Tytuł oryginału: Meditation For Dummies®, 4th Edition
Tłumaczenie: Krzysztof Krzyżanowski
ISBN: 978-83-283-5927-7
Original English language edition Copyright © 2016 by John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey
All rights reserved including the right of reproduction in whole in part in any form.
This translation published by arrangement with John Wiley & Sons, Inc.
Oryginalne angielskie wydanie © 2016 by John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey
Wszelkie prawa, włączając prawo do reprodukcji całości lub części w jakiejkolwiek formie, zarezerwowane.
Tłumaczenie opublikowane na mocy porozumienia z John Wiley & Sons, Inc.
Translation copyright © 2020 by Helion S.A.
Wiley, the Wiley Publishing Logo, For Dummies, Dla Bystrzaków, the Dummies Man logo, Dummies.com,
Making Everything Easier and related trade dress are trademarks or registered trademarks of John Wiley and
Sons, Inc. and/or its affiliates in the United States and/or other countries. Used by permission. All other
trademarks are the property of their respective owners.
Wiley, the Wiley Publishing Logo, For Dummies, Dla Bystrzaków, the Dummies Man logo, Dummies.com,
Making Everything Easier i związana z tym szata graficzna są markami handlowymi John Wiley and Sons, Inc.
i/lub firm stowarzyszonych w Stanach Zjednoczonych i/lub innych krajach. Wykorzystywane na podstawie
licencji. Wszystkie pozostałe znaki handlowe są własnością ich właścicieli.
Media and software compilation copyright © 2016 by John Wiley & Sons, Inc. All rights reserved.
All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means,
electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval system,
without permission from the Publisher.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji
w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także
kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich
niniejszej publikacji.
Autor oraz Helion SA dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne.
Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne
naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Helion SA nie ponoszą również żadnej
odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.
Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres
http://dlabystrzakow.pl/user/opinie/medyb4
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.
Helion SA
ul. Kościuszki 1c, 44-100 Gliwice
tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63
e-mail: dlabystrzakow@dlabystrzakow.pl
WWW: http://dlabystrzakow.pl
Printed in Poland.
Spis treĝci
5
Spis treĝci
O autorze .........................................................................................15
PodziÛkowania od autora ..............................................................17
Przedmowa ......................................................................................19
WstÛp ...............................................................................................23
CZÚĜÈ I: POCZÆTKI PRZYGODY Z MEDYTACJÆ ..........................29
ROZDZIAă 1:
RozpoczÛcie podróľy zwiÇzanej z medytacjÇ ...............31
Ogólny zarys przebiegu podróľy ............................................................................33
Róľne ĝcieľki prowadzÇce na tÛ samÇ górÛ ....................................................33
Widok ze szczytu — a takľe z innych wierzchoĄków,
które zdobÛdziesz po drodze .........................................................................35
Smak czystej, górskiej wody ..............................................................................36
Nie ma to jak w domu — a Tobie wĄaĝnie udaĄo siÛ tam dotrzeÉ! ................40
Rozwijanie i ukierunkowywanie ĝwiadomoĝci — klucz do medytacji ................41
Budowanie koncentracji ....................................................................................42
Okazywanie otwartej ĝwiadomoĝci ..................................................................43
Wykorzystywanie kontemplacji w poszukiwaniu peĄniejszego wglÇdu ........44
Kultywowanie pozytywnych, uzdrawiajÇcych stanów umysĄu ......................44
Dopasowywanie medytacji do potrzeb .................................................................45
Nadawanie ksztaĄtu praktyce ............................................................................45
Radzenie sobie z wyzwaniami ...........................................................................46
ROZDZIAă 2:
Dlaczego warto medytowaÉ? ..........................................49
W jaki sposób ľycie skĄania do medytowania? .....................................................50
Mit idealnego ľycia .............................................................................................50
Gdy ľycie rozpada siÛ na drobne kawaĄki… .....................................................51
Radzenie sobie z postmodernistycznym poĄoľeniem ....................................53
Cztery popularne „rozwiÇzania”, które tak naprawdÛ nie dziaĄajÇ ...............56
6
Medytacja dla bystrzaków
Jak przetrwaÉ w XXI wieku, korzystajÇc z medytacji? ...........................................58
Zaawansowana technologia zwiÇzana z umysĄem i sercem .........................59
Korzyĝci, jakie medytacja zapewnia umysĄowi i ciaĄu .....................................60
Dwanaĝcie innych ĝwietnych powodów, by medytowaÉ .....................................62
Przebudzenie siÛ na uroki chwili obecnej ........................................................63
Zaprzyjaļnianie siÛ z samym sobÇ ...................................................................63
NawiÇzywanie gĄÛbszych wiÛzi z innymi ludļmi .............................................63
Rozluļnianie ciaĄa i uspokajanie umysĄu .........................................................64
Rozchmurzanie siÛ .............................................................................................64
Odczuwanie wiÛkszego szczÛĝcia .....................................................................64
Poczucie skupienia i stanu przepĄywu .............................................................64
Wraľenie wiÛkszej równowagi i solidniejszych
fundamentów .....................65
Poprawa wyników osiÇganych w pracy i w czasie wolnym ...........................65
NarastajÇce zrozumienie, wdziÛcznoĝÉ i miĄoĝÉ .............................................65
Odnajdowanie w ľyciu gĄÛbszego poczucia celu ............................................65
Odkrywanie duchowego wymiaru istnienia ....................................................66
ROZDZIAă 3:
Krótka podróľ w czasie,
czyli skÇd wywodzi siÛ medytacja .................................67
ZgĄÛbianie indyjskich ļródeĄ medytacji ..................................................................69
Joga klasyczna — ĝcieľka do peĄnego bĄogoĝci zjednoczenia .......................69
Wczesny buddyzm — korzenie medytacji zwiÇzanej z uwaľnoĝciÇ .............71
Indyjska tantra — odnajdowanie ĝwiÛtoĝci w ĝwiecie zmysĄów ...................72
Aľ na dach ĝwiata — a potem jeszcze dalej ..........................................................72
Chan (zen) — dļwiÛk jednej dĄoni .....................................................................73
Buddyzm wadľrajany — droga transformacji .................................................73
Od Ĝrodkowego Wschodu aľ po resztÛ Zachodu .................................................74
Medytacja chrzeĝcijaĆska — praktykowanie modlitwy kontemplacyjnej ....75
Medytacja w judaizmie — poszukiwanie bliskoĝci Boga ................................76
Medytacja suficka — poddawanie siÛ Bogu z kaľdym oddechem ...............77
Amerykanizacja medytacji .......................................................................................78
Transcendentalizm i teozofia (1840 – 1900) ....................................................79
Joga i zen przygotowujÇ grunt (1900 – 1960) ..................................................79
Medytacja trafia do gĄównego nurtu (od 1960 r. do chwili obecnej) ............80
Najnowsze zdobycze zwiÇzane z medytacjÇ .........................................................82
ProszÛ przeprowadziÉ dwie sesje medytacyjne
i zadzwoniÉ do mnie rano ...............................................................................82
Odstawienie prozacu .........................................................................................83
Transformacja klas lekcyjnych przy uľyciu uwaľnoĝci ...................................84
Medytacja w miejscu pracy ...............................................................................84
Spis treĝci
7
ROZDZIAă 4:
WpĄyw medytacji na mózg i ľycie ..................................87
W poszukiwaniu poczÇtków badaĆ dotyczÇcych medytacji ................................88
PodĄÇczanie do aparatury joginów i mnichów zen .........................................88
Badania nad medytacjÇ transcendentalnÇ i reakcjÇ relaksacyjnÇ ................90
Mierzenie korzyĝci zdrowotnych pĄynÇcych z medytacji ................................91
Ocena ograniczeĆ wczesnych badaĆ ...............................................................92
Tworzenie mapy mózgu osoby praktykujÇcej medytacjÛ ....................................93
Przesuwanie uwaľnoĝci na pierwszy plan — Jon Kabat-Zinn i MBSR ..........94
Tworzenie roboczej mapy mózgu .....................................................................96
Znajdowanie miejsca, w którym rodzÇ siÛ pozytywne emocje .....................97
Jak medytacja zmienia mózg? ...........................................................................97
CZÚĜÈ II: ROZPOCZÚCIE PRAKTYKI MEDYTACYJNEJ ...............101
ROZDZIAă 5:
Budowanie podstaw, czyli motywacja,
podejĝcie i umysĄ poczÇtkujÇcego ...............................103
Zaczynanie (i koĆczenie) z umysĄem poczÇtkujÇcego ........................................104
Ustalanie, co motywuje CiÛ do medytowania .....................................................107
Poprawa jakoĝci ľycia ......................................................................................109
Zrozumienie i zaakceptowanie siebie ............................................................110
Uĝwiadamianie sobie swojej prawdziwej natury ..........................................110
Zapewnianie przebudzenia innym .................................................................111
Wyraľanie swojej wrodzonej doskonaĄoĝci ...................................................111
Ľycie w harmonii z medytacjÇ ..............................................................................112
ROZDZIAă 6:
W jaki sposób umysĄ przysparza stresu
i co moľna z tym zrobiÉ? ...............................................115
Wycieczka po swoim wnÛtrzu ...............................................................................116
Uwaľne badanie kolejnych warstw doznaĆ wewnÛtrznych ........................117
W jaki sposób wzburzenie zaciemnia umysĄ i serce? ...................................120
ZĄe wieĝci, czyli jak umysĄ przysparza stresu .......................................................124
Zaabsorbowanie przeszĄoĝciÇ i przyszĄoĝciÇ .................................................127
NiechÛÉ wobec akceptowania aktualnego stanu rzeczy ..............................127
OsÇdzajÇcy i porównujÇcy umysĄ ....................................................................128
Wyuczona bezradnoĝÉ i pesymizm ................................................................128
PrzytĄaczajÇce emocje ......................................................................................129
Obsesyjne skupianie siÛ na okreĝlonych rzeczach .......................................129
Kurczowe trzymanie siÛ odrÛbnej jaļni .........................................................131
Dobre wieĝci, czyli jak medytacja Ąagodzi cierpienie i stres ..............................131
Rozwijanie skupienia i koncentracji ................................................................132
Doprowadzanie do spontanicznego uwolnienia ..........................................133
Wykorzystywanie wglÇdu do zgĄÛbiania swoich doĝwiadczeĆ ....................133
8
Medytacja dla bystrzaków
ROZDZIAă 7:
Medytacja sĄuľÇca rozwijaniu uwaľnoĝci
— ĝwiadomoĝÉ chwili obecnej ......................................139
Kierowanie uwagi ku wnÛtrzu ...............................................................................140
Rozluļnianie ciaĄa ...................................................................................................142
Rozwijanie uwaľnoĝci ............................................................................................144
Skupianie siÛ na oddechu ................................................................................145
RozciÇganie uwagi na wraľenia ......................................................................149
Witanie z otwartoĝciÇ wszystkiego, na co siÛ natkniesz ..............................150
Szkolenie szczeniaka, czyli trzymanie
w ryzach swojego bĄÇdzÇcego umysĄu ..............................................................151
ROZDZIAă 8:
Przygotowywanie ciaĄa do medytacji ..........................153
Umieszczanie wÛľa w bambusowej rurce,
czyli wysublimowana sztuka siedzenia w bezruchu ........................................154
Jak siedzieÉ prosto — i jakoĝ to przeľyÉ? .............................................................156
Co robiÉ z dolnÇ poĄowÇ ciaĄa — i jak radziÉ sobie
z innymi fantazjami… ....................................................................................157
Jak wyprostowaÉ krÛgosĄup i uniknÇÉ zarazem rigor mortis? .....................163
Zafu, Ąawki i inne egzotyczne rekwizyty .........................................................166
ROZDZIAă 9:
Gdzie siedzieÉ, co na siebie wĄoľyÉ
i inne praktyczne kwestie .............................................171
Co na siebie wĄoľyÉ, czyli dlaczego wygoda jest waľniejsza od mody? ...........172
Kiedy medytowaÉ? Kaľda pora jest dobra! .........................................................172
Zaraz po przebudzeniu ....................................................................................173
Przed pójĝciem spaÉ .........................................................................................173
Tuľ po pracy ......................................................................................................173
W porze lunchu i podczas przerwy na kawÛ .................................................174
Podczas czekania na dzieci i w innych moľliwych
do przewidzenia okresach przestoju ..........................................................174
Jak dĄugo medytowaÉ, czyli od szybkich numerków po sesje
dla dĄugodystansowców .....................................................................................174
Co jeĝÉ i piÉ (oraz czego unikaÉ) przed sesjÇ medytacyjnÇ ................................176
Gdzie medytowaÉ, czyli tworzenie uĝwiÛconej przestrzeni ...............................177
Powody, dla których najlepiej trzymaÉ siÛ jednego miejsca .......................177
Jak wybraÉ wĄaĝciwe miejsce? .........................................................................179
Jak zbudowaÉ oĄtarz — i dlaczego warto zawracaÉ sobie tym gĄowÛ .........180
Spis treĝci
9
ROZDZIAă 10:
Po prostu to zrób, czyli dyscyplina,
wysiĄek i rezygnacja z kontroli .....................................185
Dyscyplina oznacza po prostu „raz za razem” ....................................................186
ZobowiÇzywanie siÛ do czegoĝ przed sobÇ i dotrzymywanie sĄowa ..........187
Codzienna konsekwencja ................................................................................188
Samokontrola — zarówno na poduszce, jak i poza niÇ ...............................188
Odpowiedni rodzaj wysiĄku, czyli unikaj zarówno nadmiernego napiÛcia,
jak i zbytniego rozluļnienia ................................................................................190
WkĄadanie w dziaĄania caĄej posiadanej energii ............................................190
Okazywanie sumiennoĝci ................................................................................191
Podejmowanie wysiĄku pozbawionego wysiĄku ............................................192
Kiedy naleľy odpuĝciÉ i z czego warto w ten sposób rezygnowaÉ? ..................194
Rezygnacja z osÇdu ..........................................................................................195
Akceptacja .........................................................................................................195
Rezygnacja z kontroli ........................................................................................195
Odrzucanie masek ............................................................................................196
Poddanie siÛ ......................................................................................................196
ROZDZIAă 11:
Otwieranie serca oraz okazywanie miĄoĝci
i wspóĄczucia ..................................................................199
W jaki sposób zamyka siÛ serce — i jak moľna je otworzyÉ? ............................200
Czynniki powodujÇce zamykanie siÛ serca ....................................................201
Kilka powodów, dla których warto mieÉ otwarte serce ...............................203
Odkrywanie swojego „czuĄego punktu” .........................................................205
MiĄoĝÉ zaczyna siÛ od Ciebie ...........................................................................206
Poznawanie czterech wymiarów miĄoĝci .......................................................207
Wzbudzanie miĄoĝci wobec siebie i innych .........................................................208
Otwieranie wrót ................................................................................................208
Kierowanie strumieniem .................................................................................209
PrzeksztaĄcanie cierpienia przy uľyciu wspóĄczucia ...........................................211
WstÛpne Éwiczenia zwiÇzane z rozwijaniem wspóĄczucia ...........................212
PrzeksztaĄcanie cierpienia przy uľyciu siĄy serca ..........................................214
10
Medytacja dla bystrzaków
CZÚĜÈ III: ROZWIÆZYWANIE PROBLEMÓW
I DOPASOWYWANIE PRAKTYKI DO POTRZEB ........................219
ROZDZIAă 12:
Medytowanie nad trudnymi
emocjami i nawykami ...................................................221
Zaprzyjaļnianie siÛ ze swoimi doznaniami .........................................................222
Skupianie uwagi na wĄasnych myĝlach i uczuciach ......................................223
Nazywanie swoich doznaĆ ..............................................................................223
Witanie z otwartoĝciÇ wszystkiego, co przynosi ľycie ..................................224
Medytowanie nad trudnymi emocjami ...............................................................225
Gniew .................................................................................................................226
Strach i niepokój ...............................................................................................227
Smutek, ľal i depresja ......................................................................................229
Wykorzystywanie ĝwiadomoĝci do ujawniania utrwalonych wzorców ............230
Nazywanie swoich „przebojów” ......................................................................231
RozciÇganie swojej uwagi ................................................................................231
Odczuwanie swoich uczuÉ ...............................................................................231
Zauwaľanie swojego oporu i przywiÇzania ...................................................232
Odnajdowanie mÇdroĝci .................................................................................232
Docieranie do sedna sprawy ...........................................................................234
WypeĄnianie blokady istnieniem .....................................................................234
Zajmowanie siÛ wzorcami, zanim utkniesz ...................................................235
Odsuwanie wzorców na bok — przynajmniej na razie ......................................235
Pomijanie (lub ignorowanie) schematu .........................................................236
Przenoszenie uwagi ..........................................................................................237
Przekierowywanie energii ................................................................................237
Zastosowanie schematu w wyobraļni ...........................................................237
Zastosowanie schematu w prawdziwym ľyciu — z uwaľnoĝciÇ .................238
Sytuacje, w których medytacja moľe nie byÉ wĄaĝciwym rozwiÇzaniem .........240
Wybór terapeuty pomocnego w pracy nad wzorcami zachowaĆ ....................241
Rozmowa jest waľna, ale musisz zrobiÉ coĝ wiÛcej ......................................242
Przyjrzyj siÛ róľnym rozwiÇzaniom ................................................................242
Wybierz osobÛ, a nie referencje .....................................................................243
Znajdļ terapeutÛ, który medytuje ..................................................................243
Spis treĝci
11
ROZDZIAă 13:
Radzenie sobie z czÛsto spotykanymi
problemami i skutkami ubocznymi .............................245
Omijanie przeszkód podczas podróľy zwiÇzanej z medytacjÇ .........................246
SennoĝÉ ..............................................................................................................247
Niepokój ............................................................................................................247
Znudzenie ..........................................................................................................248
LÛki .....................................................................................................................248
ZwÇtpienie .........................................................................................................249
OciÇganie siÛ .....................................................................................................250
Nadmierna czujnoĝÉ .........................................................................................250
OsÇdzanie siebie ...............................................................................................251
PrzywiÇzanie i pragnienie ................................................................................252
Duma ..................................................................................................................252
Unikanie pewnych rzeczy ................................................................................253
Obchodzenie problemów ................................................................................253
Jak cieszyÉ siÛ skutkami ubocznymi medytacji, nie tracÇc z oczu jej celu? ......254
Ekstaza i bĄogoĝÉ ...............................................................................................255
Wizje i inne odczucia zmysĄowe ......................................................................256
Fale emocji .........................................................................................................257
Otwieranie oĝrodków energetycznych ..........................................................257
ROZDZIAă 14:
Medytacja dopasowana
do indywidualnych potrzeb ..........................................263
ăÇczenie poszczególnych elementów w jednÇ caĄoĝÉ ........................................264
Poznaj swojÇ motywacjÛ ..................................................................................265
Korzystanie ze swoich mocnych stron i uzupeĄnianie luk ............................266
Poeksperymentuj, zaufaj intuicji, a potem praktykuj regularnie ................267
Tworzenie regularnej praktyki ........................................................................268
Medytowanie w towarzystwie innych osób ........................................................271
Grupy medytacyjne ..........................................................................................271
Warsztaty i wyjazdy medytacyjne ...................................................................272
Jeden dzieĆ z ľycia mnicha, czyli zorganizuj wĄasne,
samotne warsztaty medytacyjne .................................................................273
CZÚĜÈ IV: DOBROCZYNNE DZIAăANIE MEDYTACJI ................277
ROZDZIAă 15:
Rozwijanie duchowoĝci .................................................279
Co wĄaĝciwie oznacza „duchowoĝÉ”? ....................................................................280
Filozofia wieczysta — miejsce, w którym spotykajÇ siÛ wszystkie religie .....282
Od wiary aľ po speĄnienie — poziomy zaangaľowania duchowego ..........284
Rozpuszczanie lub rozszerzanie jaļni — cel praktyki duchowej .................285
12
Medytacja dla bystrzaków
Ĝcieľka poboľnoĝci — w poszukiwaniu jednoĝci ...............................................290
Mantra — przywoĄywanie Boga w kaľdej chwili ...........................................291
Praktykowanie obecnoĝci Boga ......................................................................292
Guru joga — tybetaĆska praktyka okazywania poboľnoĝci ........................293
Ĝcieľka wglÇdu — odkrywanie, kim jesteĝ ..........................................................294
Rozszerzanie swoich granic .............................................................................296
Badanie natury umysĄu ....................................................................................297
Zadawanie pytania „kim jestem?” ...................................................................299
Jak znaleļÉ nauczyciela — i dlaczego warto zawracaÉ sobie tym gĄowÛ? ........300
Wybór odpowiedniego rodzaju nauczyciela ..................................................301
Dlaczego moľesz potrzebowaÉ nauczyciela? ................................................302
Jakich cech szukaÉ u nauczyciela? ...................................................................303
Jak znaleļÉ nauczyciela? ...................................................................................306
ROZDZIAă 16:
Zapomnij o troskach i odnajdļ
szczÛĝcie dziÛki medytacji ............................................309
Cechy charakterystyczne prawdziwego szczÛĝcia ..............................................310
Rozpoznawanie szczÛĝcia jako naturalnego stanu .......................................311
Doĝwiadczanie przewagi pozytywnych emocji .............................................312
Akceptowanie tego, co przynosi ľycie ............................................................313
OsiÇganie w ľyciu stanu przepĄywu ................................................................314
Poczucie sensu i przynaleľnoĝci .....................................................................315
Zrozumienie kompleksowej definicji szczÛĝcia .............................................315
ZgĄÛbianie sztuki szczÛĝcia oraz badaĆ poĝwiÛconych temu zagadnieniu .....316
Po co w ogóle zawracaÉ sobie gĄowÛ szczÛĝciem? ........................................317
Buddyjskie rozumienie szczÛĝcia ....................................................................317
Badania dotyczÇce medytacji i szczÛĝcia .......................................................318
Spostrzeľenia psychologii pozytywnej ...........................................................319
Znajdowanie prawdziwego szczÛĝcia dziÛki medytacji ......................................320
Delektowanie siÛ chwilÇ ...................................................................................321
Wspieranie stanu przepĄywu ...........................................................................322
Rozwijanie wdziÛcznoĝci ..................................................................................323
Nauka wybaczania ............................................................................................324
Kultywowanie optymizmu ...............................................................................326
ROZDZIAă 17:
Medytacja w codziennym ľyciu ....................................329
Spokój w kaľdej sytuacji, czyli rozciÇganie medytacji na codzienne ľycie ......330
Powrót do swojego oddechu ..........................................................................331
Dzwon uwaľnoĝci .............................................................................................332
Powtarzanie zdania sprzyjajÇcego uwaľnoĝci ..............................................334
Zwracanie uwagi na wpĄyw, jaki majÇ na czĄowieka róľne sytuacje ...........336
Stosowanie medytacji w trakcie rutynowych czynnoĝci ..............................336
Spis treĝci
13
Wspólnie medytujÇca rodzina: partnerzy,
dzieci i inne osoby z grona najbliľszych ...........................................................340
Medytowanie z dzieÉmi ...................................................................................341
Medytacja z partnerami i czĄonkami rodziny ................................................342
Medytacyjny seks ..............................................................................................343
ROZDZIAă 18:
WpĄyw medytacji na poprawÛ
stanu zdrowia i wiÛksze osiÇgniÛcia ............................347
Medytacja jest równieľ pomocna w leczeniu ciaĄa .............................................348
Co tak naprawdÛ oznacza „leczenie”? ............................................................349
Poznawanie uzdrawiajÇcego dziaĄania medytacji .........................................350
Korzystanie z uzdrawiajÇcej mocy wyobraľeĆ ..............................................354
ZgĄÛbianie piÛciu uzdrawiajÇcych medytacji .................................................355
Medytacja moľe poprawiÉ wyniki w pracy i podczas zabawy ...........................363
Czerpanie satysfakcji z minionych sukcesów ................................................366
Èwiczenie wystÛpu, podczas którego dajesz z siebie wszystko ..................367
Rozpoczynanie z uwaľnoĝciÇ dnia pracy .......................................................369
CZÚĜÈ V: DEKALOGI ..................................................................371
ROZDZIAă 19:
DziesiÛÉ czÛsto zadawanych
pytaĆ dotyczÇcych medytacji .......................................373
Czy medytacja nie wywoĄa u mnie nadmiernego rozluļnienia
lub oderwania od rzeczywistoĝci, przez co trudno mi bÛdzie
odnosiÉ sukcesy w pracy lub w nauce? .............................................................374
Jak mam znaleļÉ w swoim napiÛtym harmonogramie czas na medytacjÛ? ....375
Czy mogÛ medytowaÉ na krzeĝle lub na leľÇco, zamiast siedzieÉ
na podĄodze ze skrzyľowanymi nogami? .........................................................375
Co mam zrobiÉ z niepokojem lub dyskomfortem,
których doĝwiadczam podczas medytowania? ................................................376
Co mam zrobiÉ, jeĝli nieustannie zasypiam w trakcie medytowania? .............377
SkÇd mam wiedzieÉ, czy medytujÛ prawidĄowo? ................................................377
Czy mogÛ medytowaÉ, gdy prowadzÛ samochód
lub siedzÛ przy komputerze? .............................................................................378
Czy aby medytowaÉ muszÛ zrezygnowaÉ z moich przekonaĆ religijnych? .....379
Co mam zrobiÉ, jeĝli moi najbliľsi nie wspierajÇ
mojej praktyki medytacyjnej? ............................................................................379
Czy medytacja naprawdÛ moľe pozytywnie wpĄynÇÉ na zdrowie? ..................380
14
Medytacja dla bystrzaków
ROZDZIAă 20:
DziesiÛÉ ulubionych, uniwersalnych medytacji .........381
Praktykowanie relaksacji .......................................................................................382
PodÇľanie uwagÇ za oddechem ...........................................................................383
Medytowanie podczas chodzenia ........................................................................384
Uwaľne jedzenie ....................................................................................................384
Kultywowanie nieskoĆczonej ľyczliwoĝci ............................................................385
Rozluļnianie brzucha .............................................................................................386
Uzdrawianie ĝwiatĄem ...........................................................................................387
NawiÇzywanie lepszego kontaktu z ziemiÇ .........................................................388
Praktykowanie póĄuĝmiechu .................................................................................389
Spokojne miejsce ...................................................................................................390
CZÚĜÈ VI: DODATKI ..................................................................391
DODATEK A:
Zasoby zwiÇzane z medytacjÇ ......................................393
Organizacje i oĝrodki medytacyjne ......................................................................393
Podejĝcie ĝwieckie ............................................................................................394
Podejĝcia duchowe ...........................................................................................394
Witryny internetowe ..............................................................................................395
KsiÇľki ......................................................................................................................395
DODATEK B:
Informacje o plikach audio ...........................................399
Jak uzyskaÉ dostÛp do ĝcieľek audio? ..................................................................400
Co znajdziesz w archiwum z plikami audio? .......................................................400
Skorowidz
.......................................................................401
ROZDZIAă 1
RozpoczÛcie podróľy zwiÇzanej z medytacjÇ
31
Wspinaczka na górÛ medytacji
Znajdowanie po drodze miejsc
piknikowych i pomniejszych
wierzchoĄków
Wypróbowywanie najwaľniejszych
technik medytacyjnych
Uĝwiadamianie sobie tego, jak bÛdzie
siÛ przedstawiaĄ widok ze szczytu
Praca nad koncentracjÇ, otwartÇ
ĝwiadomoĝciÇ, kontemplacjÇ
i rozwijaniem poľÇdanych stanów umysĄu
Pliki audio dostÛpne pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/medyb4.zip
RozdziaĄ
т
RozpoczÛcie podróľy
zwiÇzanej z medytacjÇ
antastycznñ rzeczñ jeőli chodzi o medytacjó jest to, ūe w istocie jest ona
caûkiem nieskomplikowana. Wystarczy, ūe usiñdziesz, zachowasz pokój,
skierujesz uwagó ku wûasnemu wnótrzu i skupisz swojñ őwiadomoőġ. Tak
naprawdó to juū wszystko (choġ bardziej szczegóûowo opisaûem to w ramce
„Medytacja: to ûatwiejsze niū Ci sió wydaje”). Z drugiej strony, pewnie zaczniesz
sió teraz zastanawiaġ, dlaczego ludzie piszñ tyle ksiñūek i artykuûów na temat
medytacji — w tym szczegóûowe poradniki takie jak ten, który trzymasz wûaőnie
w rókach? Dlaczego nie przedstawiġ po prostu kilku zwiózûych instrukcji i nie
zrezygnowaġ z caûego tego wodolejstwa?
Zaûóūmy na moment, ūe planujesz wybraġ sió w dalekñ podróū samochodem,
zmierzajñc w jakieő malownicze miejsce. Moūesz po prostu zanotowaġ wska-
zówki dotyczñce trasy, a potem kolejno sió do nich stosowaġ, by po kilku dniach
dotrzeġ do celu. Caûa podróū sprawi Ci jednak wiócej frajdy, jeūeli bódziesz dys-
ponowaġ przewodnikiem, z którego dowiesz sió, co warto zobaczyġ po drodze.
Byġ moūe poczujesz sió teū bezpieczniej, jeőli zabierzesz ze sobñ ksiñūkó pozwa-
lajñcñ radziġ sobie z ewentualnymi awariami samochodu. Niewykluczone równieū,
ūe postanowisz odbiġ gdzieő w bok, w jakieő piókne miejsce, lub caûkowicie zmie-
nisz swojñ trasó i dotrzesz do celu innñ drogñ albo innym őrodkiem lokomocji!
F
W TYM ROZDZIALE:
32
CZÚĜÈ I
PoczÇtki przygody z medytacjÇ
MEDYTACJA — TO ăATWIEJSZE,
NIĽ CI SIÚ WYDAJE
Medytacja jest po prostu praktykÇ zwiÇzanÇ ze skupianiem uwagi na okreĝlonym
obiekcie — zazwyczaj jest to coĝ nieskomplikowanego, chociaľby sĄowo albo zdanie,
pĄomieĆ ĝwiecy, figura geometryczna lub kolejne wdechy i wydechy. W codziennym
ľyciu nasz umysĄ nieustannie zmaga siÛ z zalewem odczuÉ, doznaĆ wizualnych, emo-
cji i myĝli. Gdy medytujesz, zawÛľasz zasadniczo swoje skupienie i ograniczasz liczbÛ
bodļców bombardujÇcych Twój ukĄad nerwowy, a przy okazji uspokajasz swój umysĄ.
Jeĝli chcesz szybko sprawdziÉ, jakie wraľenia towarzyszÇ medytacji, zastosuj siÛ do
poniľszych wskazówek (bardziej szczegóĄowe instrukcje w postaci materiaĄu audio
zapewni Ci ĝcieľka numer 2, z kolei bardziej rozbudowane wskazówki dotyczÇce
medytacji czekajÇ na Ciebie w rozdziale 7.).
1. Znajdļ jakieĝ spokojne miejsce i usiÇdļ wygodnie, starajÇc siÛ zachowaÉ
wzglÛdnie wyprostowane plecy.
Jeĝli masz tendencjÛ do zapadania siÛ w swoim ulubionym fotelu, znajdļ jakiĝ
mebel, który zapewni Twoim plecom trochÛ lepsze podparcie.
2. Zaczerpnij kilka gĄÛbokich oddechów, zamknij oczy i postaraj siÛ
w maksymalnym stopniu rozluļniÉ ciaĄo.
Jeľeli nie wiesz, w jaki sposób siÛ rozluļniÉ, zajrzyj do rozdziaĄu 7.
3. Wybierz jakieĝ sĄowo lub zdanie, które ze wzglÛdów osobistych lub
duchowych ma dla Ciebie gĄÛbsze znaczenie.
Oto kilka przykĄadów: „Istnieje tylko miĄoĝÉ”, „Nie martw siÛ i ciesz siÛ
szczÛĝciem”, „Zawierz Bogu”.
4. Zacznij oddychaÉ przez nos i powtarzaj w tym samym czasie po cichu
wybrane przez siebie sĄowo lub zdanie.
Moľesz szeptaÉ wybrane sĄowo lub zdanie, poruszaÉ jÛzykiem bez wydawania
jakiegokolwiek dļwiÛku albo po prostu powtarzaÉ to sĄowo lub zdanie w myĝlach.
Jeĝli coĝ CiÛ zdekoncentruje, wróÉ do jego powtarzania (a jeľeli masz trudnoĝci
z oddychaniem przez nos, oddychaj przez usta).
Innym rozwiÇzaniem moľe byÉ skupianie uwagi na Twoim oddechu, gdy
bÛdziesz wciÇgaÉ i wypuszczaÉ powietrze przez nos. W takiej sytuacji za kaľdym
razem, gdy coĝ CiÛ rozproszy, skupiaj siÛ z powrotem na wĄasnym oddechu.
5. Po przeznaczeniu na medytacjÛ przynajmniej piÛciu minut, powoli wstaĆ
i wróÉ do swoich codziennych spraw.
Jakie odczucia towarzyszyĄy Ci podczas medytacji? Czy powtarzanie jednego sĄowa
lub zdania bÇdļ nieustanne podÇľanie uwagÇ za oddechem wydawaĄo Ci siÛ dziw-
ne? Czy zachowanie skupienia byĄo dla Ciebie wyzwaniem? Czy wypowiadane przez
ROZDZIAă 1
RozpoczÛcie podróľy zwiÇzanej z medytacjÇ
33
Ciebie zdanie ciÇgle siÛ zmieniaĄo? Jeĝli tak, nie martw siÛ. DziÛki regularnej praktyce
i poradom zawartym w tej ksiÇľce stopniowo nabierzesz wprawy w medytowaniu.
Oczywiĝcie, nic nie stoi na przeszkodzie, by spÛdziÉ wiele lat na owocnych i przy-
jemnych dziaĄaniach zwiÇzanych z dÇľeniem do opanowania subtelnych i zĄoľonych
aspektów medytacji. Dobra wiadomoĝÉ jest jednak taka, ľe podstawowa praktyka jest
dosyÉ prosta, a Ty nie musisz byÉ ekspertem, by podejmowaÉ takie dziaĄania i cie-
szyÉ siÛ pĄynÇcymi z nich, niezwykĄymi korzyĝciami.
Teraz pomyől, ūe praktyka medytacji jest swego rodzaju podróūñ, natomiast ksiñū-
ka, którñ trzymasz w rókach, stanowi Twój przewodnik. Ten rozdziaû prezentuje
ogólny zarys wycieczki, pokazuje kilka innych dróg prowadzñcych do celu, opi-
suje podstawowe umiejótnoőci, które bódñ Ci potrzebne, by tam dotrzeġ, a takūe
zwraca uwagó na niektóre objazdy, które na pozór mogûyby zapewniaġ te same
korzyőci, lecz w istocie tego nie zrobiñ.
Ogólny zarys przebiegu podróľy
Twoja decyzja o tym, by siógnñġ po tó ksiñūkó, miaûa bez wñtpienia zwiñzek z tym,
ūe szukasz w ūyciu czegoő wiócej — wiókszej dozy spokoju umysûu, energii, po-
myőlnoőci, sensu ūycia, szczóőcia lub radoőci. Jakoő dowiedziaûaő lub dowiedziaûeő
sió o medytacji i zastanawiasz sió, co ma ona do zaoferowania.
Poniewaū lubió przygody, chótnie myőló o medytacji jako o wspinaczce na góró.
Gdzieő zdarzyûo Ci sió zobaczyġ zdjócia szczytu, lecz stojñc u podnóūa góry, ledwie
widzisz jej czubek wőród chmur. Jedynñ metodñ, by sió tam dostaġ, jest wódrówka
krok po kroku w stronó wierzchoûka.
Róľne ĝcieľki prowadzÇce na tÛ samÇ górÛ
Wyobraũ sobie, ūe szykujesz sió do wspinaczki na szczyt góry (jeőli mieszkasz
w Holandii lub na Ʀrodkowym Zachodzie Stanów Zjednoczonych, najprawdopodob-
niej przyda Ci sió pomoc naukowa w postaci czasopisma „National Geogra-
phic”). Jak zamierzasz dotrzeġ na wierzchoûek? Moūesz wziñġ kilka lekcji wspi-
naczki, kupiġ sprzót, a nastópnie ruszyġ do góry jednñ ze skalnych őcian. Moūesz
równieū wybraġ jeden z wielu szlaków, które wiodñ na szczyt, a nastópnie dotrzeġ
tam po przyjemnej wódrówce (oczywiőcie, zawsze moūesz teū oszukaġ i wjechaġ
tam samochodem, ale to zniszczyûoby caûñ mojñ metaforó!).
Chociaū wszystkie te rozwiñzania prowadzñ ostatecznie do tego samego wyniku,
kaūda z tras ma swoje niepowtarzalne cechy. Jedna okaūe sió ûagodnym podej-
őciem wőród lasów i ûñk, podczas gdy inna zmusi Ció do pokonywania stromego,
skalistego terenu. Z którejő bódzie moūna podziwiaġ zielone doliny pokryte kwie-
ciem; z innej zobaczysz tereny uprawne lub pustynió.
34
CZÚĜÈ I
PoczÇtki przygody z medytacjÇ
W zaleūnoőci od tego, jak bódzie sió przedstawiaû Twój poziom energii i moty-
wacji, po kilku godzinach lub kilku dniach moūesz sió zdecydowaġ na postój w ja-
kimő punkcie piknikowym spotkanym po drodze, a nastópnie cieszyġ sió tam
ciszñ i spokojem. Kto wie, czy to miejsce nie przypadnie Ci do gustu do tego stop-
nia, ūe zrezygnujesz z dalszej wspinaczki? Niewykluczone równieū, ūe postano-
wisz wspiñġ sió po drodze na jeden z niūszych szczytów, zamiast pokonywaġ caûñ
drogó aū na gûówny wierzchoûek. Moūesz teū popódziġ na szczyt tak szybko jak
zdoûasz, nie zawracajñc sobie gûowy ūadnymi postojami.
Tak sió skûada, ūe podróū zwiñzana z medytacjñ ma wiele wspólnego ze zdoby-
waniem góry. To od Ciebie zaleūy, czy obierzesz za cel sam szczyt, czy raczej
pokryty trawñ wzgórek lub mniejszy wierzchoûek w poûowie stoku. Niezaleūnie
od tego, dokñd bódziesz zmierzaġ, moūesz sió przy tym dobrze bawiġ i czerpaġ
korzyőci juū z tego, ūe gûóboko oddychasz i zmuszasz do pracy mióőnie, z istnie-
nia których nie zdawaûaő lub nie zdawaûeő sobie dotychczas sprawy.
Ludzie w rozmaitych czóőciach őwiata od tysiócy lat podejmowali wspinaczkó na
metaforycznñ góró medytacji (wiócej informacji na temat historii medytacji
znajdziesz w rozdziale 3.). Na skutek tych wysiûków powstaûo wiele map topo-
graficznych i przewodników, a kaūde z nich przedstawia nieco inny zestaw in-
formacji dotyczñcych tego, jak dotrzeġ na szczyt, w jaki sposób zachowywaġ sió
podczas tej wódrówki i co ze sobñ zabraġ (jeőli chcesz sió dokûadniej przyjrzeġ
róūnorodnoőci dostópnych materiaûów, zajrzyj po prostu na póûki pobliskiej bi-
blioteki lub przejrzyj zasoby swojej ulubionej ksiógarni internetowej).
Zgodnie z tradycjñ wspomniane przed momentem przewodniki prezentujñ
őcieūkó duchowñ, obejmujñcñ zestaw wierzeŁ i praktyk; czósto sñ one utrzymy-
wane w tajemnicy i przekazywane z pokolenia na pokolenie (zobacz szarñ ramkó
„Duchowe korzenie medytacji”). W ostatnich dekadach naukowcy i nauczyciele
ze őwiata Zachodu oddzielili jednak medytacjó od jej duchowych korzeni, a teraz
jest ona prezentowana jako lekarstwo na rozmaite problemy napotykane przez
ludzi ūyjñcych w XXI wieku (dodatkowe informacje o korzyőciach pûynñcych z me-
dytacji znajdziesz w rozdziale 2.; wiócej faktów na temat badaŁ dotyczñcych
medytacji przedstawiûem w rozdziale 4.).
Chociaū mapy i ksiñūki mogñ opisywaġ szczyt na róūne sposoby — niektóre
kûadñ nacisk na rozlegûe, otwarte przestrzenie, inne skupiajñ sió na poczuciu
spokoju lub radoőci towarzyszñcych Ci po zdobyciu wierzchoûka, podczas gdy
jeszcze inne koncentrujñ sió na twierdzeniu, ūe istnieje wiócej niū jedna góra —
ja zgadzam sió z módrcem, który powiedziaû dawno temu: „Techniki medytacyj-
ne sñ jedynie róūnymi őcieūkami prowadzñcymi na tó samñ góró”.
Oto kilka spoőród licznych technik, które zostaûy rozwinióte na przestrzeni wielu
stuleci:
Powtarzanie przesyconego znaczeniem sĄowa lub zdania, które jest znane jako
mantra (zobacz rozdziaĄy 3. i 15.).
Uwaľna ĝwiadomoĝÉ chwili obecnej (wiÛcej informacji na temat uwaľnoĝci
znajdziesz w rozdziaĄach 7. i 17.).
ROZDZIAă 1
RozpoczÛcie podróľy zwiÇzanej z medytacjÇ
35
Skupianie siÛ na oddechu lub liczenie wdechów i wydechów (zobacz rozdziaĄ 7.).
Zwracanie uwagi na przepĄyw odczuÉ w Twoim ciele (zobacz rozdziaĄ 7.).
Rozwijanie nieskoĆczonej ľyczliwoĝci, wspóĄczucia, chÛci wybaczania oraz innych
pozytywnych emocji (zobacz rozdziaĄ 11.).
Skupianie siÛ na ksztaĄcie geometrycznym lub innym prostym obiekcie wizualnym.
Wyobraľanie sobie spokojnego miejsca albo leczÇcej energii lub istoty (zobacz
rozdziaĄ 18.).
Czytanie i rozwaľanie ksiÇľek motywacyjnych lub ĝwiÛtych ksiÇg (zobacz rozdziaĄ 15.).
Wpatrywanie siÛ w wizerunek ĝwiÛtej istoty lub ĝwiÛtego.
Kontemplacja natury.
Ĝpiewanie pochwaĄ pod adresem Boga.
Ta ksiñūka zapewni Ci okazjó do eksperymentowania z wieloma spoőród tych tech-
nik; znajdziesz tu takūe szczegóûowe wskazówki dotyczñce praktykowania jednej
z nich — uwaÈno¿ci. Podejmujñc te dziaûania, bódziesz sió poczñtkowo skupiaġ na
swoim oddechu, by potem rozciñgnñġ medytacjó na kaūdñ chwiló Twojego ūycia.
Widok ze szczytu — a takľe z innych wierzchoĄków,
które zdobÛdziesz po drodze
Co zobaczysz po dotarciu na szczyt metaforycznej góry medytacji? Jeőli wierzyġ
doniesieniom osób uprawiajñcych medytacjó i mistyków, którzy zdobyli juū wcze-
őniej ten wierzchoûek, szczyt tej góry skrywa ũródûo wszelkiej miûoőci, mñdroőci,
szczóőcia i radoőci. Niektórzy ludzie nazywajñ to ũródûo duchem lub duszñ,
prawdziwñ naturñ lub prawdziwñ jaũniñ, ostatecznñ prawdñ lub podstawñ istnienia
(bñdũ teū samym istnieniem). Inni nazywajñ je Bogiem, Boskñ Istotñ lub Ʀwiótñ
Tajemnicñ albo Najwyūszym. Liczba stosowanych nazw jest niemal tak samo
duūa, jak liczba osób, które doőwiadczajñ czegoő takiego. Niektóre tradycje du-
chowe uwaūajñ równieū to miejsce za tak őwióte i potóūne, ūe nie chcñ nadawaġ
mu ūadnych nazw.
Jeőli chodzi o do¿wiadczenie zwiñzane z osiñgnióciem szczytu, wytrawni znawcy
medytacji uūywajñ sûów takich jak o¿wiecenie (pozwalajñce pokonaġ ignorancjó),
przebudzenie (ze snu), wyzwolenie (z wiózów), wolno¿® (od ograniczeŁ) i jedno¿®
(z Bogiem lub istnieniem).
Stare porzekadûo porównuje wszystkie te sûowa i nazwy do palców wymierzo-
nych w ksióūyc. Jeőli za bardzo zwracasz uwagó na palec, grozi Ci to, ūe przega-
pisz piókny ksióūyc bódñcy powodem, dla którego unosisz w ogóle do góry palec.
Ostatecznie potrzebujesz samemu doőwiadczyġ ksióūyca — lub w tym konkret-
nym przypadku szczytu.
36
CZÚĜÈ I
PoczÇtki przygody z medytacjÇ
Oczywiőcie moūesz stwierdziġ, ūe nie interesujñ Ció wzniosûe stany i doőwiad-
czenia takie jak oőwiecenie lub jednoőġ. Kto wie, czy do kupna tej ksiñūki skûoniûa
Ció po prostu chóġ ograniczenia odczuwanego stresu lub przyspieszenia procesu
powrotu do zdrowia, albo dñūenie do tego, by poradziġ sobie z emocjami, które
odczuwasz. Nie interesuje Ció Ʀwióta Tajemnica — w zupeûnoőci wystarczy Ci
niewielka porcja klarownoőci myőli i spokoju umysûu!
Cóū, prawda jest taka, ūe bódziesz przemierzaġ tó samñ őcieūkó bez wzglódu na
to, jak wysoko chcesz zajőġ na tej górze. Podstawowe instrukcje pozostajñ nie-
zmienne, lecz moūesz wybraġ swój cel. Oto lista niektórych spoőród najpopular-
niejszych przystanków i wzniesieŁ znajdujñcych sió po drodze na szczyt:
WiÛksze skupienie i koncentracja.
Ograniczenie napiÛcia, niepokoju i stresu.
WiÛksza jasnoĝÉ myĝli i mniej zawirowaĆ emocjonalnych.
Niľsze ciĝnienie krwi i niľszy poziom cholesterolu.
ăatwiejsza walka z naĄogami i innymi nawykami przysparzajÇcymi problemów.
WiÛksza kreatywnoĝÉ i lepsze wyniki osiÇgane w pracy oraz w czasie wolnym.
Lepsze rozumienie siebie i wzrost samoakceptacji.
WiÛcej radoĝci, miĄoĝci i spontanicznoĝci.
WiÛksza intymnoĝÉ w zwiÇzkach z przyjacióĄmi i najbliľszymi.
GĄÛbsze poczucie szczÛĝcia, zadowolenia i subiektywnej pomyĝlnoĝci.
Wyraļniejsze wraľenie sensu i celu ľycia.
PrzebĄyski duchowego wymiaru istnienia.
Jak widaġ, te stacje poőrednie sñ w istocie waūnymi, samodzielnymi celami
i wszystkie sñ naprawdó wartoőciowe (wiócej informacji na temat korzyőci zapew-
nianych przez medytacjó znajdziesz w rozdziale 2.). Niewykluczone, ūe z zado-
woleniem zatrzymasz sió w poûowie drogi na szczyt, gdy uda Ci sió ograniczyġ
odczuwany stres, poprawiġ swój stan zdrowia i doőwiadczyġ wiókszego poczucia
pomyőlnoőci. Z drugiej strony, to wszystko moūe Ció teū zainspirowaġ do tego,
by wspiñġ sió jeszcze wyūej, w miejsca opisywane przez wybitnych specjalistów
od medytacji.
Smak czystej, górskiej wody
W ramach rozwiniócia metafory góry wyobraũ sobie, ūe na szczycie znajduje sió
niewyczerpalne ũródûo, z którego wypûywa czysta woda istnienia (niewykluczone,
ūe — w zaleūnoőci od Twoich zapatrywaŁ — bardziej spodoba Ci sió nazwa woda
ºaski lub ducha, ewentualnie bezwarunkowej miºo¿ci). Ci, którzy docierajñ na
ROZDZIAă 1
RozpoczÛcie podróľy zwiÇzanej z medytacjÇ
37
DUCHOWE KORZENIE MEDYTACJI
Chociaľ w dzisiejszych czasach medytacjÇ zajmuje siÛ wiele zwyczajnych osób (w tym
bez wÇtpienia ludzie, których znasz), dostÛp do tej praktyki byĄ dawniej bardziej
ograniczony. Przez wiele stuleci mnisi, zakonnice, mistycy i wÛdrowni asceci utrzymy-
wali tÛ wiedzÛ w tajemnicy, wykorzystujÇc jÇ do osiÇgania wyľszych stanów ĝwiadomo-
ĝci, a co za tym idzie, zdobywania szczytów na wybranych przez siebie ĝcieľkach.
Osoby ĝwieckie, którym nie brakowaĄo motywacji i czasu, zawsze mogĄy siÛ nauczyÉ
kilku technik. PatrzÇc z drugiej strony, rygorystyczna praktyka medytacji pozosta-
waĄa uĝwiÛconym dÇľeniem, którym zajmowaĄa siÛ nieliczna elita, gotowa wyprzeÉ
siÛ ĝwiata i poĝwiÛciÉ swojÇ egzystencjÛ praktyce medytacyjnej (bardziej rozbudo-
wany opis historii medytacji znajdziesz w rozdziale 3.).
Sytuacja ulegĄa jednak z czasem wyraļnej zmianie. Medytacja trafiĄa do gĄównego
nurtu — wystarczy tu wspomnieÉ o ksiÇľce Beat Zen, Square Zen, and Zen, napisanej
w latach piÛÉdziesiÇtych, licznych hinduskich joginach i swamich dziaĄajÇcych w la-
tach szeĝÉdziesiÇtych, a takľe dzisiejszej fascynacji uwaľnoĝciÇ — jej praktyczne ko-
rzyĝci sÇ wychwalane we wszystkich ĝrodkach przekazu, zarówno tych tradycyjnych,
jak i wirtualnych (adresy niektórych witryn internetowych poĝwiÛconych medytacji
znajdziesz w „Dodatku A”).
Medytacja byĄa intensywnie zgĄÛbiana w laboratoriach psychologicznych, mierzona
przy uľyciu urzÇdzeĆ fMRI, a takľe redukowana do przepisów takich jak „reakcja
relaksacyjna”, czyli prosta technika pozwalajÇca ograniczyÉ stres. Z drugiej strony,
nigdy nie utraciĄa caĄkowicie swoich duchowych korzeni. W istocie ļródĄem skutecz-
noĝci medytacji jest to, ľe zapewnia ona wiÛļ z duchowym wymiarem, któremu róľni
komentatorzy nadajÇ rozmaite nazwy, choÉ ja najchÛtniej okreĝlam go po prostu
istnieniem lub byciem.
szczyt, mogñ zanurkowaġ w sadzawce otaczajñcej ũródûo, zanurzajñc sió caûko-
wicie w wodzie. Tak naprawdó niektórzy nawet ûñczñ sió z wodñ i stajñ sió jed-
noőciñ z samym istnieniem (nie obawiaj sió — jeőli nie masz ochoty, nie musisz
stawaġ sió jednoőciñ z tym ũródûem!).
Nie musisz jednak docieraġ na sam szczyt, by rozkoszowaġ sió czystym smakiem
istnienia. Woda spûywa wzdûuū stoków góry, tworzñc strumienie i potoki, a oprócz
tego podtrzymuje ūycie na polach i w miastach znajdujñcych sió niūej. Innymi
sûowy, moūesz zasmakowaġ istnienia wszódzie i we wszystkim, gdyū jest ono fun-
damentem podtrzymujñcym ūycie na kaūdym poziomie. Dopóki jednak nie za-
czniesz medytowaġ, moūesz nie wiedzieġ, jak smakuje istnienie.
Gdy medytujesz, zbliūasz sió do ũródûa wody i uczysz sió, jak rozpoznawaġ jej
smak (ludzie opisujñ smak tej wody przy uūyciu róūnych terminów, takich jak
opanowanie, spokój, pomy¿lno¿®, peºnia istnienia, klarowno¿® i wspóºczucie —
38
CZÚĜÈ I
PoczÇtki przygody z medytacjÇ
ODKRYWANIE SKARBU WE WăASNYM DOMU
W tradycji ľydowskiej istnieje opowieĝÉ, która ma swoje odpowiedniki na caĄym
ĝwiecie, we wszystkich wielkich naukach na temat medytacji. Szymon, prosty kra-
wiec, marzy nieustannie o wielkim skarbie, który zdoĄa kiedyĝ odnaleļÉ, jeľeli opuĝci
swojÇ wieĝ oraz dom rodzinny i wyruszy w ĝwiat. Któregoĝ wieczoru zabiera kilka
rzeczy i rozpoczyna swojÇ podróľ.
Przez wiele lat wÛdruje od jednego wielkiego miasta do kolejnego, utrzymujÇc siÛ
z naprawiania ubraĆ. Przez caĄy czas szuka teľ skarbu, który w jego przekonaniu do
niego naleľy. Wszyscy ludzie, których pyta o ten skarb, majÇ jednak wĄasne problemy
i nie sÇ mu w stanie pomóc.
Pewnego dnia natrafia na wróľkÛ, która sĄynie ze swoich niezwykĄych umiejÛtnoĝci.
— Owszem, naprawdÛ istnieje ogromny skarb, który naleľy tylko do ciebie — mówi
ona Szymonowi.
Gdy tylko te sĄowa docierajÇ do krawca, jego oczy rozjaĝnia bĄysk ekscytacji.
— Powiem ci, jak go znaleļÉ — kontynuuje swojÇ wypowiedļ wróľka, po czym
przedstawia szczegóĄowe wskazówki, skrzÛtnie zapisywane przez Szymona.
Gdy kobieta koĆczy przekazywaÉ te instrukcje i opisuje ulicÛ oraz dom, gdzie jest
ponoÉ zakopany skarb, Szymon nie wierzy wĄasnym uszom. Jest to dokĄadnie ten
sam dom, który opuĝciĄ wiele lat temu, wyruszajÇc w swojÇ podróľ.
Szybko dziÛkuje wróľce, wsadza do kieszeni zapisane instrukcje, po czym szybko
udaje siÛ tam, skÇd przybyĄ. Ku swojemu zaskoczeniu, pod swoim domem napraw-
dÛ znajduje ogromny, zakopany skarb.
Puenta tej historii jest oczywista: chociaľ moľesz wÛdrowaÉ w poszukiwaniu we-
wnÛtrznego spokoju i eksperymentowaÉ z rozmaitymi praktykami medytacyjnymi,
pokój, miĄoĝÉ oraz mÇdroĝÉ, których szukasz, towarzyszÇ Ci przez caĄy czas, ukryte
w Twoim sercu.
wszystko zaleūy od ich osobowoőci i tego, w której partii góry sió znajdujñ). Nie ma
znaczenia, dokñd zmierzasz ani gdzie sió zatrzymujesz w drodze na szczyt; nadal
moūesz zanurzyġ dûonie w wodzie istnienia i po prostu jej skosztowaġ. Potem
moūesz zaczñġ odnajdywaġ smak istnienia w kaūdym miejscu, w które sió udasz!
ROZDZIAă 1
RozpoczÛcie podróľy zwiÇzanej z medytacjÇ
39
STAWANIE SIÚ ĜWIADOMYM WăASNEJ
ĜWIADOMOĜCI
Przez wiÛkszoĝÉ czasu przypuszczalnie nie zwracasz uwagi na swojÇ ĝwiadomoĝÉ.
Z drugiej strony, jest ona kluczowym elementem wszystkiego, co robisz. Gdy oglÇdasz
telewizjÛ, uczysz siÛ do egzaminu, przygotowujesz posiĄek, prowadzisz samochód,
sĄuchasz muzyki lub rozmawiasz z bliskÇ Ci osobÇ, jesteĝ ĝwiadomy, a wiÛc zwracasz
uwagÛ na wĄasne dziaĄania. Niewykluczone, ľe zanim zaczniesz medytowaÉ w bardziej
sformalizowany sposób, sporo korzyĝci zapewni Ci przyjrzenie siÛ swojej ĝwiadomoĝci.
Na poczÇtek zwróÉ uwagÛ na to, jak to jest byÉ ĝwiadomym. Czy zdarzajÇ siÛ w Twoim
ľyciu sytuacje, w których nie zdajesz sobie sprawy z tego, co siÛ wokóĄ Ciebie dzieje?
UzupeĄnij nastÛpujÇcÇ myĝl: „Jestem ĝwiadomy tego, ľe…”. Powtarzaj ten proces raz
za razem i zwracaj uwagÛ na to, gdzie poprowadzi CiÛ Twoja ĝwiadomoĝÉ.
Czy z reguĄy w wiÛkszym stopniu zdajesz sobie sprawÛ z wraľeĆ wewnÛtrznych, czy
moľe z tych zewnÛtrznych? Czy zwracasz uwagÛ na myĝli i fantazje w wiÛkszej mie-
rze niľ na doznania zmysĄowe towarzyszÇce Ci w danej chwili? Zastanów siÛ, czy
skupienie siÛ na aktywnoĝci umysĄowej nie zmniejsza Twojej ĝwiadomoĝci tego, co
dzieje siÛ tu i teraz.
Potem zwróÉ uwagÛ na to, czy Twoja ĝwiadomoĝÉ koncentruje siÛ z reguĄy na kon-
kretnym obiekcie bÇdļ odczuciu, czy moľe jest zazwyczaj rozleglejsza i obejmuje
wiÛcej kwestii. ByÉ moľe stwierdzisz, ľe Twoja uwaga przypomina wÇski strumieĆ
ĝwiatĄa, który przenosi siÛ z obiektu na obiekt. Przyjrzyj siÛ przepĄywowi Twojej ĝwia-
domoĝci, ale nie próbuj go zmieniaÉ.
Czy Twoja uwaga przenosi siÛ z jednej rzeczy na drugÇ w bĄyskawicznym tempie, czy
teľ robi to nieco wolniej, nawiÇzujÇc kontakt z kaľdym obiektem, zanim przejdzie
do nastÛpnej rzeczy? Poeksperymentuj z przyspieszaniem i zwalnianiem przepĄywu
ĝwiadomoĝci i zadaj sobie pytanie, jakie wraľenia towarzyszÇ tym próbom.
ByÉ moľe odkryjesz, ze Twoja ĝwiadomoĝÉ raz za razem przyciÇgana jest przez
okreĝlone obiekty i wydarzenia, lecz pozostaje obojÛtna wobec innych rzeczy. Do-
kÇd regularnie podÇľa Twoja uwaga? Jakich doĝwiadczeĆ zdaje siÛ unikaÉ w wybiórczy
sposób?
Poeksperymentuj teraz z Ąagodnym kierowaniem TwojÇ ĝwiadomoĝciÇ tak, by prze-
nosiĄa siÛ ona z jednej kwestii na innÇ. Gdy zwracasz uwagÛ na dļwiÛki, moľesz za-
uwaľyÉ, ľe chwilowo zapominasz o swoich dĄoniach lub bólu pleców bÇdļ kolan.
Spróbuj skupiÉ siÛ na jednym obiekcie tak dĄugo, jak tylko zdoĄasz. Jak dĄugo zdoĄasz
zachowaÉ koncentracjÛ, nim Twój umysĄ przeskoczy do nastÛpnej rzeczy?
40
CZÚĜÈ I
PoczÇtki przygody z medytacjÇ
Nie ma to jak w domu
— a Tobie wĄaĝnie udaĄo siÛ tam dotrzeÉ!
Jak na razie posûugiwaûem sió w tym rozdziale metaforñ góry, ale teraz mam
zamiar obaliġ jñ jednym ruchem róki — moūna to porównaġ do fali, która zmywa
zamek z piasku. Owszem, podróū zwiñzana z medytacjñ wymaga nieustannego
wysiûku i pilnoőci, podobnie jak wspinaczka na szczyt góry (o wysiûku i dyscypli-
nie wspomnó jeszcze w rozdziale 10.). Ta metafora skrywa jednak kilka istotnych
paradoksów:
Szczyt nie istnieje w jakimĝ odlegĄym miejscu poza TobÇ; istnieje w gĄÛbi
Twojej istoty — niektóre tradycje wspominajÇ o tym, ľe znajduje siÛ
w Twoim sercu — i czeka, aľ go odkryjesz. Przyjrzyj siÛ tekstowi w ramce
„Odkrywanie skarbu we wĄasnym domu”, by lepiej zrozumieÉ, co mam na myĝli.
Moľesz dotrzeÉ na szczyt w uĄamku sekundy; wcale nie musisz praktykowaÉ
przez wiele lat. Gdy podczas medytacji Twój umysĄ przestaje gorÇczkowo
pracowaÉ, a Ty doĝwiadczasz gĄÛbokiego spokoju, wiÛzi ĄÇczÇcej CiÛ ze wszystkimi
istotami lub przypĄywu miĄoĝci, masz okazjÛ zasmakowaÉ sĄodkiej wody istnienia,
pochodzÇcej ze ļródĄa znajdujÇcego siÛ w Twoim wnÛtrzu. Te doznania
przenikajÇ CiÛ i wspierajÇ w sposób, którego przypuszczalnie nie da siÛ zmierzyÉ.
Metafora z górÇ sugeruje podzielonÇ na etapy podróľ ukierunkowanÇ na
realizacjÛ okreĝlonego dÇľenia, podczas gdy celem medytacji jest w istocie
odsuniÛcie na bok wszystkich takich zamierzeĆ i po prostu bycie. Jak ujÇĄ to
w tytule swojego znakomicie sprzedajÇcego siÛ poradnika specjalista od walki ze
stresem, Jon Kabat-Zinn, „Gdziekolwiek jesteĝ, bÇdļ”. Moľna to równieľ wyraziÉ
tak, jak Dorotka z CzarnoksiÛľnika z Krainy Oz: „Nie ma to jak w domu”. Co wiÛcej,
prawda przedstawia siÛ tak, ľe Ty w kaľdej chwili juľ tam jesteĝ!
Oczywiőcie, nawet jeőli zajmiesz sió medytowaniem, nie zdoûasz zrezygnowaġ
w jednej chwili ze wszystkich swoich dziaûaŁ oraz dñūeŁ, by dzióki temu w peûni
skupiġ sió na byciu. Musisz stopniowo pracowaġ nad uwalnianiem sió od swoich
wysiûków, praktykujñc medytacjó, zwiókszajñc stopniowo swoje skupienie i wszystko
upraszczajñc, aū wreszcie zaczniesz podczas medytacji coraz mniej robiġ, a za-
razem bódziesz sió w tym czasie coraz bardziej koncentrowaġ na byciu. Oto kilka
etapów, które moūesz napotkaġ na swojej őcieūce prowadzñcej do tego, by po
prostu by®:
Przyzwyczajanie siÛ do siedzenia w bezruchu.
Rozwijanie umiejÛtnoĝci zwracania uwagi ku wĄasnemu wnÛtrzu.
Zmaganie siÛ z trudnoĝciami w skupieniu uwagi.
Regularne borykanie siÛ z dekoncentracjÇ.
Rozwijanie coraz wiÛkszego skupienia.
ROZDZIAă 1
RozpoczÛcie podróľy zwiÇzanej z medytacjÇ
41
Odczuwanie podczas medytacji wiÛkszego rozluļnienia.
Zauwaľanie przelotnych momentów, kiedy Twój umysĄ siÛ uspokaja.
Doĝwiadczanie przebĄysków bezruchu i spokoju.
A oto przypuszczalnie najwiókszy paradoks: jeőli pilnie medytujesz, moūesz so-
bie ostatecznie uőwiadomiġ, ūe ani na moment nie opuőciûaő lub opuőciûeő miejsca
nazywanego tu metaforycznie Twoim domem.
Rozwijanie i ukierunkowywanie
ĝwiadomoĝci — klucz do medytacji
Jeőli podróū tysiñca mil zaczyna sió od jednego kroku, jak gûosi stare powiedze-
nie, to podróū zwiñzana z medytacjñ zaczyna sió od rozwijania ¿wiadomo¿ci lub
uwagi. W istocie őwiadomoőġ moūna porównaġ do mentalnego mióőnia, który
umoūliwia Ci podjócie podróūy, a takūe podtrzymuje Ció w jej trakcie — i to nie
tylko w jej poczñtkowym stadium, ale równieū podczas kaūdego kolejnego kroku.
Niezaleūnie od tego, jakñ őcieūkó lub technikó wybierzesz, tajemnica medytacji
tkwi w rozwijaniu i skupianiu őwiadomoőci, a takūe w kierowaniu niñ w odpo-
wiedni sposób (tak sió skûada, ūe uwaga to po prostu nieznacznie skoncentrowana
őwiadomoőġ, a podczas pisania tej ksiñūki stosowaûem te dwa terminy w mniej
lub bardziej zamienny sposób. Wiócej szczegóûów na ten temat znajdziesz
w ramce „Stawanie sió őwiadomym wûasnej őwiadomoőci”).
ǀeby lepiej zrozumieġ funkcjonowanie őwiadomoőci, rozwaū kolejnñ metaforó
odwoûujñcñ sió do őwiata natury, czyli őwiatûo. Niewykluczone, ūe traktujesz je
jako coő oczywistego, ale jeūeli nie dysponujesz szczególnymi umiejótnoőciami
oraz wyczulonñ wraūliwoőciñ typowñ dla osób niewidomych, praktycznie nie bó-
dziesz w stanie bez niego funkcjonowaġ (moūe zdarzyûo Ci sió kiedyő szukaġ czegoő
w pomieszczeniu, w którym panowaûy caûkowite ciemnoőci?). To samo dotyczy teū
őwiadomoőci: nawet jeūeli nie zdajesz sobie sprawy z jej obecnoőci, őwiadomoőġ
jest Ci potrzebna do realizowania najprostszych nawet zadaŁ.
Ʀwiatûa moūna uūywaġ na wiele róūnych sposobów. Da sió je rozproszyġ, by za-
pewniġ miókkie oőwietlenie w caûym pomieszczeniu. Jesteő teū w stanie je sku-
piġ, nadajñc mu postaġ wiñzki emitowanej przez latarkó, a potem uūyġ tego
őwiatûa, by szukaġ róūnych rzeczy, gdy w pomieszczeniu panujñ akurat ciemno-
őci. Moūesz teū skorzystaġ z tego samego őwiatûa i skupiġ je w promieŁ lasera,
który ma tak wielkñ moc, ūe da sió nim ciñġ stal i wysyûaġ komunikaty docierajñce
do innych gwiazd.
Na podobnej zasadzie podczas medytacji stajesz przed okazjñ, by uūywaġ őwia-
domoőci na róūne sposoby. Moūesz zwiókszyġ moc swojej őwiadomoőci, rozwija-
jñc koncentracjó na okreőlonym obiekcie (krótka lista obiektów medytacyjnych
42
CZÚĜÈ I
PoczÇtki przygody z medytacjÇ
znajduje sió we wczeőniejszej czóőci tego rozdziaûu, we fragmencie zatytuûowanym
„Róūne őcieūki prowadzñce na tó samñ góró”).
Gdy juū ustabilizujesz swojñ koncentracjó, dzióki praktykowaniu otwartej őwia-
domoőci moūesz poszerzyġ swojñ őwiadomoőġ (wzorujñc sió na rozproszonym
őwietle rozjaőniajñcym pomieszczenie), by oőwietlaûa ona peûny zakres Twoich
doznaŁ.
Kolejnym krokiem moūe byġ jeszcze silniejsza koncentracja, prowadzñca do kulty-
wowania pozytywnych emocji i stanów umysûu. Moūesz teū uūyġ őwiadomoőci, by
zgûóbiaġ swoje wewnótrzne doznania i zajñġ sió kontemplowaniem natury samej
egzystencji.
Te cztery praktyki — koncentracja, otwarta ¿wiadomo¿®, kultywacja i kontemplacja
— sñ gûównymi zastosowaniami őwiadomoőci w wielkich tradycjach medytacyj-
nych istniejñcych na caûym őwiecie. Na kolejnych stronach znajdziesz bardziej
szczegóûowe omówienie kaūdego z tych czterech czynników.
Budowanie koncentracji
Jeőli chcesz dobrze sobie radziġ z jakimkolwiek dziaûaniem, potrzebujesz skupiġ
przy okazji swojñ őwiadomoőġ. Najbardziej kreatywni i produktywni ludzie w kaūdej
profesji — wybitni sportowcy, artyőci, przedsióbiorcy, naukowcy i pisarze — po-
siadajñ zdolnoőġ blokowania czynników rozpraszajñcych i caûkowitego zanurza-
nia sió w swojej pracy. Jeūeli zdarzyûo Ci sió kiedyő obserwowaġ forhend Sereny
Williams lub to, jak Meryl Streep staje sió postaciñ, w którñ akurat sió wciela, byûo
Ci dane podziwiaġ owoce stuprocentowej koncentracji.
Niektórzy ludzie posiadajñ wrodzone zdolnoőci zwiñzane ze skupianiem uwagi,
ale wiókszoőġ z nas potrzebuje praktyki, by rozwinñġ koncentracjó. Buddyőci
chótnie porównujñ umysû do maûpy, która nieustannie trajkocze i przeskakuje z ga-
ûózi na gaûñũ, z tematu na temat. Czy Twojñ uwagó zwróciû kiedykolwiek fakt, ūe
przez wiókszoőġ czasu masz niewielkñ kontroló nad fanaberiami i niezdecydo-
waniem swojego maûpiego umysûu, który potrafi w jednej chwili przejawiaġ brak
skupienia, by moment póũniej obsesyjnie koncentrowaġ sió na jakiejő rzeczy?
Gdy medytujesz, uspokajasz swój maûpi umysû, nadajñc mu jednopunktowy charak-
ter, który zastópuje rozproszenie myőli.
Wiele tradycji duchowych uczy swoich adeptów koncentracji jako podstawowej
praktyki medytacyjnej. W myől tych nauk naleūy po prostu skupiaġ umysû na
mantrze, symbolu lub wyobraūeniu, co ma Ció ostatecznie doprowadziġ do stanu
nazywanego pochºoni´ciem lub samadhi.
Podczas pochûoniócia zanika wraūenie odróbnoőci Twojego „ja”; w Twoim umy-
őle pozostaje jedynie obiekt, na którym skupiasz uwagó. Jeőli praktyka koncen-
trowania sió bódzie kontynuowana aū do swojego naturalnego zakoŁczenia, jej
nastópstwem moūe byġ poczucie jednoőci z obiektem Twojej medytacji. Jeūeli jesteő
ROZDZIAă 1
RozpoczÛcie podróľy zwiÇzanej z medytacjÇ
43
miûoőnikiem sportu, owym obiektem moūe sió staġ Twoja rakieta tenisowa lub
kij golfowy; jeőli chcesz zostaġ mistykiem, takim obiektem moūe byġ Bóg, istnie-
nie lub absolut (wiócej informacji na temat korzyőci duchowych zapewnianych
przez medytacjó znajdziesz w rozdziale 15.; jeőli natomiast chcesz, ūeby medyta-
cja poprawiûa wyniki osiñgane przez Ciebie podczas pracy lub w czasie wolnym,
zajrzyj do rozdziaûu 18.).
Nawet jeūeli nie wiesz jeszcze, jak medytowaġ, bez wñtpienia zdarzaûy Ci sió
chwile caûkowitego pochûoniócia, gdy znikaûo wraūenie, ūe jesteő odróbnym by-
tem. Coő takiego mogûo Ci sió przytrafiġ podczas oglñdania zachodu sûoŁca, sûu-
chania muzyki, tworzenia dzieûa sztuki lub spoglñdania w oczy ukochanej osoby.
Gdy angaūujesz sió w wykonywanñ czynnoőġ (i nie ma tu znaczenia, czy chodzi
o pracó, czy teū o zabawó) do tego stopnia, ūe czas sió zatrzymuje i znika samo-
őwiadomoőġ, obcujesz z czymő, co psycholog Mihály Csíkszentmihályi nazywa
stanem przepºywu. Tak naprawdó Csíkszentmihályi twierdzi, ūe dziaûania sprzy-
jajñce stanowi przepûywu ucieleőniajñ to, co wiókszoőġ ludzi rozumie pod pojó-
ciem przyjemno¿ci. Stan przepûywu bywa niezwykle krzepiñcym i oūywczym do-
znaniem, przepojonym gûóbokim sensem — i jest nieuniknionym nastópstwem
nieprzerwanej koncentracji.
Okazywanie otwartej ĝwiadomoĝci
Wielcy chiŁscy módrcy twierdzñ, ūe wszystkie rzeczy skrywajñ nieustannñ inte-
rakcjó yin i yang — ūeŁskiej i móskiej siûy we Wszechőwiecie. Jeőli koncentracja
stanowi yang medytacji (jest skupiona, potóūna i przenikliwa), otwart ¿wiadomo¿®
naleūy uznaġ za medytacyjne yin (jest otwarta, rozlegûa i wita wszystko z radoőciñ).
O ile koncentracja dyscyplinuje i stabilizuje umysû, zapewniajñc mu solidne pod-
stawy, o tyle otwarta őwiadomoőġ poszerza jego granice i tworzy wiócej prze-
strzeni wewnótrznej, umoūliwiajñc Ci zapoznanie sió z zawartoőciñ Twojego umy-
sûu. Koncentracja blokuje dodatkowe bodũce, traktujñc je jako czynniki majñce
negatywny wpûyw na skupienie, natomiast otwarta őwiadomoőġ akceptuje i wchûa-
nia kaūde napotkane doznanie.
W przypadku wiókszoőci medytacji do gûosu dochodzi wzajemne oddziaûywanie
koncentracji i otwartej őwiadomoőci, choġ niektóre bardziej zaawansowane tech-
niki uczñ praktykowania wyûñcznie otwartej őwiadomoőci. Te techniki zachócajñ
do okazywania otwartoőci, őwiadomoőci i akceptowania wszystkiego, z czym masz
do czynienia, dzióki czemu ostatecznie „dasz sió ponieőġ prawdzie”. Praca nad
rozwijaniem otwartej őwiadomoőci doprowadzi z czasem do przemiany Twojej
toūsamoőci — przestaniesz sió skupiaġ na swoich myőlach, emocjach i historiach
opowiadanych przez Twój umysû, a zamiast tego skoncentrujesz sió na swojej
prawdziwej toūsamoőci, którñ jest samo istnienie (wiócej informacji na temat
myőli, emocji i historii tworzonych przez Twój umysû znajdziesz w rozdziale 5.).
44
CZÚĜÈ I
PoczÇtki przygody z medytacjÇ
Oczywiőcie jeőli nie wiesz, jak pracowaġ ze swojñ uwagñ, nie bódziesz w stanie
zastosowaġ sió do tych wskazówek. To wûaőnie dlatego wiókszoőġ tradycji zaleca,
by najpierw zajñġ sió praktykowaniem koncentracji. Dzióki wyciszeniu i ustabi-
lizowaniu umysûu na tyle, by mógû sió on otworzyġ i nie zostaû porwany przez
potok nieistotnych odczuġ oraz myőli, koncentracja zapewnia solidne podstawy,
na których moūe sió potem rozwijaġ praktyka medytacji.
Wykorzystywanie kontemplacji
w poszukiwaniu peĄniejszego wglÇdu
Chociaū koncentracja i otwarta őwiadomoőġ zapewniajñ niezwykûe korzyőci, osta-
tecznie to wglñd i zrozumienie — tego, jak funkcjonuje umysû, jak sami podtrzy-
mujemy wûasne cierpienie, jak przywiñzujemy sió do wyniku róūnych wydarzeŁ
oraz jak przelotne i niemoūliwe do kontrolowania sñ owe zajőcia — pozwalajñ
uwolniġ sió od cierpienia. Co wiócej, w naszym codziennym ūyciu to wûaőnie
kreatywne myőlenie (wolne od ograniczonych i powtarzalnych schematów, których
zwykle sió trzymamy) umoūliwia nam rozwiñzywanie problemów. Kontemplacja
jest zatem trzecim kluczowym komponentem, który pozwala zamieniġ medyta-
cjó z uspokajajñcego i rozluũniajñcego ġwiczenia w őrodek zapewniajñcy wolnoőġ
i okazjó do wyraūania kreatywnoőci.
Po wyksztaûceniu koncentracji i poszerzeniu őwiadomoőci odkryjesz, ūe masz do-
stóp do bardziej wnikliwego wglñdu w naturó swoich doőwiadczeŁ. Moūesz uūyġ
tej zdolnoőci do zgûóbiania swojego wnótrza, dzióki czemu stopniowo zrozumiesz
i pokonasz tendencjó swojego umysûu do przysparzania Ci cierpieŁ i stresu (zo-
bacz rozdziaûy 6. i 12.). Jeőli interesuje Ció duchowoőġ, moūesz wykorzystaġ tó
umiejótnoőġ w celu zgûóbiania natury jaũni lub rozwaūania tajemnicy Boga i stwo-
rzenia. Gdyby okazaûo sió, ūe Twojñ gûowó zaprzñtajñ bardziej praktyczne troski,
moūesz porozmyőlaġ nad nastópnym etapem w swojej karierze lub zwiñzku,
ewentualnie przeanalizowaġ pozornie niemoūliwy do rozwiñzania problem, z ja-
kim zmagasz sió w swoim ūyciu (wiócej szczegóûów na temat róūnych zastoso-
waŁ medytacji w codziennych sytuacjach ūyciowych znajdziesz w rozdziale 17.).
Kultywowanie pozytywnych,
uzdrawiajÇcych stanów umysĄu
Niektóre medytacje majñ na celu otworzyġ Twoje serce i pomóc Ci w kultywowa-
niu okreőlonych cech zwiñzanych z afirmacjñ ūycia — wspóûczucia, nieskoŁczo-
nej ūyczliwoőci, spokoju ducha, radoőci lub gotowoőci do wybaczania (zobacz
rozdziaû 11.). Patrzñc od bardziej praktycznej strony, moūesz uūyġ medytacji, by
wzmocniġ swój ukûad immunologiczny lub zadbaġ o gracjó i precyzjó, uwidacznia-
jñce sió podczas uprawiania jakiegoő sportu. Moūesz na przykûad wyobraūaġ so-
bie, jak Twoje limfocyty T atakujñ komórki rakowe, albo wizualizowaġ bezbûódne
wykonywanie skoku do wody (zobacz rozdziaû 18.). Tego rodzaju medytacje sñ
czymő, co zdecydowaûem sió okreőlaġ mianem kultywacji.
ROZDZIAă 1
RozpoczÛcie podróľy zwiÇzanej z medytacjÇ
45
O ile kontemplacja ma na celu badanie, zdobywanie informacji i zapewnianie
lepszego wglñdu w naturó rzeczy, o tyle kultywacja moūe Ci pomóc w prze-
ksztaûceniu Twojego ūycia wewnótrznego poprzez pokierowanie rozwiniótñ przez
Ciebie koncentracjñ tak, by umacniaġ pozytywne, zdrowe stany umysûu, a zara-
zem pozbawiaġ energii te bardziej reaktywne i nieskuteczne.
Dopasowywanie medytacji do potrzeb
Rozwijanie i ukierunkowywanie Twojej őwiadomoőci moūe byġ podstawñ sku-
tecznej medytacji, lecz podobnie jak kaūdy inny fundament, jest tylko poczñtkiem.
Nastópny krok to budowanie Twojego domu z kolejnych cegieû (a raczej z kolej-
nych sesji medytacyjnych) i odkrywanie tego, co sió sprawdza w Twoim przy-
padku, a co nie dziaûa, aū wreszcie stworzysz dzióki tym wysiûkom stabilnñ i so-
lidnie ugruntowanñ praktykó. Mogó teū przywoûaġ metaforó zwiñzanñ z podróūñ:
őwiadomoőġ jest mióőniem, który pozwoli Ci zmierzaġ na szczyt góry. Musisz
jednak wybraġ swojñ drogó, wûasne tempo, a potem omijaġ napotykane prze-
szkody. Innymi sûowy, potrzebujesz uksztaûtowaġ i podtrzymywaġ wûasnñ prak-
tykó, a takūe rozwiñzywaġ trudnoőci, które mogñ sió pojawiġ na Twojej drodze.
Nadawanie ksztaĄtu praktyce
Gdy zaczynasz rozwijaġ swojñ őwiadomoőġ i kierowaġ niñ podczas medytacji,
stajesz przed wyzwaniem polegajñcym na poûñczeniu wszystkich elementów
w spójnñ praktykó, która bódzie dopasowana do Twoich potrzeb (temat ksztaûto-
wania zindywidualizowanej praktyki zostaû bardziej szczegóûowo opisany w roz-
dziale 14.). Rozwaū chociaūby nastópujñce scenariusze:
Moľesz stwierdziÉ, ľe ciÇgnie CiÛ do tych odmian medytacji, które kĄadÇ nacisk
na koncentracjÛ, a zarazem okazywaÉ tylko minimalne zainteresowanie
praktykami zwiÇzanymi z rozwijaniem otwartej ĝwiadomoĝci.
ByÉ moľe cenisz sobie spokój i rozluļnienie, których doĝwiadczasz, gdy po prostu
siedzisz w ciszy, nie podejmujÇc ľadnego wysiĄku, na niczym siÛ nie skupiajÇc
i nawet nie próbujÇc okazywaÉ ĝwiadomoĝci.
Twoim medytacjom przyĝwieca okreĝlony cel, jak chociaľby walka z jakÇĝ
chorobÇ lub niepokojÇcym problemem natury psychologicznej, a zatem Twoje
zainteresowanie budzÇ jedynie rozwiÇzania, które pomogÇ Ci w realizacji tych
dÇľeĆ.
Kluczem jest eksperymentowanie z róūnymi postaciami medytacji i zdanie sió na
intuicjó jeőli chodzi o to, które rozwiñzania najlepiej sprawdzñ sió w Twoim
przypadku na tym konkretnym etapie Twojej podróūy na szczyt góry. Yin i yang
w nieunikniony sposób bódñ przejawiaġ tendencjó do tego, by wzajemnie sió
46
CZÚĜÈ I
PoczÇtki przygody z medytacjÇ
równowaūyġ. Moūesz zatem zaczñġ od zajmowania sió koncentracjñ, by z czasem
skupiġ uwagó na bardziej zrelaksowanej, otwartej őwiadomoőci. Nie da sió teū
wykluczyġ tego, ūe na poczñtku przyjmiesz bardziej otwartñ postawó, lecz z czasem
odkryjesz zalety skupienia. Podróū zwiñzana z medytacjñ niesie ze sobñ okreőlo-
ne nauki i niezaleūnie od tego, jakie sñ Twoje intencje, ostatecznie przyjdzie Ci
odebraġ te lekcje, których przyswojenie byûo Ci pisane.
Oczywiőcie, jeőli zamierzasz kontynuowaġ swojñ praktykó tygodniami i miesiñ-
cami, co jest jedynñ metodñ pozwalajñcñ czerpaġ korzyőci pûynñce z medytacji,
przypuszczalnie przyjdzie Ci zrobiġ uūytek z cech, które zgodnie z tradycjñ sñ
konieczne w przypadku wszelkich dûugotrwaûych wysiûków: motywacji, dyscy-
pliny i gotowoőci do akceptowania zobowiñzaŁ (zobacz rozdziaûy 5. i 10.). Te ce-
chy zyskaûy na Zachodzie kiepskñ reputacjó, gdyū przedstawiciele tej kultury
oczekujñ z reguûy, ūe ich potrzeby zostanñ zaspokojone juū teraz (a nawet jeszcze
szybciej); tak naprawdó rozwijanie tych przymiotów nie jest jednak szczególnie
trudne. W istocie pojawiajñ sió one w naturalny sposób, gdy angaūujesz sió w to,
co robisz, i podchodzisz do tego z pasjñ.
Radzenie sobie z wyzwaniami
W miaró jak Twoja praktyka medytacyjna bódzie sió pogûóbiaġ i ewoluowaġ, ze-
tkniesz sió przypuszczalnie z zaskakujñcymi wyzwaniami, z którymi nie bó-
dziesz w stanie sobie poradziġ. Równieū i w tym miejscu przyda sió metafora
zwiñzana z górñ. Powiedzmy, ūe znajdujesz sió w poûowie drogi i natrafiasz na
oblodzony teren, ewentualnie dalszñ podróū uniemoūliwiajñ jakieő gûazy lub
wokóû zbiera sió burza skûaniajñca Ció do szybkiego znalezienia jakiegoő schro-
nienia. Co zrobisz w tych sytuacjach? Wyciñgniesz swój specjalny ekwipunek i za-
poznasz sió z przygotowanymi wczeőniej wskazówkami pozwalajñcymi radziġ
sobie z takimi sytuacjami? A moūe bódziesz po prostu improwizowaġ na tyle
skutecznie, na ile potrafisz?
Dobra wiadomoőġ (o czym wspominaûem juū wczeőniej w tym rozdziale) jest ta-
ka, ūe ludzie wspinali sió na tó góró od tysiócy lat — stworzyli w zwiñzku z tym
narzódzia i narysowali mapy pozwalajñce pokonywaġ ten teren tak bezproblemowo,
jak to tylko moūliwe. Jeőli Twoje medytacje sñ na przykûad zakûócane przez silne
emocje w rodzaju gniewu, lóku, smutku lub ūalu, przez co trudno Ci sió skupiġ
na chwili obecnej, moūesz osûabiġ ich dziaûanie, odwoûujñc sió do odpowiednich
technik (wskazówki dotyczñce medytowania w obliczu trudnych emocji i nawy-
ków znajdziesz w rozdziale 12.). Jeūeli napotykasz na őcieūce medytacji niektóre
spoőród typowych przeszkód i czynników dekoncentrujñcych, a wióc sennoőġ,
niepokój, zachwyt lub zwñtpienie, moūesz z kolei liczyġ na tradycyjne metody,
dzióki którym zdoûasz przezwycióūyġ te problemy i bódziesz dalej podñūaġ obranñ
przez siebie drogñ.
ROZDZIAă 1
RozpoczÛcie podróľy zwiÇzanej z medytacjÇ
47
Niezaleūnie od tego, czego doőwiadczysz podczas tej podróūy, w tej ksiñūce znaj-
dziesz fachowe wskazówki zaczerpnióte nie tylko z doőwiadczenia, które zdoby-
ûem jako osoba praktykujñca medytacjó oraz nauczyciel, ale takūe ze skarbnicy
mñdroőci zgromadzonej przez tradycje medytacyjne istniejñce na caûym őwiecie.
Na ûamach tego dzieûa opisujó wszystkie podstawowe podejőcia i potencjalne
problemy, wspominajñc takūe o innych ũródûach informacji, umoūliwiajñcych
dalsze dociekania i zgûóbianie róūnych tematów, jeőli tylko bódziesz mieġ na to
ochotó.
UWAĽNOĜÈ — MEDYTACJA JAKO SPOSÓB ĽYCIA
Chociaľ w kolejnych rozdziaĄach opiszÛ wiele róľnych technik, które mogÇ Ci za-
pewniÉ radoĝÉ i umoľliwiÉ eksploracjÛ wĄasnego wnÛtrza, podstawowym podej-
ĝciem prezentowanym w tej ksiÇľce jest to, co buddyĝci nazywajÇ uwaľnoĝciÇ —
nieustanne zwracanie uwagi na to, co dzieje siÛ w kaľdej chwili.
Po spÛdzeniu wielu lat na zdobywaniu wiedzy i doĝwiadczenia doszedĄem do tego,
ľe uwaľnoĝÉ, która ĄÇczy koncentracjÛ i otwartÇ ĝwiadomoĝÉ, jest jednÇ z najprost-
szych technik, jakich mogÇ siÛ nauczyÉ poczÇtkujÇcy, a takľe jednym z tych rozwiÇ-
zaĆ, które najĄatwiej dopasowaÉ do pÛkajÇcego w szwach harmonogramu dnia
wiÛkszoĝci ludzi. PomijajÇc wszystko inne, jeĝli prezentujesz podejĝcie podobne do
mojego, interesuje CiÛ przede wszystkim prowadzenie bardziej harmonijnego, bez-
stresowego i wypeĄnionego miĄoĝciÇ ľycia, a nie zmierzanie ku jakiemuĝ bezciele-
snemu królestwu duchowemu, oderwanemu od ludzi i miejsc, które kochasz.
PiÛkno, poczucie przynaleľnoĝci i miĄoĝÉ, których szukasz, sÇ w istocie dostÛpne tu
i teraz: potrzebujesz tylko oczyĝciÉ swój umysĄ i otworzyÉ oczy — i to wĄaĝnie tego ma
CiÛ nauczyÉ praktyka uwaľnoĝci! Gdy zwracasz uwagÛ na doznania, które towarzy-
szÇ Ci w kaľdej chwili, odsuwasz na bok marzenia i obawy podsuwane Ci przez Twój
umysĄ i wracasz do klarownoĝci, ĝcisĄoĝci oraz prostoty chwili obecnej, w której roz-
grywa siÛ tak naprawdÛ ľycie.
Fantastycznym aspektem uwaľnoĝci jest to, ľe nie musisz ograniczaÉ swojej prakty-
ki do okreĝlonych miejsc i pór — moľesz ÉwiczyÉ ľycie na jawie i zwracanie uwagi
na otaczajÇce CiÛ wydarzenia o kaľdej porze dnia lub nocy i w kaľdym miejscu, w jakim
siÛ znajdziesz.
48
CZÚĜÈ I
PoczÇtki przygody z medytacjÇ
JEDZENIE OWOCU
Na potrzeby tego Éwiczenia zwiÇzanego ze skupianiem siÛ na chwili obecnej wy-
obraļ sobie, ľe jesteĝ przybyszem z innej planety i po raz pierwszy masz do czynie-
nia z pomaraĆczÇ. Przeznacz teraz kilka minut na smakowanie tego owocu w nowy,
ĝwieľy sposób:
1. PoĄóľ pomaraĆczÛ na talerzu i zamknij oczy.
2. OdsuĆ na bok wszystkie myĝli i wyksztaĄcone wczeĝniej opinie. NastÛpnie
otwórz oczy i spójrz na owoc tak jak osoba, która po raz pierwszy w ľyciu
widzi pomaraĆczÛ.
ZwróÉ uwagÛ na ksztaĄt, rozmiar i kolor owocu, oraz na fakturÛ jego skórki.
3. Gdy zaczniesz obieraÉ pomaraĆczÛ, zastanów siÛ nad tym, jakie wraľenie
sprawia ona pod palcami.
Postaraj siÛ dostrzec róľnicÛ miÛdzy miÇľszem a skórkÇ; skup siÛ takľe na
ciÛľarze owocu znajdujÇcego siÛ w Twojej dĄoni.
4. Powoli unieĝ kawaĄek pomaraĆczy do ust i zaczekaj przez moment,
nim go zjesz.
Przed rozpoczÛciem konsumpcji postaraj siÛ wyczuÉ zapach owocu.
5. Otwórz usta, wbij zÛby w owoc i poczuj konsystencjÛ jego miÛkkiego
miÇľszu, a takľe pierwszÇ porcjÛ soku pojawiajÇcÇ siÛ w Twoich ustach.
6. Kontynuuj gryzienie i przeľuwanie pomaraĆczy, zachowujÇc ĝwiadomoĝÉ
tego, jak zmieniajÇ siÛ z chwili na chwilÛ Twoje odczucia.
WyobraľajÇc sobie, ľe moľe to byÉ pierwsza i ostatnia pomaraĆcza, jakÇ bÛdzie
Ci dane zjeĝÉ, dbaj o to, by kaľda chwila byĄa ĝwieľa, nowa i stanowiĄa zamkniÛtÇ
caĄoĝÉ. ZwróÉ uwagÛ na to, w jaki sposób to doĝwiadczenie zwiÇzane z jedzeniem
pomaraĆczy róľni siÛ od zwyczajnego sposobu spoľywania owoców.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Medytacja dla bystrzakow Wydanie IV
Elektronika dla bystrzakow Wydanie II
JavaScript dla kazdego Wydanie IV jscdk4
Instrumenty klawiszowe dla bystrzakow Wydanie II pianby
Chemia dla bystrzakow Wydanie II chemb2
Grillowanie dla bystrzakow Wydanie II grilby
Grillowanie dla bystrzakow Wydanie II
Pilhofer M Teoria muzyki dla bystrzaków Wydanie II
Elektronika dla bystrzakow Wydanie II
Zarzadzanie dla bystrzakow Wydanie II zazbys
Efektywne zarzadzanie czasem dla bystrzakow Wydanie II
Zarzadzanie dla bystrzakow Wydanie II
Rozmowa kwalifikacyjna dla bystrzakow Wydanie III rokwby
Instrumenty klawiszowe dla bystrzakow Wydanie II pianby
Teoria muzyki dla bystrzakow Wydanie II temuby
Chemia dla bystrzakow Wydanie II chemb2
więcej podobnych podstron