szpachlą. Ząbki szpachli

powinny trzeć o podłoże, w te

dy nakładana warstwa kleju bę

dzie miała jednakową grubość

na całej powierzchni ściany.

Znacznie szybciej można na

nieść klej na ścianę, gdy w tym

celu użyjemy futrzanego wałka

malarskiego. Przy braku wpra

wy w posługiwaniu się w ał

kiem, warstwa kleju może nie
być położona równomiernie.

Klej nanosimy na ścianę tylko

na szerokość dwóch brytów ta

pety, gdyż klej szybko wysycha
i traci swoje właściwości kleją

ce. Na posm arowane klejem
odcinki ściany kładziemy tapetę

i niezbyt

mocno

dociskamy

wałkiem gumowym. Styki są

siednich brytów dociskam y do
ściany

małym

wałkiem

spoin. Pod wałek podkładamy

paski z odpadów tapety. Tkana

strona podkładu powinna leżeć

na tapecie. Dociskając tapetę

wałkiem bez podkładu możemy

uszkodzić jej strukturę. Nad
miary (zakłady) tapety przy su

ficie i podłodze odcinamy no

życami. Aby linia cięcia prawid

łowo odwzorowywała ewentual

ne nierówności, należy tępą

stroną nożyc przeciągnąć po

tapecie, tuż przy suficie lub

przy listwie przypodłogowej, w

ten sposób „odciśnięta” zosta-

1. K le j- rekomendowany przez produ

centa tapet - nanosimy pędzlem na

tapetę.

2. Na czas namięknienia w ten sposób

składamy tapetę.

Tapetowanie

3. Tapetę przyklejamy na styk, ostroż
nie dociskając do ściany gumowym

wałkiem.

4. W ten sposób końcami nożyc pro

wadzonymi wzdłuż listwy przypodłogo
wej oznaczamy linię cięcia.

5. Końce tapety obcinamy po wcze
śniej wyznaczonej linii.

6. Pod wałek do spoin podkładamy pa
sek z resztki tapety.

nie

późniejsza

linia

cięcia

(fot. 4). Następnie odciągamy

tapetę od ściany na taką odle

głość, aby można było wygod

nie odciąć końcówkę tapety po

oznaczonej linii.

Tapetę tekstylną, w razie po

trzeby, można bez kłopotu usu

nąć ze ściany. Należy oderwać

tkaninę od papierowego nośni

ka. Po oczyszczeniu i lekkim

oszlifowaniu powierzchni ścia

ny, mamy gotowe podłoże pod
nową tapetę. Tapetę tekstylną
można odnowić przez jej malo

wanie, używając farby nie za
wierającej wody. Pomimo malo
wania tapeta zachowa swoją
specyficzną, tkaną strukturę.

DODATKOWE

WSKAZÓWKI

• Tapetą tekstylną można

również okleić drzwi. Dzię
ki tem u uzyskam y harm o

nijną

przestrzeń

ściany

(fot. s. 72).

• Poprzez malowanie tape

ty tekstylnej można osiąg

nąć ciekawe efekty plasty

czne (patrz fot. s. 166).

WYKŁADZINY PODŁOGOWE

Wybór odpowiedniej wykładziny do naszego mieszkania nie jest

wcale łatwy i to nie tylko dlatego, że oferowanych jest wiele

rodzajów i gatunków wykładzin, lecz również dlatego, że każdy

rodzaj wykładziny ma inne zalety. Najprościej jest położyć

wykładzinę dywanową, dostępną w szerokim wyborze gatunków

i kolorów. Bardzo trwałe i łatwe w utrzymaniu czystości są

wykładziny z płytek ceramicznych. Niezwykle dekoracyjne

i trwałe są wykładziny z drewna, a gotowy parkiet nie jest

trudny do ułożenia.

Wykładziny podłogowe

WYKŁADZINY DYWANOWE

Pokrycie podłogi wykładziną

dywanową to nie tylko podnie

sienie

komfortu,

stworzenie

przyjemnej atmosfery w mie

szkaniu, to także zwiększenie

izolacyjności

cieplnej

i aku

stycznej. Wybór odpowiedniej
wykładziny zależy m.in. od tego

w jakiej

części

mieszkania

chcemy ją ułożyć. Inne wyma

gania powinna spełniać wykła
dzina położona w przedpokoju,

a inne w sypialni. W przedpo
koju potrzebna jest wykładzina

szczególnie wytrzymała i łatwa
do czyszczenia. Runo wykładzi

Do układania wykładziny dywanowej
nie trzeba wielu narzędzi. Najważniej
szy z nich to nóż do cięcia wykładzin

tzw. pazurem.

ny powinno być gęste, ale ra

czej krótkie, gdyż takie łatwiej

utrzymać w czystości. Takie

wymagania spełniają wykładzi

ny syntetyczne poliamidowe al
bo poliestrowe, typu tufting o
runie welurowym lub pętelko

wym. Natomiast w sypialni im

1 0 2

Wykładziny podłogowe

1. Wykładzina na podkładzie z pianki

poliuretanowej.

3. Runo typu tufting (Cut-Loopware).

wykładzina grubsza i bardziej

puszysta, tym większy komfort.

Najlepsza jest oczywiście wy

kładzina z czystej, żywej wełny

o gęstym i sprężystym runie,

ale ta jest niestety dość droga.

Swoją rolę również dobrze speł
ni wykładzina z włókien synte

tycznych o wysokim runie pę
telkowym lub welur.

Nie tylko jakość wykładziny

podłogowej

decyduje

o jej

trwałości i estetycznym wyglą

dzie, ale również jakość podło
ża, na którym jest ułożona. Po

pewnym okresie eksploatacji

wykładziny nierówne podłoże
zacznie się na niej uwidacz

niać. Wykładziny podłogowe
układa się na różnych podło

żach. Do pierwszej grupy zali
czamy podłoża cementowe, ja-
strychy gipsowe, anhydrytowe

czy skałodrzewne. Do drugiej,

różnego typu podłoża z drew
na i materiałów drewnopodob-

2. Runo, grube pętelki berberskie, typu

4. Tak wygląda spodnia część tkanej

5. Dywan tkany,

tufting.

wykładziny.

1 0 3

Wykładziny podłogowe

1. Zwykły welur typu tufting.

nych: parkiet, płyty wiórowe i
pilśniowe. Trzecia z kolei gru
pa to posadzki ceramiczne, te
rakota, kamień naturalny, po

sadzki mozaikowe. Wreszcie
czwarta grupa to podłoża, które
pokryto już wcześniej wykładzi

ną, np. winylową, linoleum, pły

tkami z PCW czy dywanową.

Podłoża powinny być suche,

pozbawione kurzu i wystarcza

jąco mocne. Przy układaniu

4. Welur uniwersalny, typu tufting, wy-
sokość runa 4 mm.

2. Mieszany (nakraplany) welur typu

tufting.

wykładziny dywanowej suche

podłoże jest niezbędne. Na wil

gotnym podłożu nie będzie

trzymał żaden klej, a poza tym

może dojść do pleśnienia i

gnicia

ułożonej

wykładziny.

Wykładzina położona na nie

równym podłożu nie tylko źle

wygląda, gdyż nierówności wy

raźnie się na niej odznaczają,

ale także w tych miejscach

wykładzina znacznie szybciej

5. Softwelur, typu tufting, wysokość ru
na 12 mm.

3. Softwelur (miękki) typu tufting.

się zużywa. Nierówności na
cementowych i ceramicznych
podłożach należy zaszpachlo-

wać. Podłogi drewniane trzeba
cyklinować.

Gdy drewniane

podłoże jest bardzo nierówne i

zużyte, należy je pokryć płyta

mi wiórowymi, zaopatrzonymi

w pióro i wpust. Płyty najlepiej

układać „pływająco” na podkła

dzie ze sztywnej pianki poliure

tanowej o grubości 3 mm lub

6. Softwelur, typu tufting, wysokość ru
na 7 mm.

W ykładziny podłogowe

1. Welur zadrukowany, typu tufting, wy

sokość runa 3,5 mm.

specjalnej w łókninie. Płyty p o

w inny być sklejone na z łą

czach. G orszym rozw iązaniem

je s t przym ocow a nie płyt do

podłogi za pom ocą w krętów .

Przy układaniu w ykładzin y d y

wanowej na „starą” wykładzinę,
stosuje się specjalną w łókninę

klejącą lub taśm ę obu stronnie
klejącą.

Obok wykładzin dywanowych

z roli stosuje się również w ykła

.*«.

. - ,

4. Gładka pętelka, typu tufting.

2. Welur tkany.

dzinę dywanową w postaci pły

tek. Mogą one występować jako

sam oprzylepne lub sam oukła-
dające. Płytek sam oukładają-

cych się nie trzeba przyklejać,
gdyż dzięki swej wadze i spe
cjalnej warstwie spodniej same

trzym ają się podłoża i nie prze

suwają po nim.

Przy zakupie w ykładziny dy

wanowej m usim y się zdecyd o

wać czy kupujem y ją z o d p o

5. Delikatna pętelka welurowa, wyso

kość runa 4,5 mm.

3. Gładka pętelka, typu tufting.

wiednim zapasem , a zatem nie

będziem y jej sztukow ać, np.

przy wnękach okiennych. N ajle
piej leży w ykładzina w jednym

kawałku, nie sztukowana. Jeśli

plan pom ieszczenia je st n ie re

gularny, to m iejsca łączenia po

w inny być starannie za p la n o
wane. Z łącza pow inny być ja k

najkrótsze i w ypadać w m iej

scach, które będą zastaw ione

meblami.

6. Pętelka we wzory, typu tufting.

105

W ykładziny podłogowe

UKŁADANIE

WYKŁADZINY

DYWANOWEJ

W pom ieszczeniach o nie

wielkiej powierzchni można w y

kładzinę położyć bez jej przy

twierdzenia do podłoża. Jednak

że swobodnie ułożona wykładzi

może

się

pofałdow ać i

znacznie szybciej się zużyje.

Stosowane są różne metody
przytwierdzania wykładziny. W y
bór metody zależy m. in. od cha

rakteru naszego mieszkania. Je

śli jest to m ieszkanie w ynajm o

wane, to w ykładzinę trzeba tak

położyć, aby można ją było ła

two oddzielić od podłoża. W

tym przypadku najwłaściwszą

metodą jest przytwierdzenie w y

kładziny za pomocą taśm y dw u

stronnie klejącej lub specjalnej

w łókniny do przyklejania roz
łącznego. W ten sposób przy
tw ierdzona w ykładzina nadaje

się do ponownego użytku. Jeśli

jesteśm y właścicielami m ieszka

nia czy domu jednorodzinnego,

wtedy do przytwierdzenia wykła

dziny m ożem y zastosow ać od
powiedni klej. Polecam y zakup

kleju bezrozpuszczalnikow ego

(ekologicznego) lub kleju z jak
najmniejszą ilością rozpuszczal
nika. C hronim y w tedy nie tylko

naturalne środowisko, lecz tak

że własne zdrowie.

1. Odpowiednio przygotowane podłoże pod wykładzinę dywanową.

W M

yl?

i l

V :-- • ■ '-.''V

'M-M!

; .

■

•

mm:

2. Wykładzinę układamy na całej po 

wierzchni pokoju.

3. Następnie przycinam y ją w odpo

wiednich miejscach.

W ykładziny podłogowe

WKSSSBM

Imśmm

4. We wnęce pozostawiam y 5 cm

zakład.

5. Odcinamy zakład, wcześniej wywi

nięty na ścianę.

6. Po dopasowaniu wykładziny, zwijam y ją w rulon, aby nanieść klej na podłoże.

7. Ząbkowaną szpachią rozprowadza

my klej po podłożu.

8. Po rozścieleniu wykładziny, naciera
m y ją np. główką młotka na całej p o

wierzchni.

108

W ykładziny podłogowe

' y>:>

tO.

Zastosowanie taśmy obustronnie

klejącej to najprostsza metoda układa
nia wykładziny.

9. W ten sposób przycinam y wykładzinę w miejscu styku dwóch arkuszy.

11. Po naklejeniu taśmy docinamy

wykładzinę.

12. Układamy wykładzinę po usunięciu

osłonowej części taśmy obustronnie
klejącej.

109

W ykładziny podłogowe

po kolei i na styk. Po ułożeniu

włókniny w całym pom ieszcze

niu, rozścielam y na niej w ykła

dzinę dyw anow ą i dopasow y-
w ujem y ją do kształtu pom ie
szczenia. Przycinam y według
potrzeb.

Aby

w ykładzina w

trakcie dopasowania i przycina

nia nie przesuwała się, trzeba ją

obciążyć ciężkim i przedm iota

mi. Następnie usuw am y dopa

sow aną w ykładzinę z połowy

pom ieszczenia i ściągam y z

w łókniny

folię

rozdzielającą.

W ykładzinę ponownie nakłada

my na w łókninę i staranie na

cieram y,

aby

się

w łaściw ie

przykleiła.

W drugiej

części

pom ie

szczenia wykładzinę m ocujem y

w ten sam sposób.

Aby położyć nową w ykładzi

nę, w cale nie m usim y usuwać

starej, można po prostu na do

tychczaso w ą w ykładzinę p o ło
żyć nową. Ta prosta i m ało

pracochłonna metoda ma pew

ne słabe strony, które mogą się

ujawnić w trakcie użytkow ania

tak położonej w ykładziny. W
tych m iejscach, w których w y

kładzina je st intensyw niej uży

tkow ana m ogą po jakim ś cza

sie pojaw ić się pęcherze i po

fałdow ania. Tych m ankam en

tów m ożem y uniknąć stosując

specjalną

w łókninę

z d w u

stronną powłoką klejącą.

Podłoże (np. stara w ykładzi

na dyw anow a) pow inno być

czyste, odkurzone, suche, a
szczególnie pozbaw ione tłu
stych plam. W łókninę układamy

na całej pow ierzchni podłogi.

U kładanie najlepiej zacząć w
kącie pom ieszczenia. O dw ija-
my z rolki około 1 m w łókniny i
nacieram y ją dokładnie po

cząwszy od prawego rogu.

Sukces przedsięwzięcia zale

ży w głównej mierze od dokła

dnego przym ocowania włókniny
do podłoża. W żadnym przy
padku nie m ożem y doprow a
dzić do powstania pofałdowań i
pozostawienia pęcherzyków po

wietrza. W łókninę należy sta

rannie nacierać na całej po

wierzchni, do czego bardzo d o

brze nadaje się duża szklana
butelka lub wałek z twardej gu

my. Pasy w łókniny układa się

1. Włókninę z rolki układam y na całej

powierzchni, na której później będzie

położona wykładzina dywanowa.

2. Po dopasowaniu wykładziny dywa

nowej i zdjęciu je j z włókniny, usuwa
m y folię rozdzielającą (zobacz również

zdjęcie na sąsiedniej stronie).

3. Po zdjęciu folii ochronnej naklejamy

wykładzinę dywanową i starannie na

cieramy całą powierzchnię.

111

W ykładziny podłogowe

będzie m ocowana. Poprzez ot

w ory w ykonane ,w profilu za

znaczam y m iejsca, w których

nawiercam y otwory do jego za

m ocowania. Gdy do zakupionej

szyny nie są dołączone kołki i

wkręty mocujące, musimy je sa

mi dobrać w zależności od

średnicy otw orów w ykonanych
przez producenta. Szyny mają

ukształtowany odpowiedni profil

tak, że po ich przym ocowaniu

mocno dociskają wykładzinę do

Można łatwo potknąć się o nie zabez

pieczony brzeg wykładziny.

Praw idłow e

w ykończenie

brzegu w ykładziny dywanowej

jest konieczne i to nie tylko z

pow odów estetycznych,

lecz

również ze względu na bezpie

czeństwo. Rokrocznie notuje
się w iele nieszczęśliw ych w y
padków spow odow anych po

tknięciem się o źle zabezpie

czony brzeg wykładziny. Handel
oferuje wiele typów profili do za

bezpieczenia

i w ykończenia

brzegów w ykładziny i łączenia

różnych rodzajów nawierzchni
podłogi.

O dpow iednie profile

wykonane są z blachy m osięż

nej lub stalowej chrom ow anej

oraz z tworzyw sztucznych. Z a

mocowanie szyny profilowej jest

proste

i mało

pracochłonne.

Profil należy przyciąć piłką do

potrzebnego wym iaru, następ
nie szynę układam y na w ykła

dzinie w tej pozycji, w jakiej

podłoża. Profile w ykonane z

tw orzyw sztucznych mają za

zwyczaj przym ocowaną od spo

du taśm ę klejącą i dlatego ich

m ocow anie je st bardzo proste.

W ystarczy zerwać folię ochron

ną z taśm y klejącej, następnie

w sunąć oba brzegi w ykładziny

do szyny łączącej i mocno do
cisnąć profil do podłogi.

PROFILE ŁĄCZĄCE

mmmm

m f i

l g |

m m m

■

112

W ykładziny podłogowe

1. Profile wykonane z blachy mosiężnej lub stalowej przyci-

2. Listwę należy umieścić w miejscu, w którym będzie przy-

namy piłką do metalu.

mocowana i oznaczyć pozycję otworów pod kolki mocujące.

3. W oznaczonych miejscach wiercimy lub wybijamy otwory

4. Odpowiednio dobranym i wkrętami m ocujem y szynę do

(najczęściej o średnicy 5 mm) pod kolki mocujące.

podłoża.

113

W ykładziny podłogowe

DREWNIANE WYKŁADZINY

PODŁOGOWE

Parkietem nazywam y zazw y

czaj w ykładzinę podłogow ą z

drew na. Parkiet produkow any

je st w różnych form ach, jak:

deszczułki, klepka, płytki, m o
zaika. Dawniej na parkiet sto
sow ano elem enty je d n o w a r

stwowe, dzisiaj nowoczesne ro
dzaje parkietu to w yłącznie pły

tki lub deszczułki, klejone z kil

ku w arstw drewna; nosi on czę

sto nazwę „e u ro p a rkie t” . P ar

kiet w ielow arstw ow y nie w yp a

cza się i nie deform uje. Do naj
częściej używ anych gatunków

drew na należą: dąb, buk, so s

brzoza.

produkcji

szczególnie szlachetnego par

kietu używ a się rów nież e g zo

tycznych gatunków drew na ja k

np. m ahoniu, cedru i innych.

G otow y parkiet w ykonany fa
brycznie zaopatrzony w pióro i

wpust, w yszlifow any i polakie-

row any nie w ym aga w za sa

dzie po je g o ułożeniu żadnej
obróbki w ykańczającej. O dpa-

Trzy p łytki parkietu mają zewnętrzną

warstwę wykonaną z drewna dębowe

go:

1. Dąb rustykalny (przydymiony).

2. Dąb antyczny.

3. Dąb naturalny.

innmn

114

W ykładziny podłogowe

da w ięc niezw ykle uciążliw e i

kłopotliwe cyklinow anie i lakie
row anie parkietu. W iększość

gotowych rodzajów parkietu nie

przykleja się do podłoża, lecz

układa na „pływ ającym podkła

dzie” , co oznacza, że nie może
się bezpośrednio stykać z pod

łożem i ścianam i. Przedstaw io

ne na naszych zdjęciach płytki

gotow ego parkietu mają w ym ia

ry: 32

32 cm, grubość 14 mm

i składają się z trzech kle jo
nych

w arstw

ułożonych

przeciw nych kierunkach w łó

kien drew na. Płytki gotow ego

parkietu nadają się szczególnie

do prac rem ontow ych i reno

wacyjnych, gdyż ze względu na

ich m ałą w ysokość m ogą być
układane bez zryw ania starej

podłogi i nie w ym agają spe

cjalnego przygotow ania podło
ża. Mały form at płytek pozwala

na ich

układanie w pom ie

szczeniach o skom plikowanych

kształtach i różnych poziom ach
podłogi.

1. Podłoga wiejska (dąb rustykalny).

2. Podłoga wiejska (sosna rustykalna).

3. Podłoga (brzoza).

4. Podłoga, układ okrętowy (dąb rusty
kalny).

5. Podłoga, układ m ieszany (dąb wy
borny).

6. Podłoga, układ okrętowy (dąb selekt).

7. Podłoga, układ okrętowy (dąb bejco

wany).

Gotowy trójwarstwowy element parkie
tu, ze złączem na pióro i wpust, szlifo

wany i lakierowany fabrycznie.

115

W ykładziny podłogowe

TECHNIKA UKŁADANIA

PARKIETU

O grom ną zaletą gotow ego

parkietu jest w yszlifow ana i po-
lakierow ana

fabrycznie

p o

w ierzchnia oraz to, że płytki za
opatrzone są w gotowe złącza

na pióro i wpust i dlatego uło

żenie podłogi jest bardzo pros

te. Ponadto płytki parkietow e
w ykonane są z bardzo dużą

dokładnością i po ich ułożeniu

nie trzeba w ykonyw ać u ciążli

wego cyklinow ania i lakierow a

nia parkietu. Do układania g o

tow ego parkietu nadają się pra
wie wszystkie rodzaje podłoża.

Drobne nierówności należy w y
równać,

a podłoże

pow inno

być czyste i suche.

•w- - r M

Gotowy parkiet powinien być

układany na tzw. „pływ ającym
podkładzie” . Tego typu podkład
pełni rów nież rolę izolacji a ku

stycznej i cieplnej. Jako pod

kład m ożem y w ykorzystać np.

dotychczas używ aną w ykładzi

nę dywanową, specjalną papę,

tekturę falistą lub włókninę. M a
teriał w arstw y izolacyjnej ukła

da się na styk, bez przyklejania
do podłoża.

Ze względu na to, że w w ięk

szości pom ieszczeń ściany nie
są idealnie rów noległe i nie

zbiegają się dokładnie pod ką

tem 90°, zalecam y rozpocząć

układanie gotowego parkietu od

2. Włókninę izolacyjną układa się lu
zem. Stanowi ona dodatkową warstwę

izolacji cieplnej i akustycznej.

3. Włókninę izolującą przycinam y no

żem. Dzięki je j elastyczności łatwo ją

ułożyć w miejscach trudno dostępnych.

1. Narzędzia potrzebne przy układaniu

parkietu.

środka pom ieszczenia (fot. 1).
W tym celu wyznaczam y punkt
środkowy pokoju i następnie od

tego

punktu

prow izorycznie,

bez sklejania układam y płytki
parkietow e w kształcie krzyża.

Postępując w ten sposób zo

rientujem y się, w których m iej

scach będziem y musieli przyci

nać płytki. Miedzy płytkami par

kietu a ścianą pow inniśm y po

zostawić - od wszystkich stron

- około 15 mm odstępu. Pozo-

117

W ykładziny podłogowe

9. Parkiet układam y w takiej kolejno

ści.

staw iona szczelina dylatacyjna

um ożliwi sw obodne rozszerza
nie się drewna, oraz będzie sta
nowiła przeszkodę akustyczną

zapobiegającą

przenoszeniu

odgłosu kroków. Szczelinę przy

ścianach pom ieszczenia uzy
skam y

w kładając

pom iędzy

ostatni rząd płytek a ścianę od

pow iedniej grubości drew niane
kliny.

Po przym ierzeniu płytek par

kietu, p rzystę p u je m y do ich
uło że n ia na stałe. P ołą czenia
płytek na pióro i w pust w zm a

cn ia m y klejem sto la rskim (np.
W ikolem ). Klej n a kła d a m y na
dolne pow ierzchnie w pustu, w

żadnym w ypadku nie należy

nalew ać kleju do w pustu, bo

p o łą cze n ie nie będzie trw ałe.

P łytki parkietu d o ciska m y do

sie b ie

ude rzając

m łotkiem

przez drew niany pobijak, a nie
b e zp o śre d n io w płytkę, aby

nie uszkodzić piór i w pustów .

Płytki d o ciska m y m ocno do

siebie, by nie pozostała nawet

m inim alna szczelina. Sami po

w in n iśm y stać na ju ż u ło ż o

nych płytkach, za p o b ie g n ie m y

w ten sposób przesuw aniu się

ju ż ułożonych elem e ntów par

kietu. Po ułożeniu rzędów ba

zow ych w kształcie krzyża, łą
czym y następne płytki po p rze

kątnej z czte re m a odcinkam i
krzyża (fot. 8, 9). Po ułożeniu

w szystkich p łytek m ie szczą

cych się w całości na pow ierz

chni podłogi pokoju, przystę-

4. Płytki parkietu układam y luzem w

kształcie krzyża.

6. Należy stanąć na ju ż ułożonym ele

mencie parkietu.

8. Płytki muszą ściśle do siebie przyle

gać, by nie powstała najmniejsza

szczelina.

5. Płytki dokładnie łączym y ze sobą,

wzmacniając połączenie klejem stolar

skim.

7. Dociskanie płytek wykonujemy m ło

tkiem przez drewniany pobijak.

118

W ykładziny podłogowe

pujem y

d o p a so w a n ia

przycin a n ia płytek układanych

przy ścia n a ch . N ajpie rw p o

w in n iśm y d o p a so w a ć płytkę i
w yzn a czyć linię cięcia. N a jle

piej to zro b ić w n a stę p u ją cy

sposób: na ułożony parkie t

kładzie m y płytkę nieco w ię k

szą od sze ro ko ści szcze lin y

p o m ię d zy

ostatnim

rzędem

płytek, a ścianą, na niej u kła

dam y całą płytkę piórem do

ściany. W zd łu ż jej kraw ędzi

za zn a cza m y

ołów kiem

n ie

zbędną szerokość płytki uzu
pełniającej. U w zględniając sze

rokość w pustu po obu stronach

górnej płytki otrzym a m y p ra

w id ło w ą sze ro ko ść płytki u zu

p e łn ia ją ce j, p o m n ie jszo n ą ju ż

o sze ro ko ść szcze lin y d y la ta
cyjnej (fot. 1 0 -1 1 ). P rzycięcie

płytki należy w yko n a ć piłką o

drobnym uzębieniu. P rze cin a

nie płytek najlepiej w ykonać na

przenośnej pile tarczow ej. S il

ne d o ciśn ię cie p łyte k z rzędu

p rzyle g a ją ce g o do ścia n y je s t
rów nie w ażne, ja k w innych
rzędach, najlepiej w ię c użyć

do tego celu sp e cja ln e g o m e

ta lo w e g o d o ciska cza („ła p k i”).

G dy tego sp e cja ln e g o n a rzę

dzia nie posiadam y, należy

tarnikiem zaostrzyć nieco pióro

płytki, a potem za pom ocą list

w y d rew n ia nej,

użytej ja k o

dźw ignia, oraz m łotkiem przez

pobijak w cisnąć płytkę na wła-

10. Na ostatniej od ściany płytce ukła

damy drugą, nieco większą od szeroko

ści szczeliny przy ścianie.

11. Następnie na niej kładziem y całą

płytkę (piórem do ściany) i ołówkiem

zaznaczam y linię cięcia.

12. Tarnikiem lekko zaostrzam y pióro

łączące.

13. Za pomocą listwy drewnianej służą

cej jako dźwignia i młotkiem przez p o
bijak umieszczamy płytkę na właściwej

pozycji.

119

W ykładziny podłogowe

14. W ten sposób wyznaczamy wycię

cie na nóżki grzejnika centralnego

ogrzewania.

15. Wycięcia najlepiej wykonać piłą wy-

rzynarką.

17. Przycinanie płytek za pomocą prze- 18. Płytki numerujemy według kolejno-

nośnej piły tarczowej.

ści ich wstawiania.

Przy grzejnikach i rurach in

stalacyjnych (fot. 14) pozycję

nacięcia płytki m ożna ustalić i

zaznaczyć w następujący spo
sób: na już ułożoną i zam oco

waną płytkę, która znajduje się

najbliżej nóżki grzejnika, kła

dziem y płytkę, którą zam ierza

my w staw ić w to miejsce i za

znaczam y ołów kiem pozycję

nóżki

grzejnika.

O znaczone

m iejsca najłatw iej je st w yciąć

piłą w yrzynarką. Jeżeli drzwi
podobnie jak na fot. 16 usytuo

wane są ukośnie, w ów czas pły
tki parkietu m usim y przycinać

na skos. Do w yznaczania linii

cięcia używam y drewnianej list

wy, którą układam y w progu

drzwi. Po zaznaczeniu na płyt

ce linii cięcia, num erujem y je

według kolejności ich w staw ia

nia. W progu drzwi przejście

pom iędzy parkietem a płytkami
ceram icznym i

należy zakryć

odpow iednią szyną profilową.
Słup podpierający strop wyż-

16. Linię cięcia wyznaczamy wzdłuż

drewnianej listwy.

ściwą pozycję (fot. 1 2 -1 3 ). Po
dop asow aniu i zam on tow aniu

płytek

p a rkie to w ych

w okół

ścian, pozo stają często je

szcze m iejsca, w których rów

nież trzeba d ocin ać płytki. Są

głów nie

m iejsca

w okół

g rze jn ikó w i rur ce n tra ln e g o
ogrzew ania, słupó w p o d p ie ra

ją cych strop następnej ko n

dygnacji, m iejsca styku z inną

w ykładziną podłogow ą czy też

ukośnie usytuow ane drzwi.

W ykładziny podłogowe

szej kondygnacji stanow i ele

m ent dekoracyjny i przyciąga

wzrok, dlatego też parkiet w o

kół niego pow inien być precy

zyjnie docięty. Do słupa przy

kładam y z dwóch stron płytkę i

ołówkiem zaznaczam y linie cię
cia. Zbędną część płytki usu

w am y w yrzynarką. O brobiony

elem ent przystaw iam y do słu
pa, brakującą część w ycinam y

z nowej płytki, dobierając p ły

tkę o podobnym rysunku sło

jów. Cięcie płytki musi być w y

konane bardzo precyzyjnie, a

wstawka dokładnie obrobiona i

dopasow ana, aby w m iejscu

łączenia nie powstała widoczna

szczelina. W okół słupa, an a lo
gicznie ja k przy ścianie pozo
staw iam y szczelinę d yla ta cyj

ną, którą zakryjem y w ykończe
niową listw ą przypodłogow ą.

Po ułożeniu w szystkich płytek

parkietu, w yjm ujem y w stawione

w okół ścian kliny. Dzięki utw o

rzonej szczelinie dylatacyjnej
podłoga będzie się mogła swo-

19. Wyznaczanie linii cięcia na p ły 

tkach, które wstawimy wokół słupa.

20. Po przycięciu płytki wstawiamy ją

na swoje miejsce.

21. Brakujący element wycinamy z in

nej płytki o podobnym rysunku słojów.

bodnie rozszerzać i kurczyć,
nie będą pow staw ać nap ręże
nia, które m ogłyby zd e fo rm o

w ać parkiet. Na koniec pozo

staje nam tylko przym ocowanie

- odpow iednio dobranych do

parkietu - listew przyp o d ło g o

wych, które zam askują szczeli

nę dylatacyjną. Listw y w yko ń

czeniowe zawsze m ocujem y do

ściany, a nigdy do podłogi.

W ykładziny podłogowe

PODŁOŻE POD PARKIET

Parkiet m ożem y układać na

różnym podłożu, może to być

jastrych cem entowy, pływ ający

podkład czy też istniejąca w y

kładzina. Nie ma znaczenia, czy
będzie to w ykładzina dyw ano

wa, PCW czy deski podłogowe.

Kolejną istotną zaletą gotowego
parkietu jest fakt, że nie musimy

usuwać starej w ykładziny, jeśli

oczyw iście jest w dobrym sta

nie technicznym . U nikam y w

ten sposób dodatkow ej pracy i

kłopotów ze zrywaniem i w yno

szeniem m ateriałów rozbiórko

wych (kurz, bałagan itp.). W

przypadku układania parkietu

na starych podłogach, często

trzeba zniwelować nierówności.

Najlepiej to zrobić poprzez uło

żenie w arstw y płyt z m ateriału

do izolacji cieplnej i akustycz

nej, np. tw ardej w ełny m ineral
nej lub tw orzyw a piankow ego

czy styropianu. Można do tego
celu użyć także płyt wiórowych

lub pilśniow ych. Gdy z pew
nych powodów, np. złego stanu

technicznego, zdecydujem y się

na usunięcie starej w ykładziny

podłogow ej aż do odsłonięcia

w arstw y starego jastrychu ce

m entow ego lub stropu, to aby

uniknąć kłopotliw ych „m okrych

robót” , zam iast w yrów nującej

w arstw y jastrychu cem entow e
go, m ożem y zastosować nasyp
z suchego materiału izolacyjne

go.

P rzem ysł produkuje gotow e

masy nasypowe z różnych m a

teriałów o dobrych w ła ściw o

ściach izolacyjnych, takich jak:

keram zyt, styropian, w ełna m i
neralna. M ateriał ma postać ku

leczek o małej średnicy. Nasyp
m ożem y pokryć gotow ym i p ły

tam i izolacyjnym i, płytą pilśnio

wą lub tylko specjalną że b ro

w aną papą. Płyty pokryw a się

warstwą folii, która spełnia rolę

paroizolacji. S pecjalne izolują-

co-ocieplające płyty podłogowe

nie w ym agają układania folii, a

tylko gruntow ania. W ażne je st

- bez względu na to jaki m ate

riał użyjem y na w ykonanie pod

łoża pod gotow y parkiet - aby

podłoże i podłoga nie m iały

kontaktu ze ścianam i, w ten

sposób nie będzie przenosił się
dźwięk. D latego w okół ścian
przykleja się pas materiału izo

lacyjnego z w ełny m ineralnej,

styropianu lub innego m ateria

łu. Na dobrze przygotow ane

podłoże m ożem y układać goto

wy parkiet w sposób opisany w

poprzednim rozdziale.

Płytki gotowego parkietu w kształcie kwadratu o bokach po 32 cm.

W ykładziny podłogowe

A. Rysunki obok pokazują przykłady

wykonania podłoża p od wykładzinę

parkietową. Na rysunku z prawej stro

ny widzimy, ja k można zam ontować
listwę maskującą szczelinę dylatacyjną

przy ścianach.

Izolacja akustyczna

Wykładzina

Jastrych

Izolacja

-L

—

-f

immmm

Strop

Osłona

Rura

rai

■

TJ I±

_____________

Listwą

Wykładzina

v * \

'O ?

>—/

_"C*

•

zolacja akustyczna

1. Jeżeli ściany przebiegają idealnie

pod kątem prostym, wówczas układa

nie parkietu możemy rozpocząć w jed- 3
nym z narożników pokoju i kontynuo

wać układanie w sposób pokazany na

rysunku.

2. Jeśli ściany „nie trzym ają" idealnie

kąta prostego, układanie parkietu roz

poczynam y od środka pomieszczenia i

układamy je w formie krzyża.

3. Schemat dalszego układania płytek,

gdy układanie rozpoczęliśmy od naroż

nika pomieszczenia.

4. W ten sposób kontynuujemy układa

nie rozpoczęte od środka pokoju.

W ykładziny podłogowe

CERAMICZNE

I KAMIENNE

WYKŁADZINY

PODŁOGOWE

R ozróżniam y dwie grupy ce

ram icznych w ykładzin podłogo

w ych: kam ionkow e i fa ja n s o
we. Płytki kam ionkow e nazy

wane są bardzo często te ra ko

tą. Płytki kam ionkow e o m a

łych w ym iarach naklejane są

na papier lub siatkę i w ystępu

ją pod nazw ą płytek m ozaiko

wych. Płytki kam ionkow e c h a

rakteryzują się bardzo małą
nasiąkliw ością. M ają najw yżej

2% absorbcję w ody. Płytki te

rakotowe m ogą być szkliw ione
(glazurow ane) lub nieszkliw io-
ne. P rzem ysł produkuje płytki

kam ionkow e w wielu kolorach,

deseniach, w ym iarach i kształ

tach. O bok płytek p ro d u ko w a

ne są różne kształtki w yko ń

czeniowe. M ateriały kam ionko
we są m rozoodporne oraz trud

no ścieralne.

Druga grupa w ykładzin cera

m icznych to płytki fajan sow e

szkliw ione, zw ane potocznie

glazurą. C harakteryzują się po

nad 10% n asią kliw ością. Po

w ierzchnia glazury m oże być

błyszcząca,

m atow a, gładka

lub w zorzysta. A sortym en t ko

lorów i rozm iarów je st n ie

zw ykle bogaty.

Płyty i płytki kam ienne w y

tw arza się z m arm urów , pia

skowców, dolomitów, granitów i
sjenitów . P ow ierzchnia licowa
płytek może mieć fakturę szlifo

w aną lub polerowaną, ale także
łupaną i groszkow aną. O bok

płytek kam iennych o regu lar
nych kształtach, bardzo d e ko

racyjne są okruchy płyt kam ien
nych o przypadkow ych kształ

tach i różnych barw ach. J e

szcze niedawno płytek kam ien

nych rzadko używ ano do w y
kładania posadzek w pom ie

szczeniach m ieszkalnych, dziś

w ykłada się nimi nie tylko kory

tarze, tarasy i łazienki, ale ta k

że pokoje dzienne. Na następ

nych stronach przedstaw iam y

tradycyjną technologię układa

nia płytek kam ionkowych. C ień

sze płytki ceram iczne układa
się coraz częściej w edług tej
sam ej

technologii

płytki

ścienne, na klej, a nie na z a

prawę.

P rezentujem y ją na

s. 175 i następnych./s.

1. Po wypoziomowaniu łat prow adzą

cych, rozścielamy zaprawę.

2. Jeszcze raz sprawdzamy poziom łat
prowadzących.

125

W ykładziny podłogowe

3. Za pomocą ostruganej deski wyrów
nujemy zaprawę.

5. Przed ułożeniem pierwszych płytek

rozsypujemy cienką warstwę cementu.

4. Od nowa sprawdzamy poziom

zaprawy.

6. Płytkę możemy przyciąć rąbem

młotka.

8. Płytki układamy z równą fugą.

7. Dokładnie przym ierzam y położenie

płytek.

9. Kładąc płytkę na udzie m ożem y ją

przyciąć.

10. Rysujemy linię cięcia.

11. Mierzonym uderzeniem młotka dzie

lim y płytkę na dwie części.

126

12. Sznurem kontrolujemy ułożenie

płytek.

13. Ułożoną posadzkę pozostaw iam y

do czasu związania zaprawy.

14. Fugi wypełniamy rzadką zaprawą.

15. Gumową raklą zamocowaną na kiju

rozprowadzamy zaprawę fugującą.

16. Fugi posypujem y małą ilością

cementu.

17. Nadm iar zaprawy usuwamy.

18. Wodą z dodatkiem zm ywacza do

19. Suchym i trocinam i nacieram y po-

20. Na koniec czyścim y i zam iatam y

cementu czyścim y posadzkę.

wierzchnię p o s a d z k i.

posadzkę.

127

MALOWANIE

Malowanie należy do najpopularniejszych sposobów koserwacji

i upiększania domu, mebli i otoczenia. Aby malować perfek

cyjnie, należy poznać właściwości różnorodnych materiałów

malarskich. Postęp w tej dziedzinie jest wyjątkowo szybki.

Co roku pojawiają się na rynku nowe genaracje farb i lakierów.

r m

Farby i lakiery

FARBY, LAKIERY I EMALIE

Na rynku dostępny je s t n ie

zw ykle bogaty asortym ent no

w oczesnych m ateriałów m alar
skich w ystępujący pod różnymi

nazw am i handlow ym i. R óżno

rodne nazew nictw o i fachow e

pojęcia m ogą początkującego
m ajsterkow icza przypraw ić o

„zawrót głow y” . Jakiego rodzaju

farby czy lakieru użyć do m alo

w ania parkietu, ścian, czy m e

talowej balustrady balkonu ?.

W tym rozdziale przedstaw i

my podstaw ow e inform acje o
m ateriałach m alarskich i w yja

śnienie podstaw ow ych te rm i

nów z nimi związanych. Farba

to błonotw órczy m ateriał kryją

cy, stanow iący zaw iesinę pig

m entów (barw ników ) w róż

nych spoiwach, który po nanie

sieniu na podłoże tw orzy bar
wną lub bezbarw ną pow łokę

ochronną i dekoracyjną. Lakie

rami zaś nazyw am y roztw ory

substancji błonotw órczych w
specjalnych rozpuszczalnikach
z różnym i dodatkam i. Powłoki

m alarskie uzyskane poprzez
pokrycie ich lakierem są prze

zroczyste, bezbarwne, o g ła d

kiej

pow ierzchni.

Popularnie

nazywane są lakierami bezbar

wnym i. Gdy do lakieru użytego

jako spoiw o dodany je st p ig

ment, w tedy taki m ateriał m a

larski nazywam y emalią. W la
kierach

substancjam i

błono-

tw órczym i są związki chem icz

ne pochodzenia naturalnego
(szelak, kalafonia), przetw orzo

ne związki naturalne (celuloza,

chlorokauczuk) lub now oczes

ne żywice syntetyczne (ftalowe,

akrylow e, alkidow e, po liu re ta

nowe). Rodzaj substancji bło-

notw órczej decyduje o w ła ści

w ościach technicznych i uży

tkow ych lakieru, a jej nazw a

określa rodzaj lakieru czy em a

lii, np. politura szelakowa, lakier

celulozow y, em alia akrylow a.

W roztworze lakierniczym znaj

dują się różne dodatki regulują

ce w łaściw ości techniczne i

użytkowe,

np.

zw iększające

tw ardość i odporność, połysk

lub m atujące lakier lub emalię.

potrzeby

m ajsterkow i

czów w yroby m alarskie m oże

my usystem atyzow ać w nastę

pujący sposób:

• Materiały spirytusowe

Zaliczam y do nich głównie poli

tury szelakowe. Są to roztwory

szelaku w alkoholu etylow ym .

W ystępują w różnych kolorach:
oranż, rubin lub m ahoń. Dziś

zastosow anie politur szelako-
wych ogranicza się do renow a

cji starych mebli.

• Materiały nitrocelulozowe

C harakteryzują się bardzo kró

tkim czasem schnięcia (pyłosu-

chość po 2 0 -3 0 min.), przez co

nazywane są „szybkimi lakiera
mi”. Nie należy ich używać do

wymalowań zewnętrznych, gdyż

są słabo odporne na czynniki at

mosferyczne. Z tej grupy prak

tyczne zastosowanie ma dziś je

dynie lakier caponowy stosowa

ny jako podkład pod inne lakiery

oraz jako lakier podkładowy do
szlifowania

drewna.

Capon

zm niejsza ciem nienie drewna.

rozcieńczania

stosujem y

rozcieńczalnik do wyrobów nit
rocelulozowych.

• Materiały olejne

i olejno-żywiczne

Do niedawna jeszcze najbar

dziej popularne bezbarwne la

kiery i emalie. Stosowane do
pokrywania drewna, metali i

tynku. Niektóre były produkowa

130

Farby i lakiery

ne z dodatkiem szkodliwego

ołowiu. W związku z tym nale

ży zachować szczególną ostroż

ność przy usuwaniu przez opa

lanie starych powłok z farb olej
nych, gdyż mogą się wydzielać

trujące związki ołowiu. Rozcień

czalnik: benzyna i terpentyna.

• Materiały ftalowe

Ze względu na wysokie walory

użytkowe wypierają wyroby olej

ne. Polecam y stosowanie farb

ftalowych nie zawierających oło

wiu. Nadają się praktycznie na
wszystkie podłoża. Produkowa

ne są farby gruntujące, podkła

dowe i nawierzchniowe. W za

leżności od instrukcji producenta

stosuje się rozcieńczalnik do

w yrobów ftalowych lub ftalo-
wo-karbom idow ych, ew entual

nie benzynę lakową.

• Materiały alkidowe

Farby na bazie żyw ic alkido-

wych odznaczają się bardzo

dobrym i w łaściw ościam i uży

tkowym i. Są szybko schnące, o

dużej w ytrzym ałości na w pływ y
atm osferyczne.

M ożna

nimi

m alow ć drew no, stal, a lu m i
nium i pow ierzchnie o cyn ko

w ane. O ferow ane są również
w yroby alkidow e z utw ardza

czem .

D odatek utw ardzacza

przyspiesza schnięcie, zw ię k

sza odporność na działanie

w pływ ów

atm osferycznych

chem ikaliów oraz utrw ala p o

łysk. Do rozcieńcznia używa się

rozcieńczlnik producenta farby

lub benzynę lakową.

• Materiały poliuretanowe

Są

now oczesnym

rodzajem

m ateriałów m alarskich sto so

w ane głów nie do m alow ania
drew na: parkietów , boazerii i

mebli. P rodukow ane są jako

jedno- i dw uskładnikow e. W

postaci dw ukom ponentow ej ja

ko lakier i utw ardzacz, które
przed użyciem należy w ym ie

szać ściśle w edług proporcji

podanej przez producenta. Po
lecam y lakiery nie em itujące

form aldehydu. Powłoki poliure

tanow e odznaczają się dobrą

przyczepnością do podłoża, od
pornością na ścieranie, tem pe
raturę, św iatło i środki czy

szczące. Lakiery poliuretanowe

zalecam y do m alowania parkie

tów, gdyż swymi waloram i uży
tkow ym i przew yższają lakiery

w odorozcieńczalne. Mają tę za

letę, że w zasadzie nie w ym a

gają

lakieru

podkładow ego,

gdyż pierw szą w arstw ę m ożna
w ykonać rozcieńczonym la kie

rem nawierzchniowym . D ostęp

ne są lakiery z połyskiem i

półmatowe.

• Materiały akrylowe

Bez przesady można pow ie

dzieć, że nowoczesne wodoroz
cieńczalne lakiery i emalie akry

lowe, są dla majsterkowicza naj
bardziej praktycznym m ateria

łem malarskim. Emalia akrylowa

to zaw iesina (dyspersja) drob

nych cząsteczek żywicy akrylo

wej w wodzie. Po odparowaniu
w ody pozostaje trwała powłoka

malarska

o bardzo

dobrych

w łaściw ościach

użytkowych.

M alując lakieram i i emaliami

akrylowym i nie m usim y w dy

chać oparów rozpuszczalników,

które zawierają inne farby. Co
prawda, niektóre lakiery akrylo

we zawierają niewielkie ilości

rozpuszczalników organicznych,

niemniej jednak są to ekologicz
ne farby oznaczane prestiżo

wym znakiem „błękitnego anio
ła” (fot. na s. 132) Ich zaletą jest

także to, że do ich rozcieńczania

używam y wody. Po malowaniu

narzędzia myjemy również zwy
kłą wodą, co jest bardzo wygod
ne. Powłoki z lakierów akrylo

wych są bardziej miękkie i te r

m oplastyczne

niż z lakierów

rozpuszczalnikowych. Do m alo

w ania parkietów i podłóg pole-

Lakier akrylowy, bezbarwny

131

411

i m

cam y wodorozcieńczalne lakiery

kom binowane na bazie poliure-

tanow o-akrylow ej z utw ardza

czem.

• Uniwersalne emalie

syntetyczne

Farby o uniwersalnym zastoso

waniu do metalu, cynku, alum i

nium i tw ardych tw orzyw sztu

cznych, jak również do podłoży

mineralnych: tynku, muru i beto
nu. Em alie syntetyczne są do

starczane w stanie gotowym do

użycia, nie należy ich mieszać z
innym i farbam i i nie rozcień

czać benzyną lakową lub te r

pentyną. Przy malowaniu natry
skowym m ożna je rozcieńczać

tylko rozcieńczalnikiem firm o

wym. Podczas m alowania trze

ba intensywnie wietrzyć pom ie

szczenie i zachować szczegól

ną ostrożność z ogniem.

• Materiały emulsyjne

(dyspersyjne)

Na rynku oferowana jest szero

ka gam a farb do podłoży m ine

ralnych, głównie do m alowania

ścian, sufitów i elew acji, pod

różnym i nazwam i handlow ym i.

Jedne z nich określane są jako

farby em ulsyjne, a drugie jako

dyspersyjne. Pod potoczną na

zwą farb em ulsyjnych w o b ro
cie handlow ym w ystępują róż

norodne farby, których spoiw a

stanow ią zarów no dyspersje,

jak i emulsje. Są to farby latek

sowe, akrylow e i polioctanow i-

nylowe. O ferow ane są za zw y

132

czaj w pojem nikach, w stanie

gotowym do użycia. W ystępują

rów nież w postaci proszku do

zarobienia w odą oraz w posta
ci tiksotropow ej (żel). W o s ta

tnim czasie przem ysł dostarcza
farby o bardzo w ysokiej z d o l

ności krycia, w ym agające tylko

jednokrotnego malowania.

•

Materiały do barwienia

drewna

Do barwienia drewna używamy

gotow ych środków nazwanych

bejcam i. W ystępują różne ro

dzaje bejc: wodne, spirytusowe

i w oskow e. Zwykłe bejce bar

wią drewno liściaste „negatywo-

Farby i lakiery

w o”, gdyż dają intensywniejsze

zabarwienie drewna wczesnego

niż drewna późnego. Dostępne

są bejce „pozytyw ow e” .

• Lazury

Tradycyjne środki do barwienia

drewna (bejce) zastępowane są

M iędzynarodowy

znak

„Błękitnego

anioła"

Farby i lakiery

lazurami. Lazury dają powłokę
hydrofobową

i nie

kryją,

przeciwnie podkreślają rysunek
słojów drewna. Pigmenty lazuru

jące są odporne na prom ienio

wanie UV. Do w ym alow ań ze

wnętrznych należy stosować la

zury grubow arstw ow e na bazie
syntetycznych żywic np. emulsji

alkidowej lub alkidow o-akrylo-
wej. Producenci często określa

ją je jako lazury tworzące błonę

filmową. W iększość lazurów za

wiera w swoim składzie środki
grzybobójcze i impregnujące.

• Materiały woskowe

Pomimo ogromnej ilości nowo

czesnych m ateriałów lakierni
czych,

renesans

przeżywają

ekologiczne materiały powłoko

we z surowców naturalnych. Do

tej grupy należą wspomniane

wyżej barwne i bezbarwne bej

ce woskowe oraz odpowiednio

przygotowany

(modyfikowany)

wosk. Preparaty woskowe w y

stępują w postaci stałej i płyn

nej. Powłoki woskowe stosuje

się

szczególnie w miejscach

przechowywania żywności oraz

w meblach dla małych dzieci.

• Impregnaty i gruntowniki

Impregaty i gruntowniki stosuje

się do podłoży m ineralnych

(tynk, jastrych) celem zm niej

szenia ich nasiąkliwości i poro

watości. Do drewna jako ochro

na przed w pływ am i atm osfe

rycznymi,

pleśnią

i sinizną.

Gruntowniki, które są zazwyczaj

tańsze niż farby naw ierzchnio

we, zw iększają przyczepność
farb i zm niejszają ich zużycie.

D ostępne są różne

rodzaje

gruntowników: krzemianowe, si

likonowe, lateksowe i z żyw ic

syntetycznych. Powinny być do

bierane odpowiednio do rodzaju

farby nawierzchniowej.

• Materiały do napraw

podłoża

W szelkie ubytki, dziury i nierów

ności przed położeniem powłoki
malarskiej powinny być usunię

te. Do tego celu służą m.in.: za

prawa gipsowa, szpachlówki, ki

ty, sam oniwejulące masy ulep

szane żywicam i sztucznym i. W

handlu dostępnych jest wiele ro

dzajów gotowych mas szpachlo

wych:

akrylowych,

olejnych,

epoksydowych,

silikonowych,

mineralnych itp. Należy je dobie

rać w zależności od rodzaju po

włoki nawierzchniowej.

• Do odrdzewiania podłoża

Do chem icznego odrdzew iania

podłoży m etalowych stosuje się

gotow e preparaty fosforow e.

Do odrdzew ienia m etodą tra

w ienia używa się roztw orów

kw asów solnego, siarkow ego i

azotowego.

• Materiały podkładowe

Farbę podkładową należy d o

bierać w zależności od rodzaju

farby nawierzchniowej, jednakże

r m

coraz powszechniej stosowane
są uniwersalne farby podkłado

we nadające się do różnych

podłoży od

metalu

poprzez

drewno, tynk do tworzyw sztucz
nych. W każdym przypadku na
leży dokładnie zapoznać się z
instrukcją producenta co do zak

resu stosowania danej farby.

Klasyczną farbą podkładowa

jest podkład antykorozyjny. Do

malowania przedmiotów metalo

wych pokrytych rdzą, oferowane

są farby chemicznie reagujące z

rdzą. Ich zaletą jest to, że nie

trzeba usuwać rdzy chem icznie

lub mechanicznie.

Na rynku dostępne są je

szcze inne w yroby m alarskie

ja k np. poliestrowe, epoksydo

we,

chlorokauczukow e,

che-

m outw ardzalne,

poliw inylow e,

asfaltowe i silikonowe. W prak
tyce m ajsterkow icza mają one

mniejsze znaczenie.

Lakier w pojem niku ciśnieniowym.

133

Farby i lakiery

NARZĘDZIA MALARSKIE

Farbę możemy rozprowadzić pędzlem, wałkiem, pistoletem natryskowym lub tradycyjnym tamponem.

134

Farby i lakiery

P U

Farby

m ożem y

rozprow a

dzać po podłożu różnymi narzę

dziami. Te, które mają znacze

nie w praktyce m ajsterkow icza

to: pędzle, wałki malarskie, tam

pony i pistolety do m alow ania
natryskow ego. Pędzle są pod

stawowym narzędziem do m a

lowania.

Pędzlem doskonale

maluje się

kąty i narożniki,

ozdoby czy w ąskie pasy. Przy

m alowaniu w iększych pow ierz

chni, np. podłogi, użycie pędzla

jest zbyt czasochłonne, znacz

nie w ygodniejszy je st odpo

wiedni w ałek. Poza tym tylko

najbardziej dośw iadczeni maj-

terkowicze potrafią tak posługi

wać się pędzlem, że pociągnię
cia nim nie będą później w i
doczne. Szczególnie odnosi się

to do m alow ania em aliam i w o
dorozcieńczalnym i.

Pistolet do m alowania natry

skow ego je st godny polecenia
wtedy, kiedy chcem y pom alo
wać dużą powierzchnię, np. ka

roserię sam ochodu lub m eble.

C hcąc nabyć pistolet do m alo

w ania m am y do w yboru dwa

system y. Pierw szy to urządze

nie kom presorowe, składa się z

dw óch głów nych elem entów :

kom presora (sprężarki)

oraz

połączonego z nim przewodem

ciśnieniow ym pistoletu natry
skowego. N ośnikiem farby jest

powietrze sprężone przez kom
presor. Jest to system dość

drogi. Drugim system em - m a

jącym w iększe znaczenie w

praktyce m ajsterkowicza - jest

Antyczne meble politurujemy tamponem.

pistolet z napędem ele ktrycz

nym. W tym urządzeniu farba
natryskiw ana je s t hydrodyna

m icznie - bez użycia powietrza

- za pom ocą pom py m em bra

nowej. N ow oczesne pistolety

„a irle ss” są sterow ane m ikro

procesorem , a w yposażenie w
postaci odpow iednich p rzysta

w ek pozw ala osiągnąć profes-

DODATKOWA

WSKAZÓWKA

Zanim przystąpim y do m a

lowania farbą całej pow ierz

chni ściany czy bejcowania

m ebli, w arto na kawałku

drew na czy ściany w yp ró

bow ać farbę, którą za m ie
rzam y zastosować. R zeczy

w isty kolor ukaże się po
dw ukrotnym

m alow aniu.

Aby przyspieszyć w ysycha

nie farby m ożna użyć s u
szarki do włosów.

Większe powierzchnie wygodnie je s t

malować pistoletem natryskowym.

Bardzo użyteczne są walki z pianki lub
skóry jagnięcia.

jonalną jakość wym alowań. Do

m alowania natryskow ego nada

ją się praw ie w szystkie farby i

lakiery. N ależy je rozcieńczyć

do uzyskania lepkości za le ca

nej przez producenta.

Do politurow ania m ebli, a

szczególnie renowacji antyków

używ am y tam ponów . Tam pon

w ykonuje

się

z w ełnianych

szm atek lub watoliny, które na

leży ow inąć gęstym lnianym
płótnem .

135

a i

i i

■

Farby i lakiery

PĘDZLE

1 Pędzel odgięty

(kątowy) do m alowa
nia narożników

2 Pędzel pierścieniowy

do nanoszenia kleju

3 Pędzel pierścieniowy
4 Pędzel pierścieniow y

do nanoszenia bejcy

5 Pędzel pierścieniowy

do lakieru

6 Pędzel pierścieniowy

malarski

7 Pędzel do zm yw ania ze

szczeciną z włókna
sztucznego

8 Pędzel owalny z włókna

Aquaplus

9 Pędzel płaski do lazurów

10 Pędzel płaski do m alo

wania dużych

powierzchni

11 Pędzel płaski z włókna

Silvertip do farb akry
lowych

12 Pędzel owalny do farb

akrylowych

13 Pędzel do m alowania

linii

14 Pędzel okrągły z

chińskiego włosia

15 Pędzel okrągły do pre

cyzyjnego m alowania

137

r m

Farby i lakiery

UŻYTKOWANIE PĘDZLI

W przerwach w pracy pędzle możemy przechowywać zanurzone w wodzie

w pozycji wiszącej.

Dobrej jakości pędzlem m oż

na pracować ponad sto godzin,

w am atorskiej

praktyce

oznacza parę lat, pod w a ru n

kiem odpowiedniej konserwacji.

Pędzle w ykonyw ane są z w łók

na naturalnego (końskie włosie,

sierść borsucza) lub z włókien

roślinnych (kokosowych) i syn

tetycznych (poliam idowych, po

liestrowych). W śród profesjona
listów szczególnie cenione są

chińskie pędzle, ze względu na

Szeroki pędzel plaski służy do malowa
nia dużych powierzchni.

Malowanie pędzlem pierścieniowym

z użyciem szablonu.

138

Farby i lakiery

w ysoką

ja ko ść

naturalnej

szczeciny użytej do ich w ytw o

rzenia. O bok pędzli te ch n icz

nych: ław kow ców , pierścienio-

wców, płaskich, kątow ych, do

robót dekoracyjnych stosuje się

pędzle artystyczne. Do ich bu

dow y używa się bardzo delikat

nego włosia. Do tej grupy nale

żą pędzle: blaszkow e, sp icza

ste, retuszerskie, czy akw arelo

we. Pędzle artystyczne mają

num ery określające ich w ie l

kość.

Jednym z najczęściej uży

wanych pędzli jest pędzel pier
ścieniowy. Zw racam y na niego

uwagę gdyż w ym aga sp e cja l
nego sposobu użytkowania. W

szczecinie ujętej w pierścień

m etalow y znajdują się specjal
ne przekładki z korka, które

Malując ścianę (ramę okienną) używa

my jako osłony kawałka sztywnej tektu
ry, by nie pom alować również listy pod

łogowej.

Przy m alowaniu płaszczyzn na różne

kolory uzyskamy czyste linie przejścia

za pomocą taśmy klejącej.

Przy m alowaniu linii pom agam y sobie
długą linijką.

Po zerwaniu taśm y klejącej widzimy,

ja k czysta je s t linia przejścia pom iędzy

kolorami.

Jako podpórkę p od rękę prowadzącą

pędzel m ożem y użyć tzw. kija m alar

skiego z zam ocowanym gałgankiem

ochronnym.

139

Farby i lakiery

tw orzą kom orę um ożliw iającą

nabieranie i rów nom ierne roz

prow adzanie lakieru. Na z e

w nątrz szczecina ow inięta je st
cienkim sznurkiem lub opaską

ze sztucznego tw orzyw a. O w i

nięcie sznurkiem lub opaską

pow oduje początkow e skró ce

nie roboczej części pędzla. Po

pewnym okresie użytkow ania

następuje częściow e starcie

szczeciny. Należy w tedy od w i

nąć część sznurka lub odciąć

pierw szy

pierścień

opaski,

przez co robocza część szcze

ciny ulegnie zw iększeniu do

pierw otnej długości. Dzięki te
mu użytkow anie pędzla znacz
nie się wydłuża.

Pędzle owalne (nr 8), nadają

się dobrze do m alowania grub

szych linii. Pędzle płaskie pro

dukowane są w różnych szero

kościach - do 120 mm. Często
na opasce m etalowej podana

je st ich szerokość w m ilim e

trach lub calach. Dobrej jakości

płaski pędzel powinien - zależ
nie od swojej grubości - mieć

dw ie lub trzy kom ory farbow e.

Przekładki tworzące kom ory są

z tektury, a nie jak w pędzlach

pierścieniowych z korka. Pędzle
płaskie, do budowy których uży

to sierści borsuczej lub innej,

szczególnie w ysokiej jakości,

nazywane

są

w ygładzikam i.

Używam y ich do w ygładzania

powłoki lakierniczej. Do m alo

wania farbami w odorozcieńczal

nymi polecam y pędzle z w łó k

na poliestrowego Silvetip (nr 11
i 12), A quaplus (nr 8), które

charakteryzują

się

znacznie

mniejszą ścieralnością niż w łók
no naturalne.

Pędzle służą nie tylko do m a

lowania, m ożem y ich używać
(te gorszej jakości) do zm yw a

nia i odkurzania podłoży, nano
szenia kleju i innych prac. Aby

pędzel dobrze spełniał swoją

rolę i służył nam przez dłuższy

czas, m usim y dbać o niego i
odpow iednio go konserwować.

Pędzle do m alow ania farbam i

w odorozcieńczalnym i

(szcze

gólnie ław kow ce) trzeba przed

ich użyciem nam oczyć w w o

dzie, aby drewno opraw nasią

kło wodą. Po zakończeniu prac
lakierniczych pędzle należy do
kładnie umyć rozcieńczalnikiem

właściwym dla danej emalii czy

lakieru, a następnie w wodzie

z m ydłem . Aby pędzel nie wy-

Po malowaniu trzeba pędzel dokładnie

umyć.

sychał w czasie przerw w pra
cy, pow inniśm y um ieścić go w

naczyniu z w odą (fot. 1). Przy

m alow aniu farbą akrylow ą pę

dzel należy przechow yw ać w

m ocno

rozcieńczonej

emalii

akrylowej, gdyż nasiąknięty w o

dą pędzel po wznowieniu m alo

w ania zbyt rozcieńczy em alię.

Gdy zdarzy nam się, że pędzel

nie zostanie w porę oczyszczo

ny i wyschnie „na kamień", po

zostaje nam tylko użycie che

m icznego środka do czyszcze

nia pędzli. Przy stosowaniu tych

środków

należy

zachow ać

szczególną ostrożność - są ła

two, ale naprawdę łatwopalne i

żrące. W iększość pędzli nie bez

powodu ma w trzonku w ykona
ny otwór, gdyż pędzle należy
przechow yw ać w pozycji w i

szącej, a szczecinę trzeba ow i

nąć folią.

Chemiczne czyszczenie pędzli.

141

Farby i lakiery

MALOWANIE NATRYSKOWE

W ykorzystanie pistoletu na

tryskow ego je st opłacalne przy

m alowaniu dużych powierzchni
i dużej ilości przedm iotów o

skom plikow anych

kształtach,

np. m ebli w iklinow ych, g rze jn i

ków centralnego ogrzew ania

itp. Przy odpowiedniej technice
m alow ania m ożem y osiągnąć

profesjonalną ja ko ść powłoki.

Ma to duże znaczenie przy po

w łokach

m eblow ych.

Naw et

najlepsi m istrzow ie pędzla nie

są w stanie osiągnąć idealnej,

pozbawionej śladów pociągnięć

pędzlem pow ierzchni, szcze

gólnie przy m alow aniu w o d o

rozcieńczalnym i em aliam i akry

lowym i. Do now oczesnych pi

stoletów

natryskow ych

typu

„a irle ss” dostępne je s t różne
w yposażenie dodatkowe: dysze
o różnych średnicach, giętkie

przedłużacze umożliwiające ma
low anie

poziom o

ułożonych

przedm iotów i trudno dostę p
nych m iejsc i inne.

Jedną

najw ażniejszych

spraw przy m alow aniu natry
skow ym je st odpow iednie roz

cieńcze nie farby czy lakieru.

M ateriał m alarski

musi

być

znacznie rzadszy niż do m alo
w ania pędzlem , zbyt gęsta far

ba źle się rozpyla. Zbytnie roz

cieńczenie farby spow oduje jej
spływ anie po pionow ych pła
szczyznach, a po w yschnięciu

utratę

połysku.

O kreślenie

stopnia

rozcieńczenia,

czyli

uzyskania w łaściw ej lepkości

farby je st dość trudne. N ależy

się posłużyć specjalnym kub

kiem pom iarow ym - w isko zy
m etrem . P rzyrząd ma kształt

czerpa ka z lejkiem , który na

pełnia się farbą. C zas o p ró ż

nienia, przelania się farby do
puszki m ierzy się w se ku n

dach. Farbę należy ro zcień

czyć do tego stopnia, by czas

przepływ u był zgod ny z z a le

ceniam i producenta. O statecz

nie lepkość fa rb y m ożna d o

brać dośw iadczalnie. Przed na
pełnieniem pojem nika pistoletu

farbę należy p rzece dzić przez

gęste sito, by nie nastąpiło za

tkanie dyszy.

Ten kaloryfer pom alujem y znacznie szybciej pistoletem niż pędzlem

142

Farby i lakiery

Otwartą konstrukcję z rur m alujem y

natryskowo tylko wtedy, kiedy wymaga
na je s t wysoka ja ko ść pow łoki m alar

skiej.

Technika m alow ania polega

na równoległym i prostopadłym

do malowanej powierzchni pro

w adzeniu pistoletu. Jeśli ramię

porusza się po łuku, zm ienia się
odległość i gęstość nanoszonej

farby. Duże powierzchnie nale

ży nanosić „na krzyż” .

M giełka

rozpylanej

farby

osiada wszędzie dookoła m alo

w anego przedm iotu. Dlatego
też powierzchnie sąsiadujące z

malowanym przedm iotem nale

ży starannie zabezpieczyć, naj

lepiej oklejając je papierem i ta

śm ą klejącą. W trakcie m alo

wania najdrobniajsze cząsteczki

kurzu unoszące się w pow ie

trzu mogą osiadać na m alow a

nej powierzchni i powodować

szorstkość powłoki m alarskiej.

W związku z tym, pom ieszcze

nie do malowania natryskowego
musi być bardzo czyste i łatwe

do w ietrzenia. M alowanie mo
żem y przeprowadzić na wolnym

powietrzu, najlepiej po deszczu,

przy

bezw ietrznej

pogodzie.

Przy m alow aniu natryskowym

trzeba koniecznie używać m a

ski chroniącej drogi oddechowe,

rękawic i ubrania roboczego.

Po zakończonym malowaniu

pistolet powinien być dokładnie

w ym yty i w yczyszczony.

m alowania natryskowego nada

ją się w zasadzie wszystkie ro

dzaje farb i lakierów, także bej
ce, im pregnaty, środki dezyn
fekcyjne, płynne woski i inne.

Brama garażowa ma dużą pow ierz
chnię, do je j odnowienia nadaje się

technika natryskowa.

Malowanie karoserii to klasyczne za
stosowanie pistoletu natryskowego.

Pistolet może służyć nie tylko do nano

szenia farby, można nim rozpylać środ
ki ochrony roślin.

143

▲I l i i

l l ą

T T n

Farby i lakiery

USUWANIE

STARYCH

POWŁOK

MALARSKICH

144

Farby i lakiery

Wysoka temperatura rozmiękcza farbę,

którą usuwamy stalową szpachlą.

Do usuw anie starej pow łoki

m alarskiej m ożna zastoso w ać
kilka m etod: zdzieranie na su

cho, term iczną lub chem iczną.

Z dzieran ie farby na sucho,

przy użyciu specjalnych skro
baczek z w ym iennym i, profilo

w anym i końców kam i je st bar

dzo uciążliw e i pracochłonne,

ale nieraz konieczne, np. w te
dy, gdy chcem y odnow ić jakiś
stary przedm iot pokryty cenną

okleiną. Z a sto so w a n ie w tym

przypadku m etody term icznej
bądź chem icznej m ogłoby d o
prowadzić do odspojenia i zni

szczenia okleiny.

Metoda term iczna polega na

opaleniu starej powłoki przy

użyciu

palnika lutow niczego.

Palnik należy prow adzić w ta

kiej odległości od powierzchni,

aby płomień nie dosięgał powło

ki i nie zapalał jej, a jedynie

rozgrzew ał warstw ę farby. Po

utw orzeniu się pęcherzy, farbę
można usunąć za pom ocą sta
lowej szpachli. Taka technika,

bez zapalania w arstw y starej

farby, jest bezpieczna dla nas i

dla przedmiotu, z którego usu

wam y farbę, gdyż nie dochodzi

do jego nadpalenia (zwęglenia)

i nie w yw ołujem y niebezpie

czeństw a

pow stania pożaru.

Przy stosowaniu tej m etody

trzeba zachow ać szczególne

środki bezpieczeństwa. Chodzi

nie tylko o niebezpieczeństw o

zaprószenia ognia, lecz także o

to, że stare farby często zaw ie

rają związki ołowiu i przy opa

laniu mogą w yzw alać się tru ją

ce opary. Jeśli to jest możliwe,

najlepiej pracę w ykonyw ać na

wolnym powietrzu.

O dm ianą term icznej m etody

usuw ania starej farby je st z a

stosowanie pistoletu na gorące

pow ietrze (opalarki). P osługi

w anie się pistoletem jest w y

godniejsze i znacznie mniejsze

je st zagrożenie w yw ołania po

żaru, gdyż pistolet nie w ytw a

rza płom ienia. G orące pow ie

trze rozgrzew a powłokę, którą

usuw am y rów nież za pom ocą

stalowej szpachli.

O statnią m etodą usuw ania

starych farb je st zastosow anie
środków chem icznych,

którą

om aw iam y w następnym roz
dziale.

Chemiczny środek do usuwania farby

nakładany pędzlem.

Cykliną zeskrobujem y farbę metodą

„na sucho".

145

Farby i lakiery

PRZYGO

TOWANIE

PODŁOŻA

Najłatwiejszy sposób usunię

cia starej powłoki m alarskiej to
zastosow anie środka chem icz

nego. Polecam y te, które nie

zaw ierają substancji szko d li

wych dla ludzi i środow iska.

Pastę nakładam y - w za le ż

ności od konsystencji - pędz
lem lub szpachlą. Powłoka ma
larska - w zależności od sw o

jej grubości i rodzaju stosow a

nego środka - zm iękcza się po

upływie od kilku minut do kilku

godzin.

Drew niane podłoże po zd ję

ciu starej powłoki m alarskiej

należy spłukać wodą i zagrun

tować, a przedm ioty narażone

na w pływ y atm osferyczne trze
ba zaim pregnow ać. Jeśli p o

w ierzchnia drew na je st mocno

uszkodzona, to w iększe ubytki

w ypełn iam y kitem lub gęstą

szpachlów ką.

Z astosow any

środek gruntujący, kit i szpa-

chlów ka m uszą być dobrane

zgodne z rodzajem lakieru lub

emalii nawierzchniowej. Po w y

równaniu głębokich uszkodzeń

nakładam y pierw szą w arstw ę

szpachlówki. Po jej przeschnię
ciu

szlifujem y

pow ierzchnię

1. Środkiem chemicznym do usuwania

powłok dokładnie pokrywam y całą p o 

wierzchnię.

szlifierką oscylacyjną lub ręcz

nie. N astępnie nakładam y je

szcze je d n ą w arstw ę szp a
chlów ki i pow tórnie szlifujem y

powierzchnię.

2. Zmiękczoną farbę łatwo odspajamy

od podłoża.

Na zagruntowaną powierzchnię

drewna nakładam y pierwszą warstwę

szpachlówki.

4. Po przeszlifow aniu pierw szej war
stwy szpachlówki, nakładamy następną
i znów szlifujemy powierzchnię.

146

Farby i lakiery

▲ | lj|

■

waniu ręcznym bardzo pomocny

jest tzw. klocek szlifierski z

uchwytami m ocującym i papier

ścierny. Zwykły klocek szlifierski
możemy wykonać samodzielnie

z drewna i okleić go miękką
gumą, suknem czy miękką płytą
pilśniową. Bardzo pracochłonne

jest szlifowanie skom plikow a

nych profili. Możemy ułatwić so
bie pracę w ykonując przyrząd
pom ocniczy w postaci rewersu
profilu, który okleim y papierem

ściernym za pom ocą taśm y
dwustronnie klejącej. Na przy

kład gdy m usim y w yszlifow ać

półokrągły rowek, wystarczy w a

łek drew niany - o promieniu

rowka - okleić papierem ścier

nym. W praktyce mamy do czy

nienia ze wstępnym szlifow a
niem podkładu i szlifowaniem
m iędzyoperacyjnym , tzn. szlifo

waniem powierzchni świeżo na

niesionego, ale już przeschnię

tego lakieru przed położeniem

następnej warstwy.

Powierzchnię drewna szlifuje

my zgodnie z przebiegiem w łó
kien drewna. Do szlifowania
używam y papieru (płótna ścier

nego) o różnym uziarnieniu. W

zależności od wielkości ziarna

papier i płótna ścierne mają

swoją numerację uziarnienia od

60 do 1000. Do szlifowania mię-
dzyoperacyjnego używam y pa

pieru do szlifowania na mokro o

wyższej num eracji. Papierem

nr 1000 możemy szlifować karo

serię samochodu.

SZLIFOWANIE

Jedynie w łaściw e przygoto

wanie podłoża pod powłoki ma

larskie gw arantuje dobry efekt
końcowy. W ady w przygotowa
niu podłoża będą widoczne nie

tylko pod lakierem bezbarwnym,

ale również pod emalią kryjącą.

Odnosi się to szczególnie do

powierzchni

m eblowych.

praktyce m ajsterkowicza mamy

do czynienia ze szlifowaniem

m aszynowym

szlifowaniem

ręcznym. Szlifowanie m aszyno

we wykonujem y za pomocą szli

fierek taśm owych, tarczowych

oraz oscylacyjnych. Przy szlifo

Papier ścierny je s t oznaczany numerami od 60 do 1000.

147

r t n

Farby i lakiery

1. To okno wymaga renowacji.

2. Do pracy przy renowacji okna po

trzebne nam będą: papier ścierny, kit

szpachlowy do drewna, kit silikonowy do

uszczelnienia styku ościeżnicy z murem

i podokiennikiem, pędzel do lazurów,
metalowa szpachla, szczotka do usuwa
nia pyłu i taśma klejąca do prac lakierni
czych oraz odpowiedni rodzaj lazuru.

3. Podłoże pod lakier lazurujący powin

no być suche, wolne od tłuszczu i p y
łu. Obróbka podkładu polega na szlifo

waniu i szczotkowaniu powierzchni,

ewentualnym uzupełnieniu ubytków.

MALOWANIE

OKIEN

Drew niane skrzydła i oście

żnice okienne narażone są na

w pływ y skrajnych w arunków
atm osferycznych: w ysokie i ni
skie

tem pe ra tury,

w ilgoć

deszcz oraz prom ien iow anie

ultrafioletow e. Źle za b e zp ie

czone

ulegają gniciu

i z n i

szczeniu. Jeszcze do n ie d a w

na okna m alowano tylko farba
mi kryjącym i. Farby olejne z o

stały za stąp ione specjalnym i
em aliam i przeznaczonym i do

m alow ania okien. Te now o

czesne farby m ają zdolność

pochłaniania i oddaw ania pary

w odnej, przez co drew no je st
dobrze chronione. Z w ykłe la

kiery bezbarw ne nie są w sta
nie dostatecznie zabezpieczyć

148

Farby i lakiery

■ ■

4. Podokiennik oraz szyby trzeba za
bezpieczyć taśmą lakierniczą.

okien przed w pływ am i a tm o

sferycznym i.

Na rynku dostępne są lakiery

lazurujące (barw iące), które w

dużym stopniu spełniają zada

nia lakieru do m alowania okien.
Lazury dają pow łokę hydro fo

bową, nie kryją, a przeciw nie
podkreślają

rysunek

słojów

drewna. Pigm enty lazurujące

są odporne na prom ienie UV.

Do okien należy stosować lazu
ry grubow arstw ow e, na bazie

syntetycznych żywic, np. em ul
sji alkidowej lub alkidowo-akry-

lowej. Tego typu lazury przeni

kają w głąb drew na tw orząc

m ikroporow atą pow łokę, która

pozwala drewnu oddychać, tzn.
pochłaniać i oddaw ać parę w o

dną. W iększość lazurów zaw ie

ra w swoim składzie środki

grzybobójcze i im pregnujące.

Na ramy okienne od zew nątrz

należy nałożyć m inim um dwie,
a najlepiej trzy w arstw y lazuru.

5. Szczeliny wypełniam y kitem trwale

plastycznym (silikonowym).

6. Pędzlem nanosim y grubą warstwę

lazuru.

7. Pokryte lazurem skrzydła i ościeżnica okna są nie tylko estetyczne, ale także

dobrze chronione od wpływów atmosferycznych.

149

urn

liii

Farby i lakiery

BARWIENIE I LAKIEROWANIE

DREWNA

Lakierow anie

pow ierzchni

drew nianych jest często uw ień
czeniem

w ielodniow ej

pracy

m ajsterkowicza. Uzyskanie w y

sokiej jakości powłoki la kie rn i

czej nie jest łatwe, ale przy no

woczesnych m ateriałach lakier

niczych i stosow aniu popraw

nej technologii też niezbyt trud
ne. Podstaw ow ą spraw ą jest
popraw ne w ykonanie w szyst
kich operacji technologicznych.

Nie należy rezygnow ać z żad

nego etapu ponieważ obniży to
efekt końcow y. P ow ierzchnia

drewna nie je st jednorodna (po

rowata) i jako podłoże powłoki
m alarskiej musi być odpow ied

nio przygotowana.

Materiały i narzędzia do bejcowania i lakierowania drewna.

weihórn

Holzbeize

Z^EIHORN

i-. Ho

Iz-

,(i*ngianzteck

»»« ■■<• H o u ir tr n

hihorn

b, Holz-

^ l a f j g r u n d

H ę i t

150

Obróbka wstępna polega na

jej

odżywiczaniu,

usunięciu

ewentualnych plam i przebar-
wień. Przy elementach klejo

nych lub okleinowanych trzeba

zwrócić uwagę czy na ich po

wierzchni nie widać tzw. przebić

klejowych. Jeśli wystąpią, trze

ba je zeskrobać i zmyć wodą.

Odżywiczaniu poddajemy drew

no iglaste. Odżywiczanie drew
na jest niezbędne, gdy zamie

rzamy je poddać barwieniu. Za

wsze jednak musimy odżywi-

czyć przynajmniej sęki. Żywicę

możemy usunąć przez zmywa
nie 25% roztworem acetonu lub

przez zługowanie 5% roztwo

rem sody kaustycznej. Roztwo

ry nanosimy pędzlem. Są to

substancje żrące, więc powinni
śmy pracować w rękawicach
gumowych. Po zmydleniu żywi
cy powierzchnię drewna zmy
wamy ciepłą wodą. W celu uzy

skania jednorodnego odcienia
drewna na całej powierzchni

można poddać go procesowi
bielenia. Bielenie wykonujemy
poprzez naniesienie pędzlem

15% roztworu wody utlenionej z

małym dodatkiem amoniaku, na
powierzchnię z drewna liścia

stego. Drewno iglaste bielimy

10% roztworem kwasu szcza

wiowego.

Podstawą dobrego przygoto

wania podłoża z drewna jest je

go wielokrotne szlifowanie. Szli

fowanie wstępne możemy prze

prowadzić papierem nr 80 do

120. Pierwszy raz szlifujemy w

poprzek włókien, a drugi raz

wzdłuż włókien drewna. Aby

ułatwić podniesienie się włókien,

drewno moczymy ciepłą wodą.

Gdy chcemy perfekcyjnie wy-

szlifować powierzchnie, to do

podniesienia włókien stosujemy
mocno rozcieńczony lakier nitro

celulozowy. Jak lakier wyschnie,

to utrzymuje w pozycji stojącej

nawet najmniejsze włókienka i

wtedy łatwo je zeszlifować. W

handlu dostępne są środki do

gruntowania, które jednocześnie

ułatwiają szlifowanie, tzw. wy

pełniacze porów do szybkiego

szlifu. Po zastosowaniu lakieru

lub innego środka zabieg szlifo

wania powtarzamy z użyciem

papieru nr 180-220.

W procesie wykańczania po

wierzchni często stosowane jest

barwienie drewna litego i oklei-
ny. Barwienie drewna zwane

popularnie bejcowaniem powo

duje zmianę koloru drewna bez
zakrycia, a przeciwnie z uwy
datnieniem jego struktury. Bar

wiąc drewno można imitować

kolory drewna egzotycznego
(mahoń, palisander), tuszować
pewne wady drewna, np. prze
barwienia, poprzez wyrównanie
odcienia całej powierzchni. Bar

wienia przeprowadzamy za po

mocą pędzla, gąbki, szmatki lub

przez natrysk, lub zanurzanie.

Istnieją specjalne pędzle do na

noszenia bejcy bez części me

talowych, gdyż metal może

zmienić kolor bejcy. Obecnie al-

Lakierowanie możemy wykonać pędzlem lub wałkiem.

151

А | И

шШяш

Farby i lakiery

ternatywą dla bejc są lakiery la

zurujące. Użycie lakieru lazuru

jącego zastępuje dwie operacje

technologiczne, a mianowicie

barwienie (bejcowanie) i lakie
rowanie lakierem nawierzchnio

wym. Dodatkowo większość la
zurów zawiera w swoim skła
dzie środki gruntujące i impre
gnujące. Powłoka lazurowa jest

wodoodporna, ale jednocześnie

pozwala

drewnu

oddychać,

przez co drewno pozbywa się

impregnacja, gruntowanie i wy
pełnienie porów. Dostępne są

gruntowniki o takim składzie,
że spełniają na raz wszystkie

trzy wymienione funkcje. Dla

powierzchni

nie

barwionych

funkcję gruntownika spełniają

również lakiery podkładowe,
np. lakier nitrocelulozowy „Ca-

pon”. Należy stosować taki la

kier podkładowy, który jedno

cześnie zapobiega ciemnieniu

jasnych gatunków drewna.

ф t

Ш :'Ш Ш штт

- ■

—

Przed naniesieniem lakieru tamponem gruntujemy drewno.

Wielu producentów lakierów

nawierzchniowych zaleca okre

ślony lakier podkładowy lub - w

uproszczonej technologii - jako

podkład przewiduje stosowanie

rozrzedzonego lakieru nawierz

chniowego. W każdym przy

padku należy stosować się do

zaleceń producenta lakieru na
wierzchniowego.

Końcową fazą technologicz

ną jest naniesienie lakieru na

wierzchniowego.

Najprościej

jest zastosować wodorozcień

czalny lakier akrylowy. Przy la

kierowaniu powierzchni narażo
nej na intensywną eksploatację

(podłogi, stoły) można stosować

odporniejszy jedno- lub dwu

składnikowy lakier poliuretano
wy lub lakier akrylowo-poliureta-

nowy z utwardzaczem. W za

leżności od zaleceń producenta

stosujemy dwie lub trzy warstwy

lakieru nawierzchniowego. Po
nałożeniu i przeschnięciu war

stwy lakieru należy wykonać

wilgoci. Z tego względu lazury

używa się głównie do wymalo-

wań zewnętrznych, choć mogą

być również z powodzeniem

stosowane wewnątrz pomie
szczeń. Prostsze jest również
odnawianie powłok lazurowych,

wystarczy powierzchnię drewna

przetrzeć papierem ściernym i

już można nakładać nową po

włokę.

Po bejcowaniu następną fa

zą obróbki powierzchni jest jej

Materiały i narzędzia do bejcowania drewna.

**MU*F*rtHW

uł

H U I 2 3 0 3

ftM

DHOW

tlłK>M

*bieSt£i*d

152

Farby i lakiery

szlifowanie międzyoperacyjne

papierem ściernym nr 240 i

wyższym. Warto zastosować

papier do szlifowania międzyo-
peracyjnego (szlifowanie lakie
ru, a nie czystego drewna) na
mokro, gdyż znacznie łatwiej

jest usunąć pył po szlifowaniu.

Pozostałości w postaci pyłu i

innych zanieczyszczeń mogą

znacznie obniżyć jakość war

stwy nawierzchniowej.

W celu uzyskania wysokiego

połysku lakierowanych powierz
chni, stosuje się polerowanie
specjalnymi tarczami z wyko

rzystaniem pasty polerskiej. Po

włoki wykonane bejcą woskową
szczotkuje się do nadania im
odpowiedniego połysku.

Rzadko dziś stosowaną tech

niką lakierniczą jest politurowa-
nie. Jej zastosowanie jest czę

sto niezbędne przy renowacji

szczególnie cennych starych

mebli. Powierzchnie mebli pok

rytych politurą charakteryzują

Wilgotną gąbką przecieramy powierz

chnię, co spowoduje podniesienie się

włókien drewna.

Bejcę rozprowadzamy pędzlem wzdłuż

włókien drewna.

Po wyschnięciu drewno szlifujemy pa 

pierem ściernym.

się niepowtarzalnym, stonowa

nym jedwabistym połyskiem,
który nie jest do uzyskania żad
ną inną metodą. W celu uzy

skania wysokiego połysku na

wierzchniowej warstwy lakieru

stosuje się polerowanie specjal

nymi tarczami z wykorzysta

niem pasty polerskiej. Powłoki

wykonane

bejcą

woskową

szczotkuje się do nadania im
odpowiedniego połysku. Naj
częściej stosowaną politurą jest

politura szelakowa stanowiącą

roztwór szelaku w spirytusie

(denaturacie). Szelak jest natu
ralną żywicą, która jest wydzieli
ną czerwców - owadów żyją

cych w figowcach, w południo

wej Azji.

Politurowanie

wykonujemy

tamponem z wełny owczej lub

watoliny owiniętej płótnem lnia

nym.

Proces

politurowania

153

Farby i lakiery

przeprowadza się w trzech fa

zach: gruntowanie, politurowa-

nie właściwe i wykańczanie.

Przed gruntowaniem powierz

chnię drewna naciera się ole

jem lnianym w celu ożywienia

rysunku drewna. Nadmiar oleju

należy usunąć szmatką. Grun

towanie polega na dokładnym

wypełnieniu porów drewna. Ja

ko wypełniacz stosowany jest

pumeks.

Pumeks

wcieramy

tamponem nasączonym politurą
0 stężeniu szelaku w wysoko

ści 10-15%. Tamponem wyko

nujemy ruchy podłużne, koliste i

ósemkowe.

gruntowaniu

drewno powinno być sezonowa

ne przez 3 dni. W trakcie politu-
rowania właściwego na tampon

nabiera się niewielką ilość poli

tury i wciera w powierzchnię

drewna. Stężenie politury po
winno wynosić 8-10%.

Na politurowaną powierzch

nię nanosi się niewielką ilość

oleju, co zapobiega przyklejaniu
się tamponu do drewna. Tam

pon należy prowadzić niezbyt

szybko wykonując ruchy kołowe

1 spiralne. Fazę wykańczania

przeprowadza

się

kilku

dnach sezonowania obrabiane
go przedmiotu. Stosuje się poli

turę o stężeniu do 8%, a w

końcowej

fazie

o jeszcze

mniejszym stężeniu. Nacisk wy
konywany tamponem powinien
być niewielki, a ruchy tampo

nem na tyle szybkie, by alkohol

zależności od rodzaju zastosowanej bejcy możemy uzyskać różne efekty w bar-

zdążył odparować. Politurowa-

wieniu drewna.

Powłokę z woskowej bejcy polerujemy

szczotkę z twardym włosiem.

nie możemy uznać za zakoń

czone, gdy na powierzchni nie

będzie żądnych rys, a połysk
uznamy za zadowalający.

г " .

154

Farby i lakiery

OPERACJE

lit

CZYNNOŚCI

SZLIFOWANIE

Szlifujemy papierem ściernym nr 80-120,
ręcznie lub mechanicznie w kierunku włókien

drewna.

MOCZENIE

•

Drewno zwilżamy ciepłą wodą celem podnie

sienia włókien. Można zastosować w tym ce

lu mocno rozcieńczony lakier nitrocelulozowy.

SZLIFOWANIE

•

Szlifowanie w kierunku włókien papierem

ściernym nr 180-220.

BEJCOWANIE

•

Bejcę spirytusową lub wodną nanosimy tam

ponem, gąbką lub pędzlem.

GRUNTOWANIE

•

Powierzchnie drewna nasycamy impregna

tem, gruntownikiem lub wypełniaczem porów.

SZLIFOWANIE

•

Szlifowanie międzyoperacyjne na mokro pa
pierem nr 220 i wyższym.

LAKIERO

WANIE

•

Nanoszenie 2 -3 warstw lakieru nawierzchnio

wego za pomocą pędzla, pistoletu, tamponu.

POLEROWANIE

•

Dla uzyskania wysokiego połysku powierz

chnie lakierowane można polerować specjal

nymi pastami polerskimi. Powierzchnie wosko

wane można polerować za pomocą szczotki.

155

f m

Farby i lakiery

POWŁOKI

WOSKOWE

Pomimo dostępności ogro

mnej ilości nowoczesnych ma

teriałów lakierniczych renesans

przeżywają ekologiczne mate
riały powłokowe z surowców

naturalnych. Do tej grupy nale

żą barwne i bezbarwne bejce
woskowe oraz sam wosk. Ma

teriały te szczególnie nadają

się do renowacji starych mebli

wykonanych z drewna iglaste
go. Stosuje się je również do
drewna mającego kontakt z

żywnością, a także do pokry
wania mebli i sprzętów dla

dzieci.

Użycie

bejcy

woskowej

wskazane jest przede wszyst

kim wtedy, kiedy drewno nie po

siada jednolitego odcienia bar

wy lub jest trwale poplamione.
W zależności od stopnia zróż

nicowania zabarwienia drewna,

dobieramy bejcę o mniejszej

lub większej intensywności bar

wy. Po nałożeniu bejcy różnice

ZWEIHOR^

Hote- .«

Anti kwart15

Resztki starej powłoki malarskiej najle

piej jest usunąć za pomocą profilowa

nej cykliny, za jednym zamachem wy

gładzimy również powierzchnię drewna.

Na zdjęciu widzimy, co jest potrzebne
do woskowania lub bejcowania p o 

wierzchni. Tampon lub pędzel do na

kładania powłoki woskowej oraz szczo
tka do polerowania.

156

▲ I I I

| | й

Farby i lakiery

w zabarwieniu staną się niewi

doczne. Do naprawy wszystkich

uszkodzeń w drewnie możemy

zastosować bejcę w postaci
stałej. Dostępna jest bejca wo

skowa w laseczkach, we wszy
stkich podstawowych kolorach.

Rozgrzaną szpachlą lub koń

cem łyżki stołowej wciskamy

bejcę w uszkodzone miejsce.
Następnie ostrym dłutem usu

wamy wosk wystający ponad

płaszczyznę drewna. Przed na

łożeniem barwnej lub bezbar

wnej bejcy musimy odpowied

nio przygotować podłoże. Z
profilowanych krawędzi mebla
usuwamy starą powłokę malar

ską za pomocą cykliny lub skro

baczki. Następnie powierzchnię
mebla należy oszlifować me

chanicznie, a ostateczne szlifo
wanie przeprowadzić ręcznie.

Bejcę lub bezbarwny wosk

nakładamy pędzlem lub tampo
nem. Przy nakładaniu powłoki z

wosku obowiązuje zasada, że

nakładamy nie jedną grubą,

lecz kilka cienkich warstw. Na-

woskowaną lub bejcowaną po
wierzchnię polerujemy szczotką
0 twardej szczecinie. Starannie

nawoskowane powierzchnie z

drewna charakteryzują się przy

jemnym jedwabistym połyskiem

1 ciepłym odcieniem barwy.

Uszkodzenia drewna naprawiamy bejcą
w laseczkach. Do nakładania bejcy

używamy lekko rozgrzanej szpachli me

talowej.

Szuflady

zresztą nie tylko w starych

meblach

nie będą się zacinały, gdy

ich boki oraz prowadnice, natrzemy
mydłem lub woskiem.

Metalowe okucia czyścimy rotacyjną
szczotką drucianą, najlepiej mosiężną,

wtedy okucia uzyskają piękny koloryt.

157

Farby i lakiery

WAŁKI

MALARSKIE
I STRUKTU

RALNE

Jeszcze do niedawna pod

stawowym narzędziem do ma

lowania ścian i sufitów były
pędzle ławkowce lub tarczowe.
Zakres używania tych pędzli
ogranicza się dzisiaj do grunto
wania podłoża i ewentualnie

nanoszenia warstwy podkłado

wej (białkowania) na świeżych

tynkach, ponieważ przy malo

waniu pędzlem wciera się farbę

w podłoże. Posługiwanie się
ławkowcem

wymaga

dużej

wprawy, dlatego też majsterko
wicze chętniej używają wałka

malarskiego.

Wałek malarski składa się z

cylindra ze sztucznego tworzy
wa,

wykorbionego

trzpienia

oraz rączki. Cylinder pokryty

jest futrem naturalnym, sztucz

ną tkaniną o krótkim lub dłu

gim włosie oraz pianką poliure

tanową. Na naszych zdjęciach

prezentujemy wałki z cylindra
mi pokrytymi różnymi materia

łami. Do malowania ścian pole

camy zakup wałka z futrem z

jagnięcia oraz z rączką, w

której

można

zamontować

2. Wałek reliefowy (strukturalny).

3. Wałek z krótkim włosem (welur) do

nanoszenia lakieru.

1. Wałek groszkowy (strukturalny).

160

Farby i lakiery

1. Wałek do fakturowania powierzchni tynku mineralnego.

przedłużacz dowolnej długości.

Taki wałek będzie nam długo

służył oraz będzie się nim wy
godnie pracowało. Przy zaku

pie wałka należy również zao

patrzyć się w siatkę ze sztucz
nego tworzywa (kratkę ocieko-

wą) służącą do usuwania nad

miaru farby z wałka.

Obok wałków do malowania

używane

są

również

wałki

strukturalne do fakturowania

pomalowanej powierzchni. Wa

łek groszkowy (fot. 1) pokrywa
farbą powierzchnię ściany, zo

stawia jednak kółeczka (otwo

ry) wielkości grochu. Możemy

osiągnąć wyjątkowo zróżnico

waną fakturę jeżeli ściany zo
stały wymalowane kontrastową

farbą i następnie pociągnięte
wałkiem groszkowym. Wałek

reliefowy (fot. 2) daje bardzo

nieregularny, gęsty wzór skła

dający się z punkcików. Wałek
strukturalny (fot. 4) nie stosuje

się do malowania, lecz do mo
delowania powierzchni tynku

mineralnego lub tynku z żywic

syntetycznych.

2. Wałek z pianki poliuretanowej do

3. Wałek z futerkiem z jagnięcia,

nanoszenia lakieru.

161

Farby i lakiery

DOBÓR BARW

Kształtowanie barw pom ie

szczeń mieszkalnych to oczy

wiście rzecz gustu i upodobań.

Nie jest to jednak tylko kwestia

estetyki, lecz także psychologii.

Barwy obok wrażeń wzroko

wych wywołują u człowieka

pewne stany emocjonalne i

wpływają na jego nastroje, np.

barwa żółta ożywia i działa ła

godząco, a barwa czerwona
oglądana przez dłuższy czas

powoduje rozdrażnienie i po

trzebę

odwrócenia

wzroku.

Krąg barw widma słonecznego

składa się z sześciu barw za

sadniczych. Barwy: czerwona,
żółta i niebieska są barwami

podstawowymi, a barwy fiole

towa, zielona i pomarańczowa

są barwami złożonymi. Barwy
złożone powstają przez zm ie
szanie ze sobą pary barw pod
stawowych, np. połączenie żół

tej z czerwoną daje barwę po

marańczową, a żółtej z nie
bieską barwę zieloną. Barwy

zasadnicze tworzą grupę barw
czystych, a jeśli barwę czystą

zmieszamy z barwą uzupełnia

jącą lub szarą, to otrzymamy

barwę złamaną. Barwy złama
ne charakteryzują się tym, że
mniej męczą wzrok niż ostre
barwy

zasadnicze.

Z tego

względu do malowania pomie
szczeń mieszkalnych stosuje
się głównie barwy złamane.

Ze względu na to, że połysk

farby wywołuje różne w raże

nia, lakiery i emalie produko

wane są m.in. jako matowe,

półmatowe, o jedwabistym i

wysokim połysku. Przy m alo

waniu

pomieszczeń

można

wykorzystywać zjawiska złu

dzeń optycznych, np. sufit w y
sokiego pokoju pomalowany
ciemną barwą będzie się w y
dawał niższy niż w rzeczywi
stości. Dla wywołania przeciw

nego wrażenia, sufity w ni

skich pomieszczeniach należy

malować białą farbą.

1. Przy planowaniu kolorystyki warto

korzystać ze wzornika, tzw. kręgu barw.

l p i n a c o l o r

-W

a h l s c h e i b e

FOR 132 FARBHARM ONIEN.

\ A l p i M J C o l t i r - F

r b l i

r,,- ts ^0GUC^ 1

5 ^С р\еЛ

162

Farby i lakiery

I M B

Przy planowaniu kolorystyki

pomieszczeń bardzo pomocne

są wzory (zestawy) barw w for

mie kręgu barwy ( fot. 1) i ze

stawu odcieni danej

barwy

(fot. 2). Takie wzorniki wydają
różni producenci farb. W ięk

szość farb można nabyć w od

powiadającym nam kolorze lub

w specjalistycznym sklepie za

mówić odpowiednią barwę wy
braną z fabrycznego zestawu.

Dobór barw poprzez mieszanie

kolorów jest wielką sztuką, do
której stosuje się technikę kom

puterową (fot. 1 na następnej

stronie).

Białą farbę możemy podbar

wiać samodzielnie specjalną

pastą pigmentową. Wybierając

farbę musimy mieć na uwadze
fakt, że inaczej będzie wygląda
ła jej barwa w pojemniku niż na

ścianie. Dlatego przed rozpo
częciem zasadniczego malowa

nia trzeba przeprowadzić próbę
na małej powierzchni. Najczę

ściej farba po wyschnięciu wy

pada znacznie ciemniej. Całość
pomieszczenia malujemy po

upewnieniu się, że rzeczywiście

osiągniemy taki odcień barwy o

jaki nam chodziło.

********

toHandumdrert0,

1. Równie pomocny jest zestaw odcieni barw.

Farby i lakiery

MALOWANIE WNĘTRZ

Jeszcze do niedawna do ma

lowania wewnątrz pomieszczeń

stosowano wiele rodzajów farb i
odpowiadających

technik

malarskich, czyli technologii wy
konania powłok malarskich. By

ły to głównie farby wapienne,

cementowe, krzemianowe i kle

jowe. Z chwilą pojawienia się

nowoczesnych farb emulsyj
nych (dyspersyjnych) tamte ro

dzaje farb są coraz rzadziej sto
sowane. W pewnym zakresie
stosowane są jeszcze farby w a

pienne, głównie do malowania

(białkowania) jeszcze świeżych

tynków. W obrocie handlowym

znajduje się szeroka gama farb

pod różnymi nazwami handlo

wymi. Są to głównie farby na
spoiwie dyspersyjnym (dysper
sje tworzyw sztucznych) oraz

farby lateksowe, a wszystkie

razem nazywane są farbami

emulsyjnymi, gdyż w Polsce
przyjęło się określać technikę
emulsyjną jako wykonywanie
powłok malarskich, których spo
iwo stanowią dyspersje i emul

sje. Nazwa: farba dyspersyjna

oznacza trwałe mieszaniny czą
steczek tworzywa sztucznego,

np. żywicy akrylowej czy polioc

tanu winylu w wodzie. Po od

parowaniu wody tworzy się

trwała powłoka malarska, która

W specjalistycznym punkcie sprzeda

ży możemy otrzymać wymaganą bar

wę i odcień farby z mieszalnika stero

wanego komputerem

Farby emulsyjne możemy do 10% roz

cieńczać wodą.

164

Farby i lakiery

jest odporna na zmywanie wo

dą.

Powłoka jest

porowata

przez co ściana może oddy

chać. Farbą emulsyjną możemy

malować podłoża betonowe,

tynki wapienne i wapienno-ce-

mentowe, gipsowe i z materia

łów drewnopodobnych. Malo
wane podłoże powinno być czy

ste i suche. Ewentualne ubytki

tynku i nierówności ściany po-

Biała farba emulsyjna może być bar

wiona na dowolne kolory.

Farbę emulsyjną nanosimy za pomocą walka malarskiego.

winny być usunięte przez szpa

chlowanie. Farbę emulsyjną na

nosimy na ścianę wałkiem ma
larskim lub specjalną rolką z
kasetą (pojemnikiem) na farbę.

Użycie pędzla jest wskazane

przy gruntowaniu, ponieważ na

stępuje wcieranie farby w pod

łoże. Po zakończeniu malowa

nia wszystkie narzędzia powin
ny być dokładnie umyte wodą.

Zaschnięta farba emulsyjna jest
trudna do usunięcia.

Obok standardowych farb

emulsyjnych do wymalowań

wewnętrznych stosuje się farby
akrylowo-lateksowe,

latekso

we, biofarby i tzw. mocno kry

jące farby tiksotropowe. Biofar

by stosowane są w pomie

szczeniach silnie narażonych

na zawilgocenie, gdyż bardzo

dobrze przepuszczają powie

trze, gazy i parę wodną. Pro

dukowane są również specjal

ne farby izolujące i nie przepu

szczające wilgoci do wnętrza

pomieszczenia. Bardzo cieka

wym rodzajem farby jest farba
tiksotropowa w postaci żelu z
właściwością silnego krycia.

Przez to, że nie kapie z wałka,

można nią malować np. sufit
bez konieczności wynoszenia i

przesuwania mebli bądź też
miejsca, w których dem onto

wanie wyposażenia jest bardzo

kłopotliwe.

165

Farby i lakiery

A ■

' X £

« "

>2i

- ,

J L

* . .

•

1. Na zdjęciu widoczne są wszystkie

potrzebne materiały: tapeta struktural

na, emalie, wałek i gumowa szpachla.

166

Farby i lakiery

Dawniej, kiedy nie produko

wano masowo barwnych i de

koracyjnych tapet stosowano

różnorodne techniki malarskie

do dekoracyjnej obróbki ścian.

Fakturowanie powierzchni ma

larskiej miało na celu - po
przez wykorzystanie gry światła
i cienia - uzyskanie wrażenia

plastyczności ściany i imitację

różnorodnych materiałów. We

Francji u schyłku XIX wieku

szkołę propagującą takie tech

2. Wałkiem nakładamy pierwszą war

stwę emalii o barwie miedzi.

niki malarskie nazwano „Trom-

pe l'oeil”, co znaczy dosłownie

oszukiwanie oka. Fakturowanie

powłok malarskich można wy
konać m.in. pędzlem i szczo

tką (tepowanie), wałkiem, gąb

ką, zwitkiem papieru, szpachlą,

poprzez natrysk (baranek) i

rozpylenie farby oraz za pomo

cą różnych szablonów. Dziś,
gdy dostępne są gotowe tapety

nie musimy sięgać do tych

technik, których stosowanie wy

maga jednak pewnej wprawy, a
nawet wyszkolenia. Do malo

wania dekoracyjnego nadają
się szczególnie tapety z włók

na szorstkiego i tapety struktu
ralne, a nawet tekstylne.

Na zdjęciach prezentujemy

jedną z metod wykonania spe

cjalnej, kolorowej faktury ściany
z wykorzystaniem tapety struk

turalnej. Tapeta strukturalna

została najpierw pokryta emalią

dekoracyjną o barwie miedzi

(fot. 2). Po wyschnięciu pier

wszej nałożono drugą warstwę

emalii w kolorze ciemnoczer

wonym (fot. 3). Zanim ta war
stwa przeschła została zeskro

bana za pomocą gumowej

szpachli (fot. 3). W rezultacie
wgłębienia tapety są w kolorze

ciemnoczerwonym, a jej wypu

kłości połyskują w kolorze mie

dzi. Daje to interesujący efekt

plastyczny, szczególnie przy
przytłumionym świetle. Zamiast
emalii można zastosować farby
dyspersyjne.

3. Druga warstwa emalii o barwie ciem
noczerwonej powinna być nakładana w
sposób nieprzerwany.

4. Zanim druga warstwa emalii wy
schnie należy ją ściągnąć gumową

szpachlą.

167

Farby i lakiery

MALOWANIE ELEWACJI

Przy

wymalowaniach

wnętrznych znacznie częściej

mamy do czynienia z reno

wacją już istniejącej powłoki

niż malowaniem świeżego tyn

ku. Powłoka malarska elewacji

narażona

jest

wpływy

zmiennych warunków atmosfe

rycznych, dlatego też nie może

stanowić tylko upiększającego

makijażu, lecz stanowić zabez
pieczenie tynku i całej ściany

domu.

Powłoka malarska powinna

stanowić system (grunt, pod

kład, warstwy pośrednie i na

wierzchniowe), co oznacza, że

każda warstwa farby powinna

spełniać ściśle określoną rolę,
a poszczególne warstwy po

winny ze sobą współdziałać.

Powłoka musi być odporna na

deszcz, ale gromadząca się w
ścianie para wodna i wilgoć

musi swobodnie wyparować.

Dlatego producenci farb zale

cają stosowanie kompleksowej

technologii nanoszenia wypro

dukowanych przez siebie mate

riałów malarskich, aby uzyskać
powłokę, która przez długie lata

będzie pełniła funkcję ochronną
i estetyczną.

Podstawową sprawą jest od

powiednie przygotowanie pod

łoża. Luźną i łuszczącą się far

bę trzeba koniecznie usunąć.

W zależności od potrzeb ubytki

tynku trzeba zaszpachlować, a

większe otynkować na nowo.
W przypadku zniszczenia tyn

ku z powodu wilgoci należy zi

dentyfikować i usunąć przyczy

ną jej powstawania oraz zasto
sować środek grzybobójczy i
bakteriobójczy, żadne półśrodki

nie są tu wskazane. Pylące, na-

siąkliwe i sypiące się podłoża

należy zagruntować odpowied

nim środkiem, który skutecznie

je utwardzi. Dopiero na staran

nie

przygotowane

podłoże

można położyć - w zależności

od zaleceń producenta - je d

ną, dwie warstwy pośrednie i

zewnętrzną warstwę farby.

Do malowania elewacji sto

sujemy farby fasadowe lub
standardowe farby emulsyjne

przeznaczone do wymalowań

zewnętrznych.

Nieraz się zdarza, że stary

tynk stosunkowo dobrze trzy

ma się muru, lecz pokryty jest

siatką spękań. Farba zakryje

tylko najmniejsze szczeliny i

pęknięcia, większe spenetruje

woda i po pewnym czasie tynk
zacznie odpadać od podłoża.

Koszty usunięcia starego tynku

i otynkowania murów od nowa
są bardzo wysokie. W takich

przypadkach można zastoso

wać specjalne dwuwarstwowe

farby

z dodatkiem

włókna

szklanego. Najpierw nakłada
się farbę przeznaczoną na

warstwę spodnią, która tworzy
zbrojoną powłokę, rodzaj po

mostu nad pęknięciami, a na

stępnie nakłada się drugą war
stwę farby przeznaczoną na

warstwę nawierzchniową.

W ostatnim czasie produ

cenci oferują nowe generacje

farb elewacyjnych o jeszcze

lepszych właściwościach i o
uproszczonej technologii malo

wania. Są to zazwyczaj farby

na bazie żywic akrylowych, któ
re nie wymagają gruntowania

podłoża. Wystarczy wymyć wo
dą podłoże i można nakładać

farbę. Cechą tych farb jest bar

dzo wysoka zdolność dyfuzji.

Nawet podczas dużej ulewy

wilgoć nie przedostaje się do

muru, a para wodna z we

wnątrz domu może przenikać

przez powłokę. Powłoka tych

farb jest niezwykle elastyczna,

przez co nie pęka przy ruchach

termicznych tynku i muru.

170

OKŁADZINY

Z PŁYTEK CERAMICZNYCH

Okładziny ścienne z płytek ceramicznych potocznie zwanych

glazurą obok walorów użytkowych, jak łatwość w utrzymaniu

czystości, zapewniają również wysoki poziom estetyki

w wykończeniu wnętrz. Płytki ceramiczne dostępne są

w różnorodnych wielkościach, barwach i deseniach. Przy

odpowiedniej technologii układanie płytek ceramicznych

nie nastręcza większych trudności.

Płytki ceramiczne

MATERIAŁY I NARZĘDZIA

DO UKŁADANIA PŁYTEK

Jeszcze do niedawna układa

nie płytek stanowiło zajęcie tylko

dla profesjonalisty. Z chwilą po

jawienia się nowoczesnych kle
jów (zapraw klejących) i krzyża

ków dystansowych z tworzywa

sztucznego, samodzielne ukła

danie płytek przez majsterkowi-

Przyrząd do cięcia płytek (krajarka).

czów nie nastręcza większych

problemów. Wystarczy trochę

treningu oraz zastosowanie od

powiedniej technologii, a efekty
będą

wyśmienite

i to

przy

znacznie mniejszych kosztach

niż wynajęcie zawodowego gla

zurnika.

Na zdjęciu prezentowane są niezbędne
narzędzia i materiały do układania pły

tek.
Narzędzia: poziomnica, szczypce do ła

mania płytek, krzyżaki do utrzymania

równych odstępów (fug) pomiędzy pły

tkami, szpachla ząbkowana do nano

szenia kleju, szpachla gumowa do fu

gowania (spoinowania), spiczasty mło

tek do wykonywania otworów w pły

tkach, przyrząd do cięcia płytek z regu

lowanym zderzakiem.

Materiały: płyn do gruntowania („Du-
fix”), gotowy do użycia klej do płytek

(„Saxit"), materiał do wypełnienia spoin.

?herheltS'

Jncłieruri0

174

Płytki ceramiczne

1. Pierwszą czynnością je st wyznacze

nie za pomocą pionu bazowej linii pio
nowej.

2. Posługując się poziomnicą wyzna

czamy poziomą linię bazową, od której

zaczynamy układanie płytek. Odległość

tej linii od poziomu podłogi powinna być

równa wysokości zwykłej płytki ściennej
lub specjalnej płytki cokołowej.

175

Płytki ceramiczne

4. Krzyżaki dystansowe mogą mieć róż

ną szerokość. Ich wielkość dobieramy

w zależności od wielkości płytek.

5. Stale kontrolujemy prawidłowość uło

żenia płytek.

3. Klej na ścianę nanosimy za pomocą

ząbkowanej szpachli. Zęby szpachli po

winny trzeć o podłoże.

Technologia układania płytek

na klej, a nie za pomocą trady

cyjnej zaprawy murarskiej otwo

rzyła przed majsterkowiczami

nowe możliwości odnawiania i
modernizacji pomieszczeń po
przez wyłożenie ścian i posa

dzek płytkami ceramicznymi.

Kleje do płytek ceramicznych

występują w dwóch zasadni

czych postaciach. Pierwsza to

przygotowany fabrycznie, goto

wy do użycia klej w postaci cia-

stowatej. Druga to tzw. zaprawa

klejąca w postaci proszku do

zarobienia wodą, w proporcji

podanej przez producenta. Kle

je i zaprawy klejące dobiera się

w zależności od tego czy sto
sowane są wewnątrz, czy na
zewnątrz pomieszczeń oraz od

rodzaju podłoża. Klej do stoso

wania na zewnątrz musi być

mrozoodporny. Większość pro

ducentów określa swoje kleje

jako uniwersalne, pomimo tego,

w zależności od podłoża na ja

kim będziemy układać płytki,
powinniśmy przy zakupie upew
nić się czy klej jest zalecany do

danego podłoża.

Przed

przystąpieniem

układania płytek należy wyzna

czyć linie bazowe (fot. 1 i 2)
oraz rozplanować ułożenie pły

tek. Zaplanowanie układu płytek

jest bardzo ważną czynnością.

Chodzi

o otrzymanie

syme

trycznego, a nie przypadkowe

go układu. Sztukowanie płytek

powinno

być

symetryczne,

szczególnie w widocznych miej

scach. Szczególnie starannie

należy zaplanować układ płytek

na ścianach z wnękami, usko
kami i oknami. Układanie pły

tek należy zacząć od tego miej

sca (kąta), na które najczęściej

pada wzrok w momencie wej

ścia do pomieszczenia. Przy

układaniu płytek należy się kie

rować wyłącznie liniami bazo

wymi, a nie linią wyznaczaną

przez ścianę czy podłogę. Mniej

wprawni majsterkowicze mogą

wzdłuż pionowej i poziomej linii

bazowej przymocować do ścia

ny ostrugane listwy drewniane,

o które można oprzeć pierwszy

rząd i pierwszy brzeg płytek.
Klej na ścianę nanosimy ząbko

waną szpachlą metalową lub z
tworzywa sztucznego. Na po-

Płytki ceramiczne

Przy spoinowaniu zwracamy szcze

gólną uwagę, by spoiny zostały dokła

dnie wypełnione.

8. Masę fugową usuwamy za pomocą

wilgotnej gąbki. Po wyschnięciu spoiny,

płytki czyścimy szmatką.

6. Po upewnieniu się, że poprzedni
rząd płytek je st prawidłowo położony,
układamy następny.

czątku nie powinniśmy nanosić

kleju na zbyt dużą powierzchnię

ściany. Dopiero po uzyskaniu
większej wprawy i zwiększeniu

tempa układania płytek, można

pokrywać

klejem

ścianę

większej powierzchni. Przy na

kładaniu kleju zęby szpachli po

winny trzeć o podłoże, gdyż tyl

ko w ten sposób równomiernie
nałożymy klej na powierzchnię

ściany (fot. 3). Po naniesieniu

kleju układamy w wyznaczo

nym miejscu pierwszą płytkę,

lekko dociskając ją do ściany.

Zachowanie prostopadłego uk
ładu płytek i spoin (fug) o rów

nej szerokości ułatwi zastoso

wanie

krzyżaków

dystanso

wych, które osadzamy w naro

żach układanych płytek (fot. 4).

Po związaniu kleju krzyżaki na

leży usunąć. Powinniśmy stale

- poziomnicą

lub

sznurem

- kontrolować

prawidłowość

układania płytek, dotyczy to

szczególnie pierwszej warstwy,
gdyż jakiekolwiek niedokładno
ści w ich ułożeniu zostaną od
wzorowane w następnych rzę

dach (fot. 5). Całej powierzchni
ściany nie uda się ułożyć z pły

tek pełnowymiarowych, prawdo

podobnie trzeba je będzie przy

cinać - jak to robić przedsta
wiamy w następnym rozdziale.

Po upływie około 24 godzin

po zakończeniu układania pły

tek możemy przystąpić do ich

spoinowania (fugowania). Spoi

nowanie nadaje ułożonej glazu

rze ostateczne wykończenie. W

handlu znajdują się różne ro

dzaje materiałów do fugowania.

Najbardziej popularny to sucha

mieszanka, - biała lub barwna,
którą przed użyciem należy roz

robić wodą do konsystencji gę

stej śmietany. Istnieją również

suche masy fugowe ulepszone

żywicami, które są bardzo od

porne na ścieranie. Rozrobioną
masę szpachlową nanosimy za

pomocą gumowej szpachli (rak-
li) lub gumowej packi na całą
powierzchnię ściany (fot. 7). Po
przeschnięciu masy szpachlo

wej czyścimy ścianę gąbką, a

później

sukienną

szmatką

(fot. 8). Perfekcjoniści, przed

ostatecznym związaniem spoi

ny, mogą ją wygładzić wyprofi

lowaną drewnianą pałeczką.

Płytki ceramiczne

CIĘCIE PŁYTEK

Przy układaniu płytek prawie

zawsze zachodzi konieczność

ich przycinania. Przycinać płytki

do potrzebnych rozmiarów moż

na różnymi sposobami i za po

mocą różnych narzędzi. Do te

go celu służą m.in.: profesjonal
ny przyrząd (krajarka - fot. 1),

szczypce do łamania płytek z

nożem krążkowym i zderza

kiem do ustawienia szerokości
przycinania (fot. 2). Niezależnie

od użytego narzędzia obowią
zuje ta sama zasada: płytkę

trzeba silnie zarysować i po

przez wywarcie silnego nacisku

złamać ją. Miejsca do usunięcia

należy zarysować krajakiem.

Zbędne części płytki trzeba wy

łamać szczypcami (fot. 5).

Otwory w płytce można wy

konać za jednym zamachem

1. Precyzyjne i wygodne cięcie płytek

zapewnia profesjonalny przyrząd (kra

jarka).

2. Szczypce wyposażone w zderzak
i nóż krążkowy pozwalają przycinać

płytki do potrzebnych wymiarów.

3. Po zarysowaniu linii łamiemy płytkę

szczypcami.

178

Płytki ceramiczne

posługując się wiertłem korono

wym o odpowiedniej średnicy.

Gdy takiego wiertła nie posia

damy, możemy wywiercić otwór

za pomocą zwykłego wiertła o

mniejszej średnicy w ten spo

sób, jak to przedstawiono na

fot. nr 7 i 8. Otwory najlepiej

jest wykonywać wiertarką za

mocowaną w stojaku.

Po zarysowaniu płytki krajakiem usta

wiamy płytkę w ten sposób, by linia cię

cia znajdowała się na górze dokładnie
nad krawędzią podłożonego klocka i
następnie energicznie ją przełamujemy.

5. Po wytrasowaniu półkola i zaryso

waniu go krajakiem, wyłamujemy za

pomocą szczypiec zbędne części płytki.

6. Delikatnymi uderzeniami spiczastego

młotka można wybić otwór w płytce.

Uderzenia muszą być wykonywane z

dużym wyczuciem.

7. Otwory w płytce można nawiercić

wiertłem. Wiertarka powinna być umo

cowana w stojaku.

8. Po wywierceniu kilku otworów mło

tkiem lub przecinakiem wybijamy zbęd

ną część płytki.

179

OBROBKA DREWNA

Drewno jest ulubionym materiałem wielu majsterkowiczów.

Piękny wygląd naturalnego drewna i jego właściwości

użytkowe powodują, że jest chętnie wykorzystywane

do wykończenia wnętrz mieszkalnych i budowy mebli.

Obróbka drewna

MATERIAŁY

STOLARSKIE

Ze względu na pochodzenie

możemy podzielić drewno na

dwa rodzaje: z drzew liścia
stych i drzew iglastych. Pier

wsze określane jest jako drew

no twarde, a drugie jako drew
no miękkie. Drewno z drzew

iglastych możemy rozpoznać
po wyraźnie zaznaczonych sło

jach. Drewno z drzew liścia

stych jest cięższe, gdyż jest

bardziej zwarte (gęste). Do naj

częściej używanych w stolar
stwie gatunków drewna iglaste

go należą: sosna, świerk, mo
drzew i jodła, a z gatunków li
ściastych: dąb, buk, jesion,

brzoza i olcha.

celów

produkcyjnych

drewno jest przerabiane w tar

takach na odpowiednie asorty

menty. Podstawowe rodzaje

tarcicy to: bale, krawędziaki,

deski, łaty i listwy. Klejenie i
obróbka drewna litego o du
żych powierzchniach są bardzo

trudne. Ponadto drewno ulega
odkształceniu, dlatego też do

prac stolarskich

używa się

przetworzonych

materiałów

drzewnych.

• Sklejka składa się z niepa

rzystej liczby sklejonych mię

dzy sobą płatów drzewnych,

przy czym płaty są odwrócone

w stosunku do siebie o 90°.

Zewnętrzne płaty drewna nazy
wane

są

obłogami,

a w e

wnętrzne fornirem (łuszczką).

Pomimo warstwowej budowy

sklejka nie jest niestety mate

riałem w pełni stabilnym, gdyż
podlega niewielkim odkształce
niom. Przed obróbką sklejka po

winna być sezonowana w wa

runkach podobnych do jej póź

niejszego użytkowania. Obok

zwykłych suchotrwałych sklejek

produkowane są sklejki wodo

odporne.

• Płyta stolarska składa się z

warstwy środkowej oklejonej

obustronnie obłogiem lub twar

dą płytą pilśniową. Środek płyt
stolarskich wykonany jest za
zwyczaj z bloków lub listew.

Płyty stolarskie są dość odpor

ne na odkształcenia.

• Płyta wiórowa zbudowana

jest z mechanicznie rozdrob

nionego drewna niskiej jakości

oraz z odpadów drzewnych do

postaci włókien i wiórów. Po

dodawaniu kleju i po spraso
waniu na gorąco, płyty dzieli się

na odpowiednie formaty. Zaletą
płyt wiórowych jest to, że się
nie paczą i nie pęcznieją, jeśli

nie znajdują się pod bezpo

średnim wpływem wody. Są

jednak

bardzo

ciężkie

względu na dużą gęstość.

• Płyta pilśniowa zbudowana

jest z bardzo wysoko przetwo

rzonego drewna. Zrąbki drewna

poddaje się rozwłóknianiu w

środowisku pary wodnej. Po do

daniu kleju prasuje się je pod

wysokim ciśnieniem, w wyso

kiej temperaturze. Płyty pilśnio

we występują jako twarde i po

rowate. Płyty pilśniowe twarde,

lakierowane używane są najczę

ściej do tylnych ścian mebli, a

płyty porowate do wykonywania
izolacji cieplnej i akustycznej.

• Płyta MDF, nazwa pochodzi

od niemieckiego skrótu, a ozna
cza płytę pilśniową średniej gęs

tości, jest bardzo łatwa w ob

róbce (patrz fot. na s. 190).

Przed malowaniem lub lakiero

waniem nie wymaga szpachlo
wania.

• Płyta Postforming jest lami

nowana folią bardzo odporną
na ścieranie, temperaturę i

chemikalia. Używana jest głów

nie na blaty kuchenne i para
pety okienne.

184

Obróbka drewna

DREWNO LITE

Budowanie przedmiotów z

drewna litego nie jest proste,
gdyż koniecznie trzeba uwz
ględnić specyficzne właściwości

drewna. Drewno jest materia

łem organicznym, które jak ma

wiają stolarze zawsze „pracuje”,

obojętnie czy jako deska, czy

gotowy mebel. Dobierając des

kę do konkretnego elementu
konstrukcyjnego należy uważ

nie przyjrzeć się układowi sło

jów na czole deski celem usta

lenia jej prawej i lewej strony.

Strona (płaszczyzna) lewa (L

- fot. 1) to ta, w której słoje

roczne zwrócone są na ze

wnątrz pnia, zaś strona prawa

(R) - w której słoje skierowane

są w kierunku rdzenia pnia.

Prawa strona deski nazywana

jest stroną licową lub dordze-

niową, a strona lewa odrdze-

niową. Deska będzie się wypa

czać w ten sposób, że zao

krąglać się będzie jej strona li

cowa (prawa). Gdy określimy
strony deski, możemy ustalić jej

prawidłowe położenie w budo

wanym wyrobie stolarskim. Pra
widłowa ocena „pracy deski”, a

inaczej mówiąc określenie, w
którą stronę będzie się paczyła

jest podstawową umiejętnością

stolarza. Przy zbijaniu płyty

gwoździami wszystkie deski po

winny być ułożone stroną prawą

ku górze, gdyż ewentualne

szczeliny będą się zmniejszać,

ponieważ deski będą się zaci

skać. Przy sklejaniu należy po
stępować inaczej. Blat sklejony

z szerokich desek zawsze bę
dzie miał tendencję do pacze-

nia. Aby tego uniknąć, należy

szerokie deski podzielić na
węższe, układać na przemian

lewą i prawą stroną ku górze i

dopiero tak ułożone skleić.

Lewą i prawą stronę deski rozpoznajemy po układzie słojów rocznych.

185

Obróbka drewna

DREWNO I MATERIAŁY STOLARSKIE

Drewno lite

Płyty wiórowe

Płyty stolarskie

Sklejka

1 Świerk

laminowane

okleinowane

18 Tek

2 Abbachi

9 Sosna

14 Limba

19 Sosna

3 Limba

10 Dąb

15 Dąb

20 Limba

4 Mahoń

11 Dąb rustykalny

16 Mansonia

21 Gabun

5 Mansonia

12 Tek

17 Tek

22 Dąb francuski

6 Dąb

13 Palisander

23 Mahoń

7 Kambala
8 Sosna

Obróbka drewna

PODSTAWOWE

NARZĘDZIA

STOLARSKIE

Do obróbki drewna stolarze

stosują wiele różnych narzędzi

ręcznych i mechanicznych. Do
prostych prac stolarskich wy

starczy piła, dłuto, strug, papier

ścierny, tarnik i wiertła. Pod

stawową czynnością stolarską

jest piłowanie, którego celem

jest uzyskanie elementu o po

żądanym wymiarze. W czasie

piłowania powstaje szczelina
nazywana rzazem.

Nie ma pił w pełni uniwersal

nych. Do każdego rodzaju ma

teriału powinniśmy używać wła

ściwej piły (patrz s. 45). Urze

czywistnienie tego wymaga jed

nak dużych nakładów finanso

wych. Na początek wystarczy

piła płatnica. Możemy nią ciąć

drewno każdego gatunku, a

także płyty stolarskie i sklejkę.

Zdjęcie na stronie obok przedstawia
podstawowe narzędzia stolarskie:

1. Szydło

2. Dłuto płaskie

3. Tarnik

4. Piła płatnica

5. Strug

6. Klocek szlifierski

7. Frezy do drewna

Godna polecenia jest piła pła

tnica o średnim uzębieniu. Pła

tnice są dostępne w różnych

wielkościach

o otwartych

zamkniętych rękojeściach. Ku

pując piłę powinniśmy zwrócić
uwagę nie tylko na to, czy na
rzędzie jest wysokiej jakości,

czy brzeszczot został wykona

ny ze szlachetnej stali, ale rów
nież na to, jak rękojeść piły pa

suje do naszej dłoni.

W pracach stolarskich bar

dzo często używamy dłuta. Jest

to narzędzie uniwersalne służą

ce do przecinania i nacinania
drewna, wykonywania otworów,
gniazd i rowków oraz do wy

równywania i wygładzania trud

dostępnych

powierzchni.

Najczęściej używa się dłut pła

skich. Do dłut o prostych po
wierzchniach brzeszczotu zali
czamy dziobak, wcinak, nacinak

i dłuto

gniazdkowe,

którego

używamy do wstępnej obróbki
powierzchni lub złącza stolar

skiego. Dłuta płaskie o ściętych

krawędziach bocznych stosuje
my głównie do prac wykończe
niowych, wymagających dużej

precyzji wykonania. W warszta

cie powinniśmy posiadać przy

najmniej trzy dłuta o szerokości

18 do 20 mm, 10 do 12 mm i 6

do 8 mm. Praca dłutem będzie

łatwiejsza, jeśli szerokość wy

konywanego otworu lub szczeli

ny będzie odpowiadać szeroko
ści brzeszczotu oraz gdy dłuto

będzie ostre „jak brzytwa”.

Do szlifowania drewna uży

wamy papieru (płótna) ścierne
go o różnym uziarnieniu. Szli

fowanie będzie łatwiejsze jeśli

papier ścierny owiniemy wokół
klocka szlifierskiego wykonane

go np. z korka naturalnego lub

innego elastycznego materiału.

Do wstępnego wyrównywa

nia i obrabiania stosujemy tak

że tarniki lub pilniki ślusarskie o
grubych nacięciach. Ostatnio

dużą popularność zyskują tarni

ki strugarskie, w których wy
mienne elementy skrawające
mają postać nożyków lub ząb
ków. Na temat strugów - rów

nież podstawowego narzędzia
stolarza, piszemy na s. 197
i następnych.

189

Obróbka drewna

FREZOWANIE

DREWNA

W technologii frezowania rę

czną frezarką górnowrzeciono-
wą, wieloostrzowe narzędzie

jakim jest frez wykonuje ruch

obrotowy, a cała frezarka ruch

posuwowy wykonywany ręcz

nie. W wyniku złożenia tych

dwóch ruchów następuje skra
wanie warstwy drewna. Współ

czesne frezarki ręczne mają

prędkość obrotową w grani

cach 25 do 30 tys. obrotów na

minutę. Ta ogromna prędkość

powoduje, że uzyskujemy w y

soką jakość obrabianej po

wierzchni.

Frezowanie odbywa się na

rzędziami

o bardzo

małych

średnicach.

Zestaw

frezów

umożliwia uzyskanie listew pro

filowych oraz bardzo zróżnico
wanych krawędzi obrabianych

przedmiotów. Posługiwanie się

frezarką jest proste. Frez nale

ży zamocować we wrzecionie

frezarki i za pomocą śrub regu

lacyjnych wyznaczyć głębokość

frezowania. Następnie po włą

czeniu frezarkę przesuwa się

po obrabianym przedmiocie.

Przy konieczności głębokiego

frezowania należy przewidzieć

kilka przejść roboczych, gdyż
uzyskamy w ten sposób wyż

szą jakość obróbki. Przy zało
żeniu zbyt głębokiego frezowa

nia, osiągniemy rezultaty gor

sze od zakładanych wskutek

wyrywania skrawków drewna.

Przed rozpoczęciem właści

wej obróbki warto na odpado
wym kawałku drewna wypróbo

wać

dokładność

ustawienia

głowicy i zderzaka.

Zdjęcia na stronie obok prezentują pod

stawowe rodzaje frezów trzpieniowych

oraz kształty rowków i krawędzi jakie
dzięki nim można osiągnąć.

190

Obróbka drewna

191

Obróbka drewna

1. Za pomocą tego przyrządu możemy sklejać szerokie blaty.

:с -;>

2. Pobijanie dwóch klinów wytworzy

odpowiednie prasowanie.

3. Dłutem usuwamy nadmiar kleju.

KLEJENIE

DREWNA

Do łączenia drewna używa

się wiele rodzajów klejów. Kleje
glutynowe i kazeinowe zostały

wyparte przez nowoczesne kle

je produkowane na bazie żywic

syntetycznych. W amatorskiej

praktyce największe zastoso

wanie mają kleje polioctanowi-

nylowe. Można je długo prze

chowywać i nie wymagają spe
cjalnego przygotowwania przed

użyciem.

Podstawowe zasady klejenia

drewna to odpowiednie przygo

towanie powierzchni stykowych

i dostatecznie silne sprasowa

nie klejonych elementów. Łą

czone przez klejenie powierzch

nie muszą być bez szczelin i

wybrzuszeń i dokładnie do sie

bie dopasowane. Za pomocą li
niału i kątownika należy spra

wdzić dokładność obróbki. Po

wierzchnie muszą być czyste i
odtłuszczone. Klej można nano
sić pędzlem, a na większe po

wierzchnie za pomocą ząbko

wanej

szpachli.

W zasadzie

wystarczy posmarować klejem

jedną z łączonych powierzchni.

Jedynie

w przypadku

silnie

wchłaniających powierzchni, np.
czoła deski lub uciosu klej nale

ży nanosić na obie powierz-

Obróbka drewna

chnie. Przy sklejaniu drewna

należy uwzględniać usytuowa

nie słojów rocznych, o czym pi

saliśmy na s. 185. W tym miej
scu przypomnijmy, że deski na

leży układać na przemian lewą i

prawą stroną ku górze i dopie

ro tak ułożone skleić. Aby złą

cze klejowe było trwałe, trzeba

klejone elementy utrzymać w
kontakcie przez okres wiązania
kleju i to pod pewnym ciśnie
niem. Do tego celu używamy

ścisków śrubowych lub specjal

nych pras.

Na zdjęciach obok przedsta

wiamy prosty przyrząd znacz

nie ułatwiający sklejanie szero
kich elementów stolarskich. Ta
ki przyrząd możemy wykonać

we własnym zakresie.

DODATKOWA

WSKAZÓWKA

Gdy sklejane przedmioty
mają nieregularne kształty,
np. ozdobne listwy klejone

do drzwi, to prasowanie

możemy wykonać poprzez

obciążenie ich workiem wy

pełnionym piaskiem. Pia

sek dostosuje się do róż

nych nieregularności i w y

wrze wielokierunkowy sku

teczny nacisk na klejone

przedmioty.

4. W razie potrzeby za pomocą struga

wyrównujemy sklejoną powierzchnię

blatu.

6. Przestruganą powierzchnię wygładza
my szlifierką oscylacyjną lub taśmową.

t e

5. Za pomocą równej deski sprawdza

my czy powierzchnia je s t równa, czy

pomiędzy deską a blatem nie ma nie

równej szczeliny.

7. Ostatni szlif przed pokryciem lakie

rem lub lazurem wykonujemy ręcznie.

193

FLEKOWANIE DREWNA

Obróbka drewna

1. Średnica flekow i średnica wiertła muszą być identyczne

194

Obróbka drewna

Nieraz zdarza się, że obrabia

ne drewno posiada pewne wady

znacznie obniżające jego wy
gląd. Są to najczęściej sęki, ale

także różne uszkodzenia po
wstałe w czasie obróbki drew

na. Do ich tuszowania stolarze

stosują tzw. fleki, czyli krążki
drewna o różnej średnicy. Fleki

powinny być wycięte z tak do
branego drewna, aby układ włó
kien naprawianego elementu i
krążka był możliwie podobny,

2. Otwór pod flek wiercimy na niskich

obrotach wiertarki.

można stosować nie tylko do tu

szowania wad drewna, lecz tak
że do maskowania łbów wkrę

tów lub śrub. Tę metodę stosuje

się powszechnie przy mocowa

niu wkrętami stopni schodów.

Po wyznaczeniu punktu pod

wkręt,

obrysowujemy

kontur

krążka. Następnie wykonujemy

otwór o średnicy fleka i głębo

kości minimalnie mniejszej niż

wysokość krążka. Dopiero teraz

wiercimy otwór pod wkręt. Po

3. Do wykonanego otworu wprowadza

my klej. Ewentualny wyciek kleju usu

wamy wilgotną szmatką.

gdyż wtedy naprawa nie będzie

zbyt widoczna. W miejscu, w

którym chcemy wstawić flek, na
leży wykonać otwór o głęboko

ści nieco mniejszej niż wyso

kość krążka. Otwór możemy wy
konać za pomocą wiertła pióro

wego, sednika lub freza. Średni

ca wiertła i średnica fleka po

winny być identyczne. Najłatwiej

jest wykonać otwór sednikiem

lub frezem. Jeśli tych narzędzi

4. Po wstawieniu fleka powierzchnię

elementu wyrównujemy i szlifujemy
szlifierką oscylacyjną.

nie posiadamy, to należy użyć

wiertła piórowego. Przy wierce

niu wiertłem piórowym wiertarka
powinna koniecznie być zamo

cowana w stojaku wiertarskim i

ustawiona na wolne obroty. Do

wywierconego otworu należy

nanieść odrobinę kleju i osadzić

flek w ten sposób, by lekko wy

stawał nad powierzchnię ele

mentu. Po wyschnięciu kleju ca

łą powierzchnię szlifujemy. Fleki

5. Rysunek słojów rocznych na fleku

powinien być dobrany do rysunku obra

bianego przedmiotu.

wkręceniu wkręta wklejamy flek,

a po wyschnięciu kleju wyrów

nujemy i szlifujemy powierzch
nię stopnia. Przy starannym

osadzeniu odpowiednio dobra

nego fleka miejsce naprawy bę

dzie prawie niewidoczne.

195

Obróbka drewna

TRADYCYJNE I NOWOCZESNE

STRUGI DO DREWNA

1 Strug elektryczny

6 Strug metalowy - kątnik

2 Tarnik strugarski

7 Strug drewniany

3 Tarnik strugarski

- równiak

4 Strug metalowy

8 Strug drewniany

- gładzik

5 Strug metalowy

9 Strug drewniany

- uniwersalny

- zdzierak

Strug spust z lat trzydziestych.

197

Obróbka drewna

TECHNIKA STRUGANIA

RĘCZNEGO

Do strugania ręcznego uży

wa się czterech podstawowych

rodzajów strugów. Do strugania

wstępnego

używamy struga

zdzieraka, który daje grube

wióry,

następnie

stosujemy

strug równiak. Do prac wykoń

czeniowych używamy struga

gładzika, a do strugania du
żych płaszczyzn struga spusta.
Opanowanie prawidłowej tech
niki strugania ręcznego może

początkującemu sprawić pew
ne trudności. W nabyciu tej

umiejętności pomocne będzie

przestrzegania następujących

zasad:

• Strug musi być prawidłowo

przygotowany do pracy. Należy

sprawdzić, czy nóż jest równo

legle ustawiony względem płozy

struga. Ostrze noża powinno

być wystawione poza płaszczy

znę płozy tak, aby grubość wió-

1. Przed rozpoczęciem pracy należy

sprawdzić, czy ostrze struga je st pra

widłowo osadzone względem płozy i

czy je st wysunięte na odpowiednią wy

sokość.

2. Ze struga kątnika korzystamy wów

czas, gdy zamierzamy wyrównać, po

głębić lub rozszerzyć wręgi. Nóż kątni

ka może mieć nie tylko prostopadły,

lecz także ukośny kształt.

198

Obróbka drewna

ra nie przekraczała 1 mm. Nie

wielkie korekty ustawienia noża

można dokonać poprzez lekkie
uderzenia pobijakiem w tylną

część korpusu (odbój). Dla do

konania większej korekty usta

wienia ostrza należy wyjąć
ostrze i klin drewniany i zamo
cować je na nowo. W strugach
z korpusem metalowym istnieje

możliwość regulacji ustawienia
ostrza struga poprzez manipu

lację odpowiednimi pokrętłami.

3. Nóż struga powinien być zawsze
ostry jak brzytwa. Do ostrzenia musimy

wyjąć go z korpusu. W tym celu wy

starczą lekkie uderzenia w tylną część
struga oraz obluzowanie drewnianego
klina.

• Strug prowadzimy ruchami

całego ciała, a nie tylko ręka

mi. W tym celu stajemy w
rozkroku

zajmując postawę,

przy której z łatwością może
my przenosić ciężar ciała z no

gi na nogę.

• Strug powinien zawsze znaj

dować się w pozycji poziomej.

W pierwszej fazie strugania

wywieramy nacisk na rękojeść
struga, natomiast w końcowej
fazie większy nacisk wywiera

my na końcówkę struga (pię

tkę). W środkowej fazie nacisk

na strug powinien być równo
mierny. W ten sposób strug

zawsze będzie się znajdował w

pozycji poziomej i tym samym
będziemy zbierać taką samą

grubość wióra.

• Zawsze strugamy wzdłuż

włókien drewna, inaczej wióry

nie będą strugane, lecz wyry

wane. Strug zdzierak prowadzi

się wzdłuż i ukośnie w stosun

ku do włókien, zapewnia to

większą wydajność strugania.

• Jeśli obrabiamy długi przed

miot lub duże płaszczyzny, uży

wamy długiego struga. Przy
struganiu krótkim strugiem mo
gą powstać duże nierówności

powierzchni.

4. By zachować prostopadłość pła
szczyzn względem siebie - przy stru

ganiu wąskich płaszczyzn

można

używać drewnianej podpórki. Zdjęcie

pokazuje sposób trzymania struga i

podpórki.

5. Prawidłowy sposób ułożenia struga

przy fazowaniu krawędzi.

199

POŁĄCZENIA
STOLARSKIE

Jak najlepiej połączyć z sobą elementy drewniane ?

To pytanie zadawali sobie stolarze od tysięcy lat. Wymyślili

i wypróbowali wiele rodzajów skutecznych połączeń.

Niektóre z nich są bardzo skomplikowane i pracochłonne

i dlatego współcześnie zastępowane są przez

różnego typu łączniki.

Obróbka drewna

POŁĄCZENIA KOŁKOWE

Wiertła i kołki o średnicach 6, 8, 10 mm.

1. Wyznaczamy oś otworu.

2. Wbijamy gwoździk.

3. Obcinamy go do wysokości 3 mm.

202

Obróbka drewna

4. Wyznaczamy osie przeciwległych
otworów.

Podstawowym

problemem

przy stosowaniu połączeń kołko

wych jest wykonanie współosio
wych otworów. Najłatwiej to wy

konać przy zastosowaniu różne

go typu szablonów i przyrządów
pomocniczych. Gdy ich nie po

siadamy, możemy wykorzystać
prostą metodę przedstawioną na

naszych zdjęciach. Do połączeń

stosujemy najczęściej kołki o
średnicy 6, 8, 10 mm. Średnicę

kołka dobieramy w zależności

od grubości łączonych elemen

tów. Otwory pod kołki wykonuje

my dokładnie w środku czoła

płyty. Pracę rozpoczynamy od

wyznaczenia grubości płyty i
wytrasowania osi otworów na

płaszczyźnie drugiego elementu.

Za pomocą cienkich trzpieni wy

konanych z gwoździków uzy

skujemy oznakowanie miejsc
przeciwległych

otworów.

Aby

uzyskać otwory o jednakowej

głębokości, należy założyć na
wiertło specjalną tulejkę.

5. Wiercimy otwory i nakładamy klej.

6. Wkładamy kołki.

7. Łączymy elementy.

203

1. Potrzebne jest wiertło do drewna o średnicy 8 mm, kołki drewniane o tej samej

średnicy, wkręty, młotek, piła i klej.

3. Pokryty klejem kołek drewniany

4. Piłą grzbietnicą obcinamy wystającą

wbijamy do otworu.

część kołka.

Obróbka drewna

POŁĄCZENIA

KOMBI

NOWANE

Godne polecenia jest połą

czenie kombinowane z zastoso

waniem wkrętów i kołków. Uzy

skujemy w ten sposób połącze

nie kryte i bardzo wytrzymałe.

2. Rozpoczynamy od nawiercenia

otworów pod kołki o głębokości około

5 mm, a następnie wkręcamy wkręty.

5. Dokładnie wyrównujemy i szlifujemy

powierzchnię.

204

Obróbka drewna

POŁĄCZENIA

KLEJONE

Połączenia, szczególnie w

wyrobach meblarskich powinny

być niewidoczne. Połączenia

za pomocą wkrętów możemy

przysłonić specjalnym i nakła-

1. Tym razem potrzebne będą: klej do płyt wiórowych, odpowiedniej długości ściski

śrubowe, listwy podkładowe oraz metrówka.

2. Klej nanosimy obficie na boczną kra

wędź płyty.

dkami

maskującymi.

W ele

mentach nie narażonych na sil
ne obciążenia można zastoso

wać połączenie na klej. W wie

lu przypadkach jest to w ystar

czająco

mocne

połączenie,

szczególnie gdy zastosujem y

nowoczesne kleje na bazie ży

wic

sztucznych,

skuteczne

zwłaszcza przy klejeniu płyt
wiórowych. Takie połączenie

jest najmniej pracochłonne i

3. Pod ściski podkładamy listwy drew-

4. Sprawdzamy czy obie przekątne

estetyczne.

niane i mocno dokręcamy zwornice.

mają tę samą długość.

205

Obróbka drewna

ZŁĄCZA I OKUCIA

MEBLARSKIE

1 Komplet złączy

klinowych

2 Złącze mimośrodowe

do szaf

3 Złącze do szaf, dolne

4 Łączniki zewnętrzne
5 Złącze do szaf, górne
6 Śruby i wkręty łączące

7 Złącze kątowe
8, 9 Złącze kątowe

trapezowe

10 Łączniki kątowe, płaskie

11-15 Złącza do łóżek
16 Złącze do szaf
17 Złącze do łóżek i szaf

18 Złącze do łóżek

19 Złącze mimośrodowe

dwustronne

20, 21 Złącze mim ośrodo

we jednostronne

22 Złącze śrubowe

z mufką

23 W kręt z osłoną
24 Łącznik z tworzywa

206

Obróbka drewna

Zadaniem złączy meblowych

jest połączenie elementów mebli

w taki sposób, aby bez trudno
ści można je było rozmontować.

Złącze musi być tak dobrane, by
wytrzymać obciążenia, jakim

poddany jest element lub cała
konstrukcja mebla. Przy dużych

elementach składowych mebli

zastosowanie złączy

meblo

wych

wymaga

dodatkowych

wzmocnień konstrukcyjnych. W

meblach skrzynkowych należy

zaplanować tylną ścianę, aby
wzmocnić stateczność całego

korpusu. Połączenia na wkręty

w płytach wiórowych możemy
wzmocnić wklejając drewniane

kołki.

Wkręt

będzie

wtedy

znacznie lepiej trzymał. W miej
scach niewidocznych warto za
stosować zamiast wkrętów lub

innych złączy śruby przelotowe.

Łeb śruby można zakryć osłoną
z tworzywa sztucznego.

Przy łączeniu pod kątem pro

stym

elem entów

poddanych

działaniu niewielkich obciążeń
stosujem y

bardzo

wygodne

złącza kątowe (nr 7, 9) w wer

sji prostej lub trapezowej. Obie

części złącza mocuje się wkrę

tami do ścianek płyt (fot. 1).

Główna część złącza powinna
być około 0,5-1 mm cofnięta od
krawędzi

płyty.

Pozwoli

znacznie mocniej docisnąć do
siebie obie łączone płyty. Innym

typem złącza jest złącze mi

mośrodowe (nr 19, 21). Takie

złącza są stosowane w fabry-

1. Złącze narożnikowe trapezowe.

2. Mocne połączenie i łatwy demontaż
zapewnia złącze łóżkowe.

3. Szeroko i pewnie stosowane złącze

mimośrodowe.

207

Obróbka drewna

5. Wzmocnienie naroży kątownikami

płaskimi.

(fot. 5) płaskie, ze względu na

łatwość ich mocowania. Powin

ny być używane do wzm acnia

nia niewidocznych części kon

strukcji meblarskich. Podobną

funkcję spełniają łączniki przed

stawione na fot. 6 (w środku).

Ze względu na swoją budowę

dają bardziej stabilne i mocniej
sze połączenia niż złącza pła
skie. W ystępują w wersji kąto

wej, półkrzyżowej i krzyżowej.

6. Bogata oferta złączy pozwala

nam dobrać je do każdego rodzaju

połączenia.

4. Proste łączniki na śruby, wkręty

i mufki.

7. Złącze nie tylko do łóżek.

kach mebli. Złącze jednostron
ne przedstawia fot. 3. Okrągły

element

mimośrodowy

w pu

szcza się w otwór wykonany w

jednej ściance, a bolec prze

prowadza się przez otwór w

drugiej ściance i łączy z mimo-
środem. Przy obracaniu - w

prawo - za pomocą wkrętaka

elementu mimośrodowego ścią
ga on bolec i całą ściankę.

Przy zastosowaniu złącza po

dwójnego możemy łączyć np.
dwie półki z pionową przegro

dą. Stosowane są również bol
ce przegubowe do połączeń

ukośnych. Bardzo wyspecjalizo

wanym rodzajem złączy jest
złącze ze stali mosiądzowanej

(nr 18) przedstawione na fot. 2,

służące do mocowania tradycyj
nie wykonanych łóżek. Podo
bną funkcję spełnia złącze z

tworzywa sztucznego (nr 14)

służące do łączenia elementów

łóżka, może być również zasto

sowane do łączenia elementów

narożnikowych lub jako złącze

do szaf (fot. 7). Przed rozłącze

niem zabezpiecza je uchylne
metalowe ramię. Szeroko sto

sowanymi łącznikami są śruby

łączące (nr 6) i wkręty (nr 6).

Mufki (fot. 4) są zbudowane z

tworzywa sztucznego, stali lub

aluminium. Mogą być wkręcane

lub wbijane. Łby wkrętów posia

dają specjalne otwory, w które

wciska się kolorowe osłony z

tworzywa sztucznego. Bardzo

popularne są złącza kątowe

208

Obróbka drewna

ŁĄCZNIKI

DO DREWNA

Złącza um ożliwiają w ykona

nie

z prostych

elem entów

drewnianych

nawet

bardzo

skom plikowanych

konstrukcji.

Tradycyjne złącza stolarskie i

ciesielskie są bardzo praco
chłonne i trudne w wykonaniu.
W związku z tym coraz po

wszechniej

są

zastępowane

przez różnego typu łączniki me

talowe zwane przez cieśli sko-

wami. Są to odpowiednio w y

profilowane blachy z ocynko

wanej stali, których zadaniem

jest przenoszenie z jednego

elementu na drugi sił pow sta

łych w wyniku działania róż

nych obciążeń. Złącza te są
bardzo proste w wykonaniu,
gdyż wystarczy tylko dopaso

wać styki łączonych elem en

tów. Skowy najlepiej jest moco

wać do drewna gwoździami
śrubowymi, ewentualnie w krę

tami lub zwykłymi gwoździami.
Łączniki produkowane są w

bardzo różnorodnych formach.
Należy je tak dobierać, by speł
niły wymogi wytrzymałościowe i
konstrukcyjne.

3. Prosta skowa w kształcie kątownika
zapewnia łatwe zamocowanie belki.

4. Zdjęcie prezentuje różne rodzaje
łączników metalowych. Przy ich zasto
sowaniu można szybko wykonać nawet

skomplikowane konstrukcje drewniane.

1. Skowa do złącza półkrzyżowego z

podparciem.

2. Skowa zastępuje z powodzeniem

skomplikowane złącze na czop.

209

Obróbka drewna

ŁĄCZENIE DREWNA

•

Istnieje wiele klasycznych

sposobów

łączenia

drewna.

Wybór zależy od rodzaju obcią

żenia i przeznaczenia wyrobu

stolarskiego.

Podstawowymi

elem entam i złączy stolarskich

są czopy i wręgi oraz odpowia
dające im wgłębienia określane

jako gniazda lub wpusty. Czop

powinien być nieco grubszy od
szerokości gniazda o około 0,3
do 0,5 mm, by ciasno wchodził

do gniazda. Gniazdo powinno

być głębsze od długości czopa
o około 2 do 3 mm, by pozo
stawić miejsce na nadmiar kle

ju. Złącza mogą być narożniko

we,

krzyżowe,

półkrzyżowe.

W arunkiem

powodzenia jest

staranne, dopasowane w yko

nanie połączenia. Na naszych

zdjęciach prezentujemy sposób
wykonania złącza widlicowego,

narożnikowego (fot. 1-2), złą

cza krytego na gniazdo i czop

(fot. 3 -5 ) i złącza półkrzyżowe-

go na zakładkę (fot. 6).

1. Znacznik stolarski ustawiamy na Vs ,

grubości graniaka i trasujemy widlicę

i czop.

2. Widlicę trzeba wykonać za pomocą

dłuta. Mniej doświadczeni stolarze po

winni wpierw wykonać wzdłuż linii tra

serskiej dwa nacięcia piłą grzbietnicą, a
następnie dłutem wybrać widlicę.

210

Obróbka drewna

3. Po wytrasowaniu gniazda odpad na
leży wielokrotnie nawiercić wiertłem,
a następnie usunąć dłutem.

4. Czop formujemy za pomocą piły.
Najpierw wykonujemy dwa nacięcia

pionowe do tzw. linii piersiowej. Piłę
prowadzimy wzdłuż linii traserskiej tak,

by rzaz był w odpadowej części drew

na. Na linii piersiowej odcinamy obie
części odpadowe.

5. Tarnikiem zaokrąglamy naroża czopu, c

6. Połączenie półkrzyżowe na nakładkę

prostą wykonujemy piłą i dłutem. Po

sklejeniu łączone powierzchnie drewna

powinny być idealnie równe. Dlatego

należy uważać, by wgłębienie nie było
zbyt obszerne.

211

Obróbka drewna

ZŁĄCZA WCZEPOWE

Złącza wczepowe uważa się

za najpewniejsze i najtrwalsze

połączenie drewna. Niestety są

to jednocześnie złącza najtrud

niejsze do wykonania. Stosuje

się je przy łączeniu elementów

narażonych na działanie du

żych sił ściskających i rozcią
gających. Rozróżniamy złącza

wczepowe proste, na jaskółczy

ogon, czyli na wczepy i wcze-

piny skośne oraz na kryte

wczepy trapezowe. Ten ostatni

rodzaj złączy - który prezen

tujemy na naszych zdjęciach -

zastosowanie

wszędzie

tam, gdzie końcówki wczepów

nie powinny być widoczne, np.
na czołowej stronie szuflad.

W ym iary wczepów i wczepin
zależą od tzw. podziałki. W

wyrobach meblarskich zazw y

czaj stosuje się podziałkę, w

której krótszy bok trapezu ma

wymiar 1/2, a dłuższy 1 i 1/2 gru

bości drewna.

1. Znacznikiem stolarskim rysujemy na

płaszczyźnie deski linię, której odle

głość od krawędzi jest równa je j grubo

ści. W ten sposób oznaczyliśmy głębo

kość wczepu.

2. Za pomocą suwmiarki i skośnicy (ką

townika nastawnego), ołówkiem trasuje

my pojedyncze wczepy. Tę czynność

musimy wykonać bardzo dokładnie.

212

Obróbka drewna

3. Piłą grzbietnicą nacinamy wczepy.

Rzaz powinien się znajdować w odpa

dowej części materiału i sięgać do linii

wyznaczającej głębokość wczepu.

4. Dłutem kształtujemy profile wcze

pów, usuwając do połowy grubości od
padowe części elementu.

5. Odwracamy deskę i kontynuujemy

pracę z drugiej strony. Po usunięciu

całości wygładzamy boczne oraz czoło

we ścianki wczepu.

6. Składamy naroże i ołówkiem lub ry

sikiem

dokładnie

odwzorowujemy

kształt wczepów na drugim elemencie

połączenia.

7. Za pomocą młotka i ochronnej de- g

sęczki wstępnie składamy oba elemen

ty połączenia. Pierwsza próba może się

nie powieść, wtedy należy dłutem do

pasować każdy wczep z osobna, zwa

żając by nie wystąpiły luzy i szczeliny.

8. Po naniesieniu kleju na wczepy łą

czymy na trwale elementy szuflady.

Tylna część szuflady powinna być nie

co niższa, by płyta stanowiąca dno

szuflady łatwo się wsuwała.

213

Obróbka drewna

MECHANICZNE

WYKONANIE

WCZEPÓW

Połączenia

wczepowe

są

bardzo pracochłonne i trudne
do w ykonania. Na szczęście
przem ysł

produkuje

różne

przystawki do maszyn i w ierta

rek, które znacznie ułatwiają
nam pracę. W związku z tym

nie m usim y wykonyw ać pro

stych złączy tam, gdzie są po

trzebne, a niekiedy wręcz nie

zastąpione niezwykle w ytrzy

małe złącza wczepowe. Za po
mocą dodatkowego urządzenia

do piły tarczowej można wyko

nywać obok wczepów prostych

także czopy. W ąskie wczepy

można wykonywać, gdy piłę

osadzim y w specjalnym uch
wycie skośno mocującym. Przy
zastosowaniu takiego uchwytu

(nakładek) obracająca się piła

wykonuje w ahania względem

płaszczyzny pionowej i w ten

sposób powstaje szeroki rzaz,
do 10 mm. Tak umocowana pi

ła w yfrezowuje rowki o szero

kości, którą można regulować

przez odpow iednie ustawienie

Przystawka do pilarki tarczowej, na

której można wykonywać wczepy pros
te i czopy.

214

Obróbka drewna

nakładek. G łębokość wycięć
ustawiamy regulując wysokość
ustaw ienia

piły

ponad

pła

szczyznę stolika pilarki. Po

ustawieniu szerokości wycięcia

i regulacji zderzaka pilarki w y
konujemy wczepy na całej sze
rokości elem entu. Na drugim

elem encie złącza

procedurę

powtarzam y, ale w odwrotnej
kolejności, a więc tam, gdzie

na pierwszej desce jest czop,
na drugiej w ykonujem y w ycię

cie. Niektóre przystawki do

w czepów w yposażone są w

specjalne szablony, które je

szcze bardziej ułatwiają ich w y

konanie. Uzyskanie wczepów
na jaskółczy ogon jest jednak

przy użyciu tych przystawek
niem ożliwe. Znacznie tańsze

są przystawki do frezow ania

w czepów za pom ocą wiertarki

elektrycznej. O dpowiedni ze

staw w yprofilow anych frezów

um ożliwia w ykonanie różno-

To proste urządzenie do frezowania

wczepów mocujemy do stołu razem z

obrabianym elementem. Wiertarkę z

zamocowanym w niej frezem prowa

dzimy w odpowiednio ukształtowanym

szablonie.

rodnych połączeń od wczepów
prostych po kryte w czepy na

jaskółczy ogon.

215

Obróbka drewna

NARZĘDZIA

POMIAROWE

I TRASERSKIE

Stolarska wersja prawa Mur-

phy'ego brzmi: każda deska

cięta na długość okazuje się za

krótka. Dokładny pomiar i tra

sowanie wykonywanych przed

miotów i elem entów jest pod

stawowym warunkiem powo
dzenia w pracy. Do tego celu
służą odpowiednie narzędzia i

przyrządy, które pozwalają do
konywać pomiarów oraz prze

nosić wym iary przedmiotu na

obrabiany materiał lub nanosić

wym iary z planu czy rysunku

technicznego. Podstawowe na

rzędzia do pomiaru i trasow a

nia, które powinny znajdować

się w naszym warsztacie to:

przymiar

stolarski

składany,

najlepiej o długości 2 m, ką

townik, który umożliwia wyzna

czanie kąta prostego i kąta

45°, skośnica stolarska, która

pozwala na przenoszenie i wy

znaczanie kątów w szerokim

zakresie,

znacznik

stolarski

zwany rysakiem służący do
oznaczania linii równoległych
do krawędzi elementu. Praca

znacznikiem jest łatwiejsza i

216

DODATKOWA

WSKAZÓWKA

Przy dokonywaniu pom ia

rów należy pracować tylko

jednym przyrządem pomia

rowym. Unikniem y wtedy

wielu niedokładności w yni

kających z sumowania błę

dów pomiaru różnymi na

rzędziami.

Obróbka drewna

dokładniejsza niż za pomocą

kątownika i ołówka. Obok tych

podstawowych narzędzi warto

jeszcze posiadać suwmiarkę,

miarkę

zwijaną,

macki

wnętrzne i wewnętrzne oraz

poziomnicę i liniały metalowe.

Mały znacznik stolarski z wymiennym
rysikiem stalowym i grafitowym.

Klasyczny znacznik stolarski wyposa

żony w stalowy rysik do trasowania

wgłębnego kątów.

Ten kątownik pozwala na wyznaczanie

kątów 45° i 90°.

Kontrolę równoległości zamocowania

zamka magnetycznego można przepro

wadzić przymiarem stolarskim.

Cyrklem możemy wyznaczyć koła i

półkola. Ten cyrkiel służy do trasowania

wgłębnego.

217

Obróbka drewna

PRZYRZĄDY

UŁATWIAJĄCE CIĘCIE

1. Proste prowadnice do ręcznej piły

tarczowej i wyrzynarki.

Jeszcze dziś można spotkać

stolarzy, którzy potrafią ciąć
deskę wzdłuż bez trasowania li

nii cięcia. Obecnie do w ykony

wania długich prostych cięć sto
sujemy stacjonarną piłę tarczo

wą. Maszyny te wyposażone są

w zderzaki i prowadnice, które
zapewniają nam bez trasowania

uzyskanie dokładnego i czyste

go cięcia. Zam iast piły stacjo

narnej możemy używać piły tar

czowej ręcznej, która również

jest wyposażona w odpowied

nie przyrządy ułatwiające cięcie
materiału na potrzebne wym ia

ry. Ręczne tarczówki mogą być

mocowane w specjalnych stoli
kach roboczych. W ten sposób

zamieniają się w maszynę sta

cjonarną. Stoliki posiadają pro
wadnice do cięcia wzdłużnego,

2. Tradycyjna skrzynka u cios owa, w

której możemy ciąć listwy pod kątem

prostym lub pod kątem 45°. Możemy sa

modzielnie wykonać skrzynkę do przyci
nania pod innymi potrzebnymi kątami.

218

Obróbka drewna

poprzecznego lub kątowego.

Do cięcia zaokrągleń i krzywizn

stosujem y najczęściej piłę wy-

rzynarkę (otwornicę). Piły są

także zaopatrzone w prowadni

cę do cięcia równoległego. Nie

które modele wyrzynarek są tak

zbudowane, że znakomicie na

dają się do pracy w charakte

rze maszyny stacjonarnej. W y

starczy je zamocować w imad

le wyposażonym w nakładki
ochronne. Prostym i szeroko

stosowanym

przyrządem

wykonywania uciosów jest tzw.
skrzynka uciosowa. Można ją
zakupić lub wykonać w łasno

ręcznie. Do jej budowy należy

użyć twardego drewna. Obok

skrzynki uciosowej bardzo przy

datny, szczególnie do cięcia
szerokich elementów jest przy

rząd przedstawiony na fotografii

nr 3. Tego typu przyrządy do

stępne są w wielu rodzajach i
wielkościach.

3. Ten przyrząd to nowoczesna odmia
na skrzynki uciosowej. Może być moco

wany do obrabianego przedmiotu.

Brzeszczot piły przesuwany jest między
dwoma obejmami, przez co daje równą

linię cięcia. Można go ustawiać pod
różnymi kątami cięcia.

4. Ta otwornica jest tak skonstruowana,
że może być mocowana w imadle. Mo

żemy nią wyrzynać nawet skompliko

wane kształty, gdyż obrabiany przed

miot można prowadzić obiema rękami.

219

TAŚMY OBRZEŻOWE

Taśmy obrzeżowe są to cienkie pasy z różnych materiałów

do oklejania obrzeży płyt stolarskich i drewnopodobnych.

Dostępne są taśmy z klejem do „zaprasowania”.

Obróbka drewna

OKLEJANIE POWIERZCHNI BOCZNYCH

Taśm y obrzeżowe

można

zakupić na metry. Taśmy mają

różne kolory i wzory imitujące
różne gatunki drewna. Dostęp

ne są taśmy do wszystkich ro

dzajów płyt wiórowych lam ino

wanych, płyt MDF i postfor-

ming. Najwygodniejsze w uży

ciu są taśm y zaopatrzone w

klej term oplastyczny. Klej ten

aktywizuje się pod wpływem

wysokiej temperatury. Do okle

jania wąskich boków płyty po

trzebny nam jest papier ścierny
z klockiem szlifierskim , dłuto i

1. Do przyklejania taśmy obrzeżowej z klejem wystarczy żelazko, dłuto i papier ścierny.

222

Obróbka drewna

żelazko elektryczne z term o
statem. Taśmę kładziemy na

oklejanym boku płyty klejem do
dołu i zaprasowujemy. Term o

stat żelazka ustawiamy na tem
peraturę właściwą do prasowa
nia wełny. Pomiędzy żelazko a

taśm ę wkładam y kawałek pa

pieru lub gazety, aby uniknąć

ewentualnego przypalenia ta
śmy. Używana taśma powinna
być szersza od grubości okleja

nej płyty przynajmniej o 2 mm.
Po przyklejeniu taśmy i utwar

dzeniu się kleju, wyrównujem y

ją do szerokości płyty za pomo

cą dłuta i papieru ściernego.

Przy prasowaniu taśm y należy

uważać, by żelazka nie trzymać

zbyt długo w jednym miejscu,

gdyż może się zdarzyć, że w ar
stwa kleju przedostanie się

przez taśm ę i na trwale ją
przebarwi. Taśm y obrzeżowe

2. Pomiędzy żelazko a taśmę kładzie

my papier lub gazetę.

3. Klockiem szlifierskim z podkładką fil

cową dociskamy raz jeszcze taśmę do

płyty.

4. Nadmiar taśmy ostrożnie usuwamy
dłutem.

5. Wyrównane dłutem krawędzie lekko

szlifujemy papierem ściernym.

nie zaopatrzone fabrycznie w

klej term oplastyczny przykleja

się stosując klej stolarski, np.
polioctanowinylowy. Po nanie

sieniu kleju na płytę i przyłoże

niu taśm y należy ją zapraso-

wać żelazkiem. Bez zapraso-
wywania taśm ę

przyklejam y

klejem kontaktowym.

223

Obróbka drewna

1. Klej kontaktowy nanosimy za pomocą

sztucznego.

2. Klej nanosimy również na pas oklei-

ny. Trzeba zwrócić uwagę, by nie za
nieczyścić powierzchni licowej okleiny

i płyty.

3. Okleinę mocno dociskamy rąbem
młotka. Docisk młotka powinien być sil
ny i równomierny.

Powierzchnie boczne płyt z

okleiną z naturalnego drewna

wykańczam y również pasem

okleiny (fornirem). Przy stoso

waniu kleju kontaktowego trze

ba pokryć klejem obie sklejane
powierzchnie. Należy koniecz
nie stosow ać się do instrukcji

producenta i przestrzegać tzw.

czasu otwarcia i twardnienia

kleju. Czas otwarcia dla najbar

dziej popularnych klejów kon

taktowych wynosi zazwyczaj

około 10 min. Po przycięciu ok

leiny o odpowiedniej szeroko
ści i nałożeniu kleju chwytamy
okleinę jedną ręką, zaś drugą

przyciskamy ją do płyty. Dopie

ro potem dociskam y ją mocno
rąbem młotka. Należy tę czyn

ność wykonać bardzo dokła

dnie ponieważ raz nałożona ok-

leina nie da się przesunąć i

skorygować. Okleinę przyklejo

ną klejem kontaktowym m oże
my

obrabiać

prawie

naty-

ząbkowanej szpachli z tworzywa

224

Obróbka drewna

chm iast po jej przyklejeniu i

dociśnięciu. W ystające brzegi
okleiny łamiemy boczną stroną

młotka i usuwamy je dłutem
lub strugiem. Na koniec krawę

dzie płyty szlifujem y wzdłuż

włókien papierem ściernym o
drobnym uziarnieniu.

6. Krawędzie wykańczamy przez ich

oszlifowanie.

5. Załamane brzegi usuwamy ostrym

dłutem.

4. Wystającą część okleiny łamiemy

ostrożnie boczną stroną młotka.

7. Również powierzchnię okleiny

szlifujemy drobnoziarnistym papierem
ściernym.

225

Obróbka drewna

Do wykończenia boków płyt

wiórowych obok taśm obrzeżo

wych używa się listew z litego

drewna. Szczególnie nadają się
one do oklejania różnego rodza

ju blatów. Obok funkcji ochron

nych pełnią również rolę dekora

cyjną. Duży walor dekoracyjny

mają listwy profilowane. Listwy

mogą być mocowane gwoździa
mi bez łba (druciakami), ewentu

alnie wkrętami. Łby wkrętów i
gwoździe powinny być zaszpa-
chlowane szpachlówką w kolo

rze drewna. Lepszy efekt osiąg
niemy, gdy listwy będą przymo

cowane tylko klejem stolarskim.

Doklejane listwy powinny mieć

grubość nieco większą od płyty,
aby później można było je ze-
strugać i zeszlifować do pła
szczyzny płyty.

1. Doklejaną listwę dociskamy ściskami

stolarskimi.
2. Strugiem fazujemy lub zaokrąglamy

krawędzie doki ej ki.
3. Ukształtowany profil szlifujemy pa

pierem ściernym.

226

Obróbka drewna

SZPACHLO

WANIE PŁYT

WIÓROWYCH

Płyty wiórowe nieokleinowa-

ne używane są często do budo

elem entów

meblarskich,

które później będą malowane

farbam i kryjącymi. Klejenie do

ich boków taśm y obrzeżowej
lub doklejki z litego drewna nie

jest w tym przypadku koniecz

ne. W ystarczy, jeśli płaszczy

zny boczne pokryjem y szpa-
chlówką. Szpachlowanie i m a

lowanie płyty ma również tę za
letę, że chroni płytę przed w il

gocią i wodą. Płyty wiórowe

pod wpływem wilgoci i wody

pęcznieją i niszczeją. Do szpa
chlowania płyty można stoso

wać gotowe masy szpachlowe

syntetyczne lub olejne.

Po stwardnieniu szpachlówki

szlifujemy ją papierem ściernym.

W zależności od wymaganej ja

kości wykończenia szpachlowa
nie i szlifowanie powtarzamy aż

do uzyskania zadowalającej ja

kości powierzchni.

1. Boki płyty wiórowej są bardzo chro

powate. Przed malowaniem trzeba je
pokryć szpachlówką.

2. Masę szpachlową nanosimy na płytę
za pomocą małej szpachelki z tworzy

wa sztucznego.

3. Szlifowanie nałożonej szpachlówki

227

Obróbka drewna

228

Obróbka drewna

Okleinowanie to jedna z tech

nik uszlachetniania powierzchni

meblarskich i elementów wypo

sażenia wnętrz. Polega na nak

lejaniu cienkich arkuszy drewna

zwanych okleiną (fornirem) na

powierzchnię drewna litego lub
innych materiałów drewnopo

chodnych. Okleinę uzyskuje się

przez przetarcie lub przez skra

wanie płaskie albo obwodowe

pnia

wartościowego

drewna.

Najczęściej okleina ma grubość

od 0,8 do 3,6 mm. Arkusze oklei

ny wycinane w odpowiednie for

my nazywane są formatkami.

Naklejone formatki tworzą roz

maite, często bardzo skompliko

wane wzory. W wyrobach me

blarskich czy parkietach stoso

wane są inne, bardziej wyrafino

wane techniki uszlachetniania

powierzchni, jak mozaikowanie i
intarsja. Na naszych zdjęciach
pokazujemy, jak można metodą

okleinowania zbudować efek

towną planszę szachownicy. Z

dwóch rodzajów okleiny o kon

trastowej barwie wycinamy for

matki o wymiarach 4 x 4 cm, z

których zestawiamy pole sza

chownicy.

Aby

uniemożliwić

przesuwanie się poszczególnych

formatek, mocujemy je szpilkami

do podłoża. Następnie formatki
sklejamy w całość za pomocą

taśmy klejącej. Okleinę i drew

nianą podstawę planszy pokry

wamy klejem kontaktowym. Ca
łość

dociskamy

dwuręcznym

wałkiem gumowym.

1. Z pasa okleiny odcinamy kwadrato

we formatki.

3. Taśmą klejącą łączymy je w całość.

DODATKOWA

WSKAZÓWKA

Po dociśnięciu okleiny w ał

kiem zwilżam y jej pow ierz

chnię. Jeśli pojawią się pę
cherze oznacza to, że w
tych miejscach klej kontak

towy nie trzyma. Te miejsca

możemy przeprasować go
rącym żelazkiem.

2. Szpilkami mocujemy poszczególne

pola szachownicy.

4. W ten sposób powstała cała po

wierzchnia szachownicy.

5. Po nałożeniu kleju silnie prasujemy

całą powierzchnię.

229

■

- W ' •'

Obróbka drewna

i t d

ZAWIASY MEBLOWE

1 Zawiasy taśmowe

rozłączne

2, 3 Zawiasy nierozłączne

(fortepianowe)

4 -9 Zawiasy wkręcane,

trzpieniowe

10 Zawiasy przegubowe

(wpuszczane)

11 Zawiasy zatrzaskowe
1 2-14 Zawiasy szarnirowe,

nierozłączne

15-17 Zawiasy kątowe

1 8 ,1 9 Zawiasy do blatów

(klap) odchylanych

20, 24 Zawiasy trzpienio

we, do drzwi wahliwych

2 1 -2 3 Zawiasy ozdobne
25, 26 Zawiasy proste

(skrzydełkowe)

27 Zawiasy cylindryczne,

kryte

28, 29 Zawiasy klapowe

(barkowe)

30, 31 Zawiasy puszkowe
32 Zawiasy puszkowe,

metalowe

33 Zawiasy szerokokątne
34 Zawiasy do drabiny

malarskiej

35 Zawiasy wahliwe
36 Zawiasy do rozkłada

nych stołów

37 Zawiasy narożnikowe
38 Zawiasy skrzyniowe
39 Zawiasy płaskie

mosiężne

40 Zawiasy parawanowe

Obróbka drewna

Asortym ent zawiasów uży

wanych w konstrukcjach me

blowych jest bardzo bogaty. Za

wiasy

stosujemy

drzwi,

drzwiczek, ram, uchylnych klap

i blatów oraz wiek do skrzyń.

Zawiasy dzielą się na rozłączne

i nierozłączne. Te ostatnie na

zywa się tradycyjnie szarniro-
wymi.

Zawiasy

szarnirowe

(nr 12, 14) tworzą stałe połącze
nia. Aby oddzielić połączone ni

mi elementy, musimy zawiasy

zdemontować. Przy zastosowa-

1. Szablon dostarczony przez produ

centa zawiasów bardzo ułatwia jego
montaż.

niu zawiasów rozłącznych moż

na np. wyjąć drzwi bez odkręca
nia zawiasów (nr 15). W dal

szej kolejności rozróżniamy za

wiasy przykręcane (nr 1), wpu
szczane

(nr 10)

i wkręcane

(nr 4, 9). Zawiasy możemy tak

że podzielić na taśmowe, które

mocujemy na całej długości np.

drzwiczek czy zamykanych klap

(zawiasy fortepianowe, nr 2)

- . ' y *

1 . :

. i i SŚi - ' &

ś ' . . \ ' £ S: -

„

ZAWIASY W KONSTRUKCJACH

MEBLOWYCH

232

Obróbka drewna

oraz zawiasy odcinkowe, mon

towane w dwóch lub trzech

punktach drzwiczek lub klap.

Obok prostych,

tradycyjnych

konstrukcji zawiasów skrzydeł
kowych, coraz częściej stosuje

się nowoczesne zawiasy (nr
30, 33), których główną zaletą

jest możliwość dokładnej regu

lacji mocowanych elementów.

Warto wiedzieć, że obok zawia

sów płaskich stosowane są za

wiasy odgięte (narożnikowe)

2. Otwór pod puszkę zawiasu wykonu

jemy wiertłem sednikiem.

3. Zamocowany zawias pozwoli później

wyregulować położenie drzwiczek.

oraz zawiasy prawo- i lewo
stronne. Ich rozróżnianie może

być szczególnie przydatne przy
naprawie i renowacji starych
mebli, gdy trzeba wymienić sta
ry zawias. Aby łatwo odróżnić

zawiasy lewostronne od prawo
stronnych, należy ułożyć je w

położeniu rozwartym, pogłębie
nie pod wkręty powinno być na

górze. Jeżeli skrzydełko zawia

su z tulejką, a nie trzpieniem

znajduje się po lewej stronie

oznacza to, że mamy do czy

nienia z zawiasem lewostron
nym. Producenci zawiasów me
blowych dostosowują ich kon

strukcje do różnych kształtów

mebli. Na rynku znajdują się
różnorodne zawiasy wpuszcza

ne do klap (nr 18, 19) i blatów
barkowych (nr 28, 29), rozkła

danych stołów (nr 36). Do no
woczesnych mebli stosuje się
głównie

zawiasy

puszkowe

(nr 2 8 ,3 2 ),

które nie tylko

umożliwiają dokładną regulację
położenia drzwiczek, lecz także

zaopatrzone są w mechanizm

dociskający drzwiczki. Zawiasy
puszkowe wymagają specjalnej

techniki ich montowania. Spo

soby ich mocowania w drzwicz

kach i uchylnych klapach pre

zentujemy na naszych zdję
ciach.

4. Trzeba bardzo dokładnie wyznaczyć
i wywiercić otwory pod zawias klapowy

(barowy).

5. Krawędzie zawiasu muszą pokrywać

się z krawędziami klapy i półki.

233

Obróbka drewna

KLASYCZNE ZAWIASY DO DRZWI

W iększość m ajsterkowiczów

- pomimo bogatej oferty róż

nych zawiasów - faworyzuje

wciąż jeszcze klasyczny zawias
wpuszczany jako najlepsze roz
wiązanie na zawieszenie drzwi
w ościeżnicy. Tego rodzaju za

wiasy nadają się zarówno do

drzwi meblowych, jak i pokojo
wych. Być może przyczyna te
go tkwi w tym, że jest bardzo
łatwy w montażu i nie potrze

ba do tego wielu narzędzi. W y

starczy nóż, dłuto i wkrętak.

1. Ostrym nożem wyznaczamy miejsce

zamocowania zawiasów.

2. Dłutem usuwamy drewno na głębo

kość zawiasów.

3. Dłutowanie wykonujemy ostrożnie i

precyzyjnie.

4. Zawias umieszczamy w wydłutowa-
nym gnieździe. Gniazdo i krawędzie

powinny być dokładnie dopasowane do

zawiasu, gdyż musi on przenieść dość

znaczny ciężar.

5. Następnie wykonujemy gniazdo pod

drugą część zawiasu.

6. Tak wygląda perfekcyjnie zamonto

wany zawias wpuszczany.

i s - f e

234

Obróbka drewna

235

f 3

Obróbka drewna

1. Wahadłowe drzwi rodem z „westernu".

DRZWI

MEBLOWE

Podczas samodzielnego w y

konywania szaf skrzyniowych

czy zabudowywania różnego ty

pu wnęk i pawlaczy głównym
problemem jest wykonanie do
nich drzwiczek. Zwłaszcza wy
konywanie ram, czopów i in
nych złączy jest bardzo praco

chłonne. Dlatego też wielu maj
sterkowiczów chętnie korzysta z
oferowanych przez handel goto
wych drzwi. Standardowe drzwi

i drzwiczki można nabyć w

wielu

rodzajach

i modelach.

Przy odrobinie wyobraźni i po

mysłowości można z nich stwo

rzyć wyrób zgoła niestandardo

wy. Na naszych zdjęciach pre
zentujemy, jak można niedużym

nakładem pracy przerobić typo

we drzwi na np. oryginalne

drzwi „westernowe” .

Podczas samodzielnej budo

wy szaf, niezależnie czy będzie
to duża szafa pokojowa, czy

mała szafka na apteczkę dom o

wą, zawsze powstaje problem,

jakiego rodzaju drzwi zastoso

wać i jak mają być zamocowa

ne. Mamy tu wiele możliwości.

Drzwi w budowanej przez nas

szafie mogą być przymocowane

jako lewostronne i prawostron

ne. Drzwi można zamontować

jako przesuwane oraz jako

przesuwano-składane lub jako

odchylane do pozycji poziomej

(barkowe). Który z tych sposo

bów jest najlepszym rozwiąza
niem zależy m.in. od wolnego
miejsca jakim dysponujem y w
pobliżu szafy, tzn. w kierunku,

w którym drzwi mają się otwie

rać. Jeśli nie dysponujemy wol
nym miejscem ani z lewej, ani

z prawej strony, wtedy wskaza

ne jest zam ontowanie drzwi
przesuwanych. Mają one je d
nak tę wadę, że zm niejszają o

szerokość drzwi swobodny do
stęp do szafy. Rozwiązaniem

kompromisowym są drzwi prze

suwano-składane, które przy ot

wieraniu składają się i nie zaj

mują wiele miejsca, a um ożli

wiają swobodny dostęp do sza

fy. Sposób mocowania drzwi

przesuwanych ilustrują fotogra-

236

Obróbka drewna

—

4. Dla wzmocnienia ramy przyklejamy

5. Połączenie dolnych części drzwi

dwie listwy boczne.

wzmacniamy kołkami.

76x^60 w

3 . 5 x 3 , 5

1. Drzwi „żaluzyjne" można obcinać,

gdyż ramy są wykonane z litego

drewna.

2. Do gotowych drzwi mocujemy bocz

ne części.

3. Przed klejeniem musimy wyrównać

płaszczyzny.

M M

6. Ozdobne kształty wycinamy piłą

7. W ten sposób mocujemy okucia

8. Przed wykonaniem drzwi warto spo-

wyrzynarką.

(zawias trzpieniowy i kątowy)

rządzić odpowiedni rysunek techniczny.

237

Obróbka drewna

1. Za pomocą wkrętów mocujemy oku

cia do górnego zawieszenia drzwi.

2. Dwie szyny prowadzące montujemy

w górnej części szafy.

3. Na dolnej części drzwi trzeba wyko
nać rowek prowadzący.

4. Drzwi zawieszamy w kolejności po

kazanej na fotografii.

fie i rysunek na tej stronie, a

drzwi przesuwano-składanych

na stronie 239. W przypadku
budowy nowej szafki jej wymia

ry dostosowujemy do wymiarów

gotowych drzwiczek. Gdy chce

my w istniejącej szafie w ym ie

nić drzwi, to z bogatej oferty

dobieram y drzwiczki o odpo

wiednich wymiarach, jeżeli nie

pasują

dokładnie,

możemy

drzwiczki nieco obrobić przez

5. Po zawieszeniu i wypionowaniu

drzwi przykręcamy prowadnice.

przycięcie ich lub przestruganie.

Zarówno do drzwiczek przesu
wanych jak i przesuwano-skła

danych można nabyć odpo

wiednie okucia montowane na
wkręty. Przed założeniem drzwi

powinniśmy zwrócić szczególną
uwagę na stopień wilgotności

drewna. Dotyczy to zwłaszcza
zakupionych drzwi w stanie su

rowym, tzn. nie pokrytych lakie
rem bądź lazurem, przy których

6. Przekrój poprzeczny umocowanych
drzwi przesuwanych.

238

Obróbka drewna

1. Parę drzwi łączymy ze sobą odpo

wiednim okuciem.

3. W ten sposób mocujemy prowadni

cę dolną.

5. Górną szynę należy trochę skrócić i
zablokować kawałkiem drewna.

2. W dolnej i górnej części drzwi mo

cujemy trzpień prowadzący.

4. Górną szynę przykręcamy dopiero

po włożeniu i dopasowaniu drzwi.

6. Przy otwieraniu drzwi składają się do

wewnątrz i na zewnątrz.

7. Przekrój poprzeczny zamocowanych

drzwi przesuwano-składanych.

niebezpieczeństwo, że w cza

sie magazynowania zbytnio na
siąkną wilgocią jest bardzo du

że. Może się zdarzyć, że pomi

mo bardzo dokładnej obróbki i
montażu, gdy drzwi wyschną

okażą się nieprzesuwalne. Dla

tego przed zakupem należy do

kładnie sprawdzić stopień wy

suszenia drewna. W żadnym

przypadku nie należy montować
drzwi niedostatecznie wysuszo

nych i zwichrowanych.

239

Obróbka drewna

UCHWYTY DO MEBLI

Asortym ent

uchwytów

mebli jest niezwykle bogaty.

Firmy oferują całe programy

okuć, które są zaprojektowane

w jednolitej stylistyce i mogą
zadowolić najrozmaitsze wym a

gania. O bejm ują one klamki i

gałki do drzwi

i drzwiczek,

uchwyty do szuflad, haczyki

czy rozmaite wieszaki. Są zbu

dowane z różnych materiałów:
stali, drewna, szkła, tworzyw

sztucznych, pokryte chromem,

miedzią,

mosiądzem.

Obok

przykładów zaprezentowanych

na naszym zdjęciu, bywają je

szcze liczne odmiany, różniące
się formą, kolorem i m ateria

łem z jakiego zostały wykona

ne. Chodzi o to, abyśmy z tej

różnorodności wybrali uchwyt

konkretnego

przedmiotu,

który budujemy lub odnawiamy.

241

Obróbka drewna

MOCOWANIE UCHWYTÓW

;

Aluminiową listwę uchwytową mocuje

my przez wciśnięcie do wpustu wyko
nanego piłą tarczową lub frezarką.

Uchwyty i inne okucia m e

blowe można mocować na w ie
le sposobów. Jedne posiadają

gwint na tylnej stronie, więc w y
starczy je tylko w kręcić w od

powiednie miejsce.

Uchwyty

czy gałki do drzwiczek lub szuf

lad przykręca się najczęściej

wkrętem lub nakrętką po w e

wnętrznej stronie szuflady lub

drzwiczek.

Przy

mocowaniu

uchwytów w dwóch punktach

najważniejszą sprawą je st do
kładne wyznaczenie odstępów
m iędzy wkrętami lub śrubami,

które są najczęściej bez łba i z

gwintem

na całej

długości.

Szczególną odmianą uchwytów

są tzw. listwy uchwytowe (zdję

cie dolne), które stosuje się naj
częściej w drzwiczkach szafek

kuchennych i drzwiczkach zle

wozm ywaków. Przed zam oco
waniem takiej listwy trzeba w y

konać za pomocą piły tarczo

wej lub frezarki wpust (rowek) o
odpowiedniej szerokości. Li
stewkę mocujemy poprzez wci
śnięcie jej do wpustu. Są listwy

uchwytowe, które się jedynie

wciska oraz takie, które trzeba

dodatkowo zamocować wkręta

mi lub małymi gwoździkami. In

teresującą odm ianą uchwytów

m eblowych są tzw. uchwyty
muszlowe stosowane najczę

ściej do drzwi lub drzwiczek

przesuwanych. Są to okucia

wpuszczane. Prezentowany na

zdjęciach

uchwyt

m uszlowy

składa się z części dolnej ze

242

Obróbka drewna

2. Wiertłem sednikiem nawiercamy kil

ka otworów obok siebie.

1. Ołówkiem wyznaczamy usytuowanie

uchwytu.

3. Dłutem ostatecznie kształtujemy

wgłębienie.

4. Najpierw wklejamy dolną część

uchwytu.

sztucznego tworzywa oraz z
aluminiowej części uchwytowej.

Montaż tego uchwytu nie powi

nien

przysparzać większych

trudności. Ważne jest dokładne

wykonanie wgłębienia odpowia

dające kształtowi uchwytu.

5. Następnie wciskamy zewnętrzną

część uchwytu.

6. Małymi gwoździkami przytwierdzamy

uchwyt.

DODATKOWA

WSKAZÓWKA

Jeśli wgłębienie pod uchwyt
okaże się trochę za duże,

m ożem y je zm niejszyć po
przez w ciśnięcie do niego

kleju silikonowego z kartu

sza.

243

PRACE MURARSKIE I TYNKARSKIE

Murowanie polega na wznoszeniu konstrukcji składających się

z kamieni naturalnych, cegieł lub innych sztucznie

wytworzonych materiałów z zachowaniem odpowiedniego

wiązania i z wypełnieniem spoin zaprawą.

Tynkowanie wykonuje się przez narzucenie na surowy mur

kilku warstw odpowiedniej zaprawy. Ostatnią warstwę zaprawy

zaciera się packą w celu nadania jej pożądanego wykończenia.

....... '-, . , . . ~

V V v V V S V V

V V V \ \ \ V

\ v \ v v v v \

V V \ V V V

Prace murarskie i tynkarskie

NARZĘDZIA DO PRAC MURARSKICH

I TYNKARSKICH

1 Kątownik murarski

8 Młotek z drewnianym

15 Przymiar składany

2 Szczotka druciana

trzonkiem

16 Rękawice robocze

3 Paca gwoździowa

9 Młotek z metalowym

17 Pion

do fakturowania tynku

trzonkiem

18 Haki tynkarskie

4 Paca drewniana

10 Młotek dwuobuchowy

19 Sznur murarski

do zacierania tynku

11 Przecinak

20 Paca metalowa

5 Paca obłożona filcem

12 Przecinak z grotem

obłożona gąbką

6 Rysik traserski

13 Przecinak

21 Kielnia do wygładzania

7 Ołówek stolarski

14 Miarka zwijana

22 Żelazko do spoinowania

247

H E

Prace murarskie i tynkarskie

■rw

W' 'A-

CEGŁY

I BLOCZKI

Tradycyjna cegła z wypala

nej gliny ma dzisiaj licznych
konkurentów: cegłę silikatową,

bloczki gazobetonowe, pustaki

keramzytowe i pumeksowe i

wiele

innych

nowoczesnych

materiałów ściennych. Znacznie

zwiększył się format materiałów

murarskich w związku z tym

szybciej można postawić mur.

Cegły wapienno-krzemowe (sili-

katowe) produkuje się z wapna

i piasku zawierającego kwas

krzemowy. Cegłę formuje się w

prasach i poddaje naparzaniu
pod ciśnieniem w tzw. autokla

wach. Cegły są bardzo dokła
dnie wykonane, z małą toleran
cją wym iarów i łatwo się nimi

muruje. Bloczki gazobetonowe

produkuje się z wapna, cemen-

1. Pustak ceramiczny.

2. Pustak ceramiczny ma dobre właści

wości termoizolacyjne.

3. Pustak do ścian działowych.

4. Pustaki ceramiczne produkowane są

w różnych wymiarach.

248

Prace murarskie i tynkarskie

5. Bloczek (pustak) z betonu pumekso

wego o wysokich walorach termoizola

cyjnych.

tu, piasku i wody z dodatkiem

środka

porotwórczego jakim

jest sproszkowane aluminium.

Bloczki gazobetonowe odzna

czają się dobrymi właściwościa

mi termoizolacyjnymi i dają się

łatwo obrabiać narzędziami rę
cznymi. Przy wznoszeniu mu

rów z tych bloczków stosuje się

coraz częściej specjalną, cien

kowarstwową zaprawę o gru

bości zaledwie 1 mm. Bloczki
(pustaki) keramzytowe stanowią

nowoczesny materiał ścienny.

Mają stosunkowo niewielki cię

żar oraz bardzo dobre właści
wości term oizolacyjne. Keram-
zyt wytwarza się ze specjalnych

rodzajów gliny (iłów), które pod

daje się działaniu wysokiej tem

peratury. W wyniku tego proce

su powstają kuleczki wypełnio

ne powietrzem. Po dodaniu ce
mentu

i wody

formuje

się

bloczki o różnych wymiarach.

W budownictwie

stosuje

się

również pustaki z lekkiego be

tonu kruszywowego i pustaki

gipsowe.

6. Tradycyjna cegła ceramiczna ma je 

szcze i dziś wielu zwolenników.

7. Cegła wapienno-krzemowa (silikato-
wa) jest często stosowana na mury ze
wnętrzne.

8. Materiały do zaprawy murarskiej, tynkarskiej i betonu: drobny i gruby żwir, pia
sek, wapno i cement.

249

BETON I ZAPRAWY

BUDOWLANE

Aby otrzym ać odpowiedniej

jakości masę betonową nie w y

starczy zmieszać żwir i piasek

z odpowiednią ilością cem en

tu. Jakość betonu zależy bo

wiem nie od proporcji żwiru do
cementu, ale cementu do w o

dy. Im mniej dodamy wody, tym

bardziej wytrzymały będzie be

ton. Beton o małej zawartości

wody musi być dobrze zagę

szczony. W zależności od ilo
ści wody rozróżnia się beton o

konsystencji wilgotnej, plasty

cznej i ciekło-plastycznej. Be

ton

o konsystencji

wilgotnej

powinien zawierać tyle wody,

aby przy ugniataniu go ręką,
zwilżał wewnętrzną stronę dło

ni. Beton wilgotny musi być

wibrowany m echanicznie. Be
ton plastyczny powinien zawie

rać tyle wody, by miał ciastowa-

tą konsystencję. Beton plasty

czny łatwiej wypełnia deskowa

nie.

Należy go zagęszczać

Prace murarskie i tynkarskie

przez ręczne ubijanie. Beton w

postaci ciekło-plastycznej sto

sujem y tylko w przypadku be

tonowania bardzo skom pliko
wanych kształtów, przy których
zachodzi obawa, że beton pla
styczny nie wypełni dokładnie
deskowania.

W robotach

budowlanych

stosuje się oprócz betonu także

zaprawy murarskie, tynkarskie,
zaprawy posadzkowe (jastry-
chy).

1. Beton - w zależności od wymogów

wytrzymałościowych - przygotowuje

się zwykle w proporcji (objętościo

wo) 1:8 do 1:4, a więc jedna część ce

mentu i od 8 do 4 części żwiru (po-
spółki). Najpierw mieszamy na sucho

- w odpowiednim stosunku - cement

ze żwirem, a później dodajemy wodę

w ilości około 10% w stosunku do ca

łości masy betonowej. Aby otrzymać
rzadszy beton, możemy ostrożnie do

dawać wodę. Wymagana klasa betonu

wynika z odpowiednich obliczeń wy

trzymałościowych. Przy wykonywaniu

elementów silnie obciążonych propor

cje żwiru, cementu i wody powinien
określić fachowiec.

250

Prace murarskie i tynkarskie

2. Zaprawę cementową sporządza się
zazwyczaj z cementu i piasku w pro

porcji (objętościowo) 1:4 do 1:2. Zapra

wę cementową stosujemy do murowa

nia silnie obciążonych murów oraz do

wylewania jastrychów. Niekiedy zapra
wę cementową sporządza się tylko z

cementu i wody bez dodatku piasku.

Przy wykonywaniu jastrychów stosuje

się najczęściej zaprawę składającą się

z jednej części cementu i dwóch,

trzech części piasku. Przy budowie ma

łych zbiorników na wodę lub kanałów

odprowadzających wodę stosujemy za

prawę 1:1. Do zaprawy dodajemy około

% wody.

3. Zaprawę cementowo-wapienną sto
sujemy najczęściej do murowania oraz
na tynki zewnętrzne. Do murowania
sporządza się ją zwykle w proporcji

(objętościowo) 1:1:6, tzn. jedna część

cementu, jedna część wapna i sześć
części piasku. Do tynkowania: na ob-
rzutkę wykonywaną na betonie, w pro

porcji 1:1:8 do 1:1: 6, a na narzut tynku
zewnętrznego w proporcji 1:1:10 do

1:1:6. Do tynków wewnętrznych poza

pomieszczeniami narażonymi na wilgoć

nie dodajemy cementu, lecz stosujemy

zaprawę wapienną 1:2 do 1:4 Udział

wapna w zaprawie zależy od rodzaju i

jakości użytego wapna (ciasto wapien

ne lub wapno hydratyzowane).

251

WIĄZANIA

W MURACH

Z CEGŁY

Aby mur spełniał swoją rolę

konstrukcyjną, układane w nim

cegły muszą być przewiązane
według pewnych zasad. Pod

stawową zasadą jest, by piono

we spoiny jednej warstwy ce

gieł nie pokrywały się ze spoi

nami następnej warstwy, lecz

by były względem niej przesu
nięte.

Największe

możliwe

przesunięcie spoin wynosi pół

cegły, stosuje się również prze
sunięcie o ćwierć cegły. Dzięki

przewiązaniu mur staje się wy

trzymały na obciążenia. Ciężar

opartego na murze stropu roz

kłada się wtedy równomiernie

Prace murarskie i tynkarskie

na cały mur. Powszechnie sto

sowanym sposobem wiązania
cegieł jest wiązanie pospolite,

nazywane również blokowym.

W yróżniamy dwa rodzaje war
stw muru: wozówkową, gdy wi
doczna jest dłuższa powierzch

nia boczna cegły zwana wo-

zówką i główkową, jeśli w i
doczne są krótsze powierzch

nie cegieł zwane główką. Na

rys. 1 widzimy wiązanie woz-

ówkowe w murze o grubości

3. Zakończenie muru przy wiązaniu

pospolitym.

252

2. Układ cegieł w narożniku.

Prace murarskie i tynkarskie

n n

1/2 cegły, przy czym jedna war

stwa jest przesunięta w zglę
dem drugiej o pół cegły oraz

wiązanie główkowe w murze o

grubości jednej cegły. W mu

rze o grubości 1/2 lub 1 cegły

wyróżniam y spoiny wsporne

(poziome) i spoiny pionowe. W

murach o grubości większej
niż 1 i 1/2 cegły występują do

datkowo spoiny podłużne i po

przeczne. Grubość spoin po

ziomych nie powinna być więk
sza niż 12 mm, a spoin po
dłużnych i poprzecznych (pio

nowych) 10 mm. Przy budowa
niu muru ze standardowej ce

gły (25 x 12 x 6,5) i grubości
spoin 12 mm na 1 m wysokości

muru wypada dokładnie 13

warstw cegieł.

Obok wiązania pospolitego

stosowane są inne rodzaje wią

zania muru: krzyżykowe (rys. 4),
wiązanie polskie oraz inne wią

zania specyficzne dla danego

kraju czy regionu. Przy wzno

szeniu muru bardzo ważne jest
odpowiednie ułożenie cegieł w

narożnikach, w których powinny
być bezwzględnie ułożone całe,
nie przycinane cegły. W związ
ku z tą regułą wznoszenie muru
rozpoczyna się od narożników

budowli.

4. Mur wzniesiony z wykorzystaniem wiązania krzyżykowego.

L _

J l_ _ ...

■

mam

U l

H I □ □ □ □

wmm

IH H I

mttm

II .

l i H H

■

z o n :

■

I M I

]

■

■ i

5. Wiązania krzyżykowe, wozówkowe i blokowe.

253

..w

WYKONANIE

FUNDAMENTÓW

Nawet niewielką

budowlę

ogrodową trzeba zbudować na

solidnym fundamencie. Funda

ment musi przenieść duże ob

ciążenia, gdyż przekazuje na

grunt obciążenia budynku, a

grunt odwzajemnia się odpo

rem. Dodatkowo grunt, na któ
rym

posadowiono

budowlę

osiada nierównomiernie, co wy

wołuje w nim dodatkowe na

prężenia. Jak z tego wynika,

fundament musi być zbudowa

ny solidnie, by długo spełniał

swoją rolę. W zależności od

budowli wykonuje się różne ro

dzaje fundamentu: ławy i stopy

fundamentowe czy fundamenty

płytowe. Na naszych zdjęciach

Prace murarskie i tynkarskie

przedstawiono fundament pły

towy. Silnie obciążone funda

menty są wzmacniane stalą

zbrojeniową.

Przed wykonaniem wyko

pów fundament trzeba dokła

dnie wytyczyć. W tym celu za

kładamy tzw. ławy drutowe
(fot. 1-4). W ten sposób do

kładnie wyznaczamy obrys ław

lub płyty fundamentowej z za

chowaniem kątów prostych. Po

wytyczeniu fundamentu przy-

1. Najpierw wbijamy paliki pod lawy

drutowe.

3. Pomiędzy lawmi przeciągamy drut (sznur). Druty muszą przecinać się pod kątem

prostym.

2. Do boków palików przybijamy łaty.

254

. N i l

Prace murarskie i tynkarskie

4. Zewnętrzne druty wskazują obrys

płyty fundamentowej.

. Na dno wykopu wysypujemy 20 cm

żwiru.

stępujemy do wykonania wyko
pu. Ponieważ fundament powi
nien być odporny na działanie
mrozu, musi być umieszczony

poniżej głębokości przemarza
nia gruntu. Ta głębokość zale

ży od strefy klimatycznej, w

której budujemy, powinniśmy

więc zapytać o to fachowca.

Jeśli fundament wykonujem y

na słabym gruncie, to pod płytę

należy dać 20 cm podsypkę z

gruboziarnistego

piasku

lub

żwiru. Na budowę fundamentu,

który przedstawiamy na foto

grafiach użyliśmymy beton w

proporcji 1:8, tzn. jedna część

cementu i osiem części żwiru.

W dolnej części, na wysokości

1/3 fundamentu umieściliśmy

siatkę metalową. Ma ona zapo

biec pękaniu płyty i podnieść

jej wytrzymałość. Na krótszych

bokach fundamentu układamy

dwie dokładnie wypoziomowa-

ne łaty, które wyznaczą wyso
kość płyty. Po tych łatach, za
pomocą równej deski ściągamy

zbędny beton. Po przeschnię
ciu płyty fundamentowej ukła
damy papę bitumiczną w celu

wykonania poziomej

izolacji

przeciwwilgotnościowej. Teraz
możemy rozpocząć wznosze
nie ścian budowli.

7. Po łatach, za pomocą deski ściąga

my nadmiar betonu.

. Poziomnicą kontrolujemy prawidło

wość wylania płyty fundamentowej.

9. Między fundament a mur kładziemy

papę izolacyjną.

5. Następnie przystępujemy do wyko

nania wykopu.

l i l i i

255

Prace murarskie i tynkarskie

TECHNIKA

MUROWANIA

1. Ułożone - jeszcze bez zaprawy

- cegły ilustrują różne sposoby prze

wiązania muru.

2. Cegły ułożone bez zachowania

zasad przewiązania.

niezbędnych

narzędzi

murarza należy kielnia, młotek
murarski,

poziomnica,

pion,

wiadro z wodą, pędzel, odpo
wiedniej długości sznur i łata
oraz pojemnik na zaprawę.

Ważną sprawą jest dobór od

powiedniej kielni, która powinna

być dobrze wyważona i „leżeć

w ręce” . Kształt kielni może

być trójkątny lub trapezowy.

Ponieważ zaprawa murarska

wysusza ręce i ma właściwości

żrące, dobrze jest pracować w

rękawicach ochronnych. Aby

budowa

muru

przebiegała

sprawnie, wszystkie narzędzia i

materiały powinny znajdować

się w zasięgu ręki murarza. Na

lewo od murarza powinny znaj

dować się cegły. Murujemy

idąc do przodu pomiędzy mu-
rem i materiałem. Wznoszenie
muru rozpoczynamy od naroż
ników. Przy wznoszeniu naroż

nika powinniśmy stale kontrolo

wać pion i poziom układanych

256

Prace murarskie i tynkarskie

cegieł. Po podciągnięciu w gó

rę narożników mocujemy mię

dzy nimi naprężony sznur mu

rarski, który wyznaczy lico ścia

ny. Dalsze murowanie odbywa

się pod sznur. Po ułożeniu ko
lejnej warstwy cegieł sznur
przekładamy wyżej i mocno
naprężamy. Istnieje wiele spo

sobów murowania: na wycisk,

na wycisk z podcięciem zapra

wy kielnią lub z nakładaniem

zaprawy na powierzchnię bocz

ną cegieł. Na naszych zdję

ciach

prezentujemy

metodę

murowania z nakładaniem za

prawy na główkę cegły, przy

wznoszeniu muru o grubości

V2 cegły. Podczas wznoszeniu

grubszego muru zaprawę na

kłada się również na część

wózkową cegły.

Czynności przy tym sposobie

murowania są następujące:

1. Nabrać kielnią zaprawę i
rozścielić ją na już ułożonej

warstwie cegieł.

2. Ująć cegłę lewą ręką, prawą

nabrać zaprawę na czubek kiel
ni i nałożyć ją na główkę cegły

(fot. 9),

3. Następnie ułożyć cegłę na

rozścielonej zaprawie w odle

głości około 5 cm od cegły już

ułożonej i lekko naciskając prze

sunąć ją pod sznur do położonej

poprzednio cegły. Nałożona na

główkę cegły zaprawa wypełni
spoinę pionową. Następnie nale
ży sprawdzić prawidłowość poło

żenia cegły względem sznura i

4. Ważne jest równomierne rozściele

nie zaprawy.

. Kielnią zbieramy nadmiar zaprawy.

. Za pomocą młotka korygujemy poło

żenie cegły.

3. Zaprawę nanosimy na pierwszą war

stwę cegieł.

5. Dla uzyskania poziomej izolacji muru

układamy papę bitumiczną.

7. Drugą warstwę rozpoczynamy od

ułożenia połówki cegły.

w V m

257

Prace murarskie i tynkarskie

9. Nakładamy zaprawę na główkę

cegły.

11. Poziomnicą kontrolujemy prawidło

wość ułożenia warstwy cegieł.

13. Następną warstwę rozpoczynamy

całą cegłą.

ewentualnie skorygować jej po
zycję postukując w nią trzon

kiem kielni lub młotkiem.

4. Wyciśniętą zaprawę zebrać

kielnią i wrzucić ją do pojemni
ka.

W czasie murowania trzeba

nieustannie

przeprowadzać

kontrolę właściwego poziomu

warstw cegieł, pionu wnoszo

nego muru, jak i jego poszcze

gólnych elementów: narożni

ków, otworów czy wnęk. Przy
murowaniu dłuższego odcinka

ściany poziom układanych ce
gieł kontrolujemy poziomnicą i

łatą. Uzyskanie poziomu cegieł

zależy od równomiernego roz
ścielania zaprawy murarskiej.

Aby zapewnić odpowiednie

przesunięcie spoin pionowych
przy wznoszeniu muru, trzeba

często przycinać cegły. W yko

nujemy to przy użyciu młotka
murarskiego. Cegłę trzymamy

wówczas w dłoni lub kładziemy

ją na udzie i lekkim uderze

niem zaznaczamy miejsce ła
mania cegły. Jednym lub dwo

ma dokładnie mierzonymi i
mocnymi uderzeniami młotka

dzielimy cegłę. Zazwyczaj ce

gły dzielimy na połówki lub
dziewiątki (3/4 cegły). Zbyt su
chą cegłę należy moczyć, aby

zapobiec odciąganiu wody za-

robowej z zaprawy, gdyż może

to spowodować zmniejszenie

wytrzymałości zaprawy.

Murarze rozróżniają muro

wanie na pełne i puste spoiny.

10. Lekko naciskając dosuwamy cegłę

do poprzednio ułożonej.

12. Nakładamy zaprawę na nową

warstwę cegieł.

14. Dzielenie cegieł na połówki.

258

Prace murarskie i tynkarskie

Mur na puste spoiny otrzym u

jemy, gdy zaprawa nie docho

dzi do zewnętrznego lica ścia

ny na odległość 10-15 mm.

Mur na pełne spoiny ma dokła

dnie wypełnione wszystkie po

ziome i pionowe spoiny. Na

puste murujemy najczęściej

wtedy, gdy mur zewnętrzny (li
cowy) nie będzie tynkowany,

lecz dodatkowo wykończony
przez spoinowanie. Dzięki spo
inowaniu (fot. 18) uzyskuje się
estetyczny wygląd elewacji bu

dynku oraz zwiększa odpor

ność muru na wpływy atmosfe

ryczne.

15. Między narożnikami naprężamy

sznur murarski.

16. Kontrola pionu muru za pomocą

poziomnicy.

19. Po nałożeniu zaprawy dokładnie

wyrównujemy spoiny.

17. Na zewnętrznej stronie muru naty-

18. Specjalną kielnią (żelazkiem) dokła-

chmiast usuwamy plamy po zaprawie.

dnie wypełniamy spoiny.

259

Prace murarskie i tynkarskie

TYNKOWANIE

W zależności od przezna

czenia, tynki dzielimy na ze

wnętrzne i wewnętrzne. Tynko

wanie ścian wewnętrznych na

daje im ostateczny kształt i wy

kończenie, zaś tynki na ścia
nach

zewnętrznych

przede

wszystkim chronią je przed ne

gatywnymi wpływami warun

ków atmosferycznych. Tynki

wewnętrzne wykonujemy z za

prawy wapiennej, a tynki ze

wnętrzne z zaprawy wapien-

no-cementowej (patrz s. 251).

Tradycyjna technologia wyko

nywania tynków wymaga, by

tynk

składał

się

z trzech

warstw. Pierwszą warstwę na

zywaną obrzutką wykonuje się

przez narzucenie na ścianę
rzadkiej zaprawy cementowo-

-wapiennej. Na podłożach beto

nowych

i starych

ścianach

ceglanych stosuje się obrzutkę
z zaprawy cementowej (1:1).

Grubość obrzutki wynosi około

4 -5 mm. Drugą warstwę tynku

stanowi narzut z zaprawy wa

piennej lub wapienno-cemento-

wej. Trzecią, ostatnią warstwą

tynku jest gładź (szlichta). W y

konuje się ją z tłuściejszej za

prawy z drobnym piaskiem.

Niekiedy zamiast wykonywa

nia obrzutki tynku, mur pokrywa

się odpowiednim gruntem zwię-

1. Na podłoże z cegły nanosimy

podkład gruntujący.

2. Do muru mocujemy drewniane listwy

prowadzące.

3. Narzucamy zaprawę tynkarską.

4. Kielnią wyrównujemy wstępnie

warstwę narzutu.

kszającym przyczepność tynku.

Aby uzyskać równą powierzch

nię tynku, mniej wprawni majs

terkowicze powinni posłużyć

się metalowymi lub drewniany

listwami

prowadzącymi

(fot. 2-4). Listwy mocujemy do

ściany ustalając ich prawidłowe

położenie za pomocą pionu i
poziomnicy. Grubość listew po-

260

Prace murarskie i tynkarskie

winna

odpowiadać grubości

tynku, który zazwyczaj wynosi

1,5 do 2 cm. Obrzutkę wykonu

jemy z rzadkiej zaprawy, co

wskutek jej konsystencji powo
duje, że warstwa obrzutki nie

przekracza 4 mm. Zaprawę na

rzuca się kielnią, bardzo silnym

i zdecydowanym

ruchem

przegubu ręki. Po lekkim stwar

dnieniu obrzutki i skropieniu jej

wodą, można przystąpić do na

kładania drugiej warstwy tynku,

czyli narzutu. Po naniesieniu
warstwy narzutu przystępujemy

do jej wyrównania za pomocą
pacy lub łaty, jeśli umocowali

śmy wcześniej listwy prowa
dzące. Czynność tę wykonuje

my przesuwając pacę lub łatę

falistym ruchem od dołu do gó

ry. We wszystkie wgłębienia
pozostające po przeciągnięciu
pacy lub łaty należy powtórnie

narzucić zaprawę i wyrównać
powierzchnię. W przypadku wy

konywania tynku dwuwarstwo

wego narzut zaciera się packą.
W tynkach trójwarstwowych po
wykonaniu narzutu kładzie się
cienką warstwę, tzw. gładź o
grubości 1 do 3 mm. Po stęże

niu gładzi zaciera się ją packą.

Zacieranie wykonuje się kolisty

mi ruchami. W czasie zaciera
nia tynk skrapia się wodą za
pomocą

pędzla.

Zacieranie

przeprowadza się do momentu
uzyskania całkowicie gładkiej
powierzchni tynku.

5. W zaprawę wciskamy narożnikowe 7

listwy ochronne.

. Narzucamy zaprawę na drugą część

ściany.

7. Pacą wyrównujemy narzut. Prowa

dzimy ją po listwach tynkarskich.

. Po lekkim stężeniu tynku usuwamy

listwy prowadzące.

9. Miejsce po listwie wypełniamy

zaprawą.

261

P B

Prace murarskie i tynkarskie

GOTOWE

ZAPRAWY TYNKARSKIE

Przygotowywanie

zapraw

tynkarskich w warunkach do

mowych jest dość kłopotliwe. W
handlu znajdują się gotowe su

che mieszanki zapraw tynkar
skich, zarówno z tradycyjnych

materiałów wiążących jak wap
no i cement, jak również na

1. W ten sposób nanosimy tynk na

ścianę.

bazie żywic sztucznych. Te

ostatnie zwane tynkami struktu

ralnymi są bardzo wygodne w

pracach domowych. Występują

głównie w dwóch rodzajach:

rustykalny o uziarnieniu od 2

do 3 mm i „rolowany” o bardzo

drobnym

uziarnieniu.

Tynki

można barwić na wiele kolo

rów, a tynki białe malować ko

lorowymi farbami. Znane firmy

oferują zazwyczaj cały system
składający się z materiału do
głębokiego gruntowania, gruntu

powierzchniowego, tynku struk

turalnego o różnej granulacji,
tynku do rolowania oraz odpo

wiednich barwników.

Pracę

rozpoczynamy

przygotowania podłoża, które
powinno być suche i odkurzo

ne. Drobne nierówności zosta
ną wypełnione przez masę tyn
kową. Na stare pylące lub sła

bo związane tynki należy na
nieść preparat do głębokiego

gruntowania,

który wzmocni

podłoże i polepszy przyczep
ność oraz ujednolici nasiąkli-

wość podłoża. Na podłoże w
dobrym stanie wystarczy na

nieść zwykły materiał do grun-

2. Tynk rozprowadzamy pacą po całej

powierzchni ściany.

3. Wyrównujemy powierzchnię tynku.

Grubość warstwy tynku powinna być
równa wielkości uziarnienia zastosowa

nego tynku.

262

Prace murarskie i tynkarskie

2 Ś

chami kołowymi, poziomymi,

pionowymi, krzyżowymi lub do

wolnie modelując różnymi na

rzędziami i przedmiotami - jak

widać to na naszych zdjęciach.

Po nałożeniu drobnoziarnistego

tynku do rolowania, modeluje

my jego powierzchnię wałkiem

o dowolnie wybranej strukturze

(patrz s. 160-161).

towania. Jeśli chcemy położyć

tynk barwny, to materiał gruntu

jący należy zmieszać z firm o

wym barwnikiem. Uzyskamy

wtedy jednorodny,

kolorowy

podkład pod właściwą warstwę

tynku. Materiał gruntujący nale

ży nanieść obficie za pomocą

pędzla lub wałka malarskiego.

Do niektórych produktów nale

ży dodać wody i wymieszać

tynk mechanicznym mieszad

łem aż do uzyskania jednolitej

Kształtowanie struktury: puszką,

masy. W przypadku tynkowa

nia barwnego należy dodać od
powiednią ilość barwnika. Ofe

rowane są również mieszanki

gotowe do użycia, do których

nie należy dodawać wody.

Tynk nakładamy na ścianę

za pomocą pacy. Wygodnie

jest pracować pacą metalową.

Nadmiar zaprawy ściągamy pa

cą aż do grubości ziarna. Od

powiednią strukturę tynku uzy

skamy zacierając go pacą ru

263

. . . butelką,

. . . miseczką,

. . . gwoździowaną deską.

. . . kielnią,

. . . palcami,

OBROBKA METALI

Z a pomocą nowoczesnych narzędzi obróbka metali nie jest

wcale trudna i nieważne jest czy dotyczy to cięcia, lutowania,

spawania, nitowania, toczenia lub frezowania.

Obróbka metali

METALE

Wielu majsterkowiczów zali

cza metale do materiałów trud

no obrabialnych. Przy zastoso

waniu nowoczesnych narzędzi

ich obróbka nie jest jednak

trudna. Metale można obrabiać

na wiele sposobów, można je

lutować, spawać, giąć, kuć,
szlifować, wiercić, toczyć, fre

zować itp. Metale możemy po

dzielić na metale żelazne i nie
żelazne. W technice rzadko
stosuje się chemicznie czyste

metale, zazwyczaj są to stopy

techniczne metali, np. stopy że

laza z węglem tworzą żeliwo i

stal węglową. Z metali nieżela

znych najczęściej spotykane są

stopy miedzi, czyli brąz i mo
siądz. Poniżej przedstawiamy

krótką charakterystykę wybra
nych metali:

• Żeliwo

jest to stop żelaza z

węglem o zawartości 2,2 do

3,6% węgla oraz małej ilości

krzemu, manganu, fosforu i

siarki. Występuje jako żeliwo
szare i białe. Żeliwo szare sto
suje się na odlewy i nie daje

się obrabiać przez skrawanie.
Żeliwo białe jest szeroko stoso

wane w budowie maszyn.

• Stal

jest to stop żelaza z

węglem (poniżej 2%) oraz inny

mi pierwiastkami. W zależno
ści od składu chemicznego sta

le dzieli się na węglowe i sto
powe, a w zależności od za

stosowania stale dzielimy na

konstrukcyjne, narzędziowe i

specjalne. Ze stali konstrukcyj

nej wykonuje się części ma

szyn, konstrukcje stalowe i wy

roby hutnicze. Stale narzędzio

we służą głównie do wyrobu

różnorodnych narzędzi. Ze stali

szybkotnącej wyrabia się wyso

kiej jakości narzędzia do obrób
ki skrawaniem: wiertła, frezy
itp. Stal możemy spawać elek

trycznie lub gazowo.

• Miedź,

z której wyrabia się

przewody elektryczne, części

aparatury elektrotechnicznej i
chemicznej. Rury z miedzi sto
suje do instalacji wodnej i cen

tralnego

ogrzewania.

Miedź

służy do pokrywania innych

metali, tzw. miedziowanie. Mie

dź można lutować.

• Aluminium

stosuje się do

wyrobu przewodów elektrycz

nych, lekkich konstrukcji w po

staci różnorodnych profili, jak

np. okna, drzwi, wystawy, pawi

lony. Z aluminium wyrabia się

szeroko stosowaną folię. Jest

głównym składnikiem stopów

lekkich. W specjalnych warun

kach można aluminium spa

wać. W praktyce amatorskiej

aluminium łączy się przez nito

wanie i klejenie.

• Mosiądz

jest stopem miedzi

i cynku. Stosuje się na odlewa
ne części armatury i do budo

wy łożysk oraz sprzętu elektro

technicznego. Wyroby w po

staci różnych profili stosowane

są w budownictwie.

• Brąz cynowy

jest stopem

miedzi z cyną, a brąz ołowio

wy stopem miedzi i ołowiu.

Stop miedzi z aluminium nosi
nazwę brązu aluminiowego lub
brązalu. Stosuje się na panewki

łożyskowe, części maszyn do

przemysłu chemicznego i róż
norodny osprzęt.

• Cynk

jest kruchym metalem,

występuje głównie jako skład

nik stopów oraz służy do pokry

wania innych metali przez cyn

kowanie.

W praktyce majsterkowicza

korzystamy z różnych wyro

bów handlowych z metali, np:
blach, rur, drutów, prętów o
przekroju okrągłym, kwadrato

wym lub wielokątnym, płasko
wników,

kształtowników

przekroju

ceowym,

teowym,

dwuteowym i kwadratowym.

266

/ . V V.

Obróbka metali

NARZĘDZIA DO OBRÓBKI METALI

1 Poziomnicą

2 Lutownica

ze wspornikiem

3 Pasta lutownicza

4 Lut
5 Imadło obrotowe

5a Szczęka

do mocowania
okrągłych przedmiotów

6 Wiertarka elektryczna
7 Zestaw wierteł do metalu

8 Piła uniwersalna

9 Piła z brzeszczotem

bimetalowym

10 Szczotka druciana
11 Przymiar składany

12 Linijka stalowa
13 Suwmiarka
14 Kątownik z podziałką
15 Kątownik ślusarski

16 Cyrkiel traserski

17 Rysik traserski
18 Przebijak

19 Punktak

20 Zestaw kluczy płaskich
21-26 Zestaw pilników

kluczykowych

27 Pilnik ślusarski płaski
28 Pilnik ślusarski

kwadratowy

29 Pilnik ślusarski trójkątny

30 Pilnik ślusarski

półokrągły

31 Pilnik ślusarski okrągły
32 Zwornica śrubowa

33 Zestaw narzynek do

gwintów zewnętrznych

34 Zestaw gwintowników do

gwintów wewnętrznych

35 Młotek z tworzywa

sztucznego

36 Młotek ślusarski

37 Zestaw kluczy

do śrub kołkowych

38 Nożyce dźwigniowe

do cięcia blachy

39 Wkrętaki krzyżakowe

40 Wkrętaki płaskie
41 Wskaźnik napięcia

42 Szczypce do rur

(„żabka”)

43 Szczypce zaciskowe
44 Obcęgi
45 Szczypce uniwersalne

(kombinerki)

46 Szczypce o szczękach

płaskich, zbieżnych.

Obróbka metali

POMIARY

I TRASOWANIE

Przy obróbce metali precyzja

pracy jest niezbędna. Prace
muszą być zaplanowane i zre

alizowane w oparciu o dokła
dne pomiary. Do pomiaru nale

ży używać sprawdzonych i
czystych narzędzi. Trasowanie

polega na przeniesieniu na ob

rabiany materiał danych z ry

sunku technicznego za pomocą

rysika i punktaka lub cyrkla.
Przy trasowaniu zawsze należy

się posługiwać tym samym na

rzędziem pomiarowym, gdyż

nawet wskazania najlepszych

narzędzi obarczone są pewnym

błędem.

Przy

wykonywaniu

przedmiotu o skomplikowanym
kształcie warto wykonać sza
blon, z którego kontury przeno

simy na obrabiany materiał.

. . . . i wewnętrznych.

3. Do nanoszenia linii na obrabianym

przedmiocie używa się rysika traser

skiego. Warto zaopatrzyć się w rysik,

którego ostrze wykonane jest z twarde

go stopu. Rysik prowadzi się w oparciu

o stalowy liniał, kątownik lub szablon.

1. Suwmiarka to najważniejszy przyrząd pomiarowy metalowca. Służył do wykona

nia pomiarów zewnętrznych...

270

Obróbka metali

ODDZIELANIE I

CIĘCIE METALI

Przecinanie i ścinanie wyko

nuje się za pomocą przecina
ków i młotków. Do cięcia meta
li stosuje się nożyce i piłki.

Ręczne nożyce (przegubowe i

dźwigniowe) używamy do cię

cia cienkich blach. Grubsze

blachy tniemy nożycami giloty
nowymi. Do przecinania mate
riałów o niewielkiej grubości

lub małych średnicach używa
my elektrycznej piły wyrzynarki

z odpowiednim brzeszczotem.

Do cięcia rur stosujemy obcina

ki krążkowe lub piłki do metalu.

Przedmiot metalowy najłatwiej

jest przecinać szlifierką kątową

zaopatrzoną w tarczę ścierną

do przecinania.

Cięcie piłką do metalu daje najlepszej jakości powierzchnię przekroju

Nożycami można łatwo ciąć cienkie
blachy.

Najłatwiej jest ciąć za pomocą szlifierki kątowej.

POŁĄCZENIA

GWINTOWE

Połączenia gwintowe są jed

nym z najczęściej stosowanych

w technice sposobów łączenia
czy mocowania różnych mate

riałów. Połączenia gwintowe re

alizujemy za pomocą łączników

śrubowych: śrub z łbami o róż

nym kształcie (patrz s. 30-31),

wkrętami na których nacięty jest

rowek pod wkrętak, nakrętek

współpracujących ze śrubami.

Obok tych klasycznych łączni

ków coraz szerzej stosowane

są śruby i wkręty samogwintu

jące, popularnie zwane bla

cho wkrętam i . W połączeniach

gwintowych używa się również

dodatkowych akcesoriów, ta

kich jak podkładki i zawleczki.

Podkładki zmniejszają nacisk

między łbami łączników i po

wierzchnią łączonych elemen
tów, a podkładki sprężyste za

bezpieczają śrubę przed jej

odkręceniem się np. na skutek

drgań pracujących części. Do

tego samego celu służą za
wleczki, które zakłada się w ot
wór specjalnie wywiercony w
śrubie. Wraz z zawleczką naj

lepiej jest zastosować nakrętkę
koronową. Ostatnio coraz czę

ściej używa się nakrętek samo-
zakleszczających się ze spe

cjalnym pierścieniem z tworzy

wa sztucznego.

Obok klasycznych połączeń

na śruby z nakrętką stosuje

się złącza na wkręt i otwór
gwintowy. Ten sposób łączenia
stosuje

się

szczególnie

przypadkach, gdy istnieje do

stęp tylko z jednej strony łą
czonego przedmiotu. W tech

nice stosuje się wiele rodzajów

gwintów: metryczne, calowe,

rurowe, trapezowe i inne. Do

ręcznego wykonania gwintu

służą odpowiednie narzędzia:

narzynki do nacinania gwintu

zewnętrznego i gwintowniki do

nacinania gwintu wewnętrzne

go (patrz s. 282).

Obróbka metali

Blachowkręty w czasie wkręcania sa
me nacinają gwint.

Klucze nasadowe z grzechotką uła
twiają dokręcanie i rozkręcanie śrub w
trudno dostępnych miejscach.

Śruba z nakrętką sześciokątną i pod

kładką sprężystą.

272

Obróbka metali

1. Nity dają bardzo trwałe i mocne po

łączenia.

2. Nit jednostronnie zrywany dociąga

się specjalną nitownicą.

POŁĄCZENIA

NITOWE

Nitowanie jest jedną z naj

starszych technik łączenia ma

teriałów. Połączenia nitowe są

- w przeciwieństwie do połą

czeń gwintowych - nierozłącz

ne. W technice nitowania sto

sowanych jest wiele rodzajów

nitów. Nity normalne (pełne) z

łbem kulistym, płaskim, soczew

kowym i grzybkowym używane

do łączenia blach i kształtowni

ków. Do tego samego celu słu

żą nowoczesne i wygodne w

użyciu nity zrywane (jedno

stronnie zamykane) oraz nity z
gwintem. Oprócz nich występu

ją nity specjalne: oczkowe i rur

kowe do łączenia cienkich ma

teriałów, w tym skóry, płótna i

tworzyw sztucznych, nity dżin

sowe, a nawet nity wybucho

we. Te ostatnie nie mają raczej
zastosowania w praktyce majs
terkowicza. Nity wykonuje się z

miedzi, aluminium i stali.

Najbardziej

pracochłonne

jest nitowanie nitami normalny

mi z łbem kulistym, soczewko

wym lub grzybkowym. Najpierw

należy wywiercić otwory, które

powinny być większe o 0,1 mm
od średnicy nitu. Otwory w łą
czonych elementach muszą się

ze sobą ściśle pokrywać. Wkła

damy nit do otworu i dociska
my do siebie łączone elementy

za pomocą dociskacza, a na

stępnie skracamy go do 1,5
średnicy nita. Potem formujemy

wstępnie łeb młotkiem, a osta

tecznie za pomocą odpowied

niej zakuwki. Znacznie prościej
przebiega nitowanie z zastoso

waniem nitów zrywanych, które

szczególnie nadają się do łą
czenia elementów dostępnych

tylko z jednej strony. Po włoże

niu nitu do otworu, specjalną ni

townicą dociągamy nit, który

odkształca się tworząc łeb, a

trzpień nitu zrywa się w ściśle

określonym miejscu i jest póź

niej niewidoczny.

3. Wstępne zakuwanie łba nitu wykonu-

4. Za pomocą zakuwki nadajemy osta

jemy młotkiem.

teczny kształt łbu nitu.

Obróbka metali

LUTOWANIE

TWARDE

Przy lutowaniu twardym tem

peratura topnienia spoiwa lu

towniczego zwanego popularnie

lutem wynosi ponad 50CTC. Ja
ko luty twarde stosuje się głów
nie stopy miedzi i cynku oraz

stopy srebra z miedzią, cyn

kiem i fosforem. Jako odtlenia-

2. Umocowane elementy pokrywamy

boraksem.

cza używa się boraksu lub pre

paratów handlowych sporzą

dzonych na jego bazie. Przy lu

towaniu twardym, do którego

potrzebna jest wysoka tempera

tura używamy lampy lutowni
czej na benzynę lub znacznie

bardziej wydajnego palnika ga

zowego. W handlu dostępne są

różne rodzaje palników gazo

wych na płynny propan-butan
ze specjalnym wymiennym za

sobnikiem na gaz lub zasilane z

butli i połączone wężem z pal

nikiem.

Oczyszczone elementy zaci

ska się w imadle lub zwornicy i

pokrywa boraksem. Następnie

podgrzewa się je palnikiem i
nakłada spoiwo, które powinno

się równomiernie rozpłynąć i

wniknąć w szczeliny. Jeśli lut

się nie rozpłynie, należy dogrzać

materiał, ale w żadnym wypad
ku nie należy kierować płomie
nia bezpośrednio na spoiwo.

1. Przy lutowaniu używamy ogniotrwa

łych przekładek np. z bloczków gazo-
betonowych.

3. Łączone elementy podgrzewamy

4. Po wychłodzeniu spoinę lutowniczą

palnikiem i nakładamy lut.

obrabiamy pilnikiem.

274

Obróbka metali

LUTOWANIE

MIĘKKIE

Przy lutowanie miękkim jako

spoiwo stosujemy głównie sto

py cyny potocznie zwane cyną

do lutowania. Temperatura top

nienia spoiwa wynosi zazwy

czaj od 180° do 250°C. Przy za
stosowaniu tej metody lutowa

nia łączy się elementy mało ob

ciążone, tam gdzie wymagana

jest głównie szczelność, a nie

wytrzymałość oraz połączenia
w elektrotechnice. Do lutowa

nia używamy lutownice zwykłe,

oraz lutownice i pistolety elek

tryczne, a także palniki. Luto

wanie miękkie można stosować

do łączenia wszystkich metali i

ich stopów z wyjątkiem alumi
nium, które przy użyciu nowo

czesnych preparatów można

kleić.

Przed lutowaniem łączone

powierzchnie należy starannie

oczyścić i następnie pokryć je

środkiem zapobiegającym ich

utlenianiu (specjalne pasty i

płyny lub roztwór kalafonii). Lu

towane miejsca należy rozgrzać

lutownicą i podawać jednocze

śnie w to miejsce cynę, którą

trzeba równomiernie rozprowa

dzić (patrz także s. 279).

1. Rurę przecinamy krajakiem krążko-

wym.

2. Powierzchnię lutowaną trzeba sta

rannie oczyścić.

3. Lutowane miejsca pokrywamy spe

cjalną pastą.

4. Obie łączone części należy podgrze

wać jednocześnie.

5. Nie przerywając podgrzewania cynę

podajemy w miejsce lutowania.

275

Obróbka metali

KSZTAŁTOWA

NIE METALU

Nadawanie metalowym przed

miotom potrzebnych kształtów i

wymiarów nazywamy obróbką

plastyczną. Rozróżniamy obrób

kę plastyczną na zimno i na go
rąco. Klasycznym sposobem

obróbki na gorąco jest kucie

metali. W praktyce amatorskiej

wykonujemy najczęściej proste

operacje ślusarskie: gięcie i

prostowanie

blach,

prętów,

płaskowników, kształtowników i
rur. Przykładowe sposoby gię

cia blachy kształtowników po

kazane są na naszych zdję

ciach. Gdy zamierzamy giąć ru

rę, to należy ją wpierw wypełnić

piaskiem i zakołkować drew
nem, zapobiegnie to spłaszcze
niu się rury w miejscu zgięcia.

Oprócz zginania, dość czę

stą operacją obróbki plasty

cznej jest prostowanie, w tym

szczególnie prostowanie pofał
dowanych blach. Przy prosto

waniu blachy i innych łatwo od

kształcanych przedmiotów na

leży przestrzegać zasady, że

twardość obucha młotka powin

na być mniejsza od twardości
prostowanego materiału. Dlate

go trzeba używać młotków
drewnianych, gumowych lub
specjalnych młotków do prosto-

1. Za pomocą zwornicy i odpowiednio ukształtowanych wzorników możemy

uzyskać potrzebne profile.

2. Z/K pomocą rury przedłużamy ramię

dźwigni, możemy wtedy giąć nawet

grube pręty.

wania blach wykonanych z

tworzyw sztucznych.

276

Obróbka metali

3. Przy zwijaniu pierścienia z piaskownika wykorzystujemy rurę jako wzornik.

4. Przed zaginaniem kątownika należy

wyciąć część materiału. Kształt wycię

cia zależy od tego, pod jakim kątem
chcemy wygiąć profil.

. Kątowniki z aluminium chronią bla

chę przed uszkodzeniem przez szczęki

imadła. Blachy należy giąć poprzecznie

do kierunku je j walcowania. Kierunek

walcowania jest zazwyczaj równoległy

do dłuższego boku blachy.

5. Blachy o większych rozmiarach mo

cujemy do gięcia w dwóch kątowni

kach osadzonych w imadle. Dłuższą
blachę można giąć zaciskając ją zwor-

nicami między listwami z twardego
drewna.

277

Obróbka metali

TECHNIKA

WYKLEPY-

WANIA

Wyklepywanie zwane wyo-

blaniem jest metodą kształto

wania i formowania przedmio

tów stosowaną w rękodzielnic

twie artystycznym. Wyklepywa

nie czaszy np. w kształcie mi

seczki rozpoczynamy od lek

kich uderzeń klepakiem w śro

dek materiału, po czym prze

chodzimy spiralnie na zewnątrz

krążka. Pod wpływem uderzeń

blacha staje się krucha i twar

da. Zgniot materiału powoduje,
że jego dalsze kształtowanie

jest prawie niemożliwe. Po każ

dej serii uderzeń od środka na

zewnątrz należy wyżarzyć ob

rabiany przedmiot w celu usu
nięcia naprężeń i przywrócenia
materiałowi

jego

pierwotnej

struktury. Wyżarzanie przepro
wadzamy za pomocą lampy lu

towniczej lub nad płomieniem

domowej kuchenki gazowej.
Czas wyżarzania powinien wy

nosić około 2 -3 min. Zadowala

jące wyniki osiągniemy, gdy bę

dziemy uderzać klepakiem lek

ko i równomiernie. Przyspie

szenie pracy przez silniejsze

uderzenia może zakończyć się

zerwaniem blachy.

2. Blachę wyżarzamy za pomocą lampy

lutowniczej.

. Piękny połysk uzyskamy używając

pasty i tarczy polerskiej.

Wklepywanie rozpoczynamy od

środka materiału.

Następnie chłodzimy nagrzany

przedmiot.

5. Wstępne czyszczenie wykonujemy
stalową wełną.

4. Przy wyklepywaniu krawędzi odwra
camy obrabiany przedmiot.

278

Obróbka metali

LUTOWANIE

KOLBĄ

ELEKTRYCZNĄ

•Ar.w/acwr .-

łc

" * ' ;>• •

Przy

lutowaniu

lutownicą

elektryczną (kolbą) nie musimy

używać otwartego płomienia,

dlatego lutowanie jest znacznie
łatwiejsze i bezpieczniejsze. W

lutownicach elektrycznych głów
ka nagrzewana jest za pomocą

spirali elektrycznej, która jest
zasilana z sieci elektrycznej.

Do prac elektrotechnicznych

wystarczy lutownica o mocy 25
W. Do łączenia drobnych ele

mentów moc lutownicy powinna

wynosić od 100 do 120 W. Do

łączenia blach potrzebna jest

lutownica o mocy 120 do 250

W. Dobór mocy lutownicy do ro

dzaju pracy jest bardzo ważny,
szczególnie

przy

lutowaniu

drobnych elementów elektro

technicznych, gdyż może dojść

do uszkodzenia delikatnych ele

mentów lub drukowanych pły

tek. Bardzo wygodne w użyciu

są pistolety do lutowania zasila

ne przez transformator, z moż
liwością regulacji temperatury.

Lutowany przedmiot powinni

śmy umieścić na trudno palnym

podłożu. Oczyszczoną powierz

chnię pokrywamy pastą lub pły

nem lutowniczym, których za-

1. Kolby elektryczne i środki do luto

wania.

3. Pocierając kolbą o salmiak usuwa
my tlenki z główki lutownicy.

daniem jest zapobieganie two

rzeniu się tlenków metali. Kolbę

należy pobielać cyną poprzez

pocieranie o salmiak (chlorek

amonowy) i pocynowanie. Kol

bą nagrzewamy łączone ele

menty i równomiernie rozpro

wadzamy cynę tworząc równą

spoinę.

2. Powierzchnie lutowane pokrywamy
pastą lutowniczą.

....

.. ...--------- ---------

4. Łączone części nagrzewamy do
chwili spłynięcia cyny.

5. Za pomocą drewienka dociskamy łą

czone części blachy.

279

Obróbka metali

Transformator spawalniczy, maska ochronna, młotek dziobak oraz szczotka drucia

na to komplet urządzeń i narzędzi do spawania.

SPAWANIE

ELEKTRYCZNE

Spawanie elektryczne, ina

czej zwane łukowym, polega na

wytworzeniu łuku elektrycznego

pomiędzy elektrodą a spawa

nym przedmiotem. Elektroda

jest jednocześnie spoiwem. W

bardzo wysokiej temperaturze

łuku elektrycznego sięgającej

150CTC następuje połączenie

spawanego metalu i elektrody.

W wyniku tego procesu po
wstaje szew spawalniczy zwa

ny spoiną. Stale węglowe o za

wartości węgla do 0,25% są ła

two spawalne, jednak przy za

wartości 0,4% węgla nie nadają
się do spawania. Z chwilą po

jawienia się w handlu tanich

spawarek transformatorowych

spawanie elektryczne jest co

raz częściej stosowne przez

majsterkowiczów. Małe spa

warki domowe nie są przysto

sowane do pracy ciągłej i trze

ba zwracać uwagę na to, by nie
przegrzać transformatora.

Technika

spawania

elek

trycznego jest następująca. W

zależności od grubości spawa

nego przedmiotu dobiera się

średnicę elektrody i natężenie

prądu

spawania.

umie

szczeniu elektrody w uchwycie
spawalniczym należy oczy za

słonić tarczą ochronną. Elektro
dą pochyloną pod kątem 45° do
płaszczyzny materiału należy
potrzeć o materiał na początku
szwu. Po zapaleniu, elektrodę

prowadzimy małym zygzakiem

wzdłuż szwu. Spoina powinna

przypominać swoim kształtem

gąsienicę. Odległość pomiędzy

materiałem i elektrodą powin

na wynosić 1/2 grubości elektro

dy. Każde zmniejszenie tego

dystansu

spowoduje - przy

pierwszych próbach prawie nie

uniknione - przyklejenie się

elektrody do materiału. Na po

wierzchni spoiny tworzy się

warstwa zgorzeliny, którą nale

ży odbić specjalnym dzioba

kiem i oczyścić szczotką dru

cianą. Po ostygnięciu spoinę

należy wyrównać pilnikiem lub

szlifierką kątową.

281

Obróbka metali

NACINANIE

GWINTU

1. Narzędzia do nacinania gwintu we

wnętrznego: gwintowniki i pokrętło.

Gwintowanie ręczne wyko

nuje się w gwintach zewnętrz
nych (śrubach) narzynkami, a

w gwintach wewnętrznych (na

krętki i otwory gwintowe) gwin

townikami. Komplet gwintowni

ków składa się z dwóch lub

trzech narzędzi. Komplet zło

żony z trzech gwintowników
składa się ze zdzieraka, po
średniego i wykańczaka. Gwint

wykonuje się w trzech

lub

dwóch przejściach roboczych.

4. Gwintujemy zgodnie z kierunkiem

wskazówek zegara.

Na gwintownikach naniesione

są od jednej do trzech rysy w

kształcie pierścienia, które słu

żą do ich rozróżnienia. Posma

rowany gwintownik należy wło

żyć pionowo do otworu i pokrę
cać nim w prawą stronę wy

wierając jednocześnie na niego

lekki nacisk aż do momentu,

gdy będzie się zagłębiał samo

czynnie. Po wykonaniu pełnego

obrotu należy cofnąć gwintow

nik o pół obrotu wstecz. Po na

2. Umocowana w oprawce narzynka

do nacinania gwintu wewnętrznego.

3. Otwór pod gwint wiercimy wiertłem
równym

0,8

średnicy gwintu.

5. Jakość naciętego gwintu sprawdza

my wkręcając śrubę.

cięciu gwintu gwintownikiem
zdzierakiem należy powtórzyć
te same czynności dwoma na

stępnymi gwintownikami.

Przed wykonaniem gwintu

zewnętrznego należy ściąć kra
wędzie pręta, aby ułatwić wpro
wadzenie narzynki. Gwinty ze

wnętrzne wykonuje się w je d

nym przejściu roboczym.

282

Obróbka metali

1. Lakier caponowy chroni metal, a nie

zasłania jego struktury.

OCHRONA

METALI

Metale, w tym szczególnie

żelazo, pod wpływem czynników
atmosferycznych

zanieczy

szczeń chemicznych podlegają

procesowi utleniania. Powłoki la

kiernicze są najczęściej stoso

wanym sposobem zabezpiecze

nia metali przed korozją. Sku

teczność tradycyjnych powłok

malarskich zależy od dokładne

go oczyszczenia powierzchni

metalu (patrz s. 323).

Na naszych zdjęciach przed

stawiamy sposób ochrony bla
chy miedzianej, z której wyko

nano ozdobny liść. Powierz

chnia przedmiotów z miedzi

pokrywa się naturalną patyną w

różnych odcieniach zieleni. Je

śli zależy nam na utrzymaniu

r .

‘

3. Po naniesieniu czarnego lakieru wy

cieramy go ze wszystkich wypukłych
części.

naturalnego koloru miedzi, po

wierzchnia wykonanego z niej

przedmiotu musi być odpowied
nio zabezpieczona. Przed pok
ryciem przedmiotu środkiem

ochronnym należy go staranie
oczyścić i wypolerować. Naj
prostszym sposobem ochrony
powierzchni

miedzianej

jest

pokrycie jej lakierem capono-

wym. Cienka warstwa lakieru

jest prawie niewidoczna i chro

ni powierzchnię przed odbar

wieniem. Szczególną metodą

jest pokrycie przedmiotu z mie

dzi środkiem oksydującym, wy

korzystywanym do konserwacji
broni (uwaga: środek żrący),
który nada powierzchni piękny

połysk.

2. Na początku czyścimy materiał do

połysku.

5. Po pokryciu środkiem oksydującym

nakładamy warstwę lakieru bezbar

wnego.

4. Przy pracy płynem oksydującym uży

wamy rękawic ochronnych.

283

Obróbka metali

MECHANICZNA OBRÓBKA

SKRAWANIEM

Obróbka

skrawaniem jest

podstawową metodą obróbki
metali. Najbardziej popularne

są tokarki domowe, do których

oferowane jest dodatkowe wy

posażenie, dzięki któremu pros-

Różne rodzaje noży tokarskich.

Wytaczadło oraz frez palcowy i frezy

tarczowe do metali.

ta tokarka może być zamienio

na w prawdziwą obrabiarkę-

-kombajn. Prezentowana na na

szych zdjęciach tokarka „UNI-

MAT 3” pełni rolę tokarki, frezar
ki i wiertarki. Przy zastosowa
niu

urządzeń

pomocniczych

można na niej frezować koła

zębate. Najnowsze modele to

karek dla majsterkowiczów ste
rowane są mikroprocesorem.

Na tokarkach obrabia się ze

wnętrzne

i wewnętrzne

wierzchnie obrotowe. Ruch ob

rotowy

wykonuje

obrabiany

przedmiot, a narzędzie skra

wające - nóż tokarski wykonu

je ruch prostoliniowy, wzdłużny

lub wgłębny. Na tokarce można

również nacinać gwinty w wy
niku złożenia ruchu obrotowe

go i prostoliniowego. W tocze

niu metali wyróżnia się toczenie

wzdłużne, w którym kierunek

posuwu noża jest równoległy

do osi obrabianego materiału
oraz poprzeczne, tzw. planowa

nie, w którym kierunek posuwu
noża jest prostopadły do osi
przedmiotu. Podstawowe para
metry obróbki skrawaniem, tj.
prędkość skrawania, głębokość

skrawania i posuw dobiera się

w zależności od obrabianego

Wiertło oraz nawiertak do nakiełków.

materiału zgodnie z zalecenia

mi producenta tokarki i regulu

je przez ustawienie przekładni.

Narzędziami skrawającymi są

różnego rodzaju noże tokar

skie, zdzieraki i wykańczaki

prawe i lewe, proste i odsą

dzone do toczenia wzdłużnego
i planowania,

przecinaki

przecinania, noże do gwintowa
nia, wytaczaki do otworów. No

że wykonuje się ze stali narzę
dziowej szybkotnącej i węgli

ków spiekanych.

285

Obróbka metali

Przed wierceniem poziomego otworu

wykonujemy wpierw nawiercenie.

Obrabiany przedmiot mocu

jemy we wrzecienniku tokarki

zazwyczaj za pomocą samo-
centrującego uchwytu tokar
skiego, ale możliwe jest moco

wanie w kłach lub za pomocą
zabieraka i tarczy zabierako-
wej. Przy toczeniu wałków o

większej długości drugi koniec

wałka mocowany jest w kle

przesuwanego

konika tokar

skiego. W przypadku obróbki

wałka o małej średnicy i dużej

długości stosujemy tzw. pod-
trzymkę, która zapobiega skrzy
wieniu wałka. Celem zamoco

wania przedmiotu w kle konika

należy wykonać tzw. nakiełek.
Nóż tokarski mocowany jest w
imaku suportu. Suport jest na

pędzany wzdłużnie przez śrubę
pociągową, a poprzecznie - w

zależności

typu

tokarki

- mechanicznie lub ręcznie

przez pokrętło. Ruch poprze

czny suportu pozwala ustawić

głębokość skrawania, a ruch
wzdłużny szybkość posuwu.

Przed rozpoczęciem tocze

nia mocuje się przedmiot pod

dawany obróbce. Po włączeniu

tokarki ustawiamy suport w ta

kim położeniu, by znajdował się

między czołem wałka a kłem
konika. Suport należy wolno
przesuwać aż do delikatnego

zetknięcia się noża i materiału.

Po zatrzymaniu suportu w tym

Planowanie (toczenie poprzeczne) pła

szczyzny czołowej.

Przy toczeniu wałków o małych średni

cach stosujemy podtrzymkę.

Przy zastosowaniu przystawki możemy

wykonywać wiercenie pionowe.

Nacinanie rowka. W celu przecięcia

wałka kontynuujemy tę operację.

286

Obróbka metali

położeniu ustawia się głębo
kość skrawanej warstwy mate
riału, posługując się podziałką

znajdującą się na pokrętle su

portu poprzecznego. Następnie

włącza

się

napęd

suportu

wzdłużnego i następuje proces

toczenia. Operację powtarza

się aż do uzyskania wymaga

nych

wymiarów

toczonego

przedmiotu.

Frezowanie rowka frezem palcowym.

Możemy nawet frezować uzębienie kół zębatych.

Stosując dodatkowe oprzyrządowanie

możemy przekształcić tokarkę we fre

zarkę pionową (fot.

) lub jak na tym

zdjęciu we frezarkę poziomą i za po

mocą freza tarczowego wykonywać

rowki.

Wytaczadłem pełniącym tu rolę freza

jednoostrzowego można wykonać pła

szczyznę na powierzchni wałka.

287

ELEKTRYCZNOŚĆ

W GOSPODARSTWIE DOMOWYM

Trudno dziś wyobrazić sobie życie bez elektryczności. Większość

urządzeń domowych to urządzenia zasilane energią elektryczną.

Elektryczność niśsie również poważne zagrożenia. Nawet zwykła

wymiana żarówki wymaga szczególnej ostrożność ze względu na

niebezpieczeństwo porażenia prądem, które może spowodować

śmierć. Zły stan instalacji elektrycznej i niewłaściwa eksploatacja

urządzeń elektrycznych może być przyczyną pożaru. Instalacje

elektryczne może wykonywać firma lub osoba mająca do tego

odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia. Trudno jednak, by do

każdej prostej czynności lub naprawy wzywać fachowca. Pewne

prace, przy zachowaniu należytej ostrożności i nabyciu

podstawowych umiejętności, można wykonać samodzielnie.

Elektryczność w domu

1. Z danych zawartych na tabliczce znamionowej wiertarki o symbolu Sb E 480/2

możemy dowiedzieć się m.in., że pobór mocy wynosi 480 watów.

DOMOWA

INSTALACJA

ELEKTRYCZNA

Energia elektryczna dopro

wadzona do naszego domu lub

mieszkania, poprzez

licznik

energii elektrycznej skierowana

jest do domowej instalacji elek

trycznej służącej do zasilania

odbiorników

elektrycznych

oświetlenia. Większość gospo
darstw domowych wyposażona

jest w instalacje elektryczną

prądu przemiennego o napię

ciu 220/230 V, a niektóre rów

nież w tzw. instalację siłową o
napięciu 380 V, służącą do za

silania silników trójfazowych,
ogrzewania elektrycznego, pod

grzewaczy wody lub innych od

biorników napędzanych silnika
mi większej mocy.

Wewnątrz mieszkania umie

szczona jest tablica z końcowy

mi bezpiecznikami zabezpie

czającymi wyodrębnione obwo

dy instalacji domowej. Zazwy

czaj wyodrębnione są obwody

instalacji oświetleniowej (górny)

i obwody gniazd wtyczkowych

(dolny). Niekiedy wyodrębnia

się dodatkowe obwody, np. do

zasilania kuchenki elektrycznej

lub ogrzewania.

Zadaniem bezpieczników jest

trwałe przerwanie obwodu elek

trycznego przy przekroczeniu

poboru prądu. Przed ponownym

zamknięciem obwodu trzeba

ustalić i usunąć przyczynę, któ
ra spowodowała działanie bez

piecznika. Może to być zwarcie

w kablu zasilającym odbiornik,
w samym odbiorniku, gnieździe
wtyczkowym itp. Stosowane są

dwa

rodzaje

bezpieczników:

bezpieczniki z wkładką topiko

wą jednorazowego użytku oraz

nadprądowe (nadmiarowe) wy

łączniki

samoczynne

zwane

bezpiecznikami automatyczny
mi. Po przepaleniu się bezpiecz

nika topikowego należy wymie
nić wkładkę na nową. Wkładki

topikowe mają różną wartość

prądu znamionowego, która jest

wybita na metalowej stopce
oraz oznaczona jest również

barwą „oczka” wskaźnikowego:

zielona - 6 A, czerwona - 10 A,
szara - 16 A, niebieska - 20 A i

żółta - 25 A. Bezpiecznik powi

nien być tak dobrany, by przery

wał obwód zanim uszkodzeniu

ulegną zabezpieczane przewo

dy i odbiorniki energii elektrycz

nej. W związku z tym niedopu

szczalne jest tzw. watowanie,
czyli podwyższanie prądu zna

mionowego wkładek topikowych
przez

zakładanie

grubszego

przewodu we wkładce. Godne
polecenia jest stosowanie wy

łącznie bezpieczników automa

tycznych. W nowych budyn

kach instaluje się już nowoczes

ne, samoczynne wyłączniki nad-

tablicowe. Wyłącznik tego typu

posiada wyzwalacz termiczny,

który zabezpiecza przed prze

ciążeniem i elektromagnetycz

ny, zabezpieczający przed sku

tkami zwarcia, jak również przed

przeciążeniem

w przypadku

gdy wyzwalacz termiczny nie

zadziała dostatecznie szybko.

Prąd o napięciu 230 V, a

tym bardziej 380 V jest niebez

pieczny dla życia. Instalacje i

odbiorniki elektryczne są tak
skonstruowane, że zapewniają

tzw. podstawową ochronę prze-

290

Elektryczność w domu

DODATKOWA

WSKAZÓWKA

1. Prąd elektryczny to upo

rządkowany ruch elektronów

w przewodniku

łączącym

odbiornik ze źródłem napię
cia, powstający na skutek

różnicy potencjałów.

2. Rozróżniamy prąd stały i

prąd przemienny. W do

mowych instalacjach wy

stępuje prąd przemienny,

którego częstotliwość okre

ślamy

w hercach

(Hz).

Układy prądu przem ienne

go są jednofazowe, w któ

rych występują dwa prze

wody między źródłem prą
du a odbiornikiem i trójfa
zowe z trzem a lub cztere

ma przewodami. Czwarty
przewód jest przewodem
neutralnym (zerowym).

Jednofazowe

odbiorniki

energii elektrycznej włącza
się

w obwód

zasilający

między przewód fazowy i
przewód neutralny.

3. Natężenie prądu elek

trycznego mierzymy w am-

perach (A), a napięcie w

voltach (V).
4. Każdy przewodnik prądu

ma określoną rezystancję

(dawniej nazywaną opo

rem). Jednostką określają

cą rezystancję jest om (O).

ciwporażeniową. Przed poraże

niem

prądem

elektrycznym

chronią systemy ochrony doda

tkowej w postaci: zerowania

lub coraz rzadziej stosowanego
uziemienia ochronnego. Ochro

na polega na szybkim i samo

czynnym wyłączeniu napięcia w

przypadku, gdy np. uszkodze

niu ulegnie izolacja odbiornika

elektrycznego i tym samym je
go obudowa znajdzie się pod

napięciem, a kontakt z nią gro

zi porażeniem prądem elek

trycznym. Zerowanie jako śro

dek ochrony przed porażeniem

polega na bezpośrednim przyłą

czeniu do przewodu neutralne
go (zerowego) części metalo

wych urządzeń elektrycznych,

które normalnie nie są pod na

pięciem, a które mogłyby się
pod nim znaleźć w wyniku

uszkodzenia izolacji (przebicia).

W systemie zerowania w gnia

zdach wtyczkowych stosowane

są styki ochronne (kołki) połą
czone z przewodem zerowym

instalacji elektrycznej.

Innym sposobem ochrony

przed porażeniem stosowanym
przez

wytwórców

urządzeń

elektrycznych,

głównie tych,

które w czasie pracy trzyma

się w rękach lub często się ich
dotyka jest zastosowanie doda

tkowej izolacji ochronnej. Wyro

by zabezpieczone w ten spo

sób, posiadające tzw. II klasę
ochronności,

oznaczone

są

symbolem podwójnego kwadra

tu (jeden w drugim). Symbol
ten widać na tabliczkach zna

mionowych urządzeń przedsta

wionych na fot. 1, 2.

2. Symbol dwóch kwadratów oznacza sposób zabezpieczenia urządzenia. Wtyczka
przewodu magnetofonu HI-FI nie jest wyposażona w gniazdo do bolca zerującego.

291

Elektryczność w domu

W O J d -M a * !'

BEZPIECZNE

NARZĘDZIA

Narzędzia używane do prac

przy instalacjach i osprzęcie

elektrotechnicznym muszą być

bardzo dobrze izolowane. Nie

warto szczędzić pieniędzy, gdyż

od ich jakości zależy bezpie
czeństwo naszej pracy.

1 Szczypce do cięcia drutu

2 Szczypcez odgiętymi

szczękami

3 Wskaźnik napięcia

dwubiegunowy (do

instalacji siłowych)

4 Wskaźnik napięcia jed-

nobiegunowy (do 250 V)

5 Wskaźnik napięcia jed-

nobiegunowy (do 250 V)

6 Izolowany wkrętak
7 Szczypce uniwersalne

(kombinerki)

8 Szczypce nastawne do

zdejmowania izolacji

9 Szczypce o szczękach

płaskich, zbieżnych

10 Lutownica elektryczna

292

Elektryczność w domu

1. Układ przełączników zmiennych - schodowych (a) umożliwia włączenie oświetle

nia (b) przy wejściu i wyłączenia na innej kondygnacji.

WYMIANA

ŁĄCZNIKÓW

Zadaniem łączników (prze

łączników

ściennych)

jest

przerywanie lub zamykanie ob

wodu elektrycznego. Stosowa

ne są łączniki podtynkowe i
nadtynkowe (głównie kołysko

we). W razie konieczności w y

miany uszkodzonego łącznika
należy wykręcić bezpieczniki

lub wyłączyć automat. Następ
nie odkręca się śruby mocują

ce łącznik i odłącza przewody.

Przy wym ianie łącznika po

dwójnego trzeba pamiętać, by

wszystkie końcówki przewo
dów umieścić w zaciskach w

takiej kolejności, w jakiej były

zamocowane poprzednio. Aby
się nie pomylić, można po

szczególne

końcówki

ozna

czyć paskami papieru.

Jeśli po wymianie stwierdzi

my, że łącznik nie działa pra

widłowo, to prawdopodobnie

końcówki nie zostały zamoco

wane w taki sam sposób, jak

poprzednio. Wtedy należy po

nownie wykręcić bezpiecznik,

zluzować dwa zaciski i zmienić

położenie dwóch końcówek. Po
dokręceniu zacisków sprawdza

my czy łącznik działa prawidło

wo. Jeśli znów stwierdzimy nie

prawidłowości, należy dokonać

zamiany którejś z poprzednio
zmienianej końcówki z końców

ką dotychczas nie przekładaną.

Łącznik jednobiegunowy in

staluje się w prostych obwo
dach (rys. 2), w których koń
cówki przewodów łączy się z

przełącznikiem, który zamyka
lub rozłącza obwód z lampą

oświetleniową. Obok tego sto

suje się omówione wyżej łączni

ki podwójne i specjalne łączniki

schodowe (rys. 1).

2. Prosty obwód - wyłącznik jednobie

gunowy (a) i źródło światła (b).

293

Elektryczność w domu

PRZEWODY

INSTALACYJNE

I PRZYŁĄ

CZENIOWE

Ze względu na rodzaj użyte

materiału

(przewodnika)

przewody dzieli się na miedzia

ne, aluminiowe i stalowe. Prze

wody miedziane mają znacznie

lepsze parametry techniczne
niż aluminiowe. Nie należy łą

czyć przewodów miedzianych z
aluminiowymi, gdyż pod wpły
wem przepływającego prądu
zachodzą procesy korozji, po
garsza się przewodnictwo i

może dojść do przegrzewania
przewodów. Do instalacji pod-

tynkowych stosuje się przewo

dy wykonane z jednolitego izo

lowanego drutu, które produko

wane są jako dwu- lub trójżyło-

we. Do niektórych zastosowań

używane są przewody wieloży

łowe (fot. 8 na s. 295). Do łą

czenia ruchomych odbiorników

energii elektrycznej z gniazda

mi wtykowymi używa się prze

wodów, których żyły wykonane

są w postaci linki skręconej z

kilku lub kilkunastu cienkich

drutów. Taka konstrukcja za

pewnia tym przewodom nie

zbędną giętkość.

1. Przewód miedziany, trój żyło wy o
1,5 mm przekroju przewodu do układa

nia w tynku i pod tynkiem. Jest to ty

powy przewód domowej instalacji elek

trycznej.

3. Jednożyłowy izolowany przewód o

przekroju 1 mm do układania w rurkach.

2. Przewód czterożyłowy o tych sa

mych parametrach technicznych i za

stosowaniu co przewód poprzedni.

4. Dwużyłowy giętki przewód miedziany

do łączenia odbiorników energii elek
trycznej z gniazdami wtykowymi.

294

Elektryczność w domu

6. Trójżyłowy przewód płaski, stosowa

ny wyłącznie do układania pod tynkiem.

8. Wielożyłowy przewód płaski przewi

dziany do układania pod tynkiem, uży

wany np. do podłączenia kuchenki

elektrycznej.

5. Wielożyłowy przewód stosowany w samochodach do podłączeń odbiorników ste

reofonicznych ze wzmacniaczem i głośnikami.

7. Przewód ekranowany do podłącze

nia anteny zewnętrznej z odbiornikiem
telewizyjnym.

295

Elektryczność w domu

OSPRZĘT ELEKTROINSTALACYJNY

Różnorodny osprzęt elektroin

stalacyjny,

jak:

przełączniki,

gniazda wtykowe, styczniki elek

tromagnetyczne i łączniki pakie

towe stosowane w lodówkach i

niektórych pralkach automatycz
nych, rezystancyjne regulatory

mocy odbiorników (np. ściemnia-

cze) nazywa się w nomenklatu

rze technicznej łącznikami.

Łączniki to wszystkie urzą

dzenia elektryczne służące za

mykaniu, otwieraniu lub przełą

czaniu obwodów elektrycznych.

Uwaga: Przedstawione na zdję

ciach gniazda i wtyczki stoso

wane w Niemczech wyposażo

ne są w styki ochronne umie
szczone na ich obwodzie. W

Polsce styk ochronny ma po

stać kołka (bolca), który znajdu

je się w gnieździe i współpra

cujący z nim zacisk ochronny

we wtyczce. Styki ochronne

muszą być połączone z prze

wodem zerowym (neutralnym)

instalacji elektrycznej.

297

INSTALACJA NATYNKOWA

W pomieszczeniach pomoc

niczych budynków mieszkalnych

takich jak garaże, kotłownie,

piwnice, pralnie lub strychy czę

sto wykonuje się instalacje pro

wadzone po tynku lub murze.

Do tego wykorzystuje się tzw.

przewody kabelkowe, które zao
patrzone są oprócz warstwy izo

lacyjnej w dodatkową powłokę

ochronną (typu YADY lub YDY).

Powłoka chroni je przed przeni

kaniem wilgoci do wnętrza prze

wodu i innymi wpływami atmo
sferycznymi. Wykonanie instala

cji za pomocą przewodu kabel

kowego na wierzchu jest wygod
niejsze niż przewodem podtyn-
kowym lub wtynkowym, lecz ze

względu na niezbyt estetyczny
wygląd stosuje się ją w pomie
szczeniach niemieszkalnych. Do

takiej

instalacji

stosuje

się

osprzęt natynkowy: włączniki,
gniazda, puszki rozgałęźne i

uchwyty mocujące. Przewody
układa się po liniach prostych,

wykorzystując różne sposoby

ich mocowania do podłoża.

Na naszych zdjęciach pre

zentujemy dwa rodzaje uchwy

tów (zacisków). Pierwszy to

prosty zacisk mocowany do
podłoża za pomocą gwoździ.

Do grubszych przewodów sto

sujemy uchwyty, których dolna

część jest mocowana w zależ
ności od podłoża kołkami roz
porowymi, kołkami wstrzeliwa
nymi lub w przypadku podłoża

drewnianego wkrętami. Stoso

wane jest również mocowanie

przewodów za pomocą pasków

zaciskowych. Uchwyty powinny
zapewniać utrzymanie kilkumili

metrowej odległości przewodu

od podłoża. Odstęp pomiędzy
zaciskami przy układaniu po
ziomym

powinien

wynosić

30 cm, przy mocowaniu piono

wym może wynosić 40 cm.

Nieraz zachodzi konieczność

rozbudowania instalacji o nowe

gniazda wtykowe dla zapewnie

nia dodatkowego miejscowego

oświetlenia. Można to oczywi

ście zrobić posługując się zwy

kłym przedłużaczem, ale gdy

chcemy zrobić to na stałe, war

to wykorzystać specjalne kanały

z tworzywa sztucznego (listwy
osłonowe), w których można

poprowadzić dodatkowe prze

wody. Kanały mają często sa-

moklejący spód i łatwo je uło

żyć wzdłuż listew przypodłogo

wych i ościeżnic drzwiowych.

Nie trzeba więc czekać do naj

bliższego gruntownego remontu
by dodatkowe przewody ułożyć
pod tynkiem.

Elektryczność w domu

Te proste uchwyty przewodów kabelko

wych mocowane są do podłoża zapo-

mocą gwoździa.

Dwuczęściowy uchwyt do mocowania

wielożyłowych przewodów kabelkowych.

298

Elektryczność w domu

Przewody mogą być łączone tykło w puszkach

INSTALACJA

PODTYNKOWA

I WTYNKOWA

Jak już podkreślaliśmy insta

lacje powinny być wykonywane
przez uprawnione firmy i oso
by. Niemniej jednak część prac

można wykonać samodzielnie.

Typowym przykładem takich

prac jest układanie przewodów

według projektu technicznego.
Jednakże

wszystkie

prace

związane ze sprawdzeniem po

łączeń i podłączaniem prądu

powinna wykonać osoba z

uprawnieniami.

Obok omówionego w po

przednim rozdziale sposobu

układania przewodów na wierz

chu ściany powszechnie stoso
wane są instalacje podtynkowe

i wtynkowe. Przewody instala

cji podtynkowej układa się w

rurkach ze sztucznego tworzy

wa. Ze względu na to, że śred

nica rurek jest większa od gru
bości tynku trzeba wykonać w

ścianach odpowiednie wgłębie

nia (bruzdy), w których umie

szcza się rurki. Ręczne kucie
bruzd jest bardzo uciążliwe i
pracochłonne. Przy większym

zakresie robót można stosować

elektryczną bruzdownicę. Prze
wody instalacyjne wprowadza

się do rurek za pomocą ela
stycznego drutu lub cienkiej lin

ki. Rurki mocuje się do ściany

za pomocą opasek zacisko

wych i zaprawy gipsowej.

Instalację wtynkową układa

się zazwyczaj przewodami pła
skimi (typu ADYt lub DYt), gdyż

nie wymagają wykuwania wgłę
bień w ścianie nawet przy małej

grubości tynku. Wszystkie prze
wody muszą być łączone tylko
w puszkach rozgałęźnych za

pomocą odpowiednich listew za

ciskowych. Puszki służą również
do montowania łączników, ta

kich jak gniazda wtykowe i

przełączniki. Otwory pod puszki
można wykuć ręcznie,

lecz

znacznie wygodniej jest wyko

nać je za pomocą mocnej wier

tarki elektrycznej z wiertłem ko

ronowym o średnicy puszki. Pu

szki powinny być osadzone na

taką głębokość, by po otynko

waniu ich górne krawędzie były

równe z powierzchnią ściany.

DODATKOWA

WSKAZÓWKA

Niezależnie od tego, że po

winniśmy

przechowywać

projekt techniczny instalacji

elektrycznej, przed przystą

pieniem do tynkowania war

to po prostu sfotografować
ścianę. Na podstawie zdję
cia będzie można łatwo

ustalić faktyczne miejsce

położenia przewodów i tym

samym uniknąć ewentual

nego uszkodzenia przewo

dów, np. w czasie wykony

wania w ścianie otworów
do

mocowania

różnych

przedmiotów.

Elektryczność w domu

OSZCZĘDNE

OŚWIETLENIE

Dużą część energii elektrycz

nej

zużywanej

w gospodar

stwie

domowym

pochłania

oświetlenie. Przy rosnącej cenie
za dostarczanie energii elek

trycznej wzrasta znaczenie jej

racjonalizacji

i oszczędzania.

Do pomiaru zużytej energii uży

wa się jednostki zwanej kilowa-
togodziną (kWh) stanowiącą ilo

czyn mocy odbiornika wyrażony
w watach (W) lub kilowatach

(kW) i czasu (h). Znając moc

zainstalowanego źródła światła

i cenę energii za kilowatogodzi-
nę możemy obliczyć koszt ener

gii elektrycznej. Przykładowo
żarówka o mocy 100 W, która

będzie włączona na 10 godzin,

zużyje: 100 W x 10 godzin = 1

kWh. Przy cenie 1000 zł za

kWh koszt oświetlenia wyniesie

1000 zł.

Najprostszym i najszybszym

sposobem racjonalizacji zużycia
energii elektrycznej jest zastą

pienie istniejących źródeł światła
przez źródła bardziej energoo

szczędne. Orientacyjnie można

przyjąć, że żarówka halogeno

wa zużywa dwu-, trzykrotnie, a

świetlówka pięć razy mniej ener
gii niż zwykła żarówka, przy ta

kim samym natężeniu oświetle

nia. Świetlówki, zwłaszcza no

woczesne świetlówki kompakto

we i żarówki halogenowe mają
dwu-,

czterokrotnie

większą

trwałość od normalnej żarówki.
Te nowoczesne źródła światła

są niestety znacznie droższe,

nie mniej jednak ich zastosowa
nie się opłaca.

Innym sposobem oszczędza

nia energii elektrycznej jest sto

sowanie obok oświetlenia ogól

nego - w którym stosuje się

zazwyczaj źródła światła o du

żej

mocy - wielu

punktów

oświetlenia

miejscowego

mniejszej mocy. Przy takiej or

ganizacji oświetlenia korzysta
się tylko z tych źródeł światła,

które są potrzebne w danej sy

tuacji. Zbędne oświetlenie mo
że być wyłączone. Wymaga to

dobrego rozplanowania położe

nia punktów oświetleniowych

już na etapie planowania insta

lacji elektrycznej dla zapewnie
nia odpowiedniej ilości wypu

stów i gniazd wtyczkowych.

Dostosowanie mocy i ilości

źródeł światła do potrzeb jest

najważniejszym

sposobem

oszczędzania zużycia energii

elektrycznej. Niemniej jednak

można stosować jeszcze inne

sposoby. Warto zastanowić się

nad zastosowaniem automa

tycznych wyłączników, które

odcinają dopływ prądu do nie

potrzebnie włączonego oświe

tlenia. Do najczęściej używa

nych wyłączników należą:

• wyłączniki czasowe stosowa

ne do sterowania oświetleniem

i ogrzewaniem według ustalo
nego programu w cyklu dobo

wym. Dostępne są również wy
łączniki elektroniczne z mikro

procesorem umożliwiające ste

rowanie odbiornikami w cyklu

tygodniowym;

• wyłączniki zmierzchowe uży

wane głównie do sterowania
oświetleniem zewnętrznym;

• wyłączniki z czujnikiem ru

chu włączają oświetlenie w

momencie pojawienia się w
ich polu widzenia osoby i wy

łączające je po pewnym cza

sie. Czas, w którym pali się

światło może być regulowany
w pewnym zakresie. Rozwią
zania te mogą znaleźć zasto
sowanie do sterowania oświe

tleniem na klatkach schodo

wych, garażach itp. Silne re
flektory

z czujnikiem

ruchu

mogą stanowić element syste
mu zabezpieczającego dom.

Elektryczność w domu

Schemat ideowy montażu automatu do otwierania furtki.

AUTOMA

TYCZNE

OTWIERANIE

DRZWI

W domu, do którego w cho

dzi się przez furtkę warto zasto
sować proste zabezpieczenie w

postaci automatu do otwierania

furtki. Niezbędne elementy, a
więc zamek elektrom agnetycz

ny, transformator, przełącznik i

przewód niskonapięciowy m o

żemy nabyć w specjalistycz

nym sklepie. Przewód powinien

być

wyposażony

w izolację

przeciwwilgotnościową do ukła

dania na zewnątrz budynku.

W furtce instalujem y zamek

elektromagnetyczny. Następnie
według

fabrycznej

instrukcji

montażu lub według schematu

zam ieszczonego obok, za po

mocą dwużyłowego przewodu
niskonapięciowego łączymy ze

sobą poszczególne elementy.

Po położeniu przewodu i połą

czeniu transform atora z zam

kiem

oraz

przełącznikiem ,

transform ator przyłączam y do

domowej instalacji elektrycznej

(220 V). Na koniec spraw dza
my poprawność działania całe

go układu, po naciśnięciu prze
łącznika rygiel zam ka elektro

m agnetycznego powinien się

odblokować i umożliwić otwar

cie furtki.

Automat do otwierania drzwi

możemy rozbudować o dom o

fon

um ożliwiający nie tylko

zdalne otwieranie drzwi, lecz

także porozum iewanie się z

osobą, która chce/wejść do do

mu lub mieszkania. Przy furtce

warto

zainstalow ać

lampę

oświetleniow ą wyposażoną w

czujnik ruchu. W ten sposób
znacznie zwiększym y zabez

pieczenie domu.

301

Elektryczność w domu

ŹRÓDŁA ŚWIATŁA

1 ,2 Niskonapięciowe

8 Tradycyjne świetlówki

17 Żarówka bursztynowa

żarówki halogenowe

9 Żarówka mleczna

18 Żarówka przeźroczysta

3 Niskonapięciowe

10 Żarówka „lustrzana”

„kroplowa”

reflektory halogenowe

11 Żarówka świecowa

19 Świetlówka

4 Świetlówka energoo

12, 13 Reflektor

energooszczędna G 23

szczędna G 24d

halogenowy 220/230 V

5 - 7 Energooszczędne

14, 15 Żarówki

świetlówki z gwintem

odbłyśnikowe

E 27

16 Żarówka opalowa

303

INSTALACJE SANITARNE

Gdy coraz trudniej o dobrego rzemieślnika, a ceny ich usług

stale rosną, trzeba pomóc sobie samemu. Drobne naprawy,

wymiana uszczelek w cieknącym zaworze nie powinna

stanowić problemu dla majsterkowicza. Przy zastosowaniu

nowoczesnych materiałów: miedzi, tworzyw sztucznych, również

wykonanie instalacji wodnej własnymi siłami jest możliwe.

Instalacje sanitarne

NARZĘDZIA DO PRAC

PRZY INSTALACJACH SANITARNYCH

1 Imadło obrotowe
1 a Szczęka do mocowa

nia okrągłych

przedmiotów

2 Wiertła do betonu

3 Wiertarka elektryczna

4 Palnik lutowniczy

gazowy

5 Pojemnik z gazem
6 Lut (cyna lutownicza)
7 Pasta lutownicza
8 W ełna stalowa

9 Szczotka druciana

10 Kątownik
11 Pilnik okrągły
12 Pilnik płaski
13 Szczypce nastawne

do armatury wodnej

14 Szczypce uniwersalne

(„kombinerki”)

15 Szczypce nastawne

do rur („żabka”)

16 Szczypce do rur

nastawne, ciężkie

17 Młotek dwuobuchowy
18 Młotek ślusarski

19 Przecinak z nakładką

ochronną

20 Przymiar składany
21 Poziomnica
22 Piłka do metalu z brze

szczotem bimetalowym

23 Zestaw wkrętaków
24 Taśma uszczelniająca,

teflonowa

25 Włókno lniane (pakuły)
26 Komplet kluczy do śrub

kołkowych

27 Uszczelki

307

PRZYŁĄCZENIE

UMYWALKI

Przyłączenie umywalki obej

muje: zam ocowanie umywalki

w ścianie, zamontowanie na jej

obrzeżu baterii, przyłączenie jej
do sieci wodociągowej ciepłej i

zimnej wody oraz przyłączenie

do instalacji kanalizacyjnej. W

umywalkach m ontujem y bate

rie, które służą do zamykania i

otwierania przepływu wody i
syfony, których zadaniem jest
zamykanie słupem wody sieci

kanalizacyjnej, aby zapobiec

wydzielaniu się z niej przyk

rych zapachów.

Schemat podłączenia baterii

(1) do zaworów przelotowych
kątowych (2) przewodów ciepłej

i zimnej wody oraz odpływu po
przez syfon (3) przedstawia ry

sunek w prawym dolnym rogu.

Przy montażu baterii (rys. 1) pa

miętajmy o założeniu na jej

górną i dolną część pierścieni

uszczelniających (a). Zanim do
kręcimy nakrętkę (c), podłóżmy

pod nią specjalną podkładkę
metalową (b). Po zamocowaniu
baterii jej dwa miedziane prze

wody doprowadzające ciepłą i
zimną wodę łączymy za pomo

cą nakrętek (a) przyłączy ela
stycznych z zaworem kątowym

(rys. 2). Po zamocowaniu bate

rii i podłączeniu do niej ciepłej i

zimnej wody przystępujemy do

podłączenia odpływu (rys. 3).

Najpierw w otworze odpływ o

wym umywalki zakładam y gór

ną część rury wylotowej (a) i

uszczelniamy połączenie kitem

trwale plastycznym, np. siliko

nem. Następnie łączym y ją za
pomocą nakrętki z dolną czę

ścią rury wylotowej (b). Pamię

tajmy o założeniu uszczelki.

Gdy rura przesuwna (f) okaże

Instalacje sanitarne

się za długa, możemy ją przy
ciąć tak, by wchodziła do kolan

ka (g) przynajmniej na głębo
kość 5 cm. Po dopasowaniu ru
ry przesuwnej (f) za pomocą

nakrętek z uszczelkami, dokrę

camy kolanko syfonu i łączymy

je z instalacją kanalizacyjną.

Na końcu montujemy i dokonu

jem y regulacji zespołu drążków

dźwigniowych (c, d) zam ykają
cych zatyczką (e), odpływ wody

z umywalki.

308

Instalacje sanitarne

PRZYŁĄCZENIE

ZLEWOZMY

WAKA

Przyłączenie baterii do insta

lacji wodnej i odpływu zlew o

zmywaka do instalacji kanaliza

cyjnej jest podobne jak podłą
czenie umywalki. Obecnie przy
zlewozm ywakach montuje się

prawie wyłącznie baterie stoją

ce z wylewką obrotową. Nie

które zlewozm ywaki dostępne

w handlu wykonane ze szla

chetnej stali lub em aliowane

posiadają fabrycznie wykonany

otwór do zam ocowania baterii.

Gdy zakupim y zlewozm ywak
bez otworu, będziem y musieli

wykonać go sam odzielnie. Ze
względu na to, że potrzebny

jest otwór o dużej średnicy,

najlepiej jest go wykonać w

dwóch fazach. Najpierw wierci

my otwór zwykłym wiertłem, a
następnie rozwiercam y go do

potrzebnej średnicy za pomocą
pogłębiacza stożkowego. Gdy

takiego narzędzia nie posiada

my, możemy otw ór wykonać

piłką włosową z brzeszczotem
do cięcia stali, a obróbkę w y

kańczającą wykonać pilnikiem.

Tak jak przy umywalce, tak i

przy

zlewozmywaku

baterię

(rys. 1) mocujemy za pomocą

nakrętki (d), podkładki metalo

wej (c) i dwóch uszczelek (a, b).

Rurki baterii łączymy z zawora

mi kątowymi za pomocą przyłą

czy elastycznych z nakrętkami.

Zespół odpływowy (rys. 3)

składa się nie tylko z syfonu

lecz także z rury odpływowej

(e) podłączonej do otworu prze

lewowego (f). Najpierw zakłada
my sitko otworu odpływowego

zlewozmywaka (a). Za pomocą
wkręta (b) łączymy główną rurę

spustową (d) z sitkiem. Pamię

tajmy o uszczelce (c). Przed

połączeniem rury spustowej z
syfonem montujemy łączniki (h,

k) do odprowadzenia wody z

maszyny do mycia naczyń i
pralki.

309

Instalacje sanitarne

PRZYŁĄCZENIE

WANNY

Aby woda bez trudności od

pływała z wanny, musi być za
pewniony odpowiedni jej spa

dek w kierunku odprow adze

nia. Spadek powinien wynosić

około 1 do 3 cm na metr bieżą
cy rury odpływowej. Jeśli w an

nę będziemy obudowywać, mu

simy pozostawić otwór w obu
dowie umożliwiający dostęp do
syfonu w celu jego późniejszej

konserwacji i ewentualnej na

prawy. W ymiary otworu zależą

od wielkości syfonu i formatu

płytek użytych do obudowy

wanny.

Na rysunku w dolnym pra

wym rogu przedstawiono sche

mat przyłączenia do wanny sy

fonu (1) i rury przelewowej (2).

Nad wanną znajduje się bateria

ścienna (3) z natryskiem ręcz

nym. Na rys. 1 przedstawiono z

jednej strony sposób połączenia

korpusu spustu (d) z kratką od
pływową wanny (a), a z drugiej

strony z rurą przelewową (i).

Kratkę umieszczamy w otwo
rze odpływowym wanny i wkrę

camy wkręt (b). Korpus spustu

(d) łączymy nakrętką z syfo
nem (e), następnie z kolankiem

(f) i rurą wylotową (g), którą łą

czymy z instalacją kanalizacyj

ną. Rysunek 2 pokazuje jak
przyłączyć do wanny rurę prze

lewową (i). Łączymy ją nakrętką

(k) z przelewem wanny oraz

kolankiem (h) z kratką przele

wową.

Baterię (rys. 3) przyłączamy

do instalacji ciepłej i zimnej wo

dy za pomocą kolanka m im o-
środowego (a), które niweluje
ewentualne różnice w rozsta

wie końcówek instalacji wodnej,

a przyłączem baterii. Końcówki

kolanka mimośrodowego owija
my włóknem lnianym i łączymy

z końcówkami

rur

instalacji

wodnej. Następnie zakładam y

rozetę maskującą (b), uszczel
kę (c) i mocujemy baterię nak
rętkami (d). Do baterii podłącza

my przez końcówkę (e) wąż z
nakrętką doprowadzający wodę

z baterii do sitka natrysku.

310

Instalacje sanitarne

PRZYŁĄCZENIE

NATRYSKU

Przed

przystąpieniem

przyłączenia natrysku trzeba

odpowiednio umocować bro
dzik. Zazwyczaj mocuje się go

na specjalnie wykonanej pod

murówce, którą pokrywa się

glazurą. Do podmurówki mocu

je się również obudowę natry

sku, która wykonana jest z pro

fili alum iniowych lub z tw orzy

wa sztucznego oraz ścianki ze

szkła organicznego.

Przyłączenie natrysku obej

muje montaż syfonu i połącze

nie go z instalacją kanalizacyj
ną (1) oraz specjalnej baterii (2)

z natryskiem wiszącym m oco
wanym przesuwnie na ścianie

(3). Pracę rozpoczynam y od

zam ocowania

specjalnego

układu odpływowego (a). Połą

czenie uszczelniamy kitem sili

konowym. Następnie zakłada
my uszczelkę (b) i pierścień
metalowy (d). Całość przykrę

camy nakrętką (c). Pierścień

metalowy wyposażony jest w

połączenie z kablem uziem ia

jącym. Podłączenie uziemienia

chroniącego

przed skutkami

ewentualnego przebicia prądu

z instalacji elektrycznej pow i

nien

wykonać

elektryk

uprawnieniami. Potem łączymy

kolanka syfonu (e, f) z rurą w y
lotową (g) za pomocą nakrętek

z uszczelkami. Przy obudowy

waniu natrysku trzeba pozosta
wić okienko rewizyjne um ożli
wiające dostęp do syfonu.

Następnym

krokiem

jest

przyłączenie ściennej baterii

natryskowej (2) do instalacji

ciepłej i zimnej wody. W yko

rzystujemy do tego celu kolan
ka m im ośrodowe (a). S zczel
ność połączenia zapewnia owi

nięcie końcówek kolanek włók

nem lnianym oraz zastosow a
nie uszczelek (c). Nie zapo

mnijmy o rozetkach m askują

cych (b). Na ścianie natrysku

m ocujem y kołkami rozporowy
mi i wkrętami drążek do zawie

szania rączki z sitkiem. O gni

wo łączące rączkę natrysku

można przesuwać po drążku w

górę i dół i zakleszczać na od

powiedniej wysokości.

311

Instalacje sanitarne

PRZYŁĄCZENIE

PŁUCZKI

Do płukania miski ustępowej

powszechnie

stosow ane

są

płuczki i niekiedy spłukiw acz

ciśnieniowy. Automat spłukują
cy czerpie wodę bezpośrednio
z instalacji wody w ykorzystu

jąc panujące w niej ciśnienie.

W płuczce

ustępowej

woda

jest przechowywana w zbiorni

ku, a po naciśnięciu dźwigni

wypływa rurą spustową do mi

ski ustępowej.

Po zdjęciu pokrywy płuczki

zaznaczamy na ścianie miejsce
otworów na wkręty mocujące.
Zbiornik mocujemy na wkręty i

kołki rozporowe. Otwór wyloto

wy płuczki musi znajdować się
w osi symetrii otworu wlotowe

go miski ustępowej. Następnie

na końcówce rury zasilającej za
pomocą

odpowiedniej złączki

wkręcamy

zawór

przelotowy

skośny (a), którym można odci

nać dopływ wody do płuczki. Dla
uszczelnienia połączenia,

gwint nawijamy pakuły w kie

runku przeciwnym do kierunku

obrotu zaworu. W zależności

od odległości między zaworem
a zbiornikiem (d) dopasowuje

my długość rurki doprowadzają

cej wodę (c). Rurkę na obu jej

końcach mocujemy nakrętkami.

Następnie w sposób pokazany
na rys. 2 rurą w kształcie kolan

ka (e) łączymy zbiornik płuczki z

miską ustępową. Szczególnie

starannie należy wykonać połą
czenie za pomocą kołnierza gu

mowego (f).

Średnica końcówki automatu

spłukującego (a) do połączenia

z rurą instalacji wody wynosi

3A cala. Do połączenia stosuje

my złączkę

odpowiedniej

średnicy. Po dokręceniu auto

matu i ustawieniu go w pozycji

pionowej, łączymy go rurą do
prowadzającą wodę (e) z otwo

rem wlotowym miski ustępowej.
Połączenia wykonujem y odpo

wiednią kształtką - króćcem (c)

i kołnierzem gumowym (f).

312

Instalacje sanitarne

PRZYŁĄCZENIE

BIDETU

Armatura i sposób podłącze

nia bidetu są bardzo podobne

do podłączenia i armatury umy

walki (patrz s. 308). Armatura

składa się z baterii bidetowej

(1) z przegubowo zam ontowa

ną wylewką zakończoną perla-

torem (napowietrzaczem ) oraz

syfonu rurowego (2) ze spu
stem i grzybkiem zam ykają

cym odpływ, sterowanym m e
chanizmem dźwigniowym . Do

przyłączenia bidetu potrzebne

jest doprowadzenie instalacji

ciepłej i zimnej wody. Miskę bi
detową ustawiamy na podłodze
i zaznaczam y miejsca jej mo

cowania. Po wywierceniu otwo

rów umieszczamy w nich kołki

rozprężne. Pod miskę, dookoła

jej dolnego brzegu nakładamy

warstwę kitu silikonowego lub
akrylowego i po wypoziom o-

waniu przykręcam y ją w kręta

mi.

Baterię mocujemy (rys. 1) na

obrzeżu miski bidetowej, na
górną i pod dolną krawędź mi
ski zakładam y gumowe pier
ścienie uszczelniające (a) oraz
podkładkę m etalową (b). C a

łość skręcam y nakrętką (c).

Miedziane rurki baterii dopro

wadzające do niej ciepłą i zim

ną wodę obcinamy do potrzeb
nej długości i łączymy je za po
mocą stożka zaciskowego (b) i

nakrętki (a) z zaworem kąto

wym (rys. 2).

Na rysunku 3 przestawiono

sposób przyłączenia syfonu ru

rowego. Spust (a) wraz z grzyb

kiem (h) i uszczelką (b) wkłada

my do otworu odpływowego mi

ski, podkładamy uszczelkę (d) i
skręcamy go z korpusem syfo

nu (c). Za pomocą nakrętki (k)

przyłączamy do korpusu rurę

syfonu (i), którą łączymy z rurą

wylotową. Na końcu regulujemy

mechanizm dźwigniowy (e, f, g)

sterujący grzybkiem.

313

Instalacje sanitarne

NAPRAWA

ZAWORÓW

WODOCIĄGO

WYCH

1. Jeśli woda cieknie z zaworu przy umywalce czy wannie, to przyczyną może być

zużyta uszczelka.

Naprawa cieknącego zaworu

wodociągowego, tak bowiem w

nom enklaturze technicznej na

zywa się urządzenie zwane po

pularnie kranem, nie sprawia

większych trudności. Każdą na

prawę zaworu rozpoczynam y

od odcięcia dopływu wody. W

nowych instalacjach montuje

się zawory kątowe pod umy

walką po to, by nie trzeba było

odcinać całej instalacji przy w y

mianie uszczelki. W starszych
instalacjach zawory odcinają

dopływ wody do całego domu

lub mieszkania. Przyczyną nie

szczelności zaworu jest uszko
dzenie jednej z uszczelek lub

jej zanieczyszczenie. Najczę

ściej dochodzi do uszkodzenia

uszczelki znajdującej się na

grzybku zaworu (fot. 3 -4 ). Po

2. Części składowe zaworu baterii

umywalkowej.

wyjęciu kolorowej przykrywki
wkręta m ocującego pokrętło,

wykręcamy wkręt i zdejmujemy

pokrętło. Następnie po obłoże
niu obudowy zaworu grubą tka

niną odkręcam y ją szczypcami
nastawnymi. Kluczem płaskim

odkręcam y zawór. Na dolnej
części zaworu zwanej grzyb

kiem znajduje się uszczelka za

mocowana nakrętką. Po odkrę-

314

Instalacje sanitarne

ceniu nakrętki należy dokładnie
oczyścić grzybek i założyć no

wą uszczelkę. Uszczelka nie

powinna mieć większej średni

cy niż średnica grzybka. Do za

worów zimnej wody stosuje się

uszczelki z twardej gumy, a

zawory ciepłej wody wymagają

uszczelek fibrowych lub skórza

nych. Niekiedy przyczyną nie
szczelności są osady na gnie-

ździe zaworu, który jest zam y

kany uszczelką grzybka. Nale

ży je usunąć. Może się jednak
okazać, że w gnieździe, w wy

niku korozji powstały wżery,
które powodują nieszczelność.

W tym może pomóc tylko rege

neracja

gniazda

w specjali

stycznym warsztacie. Po w y

mianie uszczelki i oczyszcze

niu gniazda zaworu

należy

skręcić wszystkie zdem ontowa
ne części zaworu.

Drugim miejscem, z którego

często wycieka woda jest dła
wik zaworu. Niekiedy do likwi
dacji wycieku wystarczy dokrę
cenie nakrętki dławika. Jeśli to

nie pomoże, trzeba wykręcić

dławik i wym ienić uszczelnie

nie. Przy braku uszczelki moż
na nawinąć na dławik parę zwo

jów pakuł lnianych. W nowo

czesnych zaworach sterowanie
wypływem wody odbywa się za

pomocą głowicy suwakowej w

której wymiana uszczelek odby

wa się w podobny sposób.

3. W taki sposób odkręcamy obudowę.

4. Kluczem odkręcamy nakrętkę.

Zużyta uszczelka grzybka.

6. Zakładamy nową uszczelkę.

7. Wkręcamy zawór

8. i obudowę z pokrętłem.

315

Instalacje sanitarne

ZATKANA UMYWALKA

Przyczynę powodującą za

tkanie się umywalki możemy
łatwo ustalić i usunąć. Pro

stym sposobem usunięcia za

tkania jest użycie przepycha-

cza składającego się z ela
stycznej

półkuli

gum owej

trzonka. Przed jego użyciem

należy zatkać otwór przelewo

wy umywalki. Gumową półkulę

przepychacza nakładam y na
otwór odpływ ow y umywalki i

silnie „pom pujem y” . Jeśli próby

przepchania ciał powodujących

zatkanie umywalki nie powiodą
się,

trzeba

rozebrać

syfon

um ywalkowy i gruntow nie go

oczyścić. W starych modelach
syfonów kolankowych należy
odkręcić śrubę znajdującą się

w najniższym punkcie kolan

ka, podstawić wiadro lub inny
pojem nik i za pomocą drutu

usunąć zanieczyszczenia. W

syfonach butelkowych w ystar
czy odkręcić dolną, półkolistą
część syfonu, która stanowi
osadnik ciał stałych przepływa

jących przez syfon. Po oczy

szczeniu

i umyciu osadnika

warto za pom ocą drewienka i

szczotki do czyszczenia bute

lek wyczyścić wnętrze korpusu

osadnika. W podobny sposób
dokonujem y przeglądu i czy

szczenia syfonów rurowych.

Po odkręceniu nakrętek, zd ej

m ujem y kolanko syfonu, które

czyścim y szczotką do butelek.

Jeśli syfon nie zawierał zanie

czyszczeń, to przeszkoda unie

możliwiająca spływ wody może

tkwić głębiej w rurze wylotowej

i sięgać do pionu kanalizacyj

nego. W takim przypadku trze
ba zastosow ać specjalną ela
styczną spiralę do czyszczenia

rur odpływowych i wylotowych
(patrz fot. 6). Spirala na je d

nym z jej końców zaopatrzona

jest w korbkę lub uchwyt. Po

włożeniu spirali do rury należy

za pom ocą korbki nadać jej

ruch obrotowy. W ten sposób
można usunąć z rury nawet

duże zanieczyszczenia. Za po

mocą spirali m ożem y również
udrożnić miskę ustępową. W

podobny sposób należy czy

ścić syfony przy wannie, bide
cie czy zlew ozm yw aku. Aby

zapobiec zatykaniu się syfo

nów, należy je okresowo grun

townie oczyścić i wymyć.

1. Z umywalki nie spływa woda. Trzeba usunąć przeszkodę.

316

Instalacje sanitarne

2. Szczypcami odkręcamy nakrętki ko

lanka syfonu.

5. Przy okazji czyścimy także rurę wylo

tową umywalki.

6. Bieżącą wodą spłukujemy resztki
brudu.

3. Po odkręceniu obu nakrętek możemy

wyjąć kolanko.

4. Brud i zanieczyszczenia usuwamy
szczotką do butelek.

317

Instalacje sanitarne

1. Wnętrze płuczki po zdjęciu pokrywy.

Wszystkie części można łatwo rozebrać

do przeglądu i naprawy.

NAPRAWA

PŁUCZKI

Nowsze modele płuczek mo

gą się nieco różnić konstrukcją,

lecz ich zasada działania jest

taka sama. Płuczka składa się

ze zbiornika wraz z pokrywą,

zaworu dopływowego sterowa

nego pływakiem, mechanizmu

opróżniania

płuczki

z wody

oraz zaworu odpływowego. W

większości konstrukcji zawór

dopływowy je st zam ykany za
pomocą dźwigni i um ieszczo
nego na niej pływaka. Gdy wo

da osiągnie ustalony pływakiem

poziom, następuje samoczynne
i trwałe odcięcie jej dopływu.

Po spuszczeniu wody z płuczki

za pomocą mechanizmu dźwig

niowego lub wyciągnięciu su

waka unoszącego zawór spu

stowy, pływak opadnie w dół i
spowoduje autom atyczne ot
warcie zaworu dopływowego i

napływ

wody

zbiornika

płuczki.

Do najczęściej w ystępują

cych usterek w działaniu płucz

ki należy ciągłe wyciekanie w o

dy do miski ustępowej. Przy

czyną jest najczęściej źle dzia

łający

zaw ór

wylotowy.

płuczkach

z mechanizmem

opróżniania polegającym

wyciąganiu do góry suwaka za

318

Instalacje sanitarne

woru, należy odkręcić uchwyt
osadzony w pokrywie płuczki.

Po zdjęciu pokrywy płuczki w yj

mujemy korpus zaworu wyloto

wego,

usuwamy ewentualne

zanieczyszczenia

osadzone

przy

otworze

wylotowym

uszczelce zaworu, które mogą

być przyczyną wyciekania w o

dy. Drugą przyczyną może być

nieprawidłowe zawieszenie kor
pusu zaworu na suwaku lub

dźwigni opróżniającej. Zaw ie
szenie należy tak wyregulować,

by korpus zaworu swobodnie

zam ykał otwór wylotowy. Gdy

po tych zabiegach woda nadal

wycieka

należy

wym ienić

uszczelkę zaworu.

Przyczyną

nieprawidłowo

działającej płuczki może być

również nieszczelność zaworu

dopływowego. Po jego rozebra

niu należy go dokładnie wyczy

ścić

i ewentualnie wymienić

uszczelkę. Gdy woda nie dopły

wa do płuczki, jest to najczę
ściej spowodowane zatkaniem
sitka w rurze dopływowej. Trze

ba je oczyścić, a gdy jest sko

rodowane, należy je wymienić

na nowe. Po założeniu napra

wianych części płuczki, przy ot

wartym jeszcze zbiorniku, regu

lujemy pływak i sprawdzamy

czy płuczka działa prawidłowo.

2. Podstawowe części płuczki powinny

być okresowo myte i czyszczone, za
nim coś się popsuje.

4. Uszkodzona uszczelka korpusu za

woru odpływowego jest najczęściej

przyczyną wyciekania wody z płuczki

do miski ustępowej.

3. Zawór dopływowy tak jak inne części

wykonany jest z tworzywa sztucznego.

Przy ich demontażu trzeba postępować

ostrożnie.

5. Zużyta uszczelka zaworu dopływo

wego może być powodem nieszczelno

ści zaworu. Przy wysokim ciśnieniu wo

dy w instalacji wodociągowej wymaga
okresowej wymiany.

319

NAPRAWY I REMONTY WOKÓŁ DOMU

Posiadanie bądź wynajmowanie domu wiąże się

z koniecznością wykonywania różnych napraw i remontu.

W tym rozdziale prezentujemy przykłady napraw, które

z powodzeniem możemy wykonać sami bez konieczności

wzywania rzemieślników.

Naprawy w domu i wokół domu

Wyroby ze zwykłej stali i że

liwa pod wpływem czynników

atm osferycznych

i zanieczy

szczeń chem icznych (kwaśne
deszcze) podlegają procesowi

korozji. W wyniku reakcji che

micznej lub elektrochem icznej

na powierzchni przedm iotów

tworzy się warstwa rdzy składa

jąca się głównie z uwodnione

go tlenku i wodorotlenku żela
za. G runtowne oczyszczenie

przedmiotów z rdzy jest warun

kiem skutecznej ochrony anty
korozyjnej w postaci powłok

malarskich.

Usunięcie rdzy z mocno sko

rodowanych przedmiotów moż

na przeprowadzić dwoma meto

dami: mechaniczną i chem icz

ną. Ręczne usuwanie rdzy za

pomocą szczotki drucianej jest

bardzo uciążliwe i mało wydaj

ne. Trzeba sięgnąć po wiertarkę

zaopatrzoną w różnego rodzaju

szczotki druciane i w przysta

wkę z tarczą na płótno ścierne.

Bardzo pomocna jest szlifierka

kątową z odpowiednią ścierni

cą. W przypadku oczyszczania

mocno skorodowanego przed
miotu stosuje się młotkowanie,

czyli odbijanie rdzy.

Przedm ioty stalowe pokryte

cienką warstewką rdzy można

oczyścić chem icznie stosując
odrdzew iacze fosforowe. Odr-
dzew iacz nakłada się na po

wierzchnię oczyszczanego ele

mentu za pom ocą pędzla lub

szm atki. Pozostałości odrdze-

1. Do ręcznego i mechanicznego usu

wania rdzy stosuje się szczotki drucia

ne, płótno ścierne i szpachle.

2. Po pewnym czasie rdza atakuje po

wierzchnie pokryte farbami ochronnymi.

4. Wygodniej jest pracować szczotką
zamocowaną w wiertarce.

3. Odrdzewianie szczotką drucianą jest
męczące, ale skuteczne.

5. Szczotkę obwodową stosujemy przy

czyszczeniu większych powierzchni.

323

Naprawy w domu i wokół domu

6. Szlifierka kątowa zaopatrzona w od

powiednią ściernicę skutecznie usuwa

rdzę.

7. Tę powlekaną tarczę z drutu stalo

wego mocujemy na krążek gumowy.

8. Tarczą z płótnem ściernym zamoco

waną w wiertarce nie tylko usuwamy

rdzę, lecz także szlifujemy powierzchnię.

9. Możemy również używać szlifierki
oscylacyjnej.

10. Końcową obróbkę możemy prze

prowadzić wełną stalową.

11. Materiały ścierne: płótno i papier

ścierny o różnym uziarnieniu i wełna
stalowa.

324

Naprawy w domu i wokół domu

wiacza należy zmyć wodą.

Rdzę można także usuwać

przez w ytraw ianie. Do w ytra

wiania stosuje się m ieszaniny

kwasu solnego, siarkowego lub

azotowego. W ytrawiany przed

miot powinien być zanurzony w
kąpieli trawiącej. Przy dużych

przedmiotach kwasy nanosi się

na jego powierzchnię za pomo

cą pędzla. Po zakończeniu tra

wienia przedmiot należy obficie

spłukać bieżącą wodą.

12. Środki chemiczne do usuwania i

przetwarzania rdzy.

W ostatnim czasie pojawiły

się specjalne farby reagujące
chemicznie z rdzą i nie wyma

gające jej usuwania. Są one
szczególnie

przydatne

przy

konserwowaniu np. ogrodzeń z

siatki drucianej, z której bardzo

trudno jest usunąć rdzę. Farby
tego typu tworzą na powierz

chni skorodowanych elementów

trwałą powłokę antykorozyjną w

wyniku reakcji chemicznej za

chodzącej między farbą a pro-

13. Warstwę gruntującą można utwo

rzyć z preparatu cynkowego.

duktami korozji, tj. tlenkami i

wodorotlenkami żelaza. W wy

niku działania farby, tlenki żela

za i powierzchniowe warstwy
stali zostają przetworzone w

nierozpuszczalne i nieaktywne
kompleksowe związki chem icz
ne. Godne polecenia są farby

na bazie wody, nie zawierające

rozpuszczalników.

Powłoki lakiernicze są najczę

ściej stosowanym sposobem za

bezpieczenia metali przed koro

zją. Powłoka malarska na podło

żu metalowym składa się z

warstw podkładowych, których
zadaniem jest ochrona metalu

przed korozją oraz warstw na

wierzchniowych, zabezpieczają
cych z jednej strony podkład an

tykorozyjny, a z drugiej nadają

cych powłoce wymagane wy

kończenie. Jako farby antykoro

zyjne należy stosować farby nie

zawierające ołowiu.

14. Głębsze wżery wypełniamy szpa-

chlówką.

15. Antykorozyjna farba podkładowa

stanowi skuteczną ochronę.

325

Naprawy w domu i wokół domu

1. Wymiana tej rynny dachowej jest ko

nieczna.

Zadaniem rynien i rur spu

stowych jest szybkie odprow a
dzenie z połaci dachu wody

deszczowej lub topniejącego
śniegu. W przypadku uszko
dzenia rynny, rury spustowej

lub ich niedrożności dochodzi

do zawilgocenia ścian budynku

i ich uszkodzenia. Sprawny sy

stem odprowadzenia wody de
szczowej jest niezbędnym ele

mentem ochrony budynku. Do

niedawna stosowano rynny w y
konywane z blachy stalowej

ocynkowanej lub z blachy cyn

kowej,

które

pod wpływem

czynników atm osferycznych i

zanieczyszczeń

chemicznych

szybko niszczały, nawet pom i

mo ich starannej konserwacji.

Naprawa i wym iana rynien z

blachy ocynkowanej wymaga

dużych umiejętności, toteż czę

sto trzeba korzystać z usług

blacharza.

Natomiast

coraz

częściej stosowane rynny z

twardego PCW są pozbawione

wielu wad rynien wykonanych z

blachy i są bardzo proste w
montażu. Nie wymagają powło

ki malarskiej oraz są niezwykle

odporne na działanie agresyw

nych czynników atm osferycz
nych i wód opadowych. Poza

okresowym czyszczeniem nie

wym agają prawie żadnej kon
serwacji.

Do montażu rur z PCW nie

potrzeba wielu narzędzi, w y

starczy poziomnica, sznur, mło

tek, wkrętak i piła o drobnym

uzębieniu. Pracę rozpoczyna

my od zamocowania uchwytów

rynnowych. Rynny powinny być

ułożone ze spadkiem od 1 do

5 mm na metr rynny celem za

pewnienia swobodnego odpły

wu wody. Dlatego też m ocuje

my najpierw pierwszy i ostatni
uchwyt.

Między

uchwytami

MONTAŻ

RYNIEN Z PCW

2. Najpierw usuwamy starą rynnę.

3. Pas blachy okapowej też wymaga

wymiany.

326

Naprawy w domu i wokół domu

przeciągamy sznur, według któ
rego

mocujemy

pozostałe

uchwyty w odstępach od 50 do

80 cm. Następnie układamy

rynnę do uchwytów. W zależ

ności od systemu, rynny łączo
ne są z sobą na klej lub spoi

wem stapiającym łączone ele

menty oraz za pomocą różnego

typu łączników zatrzaskowych

z uszczelkami gumowymi. Na

końcu rynny zakładam y odpo

wiednie kształtki, do których zo

staną zam ocowane rury spu

stowe. W tym miejscu warto

zamontować odpowiednie sitko

(kratkę),

które

zapobiegnie

przedostawaniu się liści i in
nych zanieczyszczeń do rury

spustowej. Rurę spustową mo

cujem y do ściany budynku za

pomocą odpowiednich uchwy

tów. poziomnicą kontrolujem y

pionowe ustawienie uchwytów i

rury spustowej.

8. Rynnę wkładamy w uchwyty.

4. Blachę okapową mocujemy za po

mocą uchwytów (żabek).

Wzdłuż linii sznura mocujemy

uchwyty.

9. Mocowanie uchwytu rury spustowej.

5. Sznur rozciągamy pomiędzy uchwy

tami rynny.

7. Odcinki rynny łączymy za pomocą

odpowiedniego łącznika.

10. Rury z PCW można łatwo przyci

nać do potrzebnej długości.

327

Naprawy w domu i wokół domu

KONSERWACJA SPOIN

DYLATACYJNYCH

Woda penetrtijąccFńie wypełnione

szczeliny dylatacyjne może wyrządzić

wiele szkody, szczególnie zimą. Wszelkie

ubytki w szczelinach' dylatacyjnych

należy w porę uzupełniać.

328

Naprawy w domu i wokół domu

1. Pierwszym krokiem jest gruntowne

oczyszczenie spoin z chwastów i usu

nięcie luźnych kawałków smoły.

2. Większe dziury szczeliny dylatacyj

nej wypełniamy piaskiem.

3. Odłamki smoły układamy w szczeli
nie.

4. Następnie lampą lutowniczą pod

grzewamy smołę, która w stanie cie

kłym łatwo wypełni szczelinę.

5. Przy większych ubytkach, wlewamy

do spoin smołę z puszki.

6. Usuwamy nadmiar smoły.

Szczeliny dylatacyjne możemy

również wypełniać materiałem

bitumicznym do stosowania na

zimno lub kitem trwale plasty

cznym.

329

Naprawy w domu i wokół domu

1. W okresie zimy spoiny zostały

uszkodzone i wymagają naprawy.

Po stopieniu ostatniego śnie

gu należy dokonać przeglądu
stanu posadzki z płytek cera

micznych na balkonie lub tara

sie. Może się niestety okazać,

że w czasie zimy doszło do

uszkodzenia spoin między pły

tkami, a nawet do odspojenia i

poluzowania płytek posadzko

wych. Gdy w fugach powstają

nawet niewielkie szczeliny i
pęknięcia, to dostająca się do

nich w czasie mrozów woda

zamarza i rozszerzając się ni
szczy spoiny. Niekiedy zdarza
się, że płytki „na oko” prezentu

ją się nieźle, niemniej jednak

nie trzymają się dobrze podłoża
i w trakcie

eksploatacji

sadzki odpadają po pewnym
czasie. Można to wykryć wcze

śniej poprzez delikatne obstu-

kanie płytek. Gdy uderzając w

płytkę usłyszymy głuchy odgłos
może to oznaczać, że płytka

jest słabo związana z podło

żem. Jeśli stwierdzimy, że pły

tki słabo trzymają lub są odspo

jone od podłoża, to powinniśmy
je wyjąć, oczyścić z resztek

zaprawy i osadzić na nowo.

Podłoże również powinno być

starannie oczyszczone. Płytki

należy osadzić na nowo, uży

wając mrozoodpornej zaprawy

klejącej. Po rozrobieniu z wodą

zaprawy klejącej do stosowania

na zewnątrz pomieszczeń na
nosimy ją w odpowiedniej ilo

ści na podłoże i osadzamy pły

tkę. Płytkę postukujem y kloc-

330

Naprawy w domu i wokół domu

kiem drewnianym aż zrówna

się dokładnie z poziomem po

zostałych płytek. Zanim przy

stąpimy do ponownego spoino

wania powinniśmy odczekać aż
zaprawa wyschnie.

Gdy po przeglądzie stwierdzi

my, że naprawy wymagają jedy
nie spoiny między płytkami, to

możemy przeprowadzić ją w

sposób prezentowany na na
szych

zdjęciach.

Najpierw

uszkodzoną zaprawę usuwamy

ze spoin za pomocą przecinaka
odpowiedniej wielkości. Powin

niśmy tę czynność wykonywać

ostrożnie, by nie obluzować pły

tek. Następnie spoiny czyścimy

szczotką drucianą. Po oczy
szczeniu spoin zwilżamy je wo
dą za pomocą pędzla. Zaprawę

do fugowania rozrabiamy z wo
dą do gęstej konsystencji. Na
stępnie kielnią lub szpachlą wy

pełniamy ubytki między płytka

mi. Po lekkim przeschnięciu za

prawy, wygładzamy i modeluje
my powierzchnię spoin. Do od

nawiania spoin zamiast zapra

wy możemy także używać goto
wych kitów trwale plastycznych.

Kity silikonowe lub akrylowe
można nabyć w kartuszach, z
których łatwo wyciska się masę

do spoin.

3. Następnie czyścimy spoiny szczotką
drucianą

5. Wąską kielnią nanosimy zaprawę.

7. Możemy również zastosować kit

trwale plastyczny.

2. Przecinakiem usuwamy luźną zapra

wę ze spoin.

. . . .

i nawilżamy je wodą.

6. Gąbką usuwamy resztki zaprawy.

331

Naprawy w domu i wokół domu

BRUKOWANIE

Różnorodne kostki brukowe

są najlepszym m ateriałem do

wyłożenia tarasu w ogrodzie,

jak i do wybrukowania dróżek i

schodów. A sortym ent kostek

brukowych jest niezwykle bo

gaty. Obok tradycyjnych i dro

gich materiałów kamieniarskich

i klinkierowych coraz częściej

stosuje się kostkę betonową.

Producenci

tak

udoskonalili

technologię

produkcji

kostki

betonowej, że je st coraz bar

dziej podobna do kamieni natu

ralnych.

332

Naprawy w domu i wokół domu

1. Najpierw zdejmujemy trzydziestocen-

2. Usuniętą ziemię, najlepiej od razu

ty metrową warstwę ziemi.

wywieźć z ogrodu.

4. Na krawędziach kostki mocujemy na

5. Podłoże z piasku wyrównujemy za

zaprawę.

pomocą deski.

7. Układamy kostkę po kostce aż cała

dróżka będzie zabrukowana.

8. Przestrzeń między kostkami wypeł

niamy piaskiem, polewamy wodą i

wmiatamy go w szczeliny.

9. Ostateczne wyrównanie powierzchni

bruku przeprowadzamy wibratorem po

wierzchniowym.

3. Mechanicznie ubijamy podłoże utwo

rzone z 25 cm warstwy żwiru i piasku.

6. Na wyrównane podłoże układamy
kostkę brukową.

333

Naprawy w domu i wokół domu

NAPRAWA

ROLETY

W wielu domach do przysła

niania okna służą rolety spu

szczane i zwijane za pomocą

parcianej taśmy. W wyniku co

dziennej eksploatacji taśma ro

lety się przeciera. Gdyby zuży

ta taśm a rolety się przerwała,
to może się zdarzyć, że roleta

wypadnie ze skrzynki i może

uszkodzić szybę okienną. Gdy

zauważym y pierwsze objawy
zużycia taśmy powinniśmy w y

mienić ją na nową.

Często

się

zdarza,

że

skrzynka, w której znajduje się

roleta jest oklejona tapetą. W

takim przypadku trzeba ostrym

nożem naciąć tapetę wzdłuż
brzegów skrzynki, następnie
należy odszukać pod tapetą

wkręty mocujące, odkręcić je i

zdjąć przykrywkę skrzynki role-

towej. Po otwarciu skrzynki po

winniśmy dobrze się przyjrzeć,
w jaki sposób jest zam ocowa

na stara taśma, by nową zam o

cować w ten sam sposób. Przy
okazji możemy sprawdzić stan

techniczny wałka, na który na
wijana jest roleta i ewentualnie

dokonać niezbędnej naprawy.

Następnie powinniśmy zde

montować mechanizm nawija

nia taśmy zamocowany na ścia-

1. Taśmę rolety powinniśmy wymienić

na nową zanim się przerwie.

2. Po nacięciu tapety i odkręceniu

wkrętów mocujących możemy zdjąć

przykrywkę skrzynki roletowej.

334

Naprawy w domu i wokół domu

nie. Bęben urządzenia napina

jącego przed założeniem nowej

taśmy musimy „nakręcić” . Ko

niec taśm y mocujemy specjal
nym

zatrzaskiem.

Zwróćmy

uwagę, czy nawijamy taśmę w

prawidłowym kierunku. Po zwol

nieniu bęben powinien kręcić

się w lewo nawijając taśmę.

3. Demontujemy mechanizm nawijania

taśmy.

4. Nową taśmę przycinamy na wzór
starej.

6. Po odmierzeniu, odcinamy taśmę.

5. Taśmę mocujemy na wałku rolety.

7. Naprężamy bęben i mocujemy koń-

8. Nawijamy taśmę na bęben.

9. Przykręcamy do ściany mechanizm

cówkę taśmy.

nawijania taśmy.

335

Naprawy w domu i wokół domu

WYMIANA

ZAWIASÓW

Zawiasy, na których zaw ie

szono masywne drzwi są bar
dzo obciążone i dlatego po

pewnym czasie ich użytkow a
nia ulegają uszkodzeniu. N aj

bardziej narażone są zawiasy

wkręcane z jednym trzpieniem.

Na naszym zdjęciu widać taki
uszkodzony zawias. Pracę roz
poczynam y od zdjęcia drzwi i

usunięcia zawiasów z drzwi i

ościeżnicy. Najlepiej zam onto

wać nowy zawias, który będzie

bardziej wytrzymały, odpowied
ni do wagi drzwi. W ybraliśm y

zawias kątowy odgięty, który

mocuje się wkrętami w kilku
punktach, przez co zawias jest
bardzo stabilny i może prze
nieść duże obciążenia. Za po
mocą dłuta wpuszczamy górną

część zawiasu do płyty drzwi.

Pozycje starych zawiasów mo

gą nam posłużyć jako punkty
orientacyjne, w którym miejscu

umocować zawiasy. Otwory po

starych zawiasach należy za-

kołkować i zaszpachlować.

Po zam ocowaniu nowego

zawiasu

będą

niewidoczne.

Drzwi po zamocowaniu zaw ia

sów wstawiamy do ościeżnicy i

za pomocą drewnianych klinów

ustawiamy je w prawidłowej

1. Zawiasy z jednym trzpieniem, czę

sto nie wytrzymują obciążenia drzwiami
i ulegają uszkodzeniu.

2. Do mocowania nowych zawiasów

wystarczy młotek, dłuto, wkrętak i od

powiednie wkręty.

336

Naprawy w domu i wokół domu

pozycji. Następnie oznaczam y
miejsca

mocowania dolnych

części zawiasów na ościeżnicy

drzwi. Po zaznaczeniu kontu

rów zawiasu, dłutem w ybiera

my gniazdo i za pomocą wkrę

tów

mocujemy

zawias

ościeżnicy. Drzwi wyposażone

w tak mocne i stabilne zawia

sy będą spełniały swą funkcję
przez długie lata.

3. Zawiasy kątowe mocujemy do

ościeżnicy i płyty drzwiowej w kilku

punktach za pomocą wkrętów odpo

wiedniej długości.

4. Prawidłowo (współosiowo) zamoco

wane zawiasy zapewniają prawidłowe

funkcjonowanie drzwi.

5. Przy zamkniętych drzwiach zawias
kątowy jest niewidoczny.

337

Naprawy w domu i wokół domu

MOCOWANIE

LUSTRA

Lustra są bardzo efektownym

elementem wyposażenia wnętrz

mieszkalnych. Odnosi się to za
równo do sypialni, łazienki, ale

przede wszystkim do niewielkie

go przedpokoju. Lustro bowiem

powoduje optyczne złudzenie

zwiększenia przestrzeni przed

pokoju. W dużym lustrze może

my się przejrzeć od stóp do gło

wy. Jeżeli nie mamy do dyspo
zycji wolnej powierzchni na
ścianie, możemy lustro przymo
cować do drzwi. W handlu ma

my do wyboru wiele rodzajów

luster zarówno w jednolitej tafli,

jak i składających się z kilku

odzielnych, lecz mocowanych

wspólnie

elementów.

Lustro

możemy również zamówić w

zakładzie

rzemieślniczym

odpowiadających nam kształ

tach i wymiarach.

Lustra możemy mocować na

różne sposoby: za pomocą kry

tych wkrętów lub specjalnych

uchwytów, przy zastosowaniu
których nie trzeba wykonywać

otworów w lustrze. Jednak naj

wygodniej można mocować lu
stro za pomocą specjalnej ta
śmy dwustronnie klejącej. W

żadnym przypadku nie należy

używać taśmy do przyklejania

Jeśli nie dysponujemy wolną przestrze

nia na ścianie możemy lustro umoco

wać na drzwiach.

wykładzin podłogowych. Przy

mocowaniu taśmą musimy pa

miętać, że lustro musi być od
razu ustawione w odpowiedniej

pozycji, gdyż taśma nie pozwoli
na późniejszą korektę ustawie
nia lustra. Przed umocowaniem
lustra należy jego tylną powierz

chnię

dokładnie

oczyścić,

szczególnie z tłustych plam.

Aby lustro zostało przyklejone
we właściwej pozycji można na

płycie drzwi, przy użyciu ści

sków śrubowych zamocować w
odpowiednim miejscu dwie łaty

drewniane, jedną w poziomie,
a drugą w pionie. Doświadcze

nie wskazuje, że do zamocowa
nia lustra o wadze około 10 kg

potrzeba minimum 3 m taśmy

klejącej.

Specjalną dwustronną taśmę przykleja
my odcinkami do płyty drzwi i mocuje

my lustro.

338

Naprawy w domu i wokół domu

ZAKŁADANIE KRATEK

WENTYLACYJNYCH

W DRZWIACH

Kratki wentylacyjne są wręcz

niezbędne w drzwiach łazienki,

spiżarni, a nawet kuchni. Za

pewniają szybszą cyrkulację po

wietrza i tym samym lepszą
wentylację pomieszczeń. Kratki
wentylacyjne z tworzywa sztu

cznego można zakupić w stanie
gotowym do zamontowania. Po
wycięciu odpowiedniego otworu

w płycie drzwi montaż kratek

jest bardzo prosty. Po zmierze

niu wielkości wymaganego ot

woru, nanosimy jego wymiary

na płytę drzwi. Kratka powinna

być

usytuowana

w środku

drzwi, w odległości 8 -1 0 cm od

ich dolnej

krawędzi.

Należy

zwrócić uwagę, by otwór był do

kładnie równoległy do krawędzi

drzwi. Aby ułatwić sobie prowa

dzenie piły, wzdłuż wytrasowa

nych krawędzi otworu mocuje

my za pomocą ścisków stolar

skich listwę prowadzącą. Najwy
godniej jest wyciąć otwór za po
mocą piły z uzębieniem na zao

krąglonej części brzeszczotu.

Gdy takiej piły nie posiadamy,
możemy posłużyć się piłą otwor-
nicą lub elektryczną wyrzynarką.

W takim przypadku musimy w

rogach otworu na kratkę wywier

cić otwory, które umożliwią wło
żenie brzeszczotu piły.

1. Najpierw wyznaczamy wymiary wy

cięcia po obu stronach drzwi.

2. Przy użyciu takiej piły nie musimy

nawiercać otworów.

5. Wkładamy je w otwór i mocujemy

wkrętami.

3. Wzdłuż listwy prowadzącej wycina

my otwór.

4. Kratka wentylacyjna składa się z

dwóch elementów.

339

Naprawy w domu i wokół domu

340

NAPRAWA WYKŁADZINY DYWANOWEJ

• \

■

• ■ ł i .

' •

:■

■ * " *

''< &

Naprawy w domu i wokół domu

Uszkodzenia wykładziny dy

wanowej, jak: mocno wytarte

miejsca nie dające się usunąć
plamy, czy dziury wypalone pa

pierosem dają się naprawić i
nie trzeba od razu wymieniać

całej wykładziny.

Oczywiście

pod warunkiem, że przy wymia
nie wykładziny pamiętaliśmy o

tym, by zachować resztki w ła

śnie na wypadek konieczności

jej naprawy. Przystępując do

pracy

wymierzamy

najpierw

uszkodzone miejsce i wycina
my z zapasu nieco większy ka

wałek w kształcie kwadratu lub

prostokąta. Mocujemy go w
miejscu uszkodzenia za pomocą

dwóch cienkich gwoździków lub

igieł. Ostrym nożem do wykła

dzin

wycinamy

uszkodzoną

część wzdłuż brzegów wstawia

nej łaty. Następnie sprawdzamy,

czy zastępczy kawałek wykła
dziny dokładnie pasuje do w y

cięcia, jeśli tak to wklejamy go

na miejsce za pomocą taśmy

obustronnie klejącej. Brzegi łą
czenia przyklepujemy młotkiem.

Przy

naprawie

niewielkich

miejsc w wykładzinie powsta

łych na wskutek zaplamienia lub
wypalenia dziury papierosem

posługujemy się przebijakiem

ręcznym. Z zapasu wykładziny

wycinamy kawałek zastępczy i

przyklejamy go zgodnie z kie

runkiem włókien klejem kontak

towym lub taśmą dwustronnie

klejącą.

W stawkę

również

przyklepujemy młotkiem.

1. Za pomocą przebijaka ręcznego usu

wamy wypaloną dziurę. Przy wykładzi

nie z twardego materiału przebijak po-

bijamy młotkiem.

2. Zwróćmy uwagę, by krawędzie wybi

janego otworu nie były postrzępione. Z

zapasu wykładziny wycinamy wybija-

kiem odpowiednią wstawkę.

3. Wstawkę wklejamy w otwór w wy
kładzinie. Przy niewielkich uszkodze
niach wystarczy klej kontaktowy, przy

większych stosujemy klej do wykładzin.

4. Po wyschnięciu kleju i przeczesaniu

dywanu miejsce naprawy będzie niewi
doczne.

341

Naprawy w domu i wokół domu

NAPRAWA

TAPET

Naprawę malowanej farbą

tapety z włókna szorstkiego

rozpoczynam y od ostrożnego

poobrywania resztek tapety w o
kół uszkodzonego miejsca. Je

śli uszkodzeniu uległa nie tylko

tapeta, ale również ściana, to

powstałą dziurę musimy za-

szpachlować. Ścianę zwilżamy
wodą i nanosim y masę szpa
chlową, którą wyrównujemy po

wierzchnię podłoża. Następnie
z kawałka starej tapety przygo

towujem y odpowiednią łatkę,

która powinna być nieco w ięk

sza od uszkodzonego miejsca.

Robimy to w ten sposób, że

nie przycinam y brzegów łatki
nożem, lecz je obrywamy. W te

dy miejsca łączenia łatki z ta

petą na ścianie będą prawie
niewidoczne. Łatę pokrywamy
klejem i po paru minutach, gdy

łatka namięknie, przyklejamy ją

do ściany w miejscu uszkodze

nia tapety.

Jeśli zostało nam trochę fa r

by, którą malowaliśmy tapetę,

to sprawa jest prosta, jeśli nie,
to musimy spróbować doświad
czalnie dobrać odpowiedni od
cień farby. Po wyschnięciu kleju

malujemy uszkodzone miejsce

za pomocą wałka lub pędzla.

1. Uszkodzoną tapetę z włókna szor- 2. Odrywamy fragmenty tapety wokół

stkiego można naprawić.

uszkodzonego miejsca.

3. Z resztki tapety odrywamy kawałek 4. Po nałożeniu kleju naklejamy łatkę
nieco większy od uszkodzonego miej-

na ścianę,

sca.

342

Naprawy w domu i wokół domu

5. Farbę wlewamy do walka. Przy drob
nych naprawach wystarczy użyć pędzla.

7. Farba jest jeszcze mokra i dlatego

latka jest widoczna.

6. Wałkiem nakładamy farbę na tapetę.

Wałek przesuwamy wzdłuż i w po

przek tapety.

8. Po wyschnięciu farby miejsce repe

racji jest prawie niewidoczne.

Po wyschnięciu farby wstawka

będzie trudna do zauważenia.

Jeśli uszkodzeniu uległa ta

peta papierowa, winylowa czy

strukturalna z wzorem, to po

winniśmy zastosować inną me

todę naprawy. I w tym przy

padku potrzebna nam będzie
resztka tapety, z której w stęp
nie wycinam y wstawkę, w taki

sposób, aby wzór pasował do

tapety naklejonej na ścianie.

Wstawka powinna być większa

niż wielkość uszkodzenia i tak
umiejscowiona, by wzory na ta

pecie i wstawce dokładnie się
pokrywały. Przyklejoną taśmą
do ściany wstawkę przecinamy

ostrym nożem, tnąc obie w ar
stwy tapety. Jeżeli wzór na ta

pecie posiada wyraźne, grube
linie,

przecinam y tapetę

wzdłuż tych linii, jeśli wzór jest

bardzo delikatny to linia cięcia
powinna być nieregularna, np.

falista. Cięcie musi być prze

prowadzone bardzo precyzyj

nie, a brzegi tapety nie mogą
być postrzępione. Po w ykona
niu

nacięć,

zdejm ujem y ze

ściany obie warstwy tapety.

W stawkę pokrywam y klejem,

czekamy aż namięknie i nakle

jam y ją na ścianę.

343

Naprawy w domu i wokół domu

NAPRAWA POWIERZCHNI

OKLEINOWANYCH I

LAKIEROWANYCH

W trakcie użytkowania mebli

i innych przedmiotów z drewna

dochodzi czasami do ich uszko

dzenia. Sposób naprawy zależy
od tego czy uszkodzeniu uległa

tylko powłoka lakiernicza, czy
także okleina lub lite drewno.

Rysy w powłoce lakierniczej

możemy usunąć przez polero

wanie, politurowanie i retuszo
wanie. W przypadku, gdy lakier

jest mocno porysowany, należy

powierzchnię w całości prze-

szlifować drobnoziarnistym pa

pierem ściernym. Szlifowanie
najlepiej przeprowadzić na mo
kro, przy użyciu wodoodporne

go papieru ściernego. W trak

2. Wzdłuż krawędzi wstawki przecina

my spodnią warstwę okleiny.

cie szlifowania papier zwilżamy

naftą. Po szlifowaniu poleruje
my powłokę ręcznie lub mecha
nicznie

pastami

polerskimi.

Drobne uszkodzenia polituro-

wanych powierzchni usuwamy

przez ich ponowne politurowa
nie (fot. 9). Politurę meblową
nanosimy za pomocą tamponu.
Specjalnym flamastrem retu-

szerskim

możemy

tuszować

drobne

rysy

i przebarwienia

drewna (fot. 10). W ten sposób

nie wypełnim y wprawdzie rys i
ubytków, lecz przywrócimy bar

wę w miejscach, w których zo
stała zarysowana powłoka la

kiernicza. Kolor flamastra do

3. Dłutem usuwamy uszkodzoną
okleinę.

bieramy w zależności od barwy

okleiny lub drewna. W iększe

ubytki i dziury na powierzchni

drewna możemy wypełnić -
odpowiednio dobranym kolory
stycznie - kitem stolarskim lub

woskiem

w laseczkach

(fot.

11). Klejem dwuskładnikowym

na bazie żywicy epoksydowej
możemy wypełnić uszkodzenia
na krawędziach mebli.

1. Nadpalona okleina wymaga wymiany.

4. Wstawkę pokrywamy klejem

stolarskim.

344

Naprawy w domu i wokół domu

5. Wstawkę dociskamy młotkiem.

Znacznie więcej pracy wym a

ga naprawa uszkodzonej oklei

ny. Jeśli na powierzchni wytwo

rzył się pęcherz z odstającej

okleiny,

przecinamy

ostrym nożem. Następnie deli

katnie podważamy brzegi oklei

ny i za pomocą małego pędzel
ka lub strzykawki wprowadzamy

klej pod warstwę okleiny. Żelaz
kiem do prasowania podgrze

wamy miejsce naprawy i doci-

6. Papierem ściernym szlifujemy

wstawkę.

skamy okleinę do podłoża za

pomocą wałka lub młotka.

Gdy uszkodzenie okleiny jest

głębokie, musimy w tym m iej
scu wymienić okleinę. Naprawę

przeprowadzam y

sposób

przedstawiony na fotografiach

od 2 do 8.

7. Miejsce naprawy pokrywamy

lakierem.

8. Wstawka jest prawie niewidoczna.

9. Małe rysy znikają po poiiturowaniu.

10. Ołówkiem retuszerskim tuszujemy

11. Drobne ubytki możemy wypełnić

zmiany barwy okleiny.

woskiem.

345

Naprawy w domu i wokół domu

RENOWACJA

STARYCH

MEBLI

Renowacja starych mebli w y

maga dużych um iejętności i

ogromnej staranności w pracy.
Okleina blatu stołu widocznego

na zdjęciach jest tak zniszczo
na, że nie nadaje się do napra

wy, trzeba zastąpić ją nową.

Prace renowacyjne rozpoczy

namy od demontażu blatu. Sta
rą politurę zdejmujemy za po

mocą środka chemicznego do
usuwania starych powłok lakier

niczych.

Powierzchnię

blatu

pokrywamy pastą, a po kilkuna

stu minutach zeskrobujemy roz

miękłą politurę szpachlą. Miej

sca, w których okleina się wyk

ruszyła powinniśmy starannie

zaszpachlować. W zależności

od stopnia uszkodzenia, szpa
chlowanie

przeprowadzamy

dwa lub trzy razy. Po wyschnię
ciu szlifujemy każdą nałożoną

warstwę szpachlówki. Ostatnie
szlifowanie wykonujemy bardzo
starannie, by uzyskać idealnie

równe podłoże pod okleinę.

Aby osiągnąć odpowiedni

efekt okleinowania blatu, po-

1. Okleina blatu jest mocno uszkodzo-

2. Najpierw demontujemy blat.

na.

3. W tym celu odkręcamy wszystkie

wkręty.

346

Naprawy w domu i wokół domu

winniśm y kupić okleinę w yso

kiej jakości. Ze względu na to,

że stół jest ośmiokątny powinni

śmy zakupić co najmniej osiem

płatów forniru. W szystkie płaty

powinny pochodzić z jednej

wiązki. Należy je ponumerować

(oznaczyć), by przy ich obraca
niu nie doszło do zam iany ko

lejności. Z tych płatów zesta

wiamy odpowiednie formatki do

przyklejenia na blat stołu. Aby

utworzyć sym etryczne rysunki

słojów na kolejnych form a

tkach, należy płaty obracać w o

kół tej samej osi.

Przed

przystąpieniem

przycinania okleiny na odpo

wiednie formatki należy przygo

tować szablon z kartonu. W y

miary formatki powinny mieć
kilkum ilim etrowe naddatki na

obróbkę. Płaty okleiny tniem y

na trójkątne form atki piłką do

oklein, wzdłuż listwy pom ocni
czej (fot. 5). W trakcie cięcia

może dojść do rozszczepienia
się okleiny na jej krawędzi. Dla

tego należy wpierw skracać

długość płata, a później jego

szerokość. Przylegające do sie
bie formatki okleiny muszą być
dokładnie dopasowane, ew en

tualna szczelina powstała po

przyklejeniu okleiny jest trudna

do zatuszowania.

W celu ścisłego dopasow a

nia dwóch prawidłowo obróco
nych względem siebie fo rm a

tek (sym etryczny rysunek sło

jów), wkładamy je między dwie

4. Usuwamy starą politurę.

5. Piłą do oklein przycinamy wstępnie

odpowiednie formatki.

6. Gotowe formatki okleiny.

7. Dwie sąsiednie formatki układamy

między deski.

8. Strugiem wyrównujemy

formatek.

krawędzie

9. Obrobione formatki układamy na
stole.

347

Naprawy w domu i wokół domu

10. Używamy kleju kontaktowego.

12. Ciepło żelazka przyspiesza

działanie kleju.

deski o przestruganych krawę

dziach i ściskam y zwornicam i

(fot. 7). Przystępujemy teraz do

w yrów nania (dopasowywania)

krawędzi form atek. Do tego

celu używamy struga z bardzo
ostrym nożem. Pracujemy bar
dzo ostrożnie, strugając o klei

nę zgodnie z jej kierunkiem

włókien. Pam iętajm y o pozo
stawienie naddatku na tym bo

ku trójkąta, który będzie równo

legły do krawędzi blatu, gdyż
przy korekcie pozycji form atki

może się okazać, że form atka

jest zbyt krótka. Przycięte, po

num erowane form atki układa
my na blacie stołu i sprawdza
my czy dobrze pasują do sie
bie i do blatu, ewentualne nie

dokładności w obróbce m oże

my jeszcze skorygować. Jeśli

w szystko

je st

w porządku,

przystępujem y do przyklejania

formatek. Możemy zastosować

klej stolarski lub klej kontakto

wy. Po przyklejeniu okleiny,

szlifujem y blat papierem ścier

nym. Po wysezonowaniu oklei

ny, blat i cały stół lakierujem y
lub politurujemy.

13. Wystające brzegi okleiny łamiemy

młotkiem.

11. Przyklejane formatki prasujemy

żelazkiem.

14. Usuwamy odpadowe części

okleiny.

15. Szlifujemy i gruntujemy

16. Gotowy stół jak „nowy",

powierzchnię.

348

Naprawy w domu i wokół domu

PRZESTAWIE

NIE LAMPY

Gdy w mieszkaniu chcem y

przestawić meble okazuje się,

że lampa oświetleniow a wisi

nie w tym miejscu co trzeba.

Umocowanie jej w innym m iej

scu nie musi pociągać za sobą
dużych kłopotów z przekłada

niem

instalacji

elektrycznej.

Przewody elektryczne nie m u

szą być bowiem prowadzone

pod tynkiem, gdyż możemy w y

korzystać istniejący wypust w

instalacji. Na fot. 1 widać, jak
można sobie z tym problemem
poradzić.

Na wstępie wyznaczam y na

suficie punkt, w którym ma być
zawieszona lampa. W ozna
czonym miejscu wiercimy otwór

o średnicy 6 mm, w którym za

pomocą

kołka

rozprężnego

umocujemy uchwyt przewodu

doprowadzającego

energię

elektryczną do oprawy ośw ie

tleniowej. Końcówki przewodu

elektrycznego są zabezpieczo

ne - przed ewentualnym w yr

waniem ze złączki w wyniku

obciążenia

ciężarem

lampy

- specjalnym uchwytem zna

jdującym się w oprawce przy

suficie (fot. 7). Jednakże w ten
sposób możemy przyłączyć tyl

ko lekką lampę. Gdy lampa ma

większy ciężar, nie powinna

być zawieszona na przewodzie

elektrycznym , lecz na osobnej

lince, której końcówkę mocuje
my do sufitu.

Po wyłączeniu lub wykręce

niu bezpieczników sprawdzamy

dodatkowo wskaźnikiem napię
cia. czy w obwodzie nie płynie

prąd elektryczny. Dopiero wtedy

przystępujemy do odłączenia

oprawy oświetleniowej. Następ

nie po odmierzeniu potrzebnej

długości przewodu elektryczne
go zdejmujemy izolacje z obu

końcówek. Dla zwiększenia bez
pieczeństwa możemy ocynować
końcówki przewodu. Z jednej

strony przewodu łączymy żyły
ze złączką

(kostką)

oprawy

przysufitowej, którą następnie
połączymy z wypustem przy su

ficie. Z drugiej strony przewód
łączymy z oprawą lampy. Po

zamontowaniu wszystkich ele

mentów i sprawdzeniu

połą

czeń włączamy bezpieczniki in

stalacji elektrycznej.

1. Światło lampy potrzebne jest nad

stołem.

350

Naprawy w domu i wokół domu

2. W suficie wiercimy otwór do zamo

cowania uchwytu przewodu.

5. oraz z żył przewodu.

8. Na drugim końcu przewodu montuje

my oprawę oświetleniową.

4. Zdejmujemy izolację z przewodu

elektrycznego

7. Wprowadzamy przewód do oprawki

przysufitowej.

3. Demontujemy oprawę oświetleniową.

6. Końcówki przewodu można

ocynować.

9. Przewód lampy łączymy z wypu
stem sufitowym.

10. Przewód umieszczamy w nowym

uchwycie.

351

Naprawy w domu i wokół domu

SKLEJANIE

CERAMIKI

Gdy rozbije nam się przed

miot z ceramiki lub porcelany,

nie musimy go od razu wyrzu

cać, m ożem y spróbow ać go
skleić. W arunkiem powodzenia

jest pozbieranie wszystkich,

nawet najmniejszych kawałków
rozbitego przedm iotu. W szyst
kie m iejsca złamań musimy

gruntownie oczyścić i odtłuścić

np. rozpuszczalnikiem lub ben

zyną. W przypadku przedm io

tu pustego w środku, jakim

jest wazon przedstaw iony na

zdjęciu, m ożem y zastosow ać

trik z balonem napełnionym

powietrzem , który uniem ożliwi

wpadanie do środka sklejanych
części.

1. Rozbity wazon można posklejać.

2. Nadmuchujemy balon, by wypełnił

cały wazon.

3. W ten sposób sklejane części nie

będą wpadały do wnętrza wazonu.

352

Naprawy w domu i wokół domu

Przy

sklejaniu

płaskich

przedmiotów, trzeba je ustawić

w takiej pozycji, by sklejane

elem enty wzajem nie się doci

skały.

W takim

przypadku

przedm ioty można ustawić w

pudełku z piaskiem. Do kleje
nia ceramiki używamy specjal
nych klejów jedno- i dwuskład
nikowych. Niektóre rodzaje kle

jów można m ieszać z suchą

farbą lub pigmentami. Przy za

stosowaniu barwionego kleju

nie będzie widać odprysków na
klejonych elementach.

Posm arowane klejem ele

menty składam y we w łaści

wych m iejscach i unierucha

miamy podklejając je karbowa
ną taśm ą m alarską. Do tego

celu nie należy używać taśm y

typu „scotch” , gdyż mogą być
trudności przy jej zdejmowaniu.

4. Wyciśnięty z tubki klej nanosimy pę

dzelkiem na sklejane części.

5. Sklejane części możemy

przymocować taśmą malarską.

6. Sklejony wazon wygląda jak nowy.

353

MOCOWANIA NA KOŁKI

W technice mocowania kołki znajdują szczególne

zastosowanie. Produkowane są w różnych wielkościach

i z różnorodnych materiałów. Z tej bogatej oferty można bez

trudności wybrać te, które najlepiej spełnią swoją funkcję

i wytrzymają wymagane obciążenie.

Naprawy w domu i wokół domu

1. Po każdym uderzeniu młotkiem obracamy wybijak.

0 * 0

2. Kołek w wybitym otworze osadzamy na zaprawie gipsowej.

OSADZANIE

KOŁKA

Przy mocowaniu przedm io

tów za pomocą kołków wszyst

kie elem enty złącza powinny
być tak dobrane, by mogły z

zapasem przenieść wymagane

obciążenie i były do siebie ści
śle dopasowane. Gdy chcemy
zawiesić szafkę kuchenną, to

powinniśm y wybrać wkręt z
hakiem o odpowiedniej średni

cy i długości i do niego dobrać

kołek. Średnica w ierconego w

ścianie otworu musi być równa
średnicy kołka. Otwór powinien

być nieco głębszy niż długość
kołka.

Przed

rozpoczęciem

wiercenia wszystkie otwory pod

kołki powinny być dokładnie

wyznaczone.

Jeszcze do niedawna otwory

wykuwano w ścianie za pomo
cą przebijaków stalowych z gro

tem lub przebijaków rurowych

(rys. 1). Wybijanie otworów,

szczególnie w betonie, jest bar
dzo uciążliwe. Dzisiaj otwory

wiercimy wiertarką elektryczną

zaopatrzoną w wiertło z koń
cówką z węglików spiekanych

(widią). Wiertarkę uniwersalną

ustawiamy na wiercenie udaro

we. Gdy mamy do wykonania

dużą ilość otworów w twardym

materiale, np. w betonie, warto

zastosować (wypożyczyć) wier

tarkę z udarem elektropneuma-
tycznym, tzw. młotek udarowo-

obrotowy.

W porównaniu do

tradycyjnej wiertarki z udarem

mechanicznym wydajność m ło

tka przy wierceniu w betonie

jest kilkakrotnie większa.

Po wywierceniu otworu wkła

damy odpowiednio dopasowany

kołek i wbijamy go młotkiem aż

zrówna

się

z powierzchnią

ściany. Przy wkręcaniu wkręta

kołek będzie się rozwierał i

zakleszczał w otworze. Dzięki

temu mocowanie będzie bardzo

pewne i wytrzymałe.

357

Naprawy w domu i wokół domu

RODZAJE

KOŁKÓW

W technice mocowania sto

suje się wiele rodzajów kołków i

pokrewnych jednostek m ocują

cych w zależności od materia

łu, w którym ma być osadzony

kołek, wym agań w ytrzym ało

ściowych i rodzaju m ocowa

nych elementów. W tej dziedzi
nie techniki kołki mają w ielo

stronne

zastosowanie

i w

związku z tym są coraz bar

dziej wyspecjalizowane

Najczęściej stosowane są

uniwersalne kołki z tworzyw

sztucznych do wkrętów i gwoź
dzi. Podczas wkręcania wkręta

kołek rozwiera się i zostaje

zakleszczony. Na tej zasadzie

działa większość kołków. W yją

tek stanowią

kołki

wahliwe

(sprężynowe),

przechylne

pęczniejące, które stosuje się
do m ocowania przedm iotów w

materiałach z pustką, głównie

w ścianach i sufitach zbudo
wanych z płyt kartonowo-gi-

psowych lub z innych rodzajów
płyt.

Do mocowania przedmiotów i

konstrukcji o dużych i bardzo

dużych ciężarach stosuje się

kołki specjalne (kotwiące) do
mocowania ciężkiego. Tego ty
pu kołki składają się z metalo

wej tulejki i śrub maszynowych

lub gwintowanych sworzni. Pro
dukowane są jako uniwersalne i
do montażu przetykowego.

Producenci elem entów m o

cujących oferują również sze

reg kołków do mocowań spe

cjalnych: urządzeń sanitarnych,

balkonów, ościeżnic okien i

drzwi itp.

Dobierając kołek do m oco

wania przedmiotów i konstruk

cji musimy zawsze pamiętać,

że każde mocowanie będzie na
tyle mocne i bezpieczne na ile

mocny i trwały jest materiał, w
którym osadzony jest kołek.

1. Przykład zastosowania: mocowanie

konstrukcji nośnej regałów.

Kołki uniwersalne

W ykonany z tworzywa sztucz

nego (nylon) gwarantuje pew

ność mocowania w większości
materiałów budowlanych. G łę

boko nacięte zęby umożliwiają

trwałe i pewne zaczepienie, a

dwie wypustki blokują obroty

kołka przy wkręcaniu wkręta.

Długie nacięcie zapewnia mak

sym alne

rozwarcie

i zakle

szczenie

kołka.

Konstrukcja

sprawdzona w miliardach eg

zemplarzy. Nadaje się również

do szybkiego montażu przez
przetykanie.

358

Naprawy w domu i wokół domu

Kołki do materiałów z pustką

Kołki do mocowania w cienko

ściennych płytach wiórowych,

kartonowo-gipsowych z pustką

lub z wypełnieniem materiałami
izolacyjnymi.

W ybór

rodzaju

kołka zależy od grubości ścianki
i głębokości

pustej

komory.

Produkowane są z tworzywa

sztucznego i metalu. Pierwsze
stosujemy z wkrętami prostymi

i hakowymi do drewna, płyt

drewnopodobnych i płyt karto

nowo-gipsowych. Drugie ze śru
bami z gwintem metrycznym.

Przykład mocowania: szafka na ścianie

z płyt kartonowo-gipsowych wyłożo

nych glazurą.

Kołki pęcznieją przy dokręcaniu wkręta
lub śruby tworząc pewne mocowanie.

Kołki wahliwe.(sprężynowe)

Kołki z prętem lub hakiem gwin

towanym do mocowania opraw

oświetleniowych, karniszy itp. w

sufitach

podwieszanych

lub

ścianach z pustką. Po wykona

niu otworu składa się skrzydełka

i wkłada kołek. Dzięki sprężynie
kołek za przegrodą rozwiera się
i zapewnia pewne zam ocowa
nie przedmiotu.

Kołek sprężynowy z gwintowanym prę
tem hakowym, podkładką i nakrętką.

Przykład zastosowania: mocowanie oprawy oświetleniowej.

359

Naprawy w domu i wokół domu

Przykład zastosowania: mocowanie
uchwytów do rur.

Kołki metalowe

Kołki do mocowania w betonie

składające się z mosiężnej tu
lejki i śruby z gwintem maszy
nowym lub gwintowanym sworz
niem. Stosowane do mocowania
przetykowego silnie obciążo

nych elementów. Radełkowana

powierzchnia tulejki zwiększa

wytrzymałość na wyciąganie.

Przy dokręcaniu tuleja zakleszcza się

mocno w betonie.

Przykład zastosowania: mocowanie
obejmy przewodów.

Kołki gwoździowe

Kołki stosowane zwłaszcza do

montażu np. łat do mocowania
płyt okładzinowych i m ateria

łów

izolacyjnych.

Przydatne

także do mocowania instalacji.

Po nawierceniu otworu wystar

czy włożyć gwóźdź i przybić

młotkiem. Nazywa się to m on

tażem uderzeniowym.

Mocowanie przetykowe łaty do muru.

Przykład zastosowania: mocowanie

podpórki.

Kołki do pustaków

Kołek do m ocowania w m ate
riałach z pustymi komorami,

np. w pustakach, cegle kratów-

ce itp. Stosuje się do mocowa

nia łat i m ateriałów okładzino

wych i izolacyjnych. W ydłużo

na strefa rozporowa pozwala
na zakleszczenie kołka w prze

grodach pustaka. Zapewniona

Kołek zakleszcza się w kilku przegro
dach pustaka.

360

Naprawy w domu i wokół domu

łatwość wkręcania dzięki bloka

dzie obrotów w postaci dwóch
lub trzech płetw umieszczonych

na obwodzie kołka.

Kołki do mocowań ramowych

Kołki z przedłużonym trzonem
(tulejką). Produkowane w róż

nych długościach. Stosowane

do montażu przetykowego ram i

montażu dystansowego. Nadają

się szczególnie do mocowania
przedm iotów na ścianach z

grubym tynkiem lub ścianach z
grubymi okładzinami. Używane

Mocowanie łaty z podkładkami dystan

sowymi.

są do mocowania lżejszych
ościeżnic okien i drzwi oraz do

montażu listew i łat z zastoso

waniem podkładek dystanso

wych. Tego typu kołki stosowa

ne są często do mocowania li

stew z wkrętami z łbem wpu
szczanym, przystosowanym do

zakładania

różnokolorowych

pokrywek maskujących.

Przykład zastosowania: mocowanie

ościeżnicy drzwi.

Kołki do gazobetonu

Przy mocowaniu przedm iotów

w gazobetonie lub innych lek

kich (porowatych) materiałach

budowlanych stosuje się spe

cjalne kołki skrzydełkowe z du

żą powierzchnią styku. Przy ich

doborze obowiązuje zasada:
długi kołek i/lub duża średnica

kołka.

Przykład zastosowania: mocowanie

oprawy oświetleniowej.

Klin i skrzydełka tworzą dużą powierz
chnię styku kolka z materiałem budow
lanym.

361

Naprawy w domu i wokół domu

2. Na przyklejonej taśmie wyznaczamy

miejsce wiercenia.

taśmy malarskiej. W ten spo

sób, w trakcie punktowania ot
woru ostrze narzędzia nie bę
dzie się ślizgało po płytce. Pun-

ktak przykładamy do płytki w

wyznaczonym miejscu i delikat

nymi uderzeniami młotka pun

ktujemy płytkę. Następnie prze

bijakiem z grotem pogłębiamy

punkt, by ostrze wiertła miało
odpowiednie

prowadzenie.

Czynność tę wykonujemy bar

dzo ostrożnie, aby nie uszkodzić

1. Wiertło z końcówką widłową.

WIERCENIE OTWORÓW

W PŁYTKACH CERAMICZNYCH

Po ukończeniu remontu ła

zienki, stajemy przed proble

mem: jak zamocować różne
przedmioty i dodatkowe wypo

sażenie na ścianach wyłożo

nych płytkami ceramicznymi, by
ich nie uszkodzić? Przy zasto

sowaniu przedstawionego przez

nas sposobu nie będzie to trud
ne ani ryzykowne. Zaczynamy

od trasowania miejsca wiercenia

otworu. Po jego wyznaczeniu

naklejamy na krzyż dwa paski

362

Naprawy w domu i wokół domu

płytki. Następnie wiertarkę elek

tryczną z zamocowanym wier

tłem widiowym ustawiamy na
wolne obroty i nawiercamy ot
wór. Mniej doświadczonym maj
sterkowiczom zalecamy wyłą

czenie wiercenia udarowego.

Co prawda, bez włączonego
udaru praca będzie trwała nieco

dłużej, ale unikniemy ryzyka

uszkodzenia płytki pod wpły

wem

dużych

drgań

wiertła.

Szczególną ostrożność powinni

śmy zachować przy wierceniu
ściany zbudowanej z płyt karto

nowo-gipsowych, obłożonej pły

tkami ceramicznymi. W takim

przypadku należy bezwzględnie

wyłączyć wiercenie udarowe.

Gdy z układu punktów za

w ieszenia

lub

mocowania

przedm iotów nie wynika ko

nieczność nawiercania płytki, to
lepiej jest wykonać otwór w

spoinie między płytkami. Takie

um iejscowienie otworu znacz

nie

ułatwia wiercenie

i nie

stwarza

niebezpieczeństwa

pęknięcia płytki. Także w tym
przypadku zalecam y wiercenie
bez użycia udaru, by na krawę

dziach płytki nie doszło do od
pryśnięcia glazury, którą jest
pokryta płytka.

3. Na przecięciu się osi otworu punktu

jemy płytkę.

5. Wiercenie z użyciem nasadki do

zbierania pyłu.

6. Ręczne wybijanie otworu.

4. Wiercimy na wolnych obrotach.

7. Najłatwiej jest wiercić otwór w spoi

nie między płytkami.

363

Naprawy w domu i wokół domu

BUDOWA

ŚCIANY

DZIAŁOWEJ

W iększość

pomieszczeń

znajdujących się w piwnicy po
dzielona jest tylko ścianami no

śnymi. Zbudowanie lekkiej ścia

ny działowej pozwoli na lepsze

zagospodarowanie przestrzeni

w piwnicy lub na strychu. W

naszym przypadku postanowili

śmy wykorzystać część piwnicy

na pomieszczenie warsztatowe.

Konstrukcja naszej ściany dzia

łowej składa się ze szkieletu

drewnianego i opierzenia w po

staci płyt wiórowych. Dodatkowo

można wykonać izolację dźwię
kochłonną z wełny mineralnej

lub innego materiału. Szkielet

nośny ściany jest zbudowany z

nie struganych łat dachowych o

1. Laty konstrukcji nośnej mocujemy

wkrętami z kołkami rozporowymi,

2. przez co uzyskamy niezbędną stabil

ność szkieletu.

3. Gotowa konstrukcja nośna ściany

działowej.

wymiarach 4 x 6 cm. Rozstaw
słupków i poziomych rygli powi

nien być dobrany w zależności

od rozmiarów płyt opierzenia,

ponieważ styki płyt powinny wy
paść dokładnie w środku łat no

śnych. Jest to konieczne dla

prawidłowego

przymocowania

ich do konstrukcji nośnej ściany.

Rozstaw słupków zależy rów

nież od wielkości drzwi, które

będą umocowane w ścianie. Po
dokładnym zaplanowaniu ukła

du konstrukcyjnego ściany przy
stępujemy do jej wznoszenia.

Zewnętrzne łaty mocujemy do
ścian, podłogi i sufitu. Poziome

rygle łączymy ze słupkami na

czop i gniazdo lub na łączniki z

blachy. Przy wznoszeniu kon

strukcji

stale

kontrolujemy

poziomnicą, by słupki „trzymały
pion”. Jest to równie ważne przy

wbudowaniu ościeżnicy drzwi,

4. Na zewnątrz opierzenie ściany wy
konujemy z płyt okleinowanych.

gdyż przy jakichkolwiek niedo

kładnościach w montażu bę

dziemy mieli kłopoty przy ich za

mykaniu. Po zakończeniu prac
przy

szkielecie

drewnianym,

przystępujemy do wykonania

opierzenia ściany z płyt. W e

wnątrz pomieszczenia zastoso
waliśmy płyty wiórowe, a na ze
wnątrz płyty okleinowane. Szyny

regału mocujemy w tym miej

scu ściany, w którym znajdują

się słupki konstrukcji nośnej.

365

Naprawy w domu i wokół domu

1. Stary zamek zasuwkowy.

W starych drzwiach można

jeszcze spotkać proste, w pu

szczane zamki zasuwkowe. Nie
stanowią one dostatecznego

zabezpieczenia, ponadto czę
sto się zacinają. W ym iana ta

kiego zamka na nowocześniej

szy zamek z wkładką bęben

kową (typu Yale) nie stanowi

większego problemu, ponieważ

pasuje zazwyczaj do starego

gniazda (wycięcia) w drzwiach.

WYMIANA
ZAMKA W

DRZWIACH

Tylko w miejscu usytuowania

bębenka będziemy musieli po

większyć otwór w drzwiach.

Nowy zamek ma jeszcze jedną

zaletę: klucz do niego będzie
znacznie mniejszych rozm ia

rów. Pracę rozpoczniem y od

wyjęcia starego zamka. Naj

pierw

zdejm ujem y

klamki

szyldziki (osłony). Potem odk

ręcamy wkręty mocujące i wyj

mujemy zamek. Na jego m iej

sce wkładam y nowy zamek i
sprawdzamy czy dobrze wcho

dzi w gniazdo, jeśli nie, to dłu

3. Kompletny zamek składa się ze:

skrzynki zamka z blaszką czołową,

szyi dzików, wkładki bębenkowej, śruby
mocującej i kluczy.

4. Trzeba wymierzyć odstęp między

krawędzią drzwi a otworem pod klam

kę, aby ustalić głębokość zamka.

2. Zamek bębenkowy.

tem i tarnikiem do drewna po

szerzam y gniazdo. Po w paso

waniu zamka musimy ustalić,
gdzie znajduje się otwór pod
wkładkę bębenkową. Najczę
ściej pokrywa się z otworem
do starego klucza. Otwór trze
ba trochę powiększyć okrągłym

tarnikiem. Wkładamy bębenek i

mocujemy go długą śrubą. Na
końcu przykręcam y szyldziki i

zakładamy klamki.

366

Naprawy w domu i wokół domu

5. Odkręcamy wkręty mocujące zamek.

8. Wkładamy nowy zamek i zaznacza

my krawędzie blachy czołowej.

Wkrętakiem włożonym w otwór

klamki luzujemy zamek.

9. Dłutem usuwamy zbędne drewno.

10. Powiększamy otwór pod wkładkę

bębenkową.

7. Teraz możemy go wyjąć bez kłopotu.

11. Po włożeniu zamka zakładamy

12. Klamki zabezpieczamy zawleczką.

13. Na końcu przykręcamy szyldziki.

klamki.

367

Naprawy w domu i wokół domu

ZABEZPIECZENIE DOMU

Wiele włamań do mieszkań i

domów jest wynikiem nienależy

tego ich zabezpieczenia. Kom

pleksową ochroną domów przed

włamaniem zajmują się specjali
styczne firmy, w których może

my uzyskać poradę, jakie środki

zabezpieczające są najskutecz

niejsze. Na rysunku, obok za

znaczono podstawowe, newral
giczne miejsca domu wym aga

jące zabezpieczenia przed w ła

maniem.

Podstawowe środki

ochrony najlepiej jest wprowa
dzić już w trakcie budowy do

mu, wykonane później będą

więcej kosztowały.

poziomie bezpieczeństwa

domu lub mieszkania w istot
nym stopniu decyduje odpo

wiednio wykonane zabezpie

czenie drzwi wejściowych. Naj

pewniejsze są drzwi stalowe z

odpowiednim

wykończeniem

zewnętrznym. Dobre drzwi me

talowe zewnętrzne nie różnią

się od normalnych drzwi drew

nianych. Drzwi drewniane po

winny być wykonane z litego
drewna o grubości co najmniej
5 cm. W żadnym wypadku
drzwi wejściowe nie powinny

mieć struktury komórkowej lub

wewnętrznej pustki. Drzwi po
winny być wyposażone w dwa

nowoczesne zamki. Drzwi w ej

ściowe można wyposażyć w

coraz częściej stosowany za

mek elektroniczny. Do najpopu
larniejszych należą zamki, które
uruchamia się przez wciskanie
klawiszy według zaprogram o

wanego kodu cyfrowego. Za

mek powinien być wyposażony

w zasilanie awaryjne na wypa

dek zaniku napięcia w dom o

wej sieci elektrycznej. Gdy de
cydujemy się na montaż zamka

bębenkowego (typu Yale), to
powinien to być zamek z prze

dłużonym kluczem. Im klucz ma
więcej wycięć, tym więcej jest w

zamku zastawek i tym samym

trudniej go otworzyć. Wkładka

bębenkowa zamka nie powinna

wystawać poza

płaszczyznę

szyldu więcej niż 2 do 3 mm.

Słaby punkt zam knięcia drzwi

stanowi

blacha

zaczepowa

zamka (fot. 3). Zaczep powinien

być tak osadzony, aby nie moż

na go było zdemontować od ze

wnątrz. Godne polecenia jest
wzmocnienie osadzenia blachy
zaczepowej za pomocą kotew

wpuszczanych w mur (fot. 4).

Drzwi zewnętrzne powinny być

bezwzględnie wyposażone w

blokady przeciwwyważeniowe.

Zadaniem blokady jest zapobie

ganie wyważeniu drzwi z za

wiasów.

Blokady mogą być

umocowane

przy zawiasach

drzwiowych lub niezależnie na

płycie drzwi. Przy tym drugim

rozwiązaniu trzeba wykonać od

powiednie wycięcia w ościeżni

cy. Drzwi powinny być zaopa

trzone w wizjer szerokokątny.

1. Newralgiczne miejsca domu wymagające zabezpieczenia przed włamaniem:

369

Naprawy w domu i wokół domu

2. Przekrój drzwi wejściowych
z zamkiem.

Pole widzenia powinno wynosić

co najmniej 170°. Aby przy nie
znajomej osobie nie trzeba było
całkowicie otwierać drzwi, warto

je zaopatrzyć w łańcuszek lub

w widoczną na fot. 5 blokadę

dystansową. Blokada składa się

z zamka skrzynkowego i pałą-

ków dystansowych. Taka bloka

da jest bardziej wszechstronna i

pewniejsza

powszechnie

stosowanego

łańcuszka.

środków bezpieczeństwa stoso

wanych przy drzwiach w ejścio

wych lub furtkach należą rów

nież: oświetlenie podejścia i do
mofon (bramofon). Oświetlenie

wjazdu lub wejścia do domu

umożliwia obserwację otocze
nia domu. Oświetlenie drzwi

wejściowych może być urucha

miane automatycznie przez na

ciśnięcie przycisku dzwonka lub

przez przełącznik schodowy.
Można również zainstalować

pasywne czujniki podczerwieni,
przystosowane do sterowania

3. Blacha zaczepowa zamka z hakami

do zamocowania w murze.

oświetleniem

drzwi

w ejścio

wych. Czujnik umieszczony nad

drzwiami włączy oświetlenie po
wykryciu ruchu. Przy drzwiach

zewnętrznych do piwnicy po
winniśm y zastosować w zasa
dzie identyczne środki zabez

pieczające jak przy drzwiach

wejściowych. Powinny to być

drzwi stalowe otwierające się
do wewnątrz. Przy drzwiach ot

wierających się na zewnątrz,
zawiasy również musiałyby zna

jdow ać się na zewnątrz, co

znacznie mogłoby ułatwić zada

nie włamywaczowi. Drzwi bal
konowe lub tarasowe często są
miejscem, które łatwo forsują

włamywacze. W zależności od

stopnia zagrożenia możemy za
stosować kilka środków ochro

ny, które odnoszą się także do

zabezpieczenia okien. Najpew

niejszym środkiem jest ich okra-

towanie, jednakże pod warun

kiem, że kraty będą naprawdę

solidne. Kraty powinny być w y

konane z prętów o przekroju

minimum 18 mm, w rozstawie
maksymalnie 1 2 x 1 2 cm trwale
połączone, aby uniemożliwić ich
rozgięcie. Kraty muszą być do

brze zakotwione w ścianie bu

dynku. Ze względu na bezpie

czeństwo

przeciwpożarowe,

przynajmniej jedna krata w po
mieszczeniu, przy oknie lub
drzwiach, powinna mieć m ożli

wość otwarcia od wewnątrz.

Może to być krata rozsuwana

lub zamykana na kłódkę. Umoż
liwi to opuszczenie pomieszcze

nia w razie pożaru. Okratowa-
nie okien oraz balkonów powin
no być tak usytuowane i wyko
nane, by nie stanowiło „drabi
ny” , po której włamywacz dosta
nie się łatwo na następną kon

dygnację.

Kto nie lubi m ieszkać w

okratowanym domu lub m ie
szkaniu może zabezpieczyć ok

na przez wstawienie odpowied

nich szyb pancernych. Trady-

370

Naprawy w domu i wokół domu

Kotwy w ścianie zewnętrznej.

cyjne szklane szyby można

pokryć folią. Co prawda folia
nie stanowi pewnego zabezpie

czenia, niemniej jednak znacz

nie utrudnia włamywaczowi za

danie, gdyż wydłuża czas po

trzebny na sforsowanie prze

szkody i zmusza go do spowo
dowania

hałasu.

W oknach

szklonych szybą lub pokrytych

folią, warto zastosować klamki

okienne i drzwiowe wyposażo

ne w zamki. Innym sposobem

zabezpieczenia drzwi balkono
wych i okien jest stosowanie
okiennic i rolet. Powinny być
zbudowane z drewna lub me

talu. Rolety z tworzyw sztucz

nych często są forsowane przy
użyciu płom ienia z palnika lu

towniczego.

Rolety

powinny

być dodatkowo zabezpieczone
przed

ich

otwarciem

z ze

wnątrz. Najczęściej stosowany

jest stalowy pręt wsuwany od

środka w roletę i ramę okna

lub drzwi. Odkryte okna piw-

5. Blokada dystansowa drzwi wejścio

wych.

niczne powinny być oszklone

szkłem antywłam aniowym lub
okratowane. Błędne jest m nie

manie, że szkło zbrojone siatką
metalową chroni przed w łam a

niem. W przypadku użycia te

go materiału jedynie ułatwimy

zadanie włam ywaczowi. Stu
dzienki okienek i wsypów piw

nicznych usytuowane poniżej
poziomu gruntu powinny być

zabezpieczone zamykanym na

kłódkę rusztem stalowym lub
kratą. Przy stosowaniu kłódek

powinniśmy używać takich, któ

re mają jak najmniejszy kabłąk.

W tych najczęściej stosow a

nych ucho kabłąka jest tak du

że, że umożliwia włożenie weń

grubszego pręta i wyrwanie

ucha. Miejscem często w yko
rzystywanym do włam ania są

włazy dachowe lub świetliki.

Powinny być od wewnątrz za

bezpieczone kratą.

W szystkie om ówione wyżej

m echaniczne

zabezpieczenia

stawiają włamywaczom jedynie
ograniczony opór. Tam, gdzie
posesja jest oddalona od sąsia

dów, a domownicy są nieobec

ni, zwykłe zabezpieczenia nie

są wystarczające. W takich sy

tuacjach należy rozważyć zain

stalowanie automatycznych sy
stemów ochrony domu. Istnieje

wiele profesjonalnych syste

mów ochrony, opartych na ka
merach

m onitorujących.

Ich

wadą jest, że są widoczne i

można je zniszczyć. Najlepsze,

ale niestety bardzo kosztowne
są niewidoczne i niewykrywal-

ne systemy ochrony oparte na

kablach im pedancyjnych, sen

sorowych, światłowodach i róż
nych

czujnikach

um ieszcza

nych najczęściej pod ziemią.
Sygnały pochodzące od czujni
ków przetwarzane są w kom

puterach i pozwalają na wykry

cie przejścia człowieka przez
chronioną strefę.

371

MAJSTERKOWANIE W OGRODZIE

Większość prac w ogrodzie to zajęcia typowo ogrodnicze,

niemniej jednak ci, którzy nie mają duszy ogrodnika znajdą

w nim dla siebie wiele różnorodnych prac budowlanych.

Prace w ogrodzie

NAWADNIANIE

OGRODU

Trawnik i rabaty kwiatowe w

ogrodzie wymagają system a

tycznego nawadniania. Podle
wanie ogrodu długim wężem

jest bardzo uciążliwe, warto

więc zainstalować system rur

podziemnych do rozprowadze

nia wody. Woda pobierana jest

krótkim wężem z gniazd roz
mieszczonych w kilku punktach

ogrodu. Gdy końcówkę węża

wyposażymy w odpowiedni zra

szacz, nawadnianie ogrodu bę
dzie prawie automatyczne, w y

starczy co pewien czas prze

nieść zraszacz w inne miejsce.

Przed rozpoczęciem prac in

stalacyjnych powinniśmy ustalić,

w jakich punktach ogrodu po

trzebna jest nam woda. W tych

miejscach instalujemy końcówki

do poboru wody wężem. Rurami
z PCW łączymy gniazda do po

boru wody. Rury wkopujemy na

taką głębokość, by pokrywa

gniazda przyłączeniowego znaj

dowała się nieco niżej niż po
wierzchnia trawnika. Tak usytu
owane gniazda nie będą prze
szkadzały w trakcie koszenia

trawnika. Całość instalacji nawa

dniającej łączymy z domową in

stalacją wodną lub z innym

źródłem poboru wody.

1. Rury z PCW ułożone pod trawnikiem

tworzą system nawadniania ogrodu.

2. Gniazdo do poboru wody jest szczel

nie zamykane specjalną pokrywką.

3. Odpowiednie kształtki łączące za

pewniają łatwe przyłączenie węża do
podlewania lub zraszania ogrodu.

374

Prace w ogrodzie

ŻYWOPŁOT - NATURALNE

OGRODZENIE

Zam iast budować ogrodze

nie w postaci płotu, możemy

wyznaczyć granicę działki są

dząc odpowiednie rośliny, które

utworzą żywopłot. W ybór roślin
na żywopłot jest bardzo bogaty.

Można zasadzić żywopłot z
krzewów liściastych, np. ligu-

stru lub z krzewów iglastych,

np. żywotników. Przystępując

do sadzenia żywopłotu pow in

niśmy odpowiednio przygoto

wać glebę. Żywopłoty możemy

sadzić w różnym

rozstawie.

Jeśli chcemy otrzym ać szeroki
żywopłot powinniśmy sadzić go

w dwóch lub trzech rzędach.

posadzeniu,

każdy pęd

przycinamy na wysokość około

20 cm. Gdy nowe pędy osiągną
wysokość około 30 cm, przyci

namy je ponownie. Taki sposób

postępowania zapewni silne

rozgałęzienie się żywopłotu.
Gęsto posadzony żywopłot m u

si być później form owany i in

tensywnie strzyżony. Zalecenia

dotyczące częstotliwości strzy
żenia żywopłotów są bardzo

różne, aktualnie dominuje po

gląd, że należy to czynić bar
dzo często. Im młodsze są cię

te pędy rośliny, tym lepiej. Ro

śliny iglaste powinny być przy

cinane w czerwcu, przed poja

wieniem się młodych igieł. Mło

de pędy pojawią się jeszcze w

tym samym sezonie.

Do przycinania i strzyżenia

żywopłotów można używać se

katorów ręcznych lub narzędzi

mechanicznych, co jest o w ie
le bardziej wygodne. Mogą to

być nożyce z własnym napę

dem lub odpow iednia przysta

wka do w iertarki elektrycznej.

Do prześw ietlania drzew uży

wam y specjalnych pił ogrodni
czych lub nożyc.

375

Prace w ogrodzie

OGRODZENIA

Istnieje wiele możliwości w y

konania ogrodzenia domu czy

parceli. Zanim zdecydujemy się
na konkretne rozwiązanie, po

winniśm y zasięgnąć informacji
we właściwym urzędzie gminy

jakim warunkom w naszej miej

scowości

musi

odpowiadać

ogrodzenie, gdyż wznoszenie
stałych ogrodzeń podlega regla

mentacji prawnej. Dopiero wte

dy powinniśmy wykonać pro

jekt, który spełni te wymagania.

Niezależnie od aspektu pra

wnego ogrodzenie jest ważnym

elementem architektury i po

winniśm y przed jego w ybudo
waniem odpowiedzieć sobie na

kilka pytań, a mianowicie: w

jakim stylu jest nasz dom, jaki

rodzaj ogrodzenia będzie z nim

harm onizował czy ogrodzenie
ma być na podmurówce itp.

Ogrodzenie w każdym przy

padku powinno być dopasowa
ne do domu i jego otoczenia.

376

Prace w ogrodzie

Ogrodzenia drewniane

Przy budowie różnego rodzaju

ogrodzeń drewnianych podsta

wą jest przestrzeganie zasady,

by powietrze miało dostęp do

możliwie wszystkich powierz

chni drewna, tak aby drewno

mogło swobodnie wysychać.
Gdy tego dostępu nie będzie,

drewno szybko ulegnie zni
szczeniu. W związku z tą za
sadą zaleca się by sztachety

nie były przybijane lub przykrę

cane bezpośrednio do rygli,

lecz by pomiędzy nimi znajdo

wała się np. podkładka gum o
wa. Sztachety powinny mieć ta

ką długość, by nie dotykały zie

mi, lecz znajdowały się od niej

przynajmniej

w odległości

10 cm. Słupki ogrodzeniowe na

leży mocować w ziemi za po
mocą odpowiednich kotew ze

Płot drewniany ze sztachetami przybi

janymi na przemian po obu stronach

rygli.

Ogrodzenie ze sztachet przybijanych krzyżowo, tzw. płot myśliwski.

377

Prace w ogrodzie

stali ocynkowanej. W szystkie
drewniane elementy ogrodzenia

powinny być impregnowane lub

wykonane z drewna impregno
wanego ciśnieniowo.

Ogrodzenie z siatki drucianej

Sposób

wykonania

takiego

ogrodzenia prezentowany jest

na naszych rysunkach.

Ogrodzenia murowane

O trwałości muru ogrodowego

decyduje jakość użytych mate

riałów budowlanych, a głównie

prawidłowe wykonanie funda
mentów. Fundament w zasa

dzie powinien być wykonany na

głębokość przemarzania gruntu,

a co najmniej sięgać do w ar
stwy nośnej gruntu. Ponadto
szerokość fundamentu powinna

być węższa (z obu stron) po

około 2 cm od szerokości muru.

Na fundam encie powinna być
ułożona warstwa materiału izo
lacyjnego. Mur może być wyko
nany ze standardowych mate

riałów budowlanych i otynko

wany, z kamienia lub cegły

klinkierowej. Koronę (zakończe
nie muru) najlepiej wykonać z

odpowiednich kształtek klinkie

rowych, z dachówki ceram icz
nej lub innych bardzo w ytrzy
małych materiałów.

Słupki

z teowników stalowych

przed ich ostatecznym zabetonowa

niem - należy starannie ustawić w po

zycji pionowej.

3. Za pomocą zagiętego pręta metalo

wego napinamy siatkę. Robimy to sy

stematycznie przy każdym słupku ogro

dzeniowym.

2. Po stwardnieniu betonu, na słupkach

u góry, w środku i u dołu mocujemy

druty prowadzące. Do dolnych i gór
nych drutów mocujemy siatkę.

4. Po naciągnięciu przytwierdzamy sia

tkę do słupków kawałkami drutu. Drut

przewlekamy przez wywiercone w

słupkach otwory lub przez przy spawa

ne uszka.

378

Prace w ogrodzie

Drewniane słupki ogrodzeniowe mo

żemy chronić przed deszczem za po

mocą małej deseczki przybitej do

słupka.

Jeszcze lepiej spełni to zadanie nakła

dka ochronna wykonana z cienkiej bla

chy ocynkowanej.

Obok omówionych rodzajów

ogrodzeń do wyboru mamy

oczywiście jeszcze wiele in

nych możliwości, jak mury z

ceram icznych

betonowych

elem entów prefabrykowanych,
mury układane na sucho, pali

sady itp.

Rysunek z lewej: niskie ogrodzenia mo

żemy wykonać z kamieni układanych

bez zaprawy lub z drewnianej palisady.

379

Prace w ogrodzie

PERGOLA OGRODZENIOWA

Pergole stanowią coraz po

pularniejszy element architektu
ry ogrodowej. Spełniają nie tyl
ko rolę podpory dla roślinności,

lecz mają zastosowanie jako

osłony przed wiatrem i nadmier

nym nasłonecznieniem. Stano

wią przegrody lub ogrodzenia

przy granicy parceli zapewniają

ce intymność wypoczynku w
ogrodzie. Rozbudowane kon
strukcje pergoli służą podziałom

kształtowaniu

przestrzeni

ogrodu, łączą różnorodne bu

dowle ogrodowe i mieszkalne,

tworząc płynne przejście w ido

kowe lub użytkowe z domu do

przestrzeni ogrodowej. Aby per-

gola stanowiła integralny, a nie

sztuczny element ogrodu, po

winna być zbudowana z mate-

380

Prace w ogrodzie

riałów naturalnych, głównie z

drewna lub kamienia.

Drewno użyte do budowy

pergoli musi być odpowiednio

zabezpieczone przed wpływami
czynników

atm osferycznych.

Drewno nie zabezpieczone i

system atycznie nie konserw o

wane szybko niszczeje. Pod
stawą ochrony drewna przed

wpływem szkodliwych czynni

ków atm osferycznych jest im
pregnacja lub lazurowanie.

Dobrej jakości lazury posia

dają właściwości impregnacyjne

i grzybobójcze. Lazury dają po

włokę hydrofobową, co pozwala
drewnu oddychać i pozbywać
się

wilgoci.

pokrywania

drewnianych elementów pergoli

i innych drewnianych budowli

ogrodowych należy używać la
zurów grubowarstwowych na

bazie żywic syntetycznych.

Im pregnacja

i lazurowanie

chroni drewno tylko na pewien

czas, dlatego godne polecenia

jest zastosowanie drewna im

pregnowanego ciśnieniowo. Im
pregnacja ciśnieniowa drewna

jest nowoczesną technologią
jego zabezpieczenia. Drewno

um ieszcza się w kotle ciśnie
niowym, w którym wytworzona
próżnia

powoduje

usunięcie

wody z drewna. W następnej
fazie obróbki do kotła wprowa

dza się preparat impregnujący,

który pod bardzo wysokim ci

śnieniem wnika w drewno na
głębokość kilku centym etrów.

Metoda ta jest tak skuteczna,

że producenci udzielają nawet
25 lat gwarancji na tak im pre
gnowane drewno. Bardzo waż

ną sprawą jest również odpo

wiedni dobór okuć, łączników

wkrętów lub gwoździ. Powinny

być wykonane ze stali nier

dzewnej, stali cynkowanej og
niowo lub aluminium. Słupów

konstrukcyjnych pergoli nie na

leży wkopywać w ziemię, lecz
przytwierdzać do betonowych
bloczków fundam entowych za
pomocą specjalnych kotew.

Konstrukcje

pergoli

mogą

przybierać bardzo różnorodne

formy. Obok klasycznej kon

strukcji pergoli kratowej, stano

wiącej zazwyczaj „zadaszenie”

miejsca do wypoczynku lub bę

dącej przybudówką domu, ga

rażu lub wiaty czy pergoli arka

dowej coraz popularniejsze są

pergole ogrodzeniowe z różne

go typu ściankami osłonowymi.

Ścianki mogą być zbudowane

jako pełne lub ażurowe. Tego

typu pergola jest prezentowana

na naszych zdjęciach. Podsta

wowe elem enty konstrukcyjne

pergoli to: słupy, górne poprze
czne belki, przy pergoli poje

dynczej (zob. fot. 2) zwane ko

nikami, belki siodłowe, strzały i

elem enty osłonowe pełne lub
ażurowe. W handlu dostępne
są gotowe, wybierane z katalo

gu elem enty pergoli do sam o

dzielnego montażu.

1. Obróbka „konika” wieńczącego per-

goię. Do trasowania wgłębień służy

nam znacznik stolarski, a przy wyzna
czaniu skośnych końców posługujemy

się skośnicą (kątownikiem nastawnym).

2. „Konika” mocujemy do belki siodło

wej za pomocą dwóch wkrętów lub

gwoździ.

381

Prace w ogrodzie

■ M N

3. Po wbiciu gwoździ zagłębiamy je do-
bijakiem, a wgłębienie szpachlujemy

wodoodporną szpachlówką.

4. Otwory pod drążki wiercimy w bel

kach wiertłem piórowym. Następnie
montujemy elementy drabiny (słup po

dwójny).

5. Po nawierceniu otworów wkręcamy

kątowniki mocujące wykonane z gal

wanizowanej stali.

7. Po ustawieniu słupa na właściwej po

zycji przytwierdzamy go do belki siodło

wej za pomocą wkrętów.

8. Następnie mocujemy słup podwójny

(drabinę). Pomagamy sobie zwornicą

stolarską.

6. Do belki sidołowej przykręcamy spe
cjalny łącznik kątowy. Za pomocą zwor-
nicy mocujemy pierwszy słup.

382

Prace w ogrodzie

9. Gotowa konstrukcja nośna pergoli.

10. Po ustaleniu wysokości zawiesze

nia elementu osłonowego wiercimy ot

wory pod wkręty mocujące.

11. Dla ułatwienia pracy elementy osło

nowe przytwierdzamy zwornicą do słu

pów.

12. Pergolę możemy obsadzić krzewa

mi i pnączami.

13. Schemat ideowy elementówpergoli oraz sposób ich montażu

383

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Présence+d, Boże Narodzenie, Zrób to sam
Przepis na farbę, Dekoracje, ozdoby, zrób to sam, szablony
instrukcja, ► Zrób to sam, ► Florystyka, ► Bukieciki Goździków
Zdarza się, ► Lukasz2g ◄, Zrób To Sam, Budujemy dom
kartka zamykana na zakładkę, Zrób to sam !!!!!
Filcowany kwiatek, Rekodzielo artystyczne, Zrób to sam
MALOWANIE I TAPETOWANIE W BUDOWNICTWIE, Zrób to sam (remont i nie tylko)
Jak zrobić księgę życzeń, Zrób to sam - prace plastyczne, origami i nie tylko
Szyjemy Efektowną Roletę, Zrób to sam !!!!!
Jak ozdobić drewnianą komódkę, Zrób to sam - prace plastyczne, origami i nie tylko
Dane techniczne E36, Zrób To Sam (Naprawa Samochodów I Nie Tylko), Motoryzacja, Samochody Osobowe, B
Butelka wykonana techniką decoupage(1), zrób to sam -a
Malowanie, Zrób to sam (remont i nie tylko)
Wymiana pęknietych płytek ceramicznych, ► Lukasz2g ◄, Zrób To Sam, Budujemy dom
Przepisy na masy plastyczne, Balum Balum, Zrób to sam(2)
Jak zrobić woskowy lampion, Zrób to sam - prace plastyczne, origami i nie tylko
Technika swietlna, ► Lukasz2g ◄, Zrób To Sam
Remont, Zrób to sam (remont i nie tylko)
ZADANIA Z MAKROEKONOMII!!!!!!, ZADANIA Z MAKROEKONOMII - ZRÓB TO SAM

więcej podobnych podstron