Anna Tyrakowska-Skwira

Dostosuj swój zakład

do obowiązującego

prawa pracy

Materiał pomocniczy dla pracodawców

z zakładów przetwórstwa owocowo-warzywnego

Projekt okładki

Dorota Zając

Opracowanie typograficzne i łamanie

Barbara Charewicz

2

Wydawca:

GŁÓWNY INSPEKTORAT PRACY

Sekcja Informacji i Promocji

www.pip.gov.pl

e-mail: [e-mail]

WSTĘP

Pośród licznych obowiązków pracodawcy szczególnie ważny

jest obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higie-
nicznych warunków pracy. Ustawodawca wymienia ten obowiązek
jako jedną z podstawowych zasad prawa pracy (art. 15 Kp). Aby
sprostać obowiązującym w tym zakresie przepisom prawa, praco-
dawcy powinni podjąć działania w celu minimalizowania negatyw-
nych skutków prowadzonych procesów technologicznych, nieobo-
jętnych dla środowiska pracy i zatrudnionych pracowników. Kieru-
jemy do Państwa poradnik, którego podstawowym celem jest uła-
twienie identyfikacji zagrożeń typowych dla przetwórstwa owoco-
wo-warzywnego. Specyficzna technologia, stosowane maszyny
i urządzenia, a także trudne warunki pracy (hałas, mikroklimat)
wymagają od pracodawcy tej branży określonej wiedzy i samooce-
ny. Przyczyny większości zdarzeń wypadkowych są bowiem zwią-
zane z nieznajomością sposobu zabezpieczania elementów maszyn
i urządzeń, zasad prawidłowej organizacji pracy oraz z lekceważe-
niem przez nadzór i pracowników występujących zagrożeń.

Układ tematyczny poradnika oraz zamieszczony wykaz obo-

wiązujących aktów prawnych zwraca uwagę na najważniejsze pro-
blemy związane z realizacją obowiązku ochrony zdrowia i życia

pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki
i techniki (art. 207 § 1 Kp).

Jednocześnie na podkreślenie zasługuje fakt, że realizacja za-

dań związanych z ochroną pracy to proces ciągły, wymagający
działań systemowych. Z tego względu zachęcamy, aby problemy
te analizować i rozwiązywać w ramach systemu zarządzania bez-
pieczeństwem pracy, którego podstawę stanowi dokonana na każ-
dym stanowisku pracy ocena ryzyka zawodowego, jakie wiąże się
z wykonywaną pracą. Pracodawca ma obowiązek zapoznać pra-
cownika z dokonaną oceną.

Proponujemy dokonać oceny warunków pracy według zagad-

nień opisanych w poradniku. Każda pozytywna odpowiedź na za-
dane pytanie pozwala przejść do następnego zagadnienia. Jeżeli
nie jest możliwe udzielenie pozytywnej odpowiedzi, należy zapo-
znać się z zawartym komentarzem oraz z podanymi aktami praw-
nymi, których treść szczegółowo określa istniejące w tym zakresie
obowiązki pracodawcy. Każda negatywna odpowiedź na posta-
wione pytanie wymaga podjęcia działań w celu osiągnięcia stanu
określonego w przepisach prawa pracy.

3

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Czy teren zakładu pracy spełnia wymagania dotyczące jego urządzenia i wyposażenia?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Teren zakładu pracy powinien być utrzymywany w stanie niestwarzającym zagrożeń dla użytkowników.
Gromadzenie odpadów i ich składowanie jest możliwe jedynie w wydzielonych miejscach, w sposób wykluczający możliwość

pogorszenia warunków otoczenia.

Zbiorniki i pojemniki na śmieci i odpadki trzeba systematycznie opróżniać; niedopuszczalne jest przepełnianie zbiorników.
Zaleca się, aby odpadki i śmieci z chłodni były codziennie, po zakończeniu pracy, posypywane wapnem chlorowanym lub po-

lewane co najmniej 10-procentowym roztworem wapna chlorowanego albo 20-procentowym roztworem mleka wapiennego.

Na terenie zakładu powinna znajdować się kanalizacja umożliwiająca odprowadzanie ścieków i wód opadowych do sieci ka-

nalizacji deszczowej lub ogólnospławnej.

Nawierzchnia dróg, placów manewrowych, postojowych, dojazdów pożarowych i przejść powinna być równa, utwardzona, o

nośności odpowiedniej do obciążenia wynikającego ze stosowanych środków transportowych i przemieszczanych lub składowa-
nych materiałów.

Drogi i place manewrowe powinny mieć twardą, nieuszkodzoną nawierzchnię, z odpowiednim nachyleniem dla spływu wody do

studzienek ściekowych. Niedopuszczalne jest odprowadzanie wód opadowych na sąsiednie posesje.

Przy drogach i przejściach zlokalizowanych obok urządzeń do hydromechanicznego rozładunku owoców i warzyw ze środków

transportu powinny być zainstalowane ekrany ochronne o wysokości co najmniej 2,5 m, osłaniające przed niebezpiecznym stru-
mieniem wody.

W zakładach przetwórstwa owocowo-warzywnego, w których stosowane są amoniakalne instalacje chłodnicze, należy na te-

renie zakładu zainstalować wiatrowskaz.

Gdy na terenie zakładu zlokalizowane są rampy towarowe, to powinny one mieć gładką, czystą, nieuszkodzoną nawierzchnię,

o spadku umożliwiającym spływ wody. Rampy towarowe powinny posiadać zadaszenia w miejscach przeładunków oraz urządze-
nia do doprowadzania wody przeznaczonej do mycia. Studzienki ściekowe znajdujące się w pobliżu ramp powinny być na bieżąco
oczyszczane w sposób zapewniający stały odpływ wody.

Drogi, przejścia i dojazdy pożarowe nie mogą być zastawione materiałami, środkami transportu, sprzętem i innymi przedmiotami.

INFO – P1, P3, P4, P8, P9, P36

Czy obiekty budowlane spełniają wymagania techniczne?

Æ

Ä

Obiekty budowlane, w których znajdują się pomieszczenia pracy – zaopatrzone w wodę i energię elektryczną oraz odpo-

wiednio do potrzeb w energię cieplną oraz zapewniające usuwanie ścieków, wody opadowej i odpadów - powinny spełniać wyma-
gania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, bezpieczeństwa pożarowego i ochrony środowiska.

4

5

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Budowę nowych, modernizację lub rozbudowę istniejących obiektów należy prowadzić na podstawie pozwolenia na budowę

oraz projektu, pozytywnie zaopiniowanego przez rzeczoznawcę ds. bezpieczeństwa i higieny pracy (łącznie z częścią technolo-
giczną), rzeczoznawcę ds. ochrony przeciwpożarowej i rzeczoznawcę ds. higienicznosanitarnych.

W celu uzyskania oświadczenia stwierdzającego brak sprzeciwu lub uwag, o zamiarze użytkowania wybudowanego lub prze-

budowanego obiektu budowlanego należy zawiadomić:

•

Państwową Inspekcję Pracy,

•

Państwową Inspekcję Sanitarną,

•

Państwową Straż Pożarną.

Budynki przeznaczone do produkcji i przechowywania owoców i warzyw nie mogą być wykonane z materiałów emitujących

związki szkodliwe dla zdrowia (gazy, pary, pyły) lub związki zapachowe w stopniu przekraczającym ich dopuszczalne stężenia.

Układ funkcjonalny powinien być dostosowany do rodzaju prowadzonej działalności i liczby zatrudnionych pracowników.
Budynki w czasie użytkowania należy poddać okresowej kontroli mającej na celu sprawdzenie stanu technicznego elementów

budynku i instalacji. Obowiązkiem pracodawcy jest prowadzenie dla każdego budynku książki obiektu budowlanego, dokumentu
służącego do dokonywania zapisów dotyczących przeprowadzonych badań, kontroli stanu technicznego, remontów i przebudowy.

INFO – P1, P2, P3, P4

Czy miejsca niebezpieczne są właściwie oznakowane i zabezpieczone?

Jeśli odpowiedziałeś

„TAK”, przejdź do

następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Miejsca, w których mogą wystąpić zagrożenia dla pracowników, powinny być oznakowane widocznymi barwami lub zna-

kami bezpieczeństwa. Pamiętać trzeba, że znaki zakazu, ostrzegawcze, nakazu, ewakuacyjne i informacyjne powinny być wyko-
nane i umieszczone jako znaki stałe. Znaki bezpieczeństwa należy umieszczać odpowiednio do linii wzroku w miejscu lub naj-
bliższym otoczeniu zagrożenia.

Otwory i zagłębienia powinny być zamknięte właściwymi pokrywami, a jeżeli jest to niemożliwe, należy je ogrodzić i oznakować.
Na drogach komunikacyjnych w miejscach, gdzie istnieje niebezpieczeństwo wtargnięcia pieszych, w szczególności: przed

bramami, drzwiami i przejściami należy ustawić barierki lub inne skuteczne środki ochronne.

Poprzez uziemienie należy zapewnić ochronę obiektów budowlanych i urządzeń technicznych przed gromadzeniem się ładun-

ków i wyładowaniami elektryczności statycznej, które stwarzają zagrożenia w środowisku pracy.

Jeżeli - pomimo zastosowania możliwych rozwiązań technicznych i organizacyjnych - poziom hałasu na stanowiskach pracy

przekracza dopuszczalne normy, należy zapewnić oznakowanie stref zagrożonych hałasem.

INFO – P1, P3, P5, P9, P37, P38, P39, P40

6

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Czy pomieszczenia pracy spełniają ogólne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy; wysokość

pomieszczeń, powierzchnia, oświetlenie naturalne i sztuczne, wymiana powietrza powinny być dostosowane do rodzaju wykony-
wanej pracy, stosowanych technologii, a także czasu przebywania pracowników.

Jeżeli ze względu na rodzaj stosowanych urządzeń lub technologii może zachodzić niebezpieczeństwo wybuchu, stropy, da-

chy i ściany pomieszczeń pracy powinny być wykonane z materiałów uwzględniających istniejące zagrożenie.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami pomieszczenia, w których wykonywane są prace, powinny spełniać następujące wy-

magania:

•

co najmniej 2 m² wolnej powierzchni podłogi na jednego pracownika,

•

co najmniej 13 m³ objętości pomieszczenia na jednego pracownika,

•

co najmniej 3 m wysokości w świetle, gdy nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,

•

co najmniej 3,3 m wysokości w świetle, gdy wykonywane prace mogą powodować występowanie substancji szkodliwych
dla zdrowia.

W pomieszczeniach pracy zakładów przetwórstwa owocowo-warzywnego, w których występują trudne warunki pracy ze

względu na panujący mikroklimat i hałas, należy stosować rozwiązania techniczne uniemożliwiające przedostawanie się czynni-
ków szkodliwych dla zdrowia do innych pomieszczeń pracy.

Odstępstwa w zakresie wysokości pomieszczeń są dopuszczalne, przy czym wysokość pomieszczeń pracy nie może być niż-

sza niż 2,5 m, pod warunkiem wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej lub klimatyzacji i uzyskania zgody państwowego
wojewódzkiego inspektora sanitarnego na obniżenie wysokości.

Wilgotność powietrza w pomieszczeniach produkcyjnych zakładów przetwarzających owoce i warzywa nie może przekraczać

75% wilgotności względnej, a w przypadku utrzymywania w nich temperatury poniżej 5°C, należy zapewnić sygnalizację wskazu-
jącą na obecność pracowników. Drzwi tych pomieszczeń pracy muszą być otwierane od wewnątrz i z zewnątrz, a ich wymiary
powinny być odpowiednie do liczby pracowników zatrudnionych w danym pomieszczeniu oraz gabarytów eksploatowanych urzą-
dzeń i wielkości przemieszczanych ładunków.

Wszystkie pomieszczenia produkcyjne w zakładach przetwarzających owoce i warzywa należy wyposażyć w oświetlenie awa-

ryjne, posiadające własne źródło zasilania, zapewniające automatyczne oświetlenie w przypadku wyłączenia dopływu energii
elektrycznej.

Stłuczka szklana występująca w pomieszczeniach produkcyjnych i magazynowych powinna być gromadzona w specjalnych

pojemnikach, wykonanych z nieażurowego materiału.

W drzwiach pomieszczeń pracy nie należy stosować zamków uniemożliwiających pracownikom wyjście z pomieszczeń.

7

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Zatrudniając osoby niepełnosprawne, należy dostosować stanowiska pracy, pomieszczenia higienicznosanitarne oraz ciągi

komunikacyjne do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności tych osób.

INFO – P1, P2, P3, P4

Czy podłogi, ściany i okna spełniają wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Podłogi w pomieszczeniach produkcyjnych powinny znajdować się na poziomie terenu otaczającego budynek. Obniżenie po-

ziomu podłogi poniżej terenu wymaga zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w porozumieniu z
właściwym okręgowym inspektorem pracy.

Podłogi w pomieszczeniach pracy powinny być szczelne. Posadzka powinna być nienasiąkliwa, łatwo zmywalna, zapobiega-

jąca poślizgnięciom. Pomiędzy pomieszczeniami nie powinno być progów, chyba że warunki techniczne wymagają ich zastoso-
wania. W takich przypadkach należy je oznaczyć w sposób widoczny, zgodnie z obowiązującymi przepisami.

W pomieszczeniach, w których mogą wystąpić mieszaniny wybuchowe, powierzchnie podłóg należy wykonać z materiału nie-

powodującego iskrzenia mechanicznego lub wyładowań elektrostatycznych.

Jeżeli natomiast podłogę wykonano z materiału będącego dobrym przewodnikiem ciepła lub jeżeli w trakcie wykonywania pra-

cy występuje zamoczenie podłogi, w przejściach oraz w miejscach do stania i siedzenia należy zapewnić podesty izolujące od
zimna lub wilgoci. Podesty należy wykonać w sposób zapewniający ich stabilność, wytrzymałość na obciążenie użytkowe, łatwość
utrzymania w czystości.

Studzienki i kanały spławne powinny być przykryte pokrywami lub osłonięte metalowymi kratami, a jeśli ich głębokość przekra-

cza 0,8 m, należy zapewnić wyposażenie studzienek i kanałów spławnych w klamry.

Usytuowanie na poziomie podłogi albo poniżej poziomu terenu zbiorników spławnych powoduje konieczność zabezpieczenia

ich balustradą lub murem ochronnym o minimalnej wysokości, wynoszącej 1,1 m.

Ściany pomieszczeń powinny być pokryte materiałem łatwo zmywalnym do wysokości 2,0 m.
Okna w pomieszczeniach produkcyjnych powinny otwierać się z poziomu posadzki.
Szyby w oknach powinny być czyste, powinny także przepuszczać dostateczną ilość światła, a w przypadku narażenia na mecha-

niczne uszkodzenia, okna należy zabezpieczyć siatką. Do mycia okien powinien być zapewniony dogodny i bezpieczny dostęp.

Punkty czerpania wody powinny być wyposażone w mieszacze wody zimnej i gorącej, a węże stosowane do mycia - zakoń-

czone końcówkami samozamykającymi się i zawieszone na specjalnych zwijaczach.

INFO – P1, P2, P3, P4, P9

8

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Czy w zakładzie pracy spełnione są wymagania dotyczące wentylacji?

Jeśli odpowiedziałeś

„TAK”, przejdź do

następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

W pomieszczeniach produkcyjnych należy zapewnić wymianę powietrza wynikającą z: potrzeb użytkowych i funkcji tych

pomieszczeń, ilości wydzielanego ciepła w procesie technologicznym, wilgotności powietrza, kubatury pomieszczenia, liczby
zatrudnionych osób oraz zanieczyszczeń stałych i gazowych.

Zaleca się, aby w pomieszczeniach produkcyjnych zainstalowana wentylacja zapewniała co najmniej czterokrotną wymianę

powietrza na godzinę.

Urządzenia wentylacji mechanicznej powinny być tak instalowane, aby strumień powietrza nie był kierowany bezpośrednio na

stanowiska pracy. Urządzenia, z których wydziela się para wodna (kotły warzelne, urządzenia do mycia i dezynfekcji opakowań,
pasteryzatory) powinny być wyposażone w instalację odprowadzającą parę bezpośrednio z miejsca jej powstawania.

Powietrze doprowadzone do pomieszczeń pracy z zewnątrz przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej po-

winno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia.

Wentylacja lub klimatyzacja powinny być wykonane w sposób wykluczający możliwość powstania przeciągów, przegrzania

lub wyziębienia pomieszczenia pracy.

Temperatura nawiewanego powietrza nie powinna przekraczać 70°C przy nawiewie umieszczonym na wysokości nie mniej-

szej niż 3,5 m od poziomu podłogi i 45°C w pozostałych przypadkach.

W pomieszczeniach, w których jest zastosowana wentylacja mechaniczna lub klimatyzacja, nie można stosować wentylacji

grawitacyjnej.

INFO- P1, P2, P3, P4, P32, P33

Czy w zakładzie pracy spełnione są wymagania dotyczące ogrzewania?

Æ

Ä

Budynek, który ze względu na swoje przeznaczenie wymaga ogrzewania, powinien być wyposażony w instalacje lub urzą-

dzenia zapewniające ogrzewanie. Dopuszcza się stosowanie pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe w budynkach o wyso-
kości do 3 kondygnacji nadziemnych wyłącznie wtedy, jeżeli nie jest to sprzeczne z ustaleniami miejscowego planu zagospodaro-
wania przestrzennego i pod warunkiem uzyskania zgody właściwego inspektora sanitarnego.

W pomieszczeniach pracy, jeżeli pozwalają na to względy technologiczne, należy zapewnić temperaturę odpowiednią do ro-

dzaju wykonywanej pracy, nie niższą niż 14°C.

W pomieszczeniach pracy, gdzie jest wykonywana lekka praca fizyczna i w pomieszczeniach biurowych, temperatura nie mo-

że być niższa niż 18°C.

Pomieszczenia pracy i urządzone w nich stanowiska pracy należy zabezpieczyć przed niekontrolowaną emisją ciepła oraz

przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz.

9

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Temperatura w pomieszczeniach nieprzeznaczonych do stałego przebywania ludzi powinna wynosić 5°C, a pomieszczenia

przeznaczone do stałego przebywania ludzi, znajdujących się w okryciach zewnętrznych lub wykonujących pracę fizyczną powin-
ny być ogrzewane do temperatury 12°C.

INFO –P1, P2, P3, P4, P9, P34

Czy spełnione są wymagania dotyczące oświetlenia w pomieszczeniu pracy?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Oświetlenie dzienne pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt pracowników powinno odpowiadać potrzebom użytkowników.
Należy zapewnić oświetlenie światłem naturalnym i sztucznym (elektrycznym). W przypadku, kiedy względy technologiczne

wykluczają zastosowanie światła naturalnego (np. w chłodniach), dopuszczalne jest zastosowanie wyłącznie oświetlenia światłem
sztucznym, pod warunkiem uzyskania zgody właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w poro-
zumieniu z właściwym okręgowym inspektorem pracy. Wykonanie oświetlenia sztucznego powinno zapewnić komfort pracy,
wykluczyć zmęczenie wzroku i nie powodować zagrożenia wypadkowego.

Natężenie światła nie powinno powodować odbarwiania produktów. Oświetlenie powinno być adekwatne do wykonywanych

czynności i wynosić:

•

500 luksów w miejscach kontroli wzrokowej produktów lub opakowań,

•

200 luksów na stanowiskach pracy,

•

300 luksów na stanowiskach krojenia i wybierania warzyw i owoców,

•

100 luksów w innych pomieszczeniach.

Oprawy lamp powinny być wyposażone w osłony chroniące owoce i warzywa przed szkłem, pochodzącym z pękających żaró-

wek lub świetlówek – wszędzie tam, gdzie istnieje tego typu zagrożenie (np. transport wodny i mycie, sortowanie).

W pomieszczeniach produkcyjnych powinno być zapewnione oświetlenie ewakuacyjne, mające na celu zapewnienie oświe-

tlenia przejść i dróg komunikacyjnych w razie przerwy w działaniu oświetlenia podstawowego.

Ponadto pomieszczenia produkcyjne i magazynowe powinny być wyposażone w system oświetlenia awaryjnego z własnym

źródłem zasilania, włączanym w przypadku wyłączenia energii elektrycznej.

INFO – P1, P2, P3, P7, P8, P35

Czy zachowane są wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach chłodniczych?

Æ

Ä

Urządzenia chłodnicze powszechnie stosowane w przetwórstwie owoców i warzyw, wymagają szczególnej uwagi i nadzoru

eksploatacyjnego ze względu na złożoną budowę i potencjalne zagrożenia wynikające z niewłaściwej obsługi (prace pod napię-
ciem, ruchome mechaniczne części przy agregacie chłodniczym, szkodliwe opary czynnika chłodniczego - freon, amoniak).

10

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Do każdego urządzenia wprowadzonego do użytku powinna być dołączona szczegółowa instrukcja obsługi, zawierająca zasady
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zasady bhp, obowiązujące przy eksploatacji małych i średnich urządzeń chłodniczych, uwzględniać muszą wszystkie niebez-

pieczeństwa wynikające z właściwości czynników chłodniczych, tj.:

– freonu, który jest środkiem chłodniczym stosowanym we wszystkich prawie urządzeniach chłodniczych z powodu korzyst-

nych właściwości chemicznych i fizycznych. Freon jest czynnikiem niepalnym i nietrującym oraz niepowodującym zjawiska korozji
metali. Zasadniczą jego wadą jest to, że rozpuszcza oleje, a w zetknięciu z ogniem rozkłada się wytwarzając drobne ilości fosge-
nu, który jest gazem silnie trującym. Ta ostatnia właściwość pociąga za sobą konieczność przestrzegania zakazu palenia tytoniu
w pomieszczeniach, w których znajdują się urządzenia chłodnicze z zastosowaniem freonu;

– amoniaku, który stosowany jest w urządzeniach chłodniczych o wydajności powyżej 5 tysięcy kcal/h i charakteryzuje się silnym

zapachem, drażniącym drogi oddechowe. Obecność amoniaku w powietrzu w ilości 20 % powoduje śmiertelne zatrucie. W codzien-
nej praktyce niebezpieczeństwo zatrucia się amoniakiem jest stosunkowo małe, ponieważ o jego zawartości w powietrzu ostrzega
silny zapach. Cechą niebezpieczną amoniaku jest wybuchowość, gdyż mieszanina powietrza, zawierająca objętościowo 13-27%
amoniaku, wybucha przy zetknięciu z płomieniem lub iskrą. Dlatego w pomieszczeniu, w którym znajduje się instalacja z amonia-
kiem, nie wolno przebywać z otwartym ogniem lub palić papierosa.

W pomieszczeniu, w którym są umieszczone urządzenia chłodnicze, powinna znajdować się apteczka zawierająca zestaw nie-

zbędnych lekarstw do ogólnych celów sanitarnych, ze szczególnym uwzględnieniem środków stosowanych przy zatruciu freonem czy
amoniakiem.

Przy instalowaniu urządzenia chłodniczego, zaleca się przestrzeganie następujących zasad :
•

przy urządzeniu ze skraplaczem powietrznym temperatura w pomieszczeniu nie powinna być wyższa niż 32°C,

•

szafy chłodnicze, bez względu na miejsce agregatu, powinny być umieszczone w odległości nie mniejszej niż 2 m od źró-
dła ciepła, np. grzejników, a odległość od ścian przy wbudowanym agregacie nie może być mniejsza niż 20 cm,

•

w maszynowni należy rozmieścić urządzenia w taki sposób, aby zachować odpowiednią szerokość przejść, przestrzega-
jąc przy tym normatywów odległości pomiędzy agregatem a komorą chłodniczą, tj.:
– 1,5 m – przejście pomiędzy tablicą kontrolno-sterowniczą a częściami maszyn,
– 1,0 m – przejście pomiędzy maszynami a aparatami,

•

nie wolno umieszczać urządzeń chłodniczych na klatkach schodowych, w przejściach komunikacyjnych, przejściach awa-
ryjnych itp.,

•

w pomieszczeniu agregatów należy zapewnić wentylację o co najmniej trzykrotnej wymianie powietrza w ciągu godziny
oraz wentylację awaryjną, działającą na wypadek uszkodzenia urządzenia lub powstania zagrożenia,

•

kubatura pomieszczenia, w którym są zainstalowane agregaty chłodnicze, powinna wynosić nie mniej niż 25 m³ na każde 1000
kcal/godz. wydajności agregatu, a wysokość aparatowni - nie mniej niż 2,2 m; każda maszynownia musi mieć co najmniej jedno
wyjście zaopatrzone w drzwi otwierające się na zewnątrz, dla umożliwienia łatwej ewakuacji personelu w razie awarii.

11

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Zaleca się, aby instalacje (zasilające, sterownicze, oświetleniowe, sygnalizacyjne, ochronne) były wykonane i utrzymane w taki

sposób, aby zapewniały:

•

bezpieczeństwo personelu obsługującego lub użytkującego te urządzenia, a także bezpieczeństwo osób postronnych,

•

bezpieczeństwo pożarowe i wybuchowe,

•

wymagany stopień niezawodności zasilania odbiorników energii elektrycznej,

•

warunki pracy dobre pod względem higienicznym.

Instalacja elektryczna powinna być dostosowana do warunków pracy w danym otoczeniu, aby wpływ tego otoczenia, np. zawilgo-

cenie, nie powodował nadmiernego pogorszenia się stanu technicznego instalacji i nie groził porażeniem, wybuchem lub pożarem.

Wszelkie naprawy i konserwację eksploatowanych urządzeń mogą wykonywać osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje i

uprawnienia.

INFO – P1, P2, P9, P20, P21

Czy chłodnie spełniają wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Chłodnie, ze względu na stosowany czynnik chłodniczy (freon, amoniak), należą do pomieszczeń, które powinny być podda-

ne szczególnej procedurze postępowania w zakresie oceny spełniania warunków technicznych, zapewniających bezpieczeństwo
pracy zatrudnionych pracowników.

Należy więc ocenić, czy:
•

komory chłodnicze zostały wyposażone w sygnalizację ostrzegawczą (akustyczną lub świetlną), sygnalizującą pozosta-
wanie człowieka w komorze, uruchamianą we wnętrzu komory,

•

sygnalizacja ostrzegawcza posiada bezpośrednie połączenie ze stanowiskiem pracy osoby, której zadaniem jest spra-
wowanie stałego nadzoru nad pracą chłodni,

•

urządzenia w pomieszczeniu agregatów chłodniczych zostały rozmieszczone w sposób umożliwiający swobodny dostęp
do każdego z nich,

•

pomieszczenie agregatów amoniakalnych posiada instalację wentylacyjną zapewniającą co najmniej trzykrotną wymianę
powietrza w ciągu doby.

INFO – P1, P9, P25, P28

Czy spełnione są warunki bezpiecznego obsługiwania amoniakalnych instalacji chłodniczych?

Æ

Ä

Szczególną uwagę należy zwrócić na prace przy obsłudze amoniakalnych instalacji chłodniczych, ponieważ zalicza się je

do prac szczególnie niebezpiecznych – w rozumieniu ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

12

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze ww. instalacji powinni być zapoznani z:
•

zasadami bhp z uwzględnieniem ratownictwa chemicznego oraz sposobu postępowania w razie awarii,

•

schematem technicznym, z uwzględnieniem zaworów odcinających,

•

zasadami udzielania pierwszej pomocy,

•

instrukcją obsługi technicznej instalacji i instrukcją bezpieczeństwa pożarowego.

Należy pamiętać, że następujące prace:
•

w maszynowni niewyposażonej w aparaturę, przy sprężarkach o wydajności przekraczającej 85 m³/h,

•

odolejania urządzeń chłodniczych,

•

operatorów chłodniczych,

•

przy uzupełnianiu instalacji amoniakalnej,

•

w komorach chłodniczych, gdy drzwi komór otwierane są tylko z zewnątrz,

muszą być wykonywane przez co najmniej 2 pracowników.
Z uwagi na zagrożenie wybuchem, butle z amoniakiem należy przechowywać w pozycji stojącej w pomieszczeniu nieogrze-

wanym lub pod wiatą, oddzielając je od butli z innymi gazami.

Butle należy zaopatrzyć w kołpaki ochronne, a pomieszczenia, w których są składowane powinny być zabezpieczone przed

dostępem osób postronnych.

Pomieszczenia maszynowni i aparatowni komór chłodniczych oraz drogi ewakuacyjne należy wyposażyć w oświetlenie awa-

ryjne z własnym źródłem zasilania, włączającym się automatycznie w przypadku wyłączenia energii elektrycznej.

Przeglądy, remonty, naprawy urządzeń chłodniczych wykonywane powinny być przez osoby, które posiadają przygotowanie

zawodowe, zostały przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz mają dodatkowe kwalifikacje wymagane dla
osób eksploatujących urządzenia chłodnicze.

INFO – P1, P6, P7, P8, P30, P31

Czy zostały spełnione ogólne wymagania dotyczące pomieszczeń i urządzeń
higienicznosanitarnych?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Pomieszczenia higienicznosanitarne, do których zaliczamy: szatnie, umywalnie, ustępy, pomieszczenia do spożywania posił-

ków (jadalnie), muszą być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników i warunków pracy, w jakich jest ona wykonywana.

Pomieszczenia higienicznosanitarne powinny znajdować się w budynku, w którym odbywa się praca lub w budynku połączo-

nym z nim obudowanym przejściem, które w przypadku przechodzenia z ogrzewanych pomieszczeń pracy powinno być również
ogrzewane. Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie utrzymania czystości w ww. pomieszczeniach.

Pomieszczenia higienicznosanitarne powinny posiadać wysokość co najmniej 2,5 m w świetle. W przypadku usytuowania ich

w suterenie, piwnicy lub na poddaszu, wysokość powinna wynosić co najmniej 2,2 m.

13

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Należy zapewnić ogrzewanie i właściwą wentylację pomieszczeń, a ściany do wysokości co najmniej 2,0 m powinny być po-

kryte materiałami gładkimi, odpornymi na działanie wilgoci, zapewniając utrzymanie czystości.

W przypadku zatrudniania do 10 pracowników różnej płci na jednej zmianie, pomieszczenia szatni, umywalni, natrysków i

ustępów powinny być urządzone oddzielnie dla kobiet i mężczyzn, chyba że istnieje możliwość osobnego z nich korzystania.

INFO – P1, P2, P4

Czy szatnie spełniają określone w przepisach wymagania?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Szatnie powinny być urządzone w oddzielnych lub wydzielonych pomieszczeniach - suchych i w miarę możliwości oświetlo-

nych światłem dziennym.

Mogą być urządzone w suterenach lub w piwnicach, pod warunkiem zastosowania izolacji ścian zewnętrznych i podłóg oraz

zapewnienia ewakuacji pracowników z tych pomieszczeń.

W szatni należy zapewnić: co najmniej czterokrotną w ciągu godziny wymianę powietrza lub dwukrotną wymianę powietrza na

godzinę, w przypadku możliwości otwierania okien.

W szatni należy zapewnić miejsca siedzące dla co najmniej 50% zatrudnionych na najliczniejszej zmianie oraz szafy na odzież.
Szerokość przejść między dwoma rzędami szaf oraz głównymi przejściami komunikacyjnymi powinna być nie mniejsza niż 1,5

m, a szerokość przejść między rzędami szaf a ścianą powinna być nie mniejsza niż 1,1 m.

Szatnie powinny ponadto posiadać:
•

części przeznaczone na odzież własną pracowników oraz na odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej, z zapewnie-
niem co najmniej 0,3 m² wolnej powierzchni podłogi na każdego pracownika,

•

przepustowy zespół sanitarny z natryskami, łączący dwie części (tj. część przeznaczoną na odzież własną pracowników i
na odzież roboczą oraz środki ochrony indywidualnej).

INFO – P1, P2, P4

Czy umywalnie spełniają określone w przepisach wymagania?

Æ

Ä

Umywalnie powinny być zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie szatni, łatwo dostępne dla pracowników. Należy je wy-

posażyć w umywalki, do których doprowadzona jest woda bieżąca – ciepła i zimna.

Szerokość przejścia pomiędzy umywalkami a ścianą przeciwległą powinna wynosić nie mniej niż 1,3 m, a między dwoma rzę-

dami umywalek – nie mniej niż 2 m.

Na każdych 5 pracowników powinna przypadać co najmniej 1 umywalka. Pomieszczenie umywalni powinno mieć zapewnioną

co najmniej dwukrotną wymianę powietrza w ciągu godziny.

INFO – P1, P2, P4

14

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Czy ustępy spełniają określone w przepisach wymagania?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Ustępy powinny być zlokalizowane w odległości nie większej niż 75 m od stanowisk pracy. Odległość ta może być większa je-

dynie dla pracowników pracujących na stałe na otwartej przestrzeni, lecz nie może przekraczać 125 m od najdalszego stanowiska
pracy.

W budynkach, ustępy powinny być urządzone na każdej kondygnacji.
Pomieszczenie ustępu powinno mieć pomieszczenie izolujące oraz pomieszczenie wyposażone w umywalki z dopływem cie-

płej i zimnej wody, tj. co najmniej 1 umywalka na 3 miski ustępowe lub pisuary, lecz nie mniej niż 1 umywalka.

Wejścia do ustępów należy prowadzić bezpośrednio z pomieszczeń korytarzy lub dróg komunikacji ogólnej.
Zainstalowane w ustępach miski ustępowe i pisuary powinny być spłukiwane bieżącą wodą oraz podłączone do kanalizacji.
W pomieszczeniach ustępów należy zapewnić wymianę powietrza w ilości nie mniejszej niż 50 m³ na godzinę na 1 miskę

ustępową i 25 m³ na 1 pisuar.

INFO – P1, P2, P4

Czy jadalnie spełniają określone w przepisach wymagania?

Æ

Ä

Powierzchnia jadalni nie powinna być mniejsza niż 8 m². Każdy pracownik spożywający posiłek w jadalni musi mieć zapew-

nione indywidualne miejsce do siedzenia przy stole. W jadalni powinno być zainstalowane urządzenie do podgrzewania posiłków,
dwukomorowy zlewozmywak oraz indywidualne zamykane szafki, przeznaczone do przechowywania posiłków przez pracowni-
ków. W pomieszczeniu jadalni należy zapewnić dwukrotną wymianę powietrza w ciągu godziny.

INFO – P1, P2, P4

Czy spełnione są wymagania dotyczące palarni?

Æ

Ä

Palenie tytoniu dozwolone jest wyłącznie w palarniach, które wyposażone są w dostateczną liczbę popielniczek.
Palarnie powinny być usytuowane w sposób nienarażający osób niepalących na wdychanie dymu tytoniowego.
Palarnię należy wyposażyć w wentylację zapewniającą przynajmniej dziesięciokrotną wymianę powietrza w ciągu godziny.
Powierzchnia palarni nie powinna być mniejsza niż 4 m².

INFO – P1, P2

15

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Czy spełnione są ogólne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze
i użytkowaniu maszyn, urządzeń oraz narzędzi?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Należy dokonać oceny, czy środowisko pracy nie zostało wyposażone w maszyny i urządzenia, które, podlegając obo-

wiązkowi certyfikacji na znak bezpieczeństwa, nie uzyskały tego znaku lub nie mają wystawionej przez producenta lub
innego dostawcę deklaracji zgodności wyrobu.

W zakładach przetwórstwa owocowo-warzywnego obowiązkowi oznaczania znakiem bezpieczeństwa podlegają głównie na-

stępujące urządzenia i wyroby:

•

narzędzia zmechanizowane ręczne z napędem elektrycznym,

•

silniki elektryczne asynchroniczne trójfazowe normalne o mocy do 13 kW,

•

wózki jezdniowe napędzane,

•

urządzenia chłodnicze i mroźnicze (zasilane napięciem wyższym niż bezpieczne),

•

metalowe drabiny magazynowe i domowe,

•

folie wiskozowe lakierowane do pakowania produktów spożywczych,

•

folie z tworzyw sztucznych do pakowania produktów spożywczych,

•

osprzęt elektryczny (oprawki instalacyjne, oprawy oświetleniowe i pomocniczy sprzęt oświetleniowy, kable i przewody,
sprzęt instalacyjny i bezpiecznikowy),

•

urządzenia ochronne - bezdotykowe i oburęczne.

Eksploatowane w zakładzie: dźwigi, dźwignice, wciągarki i wciągniki, zbiorniki ciśnieniowe i bezciśnieniowe, służące do maga-

zynowania lub transportu substancji niebezpiecznych, powinny posiadać decyzję Urzędu Dozoru Technicznego zezwalającą na
ich użytkowanie.

Należy pamiętać, że wszystkie elementy maszyn i urządzeń, które wykonują ruch obrotowy lub posuwisto-zwrotny, powinny

być osłonięte lub zabezpieczone.

Sposób użytkowania maszyn powinien uwzględniać minimalizację ryzyka zawodowego poprzez:
•

zapewnienie dostatecznej przestrzeni pomiędzy ruchomymi częściami maszyn a ruchomymi lub stałymi elementami oto-
czenia,

•

zapewnienie, aby wszystkie używane lub produkowane materiały i energia były w bezpieczny sposób dostarczane i od-
prowadzane ze stanowiska pracy,

•

wyposażenie w ochronną izolację cieplną lub osłony termoizolacyjne maszyn i urządzeń technicznych, przy obsłudze któ-
rych istnieje zagrożenie poparzeniem.

Na ruchome części maszyn, mogące powodować wypadki, stosuje się osłony, które zapobiegają dostępowi do strefy zagrożenia.
Przed uruchomieniem maszyny, należy pamiętać o sprawdzeniu osłon oraz innych urządzeń ochronnych, a także o zbadaniu

skuteczności ochrony przeciwporażeniowej.

16

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Skuteczność ochrony przeciwporażeniowej instalacji elektrycznych powinien okresowo sprawdzać posiadający odpowiednie

uprawnienia pracownik, gdyż eksploatacja maszyn i urządzeń, zwłaszcza w warunkach dużej wilgotności, stwarza niebezpieczeń-
stwo porażenia prądem. Przewody elektryczne zasilające w energię maszyny i urządzenia powinny być zabezpieczone przed
mechanicznym uszkodzeniem i okresowo kontrolowane.

Z uwagi na szczególne zagrożenia, związane z eksploatacją typowych dla przemysłu owocowo-warzywnego maszyn i urzą-

dzeń, należy sprawdzić, czy:

•

szatkownice do warzyw zostały zamocowane w sposób uniemożliwiający powstawanie drgań i przemieszczeń poprzecz-
nych lub wzdłużnych,

•

kosze zasypowe krajalnic są wyposażone w ruszta ochronne,

•

odszypułczarki posiadają urządzenia do mechanicznego przegarniania owoców (w przypadku braku takiego urządzenia,
stosować można przegarniacze ręczne, które uniemożliwiają bezpośredni kontakt rąk pracownika z obracającymi się rol-
kami odszypułczarek),

•

stacje wyparne wyposażono w zawory bezpieczeństwa, a odprowadzenie kondensatu odbywa się przez odwadniacze.

Maszyny do rozdrabniania warzyw, służące do krajania w plastry i w kostki oraz do ścierania warzyw na miazgę, wyposażone

w zespół napędowy, w skład którego wchodzi silnik elektryczny, przekładnia zębata i pasowa, powinny być osłonięte obudową.
Należy zachować szczególną ostrożność przy zespole krojącym oraz przy zakładaniu noży. W krajalnicach do warzyw i owoców
surowiec do tarcz tnących dociska się przy pomocy odpowiednich dociskaczy.

INFO – P1, P2, P9, P12, P15, P19, P22, P25, P26, P27, P29

PRACODAWCO!
Od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej obowiązywać będą przepisy rozporządzenia Ministra

Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 10 kwietnia 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów
bezpieczeństwa! Wyżej wymienione rozporządzenie określa:

•

zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, dotyczące projektowania i wykonywania maszyn i
elementów bezpieczeństwa,

•

warunki i tryb dokonywania oceny zgodności maszyn i elementów bezpieczeństwa,

•

treść deklaracji zgodności,

•

procedury oceny zgodności,

•

rodzaje maszyn i elementów bezpieczeństwa, dla których jest wymagany udział jednostki notyfikowanej w trakcie prze-
prowadzania procedury oceny zgodności,

•

sposób oznakowania maszyn i elementów bezpieczeństwa,

•

wzór oznakowania CE.

17

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Maszyny powinny być dostarczone z podstawowym wyposażeniem specjalnym i osprzętem umożliwiającym konserwację i

użytkowanie bez zagrożeń.

Obowiązkiem producenta będzie dostarczenie integralnego oświetlenia maszyny, jeśli brak takiego oświetlenia może spowo-

dować powstanie ryzyka wypadku.

Elementy sterownicze powinny być:
•

wyraźnie widoczne, rozpoznawalne i, w koniecznych przypadkach, odpowiednio oznakowane,

•

rozmieszczone w sposób zapewniający bezpieczne posługiwanie się nimi,

•

umiejscowione poza strefami niebezpiecznymi (z wyjątkiem elementów szczególnych, takich jak np. wyłącznik awaryjny).

Ponadto maszyny powinny być wyposażone we wskaźniki (tarczowe z podziałką lub sygnalizatorem), niezbędne do zapew-

nienia bezpiecznej obsługi.

Urządzenia i osłony, chroniące pracowników przed ruchomymi elementami maszyn, powinny:

posiadać wytrzymałą konstrukcję,

•

być umieszczone w odpowiedniej odległości od strefy niebezpiecznej,

•

zapewniać - w miarę możliwości bez ich demontażu, dostęp niezbędny do dokonania mocowania lub wymiany części.

Stosowane osłony nie powinny powodować żadnego dodatkowego ryzyka ani dawać się łatwo obejść lub wyłączyć.
Maszyny powinny być oznaczone w sposób czytelny i trwały z podaniem:

•

nazwy i adresu producenta,

•

oznakowania CE,

•

oznaczenia serii i typu maszyny,

•

numeru fabrycznego (o ile stosowane są numery fabryczne),

•

roku budowy maszyny,

•

oznaczenia w przypadku możliwości eksploatacji maszyny w strefie zagrożonej wybuchem.

Wzór oznaczenia CE określono w załączniku nr 1 do cytowanego rozporządzenia.
Każda maszyna powinna być zaopatrzona w instrukcję zawierającą:

•

informacje zamieszczone w oznaczeniu maszyny,

•

informacje ułatwiające konserwację maszyny,

•

opis przewidywanego zastosowania maszyny,

•

informacje o stanowisku lub stanowiskach roboczych, które może zajmować operator,

•

informacje dotyczące bezpiecznego oddawania do eksploatacji, użytkowania oraz przemieszczania maszyny, z poda-
niem masy i części, o ile maszyna ma być transportowana osobno, a także montażu, demontażu, regulacji, konser-
wacji, obsługi i napraw.

18

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Jeżeli maszyna może być eksploatowana wyłącznie w określony sposób, instrukcja powinna zawierać:

•

informacje o niedopuszczalnych sposobach jej użytkowania,

•

wskazówki szkoleniowe,

•

podstawowe charakterystyki narzędzi, które mogą być przy niej stosowane.

Instrukcje powinny być sporządzone w języku polskim.

Czy spełnione są szczególne obowiązki związane z eksploatacją maszyn i urządzeń?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Specyfiką w zakładach przetwórstwa owocowo-warzywnego jest bezpośredni kontakt człowieka (pracownika) z ruchomy-

mi, ostrymi lub wystającymi elementami maszyn i urządzeń oraz ich oprzyrządowaniem. Należy zatem zabezpieczać, w
sposób wykluczający możliwość powstania urazów u pracowników, wszystkie elementy maszyn i urządzeń, które wykonują ruch
obrotowy lub posuwisty, a także wszystkie wystające lub ostre elementy tychże maszyn i urządzeń.

Jednym z warunków minimalizowania zagrożeń wypadkowych jest wnikliwe zapoznanie się z dokumentacją techniczno-

ruchową (DTR) i – przed uruchomieniem maszyny lub urządzenia - opracowanie instrukcji bhp, zapoznanie z jej treścią pracow-
nika i poinformowanie go o ryzyku zawodowym. Dopuszczenie maszyny do eksploatacji może nastąpić dopiero po sprawdzeniu
stanu funkcjonowania osłon i innych urządzeń ochronnych, szczególnie ochrony przeciwporażeniowej. Jest to bardzo ważne,
ponieważ eksploatacja maszyn i urządzeń odbywa się w warunkach dużej wilgotności, co stwarza niebezpieczeństwo porażenia
prądem. Przewody zasilające w energię elektryczną maszyny i urządzenia należy zabezpieczyć przed możliwością mechanicz-
nych uszkodzeń.

INFO – P1, P2, P12

Czy spełnione są szczególne wymagania wynikające z zagrożeń związanych z eksploatacją
maszyn i urządzeń?

Æ

Ä

Przy wykonywaniu prac polegających na rozdrabnianiu surowca przy użyciu: szatkownic, krajalnic, urządzenia typu wilk

(stosowane zespoły tnące, mieszadła stwarzają szczególne zagrożenia wypadkowe), należy zapewnić:

•

osłony nad koszem zasypowym, o ile podawanie surowców nie jest zmechanizowane,

•

automatyczną blokadę pracy urządzenia w przypadku otwarcia osłony,

•

zamknięcie włazu do urządzeń wyposażonych w mieszadła z uchylną pokrywą w przypadku jej otwarcia,

•

usytuowanie w zasięgu obsługującego wyłączników maszyn i urządzeń,

•

sprawdzenie przed przystąpieniem do pracy, czy zasobnik urządzenia jest pusty,

•

popychacze do popychania surowca w urządzeniach do rozdrabniania,

• ostrożne wykonywanie czynności związanych z wymianą i myciem elementów tnących (które z uwagi na wymogi techno-

logiczne są bardzo ostre).

19

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Eksploatacja kotłów warzelnych otwartych, blanszowników, wyparek i autoklawów, a także konieczność częstego mycia i kon-

serwacji tych urządzeń powoduje typowe dla tej branży zagrożenia poparzeniem. W celu przeciwdziałania temu zagrożeniu należy:

•

zapewnić izolację termiczną na rurociągach przewodzących gorące czynniki,

•

wyposażyć kotły otwarte w poręcze ochronne o wysokości nie mniejszej niż 1,1m,

•

wyposażyć kotły otwarte typu wywrotowego w mechanizm umożliwiający utrzymanie stabilnego położenia kotła,

•

zainstalować zawór odcinający dopływ pary do każdego odbiornika na przewodzie doprowadzającym parę wodną,

•

wyposażyć kotły warzelne i wyparki w zawór bezpieczeństwa, termometr, manometr z oznaczonymi dopuszczalnymi war-
tościami parametrów, odwadniacz i kurek odwadniający, zawór odpowietrzający lub samoczynny odpowietrznik.

Duże zagrożenie w tej branży stwarza także wykonywanie prac konserwacyjno-remontowych wewnątrz zbiorników, do których

wejście i wyjście odbywa się przez włazy. Prace te mogą być wykonywane jedynie na podstawie pisemnego polecenia pracodaw-
cy lub upoważnionej przez niego osoby. Sposób wykonywania prac musi być zgodny z opracowaną instrukcją bezpieczeństwa i
higieny pracy, zatwierdzoną przez pracodawcę.

W specyfikę branży wpisane jest zagrożenie wynikające z eksploatacji ostrych przedmiotów i narzędzi, a także z powstania

stłuczki szklanej.

Przeciwdziałając zagrożeniu, należy:

•

zapewnić minimum 1 m odległości między stawami barkowymi stojących obok siebie pracowników na stanowiskach pra-
cy, na których stosowane są ostre narzędzia ręczne,

•

użytkować jedynie ostre narzędzia ręczne,

•

używać noży, mających rękojeść karbowaną, zabezpieczającą przed ześlizgnięciem się ręki na ostrze,

•

przestrzegać obowiązku noszenia noży wyłącznie w przeznaczonych do tego pokrowcach,

•

gromadzić stłuczkę szklaną w specjalnych pojemnikach wypełnionych do 3/4 całkowitej pojemności,

•

zapewnić wyposażenie pracowników w ochrony indywidualne rąk.

INFO – P1, P2, P9, P25, P26, P27

Czy zostały spełnione wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach
pod ciśnieniem?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Ciśnienie wywierane przez ciecze i gazy wykorzystywane jest między innymi w takich urządzeniach technicznych, jak kotły

warzelne.

Organem, który sprawuje kontrolę nad urządzeniami pod ciśnieniem, jest Urząd Dozoru Technicznego, który dopuszcza

ww. urządzenia do eksploatacji.

Kotły warzelne zaliczamy do grupy kotłów parowych pod ciśnieniem. Kotły o pojemności od 100 do 500 litrów służą do goto-

wania owoców i warzyw. Zaleca się, aby kotły instalowane były w pomieszczeniach, gdzie znajdują się przewody kominowe, insta-
lacje wodne oraz studzienki ściekowe.

20

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Bezpieczne warunki eksploatacyjne uzyskuje się wówczas, gdy zbiornik kotła warzelnego jest napełniony do 3/4 objętości, a

ciśnienie w przestrzeni parowo-wodnej kotła wynosi 0,45 bara. Pokrywa – w czasie pracy – powinna być szczelnie zamknięta, a
kocioł usytuowany w taki sposób, aby struga pary przy otwieraniu nie była skierowana na obsługującego pracownika. Podstawo-
wym warunkiem bezpiecznej obsługi kotła warzelnego jest okresowe sprawdzanie poziomu wody i utrzymywanie go na górnym
poziomie oraz nieprzekraczanie dopuszczalnego ciśnienia.

Na manometrach zainstalowanych na zbiornikach i urządzeniach ciśnieniowych powinno być oznaczone i kontrolowane (nie-

zależnie od kontroli dokonywanej przez pracowników dozoru technicznego) dopuszczalne, maksymalne ciśnienie robocze tych
zbiorników i urządzeń ciśnieniowych.

INFO – P1, P2, P9, P18

Czy zostały spełnione wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu
towarów?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Magazyn jest obiektem przeznaczonym do składowania artykułów spożywczych (owoce i warzywa w różnej postaci) oraz do

przygotowywania i zestawiania partii towarów do dalszej ekspedycji i sprzedaży.

Magazyny powinny:

•

umożliwiać utrzymanie porządku i czystości,

•

zapobiegać przedostawaniu się szkodników,

•

zapewnić ochronę przechowywanych owoców i warzyw przed zanieczyszczeniami w czasie magazynowania.

Należy pamiętać, aby w trakcie magazynowania owoce i warzywa wymagające chłodzenia pozostawały w temperaturze 4°C

lub niższej.

Zamrożone owoce i warzywa powinny być przechowywane w temperaturze niepozwalającej na ich rozmrożenie.
Zaleca się, aby powierzchnia magazynu podzielona była na części: przeznaczoną na składowanie, gospodarczo-socjalną oraz

pomocniczą i komunikacyjną, łącznie z głównymi traktami komunikacyjnymi i klatkami schodowymi. Powierzchnia składowa prze-
znaczona jest wyłącznie do składowania towarów. Powierzchnia pomocnicza przeznaczona jest do wykonywania czynności
pomocniczych, wynikających z zasadniczych funkcji, określonych przeznaczeniem magazynu i branżą. Normy składowania okre-
ślane są ilością towaru w kilogramach na 1 m² powierzchni składowanej. Normy są zróżnicowane w zależności od sposobu skła-
dowania, tj. ręcznego czy mechanicznego.

Regały, półki, stojaki powinny być:

•

umocowane w taki sposób, aby nie mogły ulec wywróceniu,

•

wykonane z materiałów zapewniających wytrzymałą konstrukcję,

•

oznaczone w sposób trwały i widoczny informacją o maksymalnym, dopuszczalnym obciążeniu.

21

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Ułożenie materiałów w stosy powinno wykluczyć możliwość ich osunięcia lub przewrócenia, a wysokość układanych ręcznie

stosów nie może przekraczać 1,5 m.

Ręczne układanie i zdejmowanie towarów z regałów, stojaków z wysokości większej niż 1,5 m powinno odbywać się za pomo-

cą drabin i pomostów. Używane drabiny nie mogą mieć żadnych uszkodzeń.

Towary o dużej objętości, ciężkie należy składować bezpośrednio na podłożu (podłogach).
W pomieszczeniach magazynowych, w których może wystąpić stłuczka szklana, należy umieścić specjalne pojemniki do jej

gromadzenia. Pojemniki powinny być wykonane z materiału nieażurowego.

Magazyny podręczne środków chemicznych powinny być tak zlokalizowane, by uniknąć zanieczyszczenia owoców i warzyw,

powierzchni produkcyjnych i materiałów opakowaniowych.

INFO – P1, P9, P11

Czy spełniono wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy transporcie wewnętrznym
materiałów?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Należy zastosować takie rozwiązania organizacyjne i techniczne, aby do minimum ograniczyć ręczne przemieszczanie ładun-

ków przez zatrudnionych pracowników.

W trakcie wykonywania pracy związanej z ręcznym podnoszeniem i przenoszeniem ciężarów należy przestrzegać następują-

cych wymagań:

• mężczyźni mogą podnosić i przenosić ciężary o masie do 30 kg na wysokość nie przekraczającą 4 m lub na odległość

do 25 m, gdy praca ma charakter stały, a o masie do 50 kg, gdy praca ma charakter dorywczy,

• kobiety mogą podnosić i przenosić ciężary nieprzekraczające 12 kg na odległość do 25 m, gdy praca ma charakter

stały, dorywczo mogą przenosić ciężar o wadze do 20 kg po terenie płaskim na odległość do 25 m.

Natomiast całkowita masa ładunku przemieszczanego za pomocą środków transportowych nie może przekraczać dopusz-

czalnej nośności lub udźwigu danego środka transportowego. Przy obsłudze urządzeń transportu zmechanizowanego powinny
być zatrudnione osoby posiadające uprawnienia do obsługi określonego urządzenia.

Przenośniki mechaniczne stałe, bez wyłączników linkowych, wyposaża się w wyłączniki awaryjne, umieszczone w widocz-

nych, łatwo dostępnych miejscach, w celu zapewnienia szybkiego wyłączenia napędu przenośnika w przypadku powstania zagro-
żenia.

Należy pamiętać, aby element nośny przenośnika mechanicznego do transportu surowca oraz wstępnego sortowania owoców

i warzyw był umieszczony na wysokości co najmniej 0,7 m od poziomu podłogi, a jeżeli element nośny usytuowany jest powyżej
1,0 m - należy ustawić pomost dla pracowników wyposażony w barierę o wysokości 1,1m.

Drogi w pomieszczeniach pracy, a także drogi wewnątrzzakładowe należy oznakować znakami drogowymi zgodnie z przepi-

sami prawa o ruchu drogowym.

22

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Eksploatując w zakładzie wózki z napędem silnikowym, należy przed dopuszczeniem ich do użytkowania przeprowadzić kon-

trolę stanu technicznego, a w szczególności:

• prawidłowości działania układów: kierowniczego, hamulcowego i napędowego, mechanizmów podnoszenia oraz osprzętu,
• sprawności oświetlenia i sygnalizacji,
• prawidłowości działania urządzeń pomiarowo-kontrolnych oraz elementów i urządzeń zabezpieczających kierowcę i osoby

współuczestniczące w czynnościach transportowych. Fakt kontroli zapisujemy w dokumentach eksploatacyjnych wózków.

INFO – P1, P9, P11, P14, P16, P24

Czy przestrzegane są przepisy w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Technologia stosowana w zakładach przetwórstwa owocowo-warzywnego powoduje występowanie czynników niebez-

piecznych, szkodliwych, uciążliwych i biologicznych.

Do takich czynników należy zaliczyć:

•

hałas powstający na skutek eksploatacji maszyn i urządzeń do produkcji przetworów,

•

mikroklimat pomieszczeń, szczególnie wysoka i niska temperatura oraz wilgotność towarzyszące procesowi technolo-
gicznemu, gorące i zimne powierzchnie i materiały,

•

toksyczne i uczulające środki używane do konserwacji, czyszczenia i dezynfekcji, a także środki do zwalczania owadów i
gryzoni,

•

zanieczyszczenia mikrobiologiczne powstające wskutek zbyt długiego przechowywania owoców i warzyw oraz okreso-
wego wzrostu temperatury w chłodni,

•

mikotoksyny – zanieczyszczenie pleśniami owoców i warzyw,

•

uwalniające się w sytuacjach awaryjnych substancje niebezpieczne (amoniak, freon),

•

wymuszoną pozycję ciała,

•

podnoszenie i przenoszenie ciężarów.

Występowanie wymienionych czynników, a także obowiązek przeciwdziałania chorobom zawodowym, powoduje konieczność

przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, ich rejestrowania i przechowywania wyników tych
badań i pomiarów oraz udostępniania ich pracownikom. Rodzaj badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia określa
decyzją właściwy państwowy inspektor sanitarny, wydając pierwszą decyzję, po zawiadomieniu przez pracodawcę o prowadzonej
działalności, dokonanym w trybie określonym w art.209 Kodeksu pracy.

W zależności od stwierdzonych wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia

należy dokonywać badań i pomiarów tych czynników:

23

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

•

co najmniej raz na dwa lata – przy stwierdzeniu, w czasie ostatnio przeprowadzonego badania, stężeń i natężeń czynni-
ków szkodliwych poniżej 0,5 wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń,

•

raz w roku – przy stwierdzeniu stężeń i natężeń czynników od 0,5 do 1,0 wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i
natężeń.

UWAGA!
Wymagania dotyczące zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biolo-

gicznych przewidziane są w znowelizowanej wersji Kodeksu pracy, obowiązującej od stycznia 2004 roku oraz w rozpo-
rządzeniach, wydanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
pracy.

INFO – P2, P10, P13

Czy przestrzegane są przepisy w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Pracownikom zatrudnionym na stanowiskach pracy zaliczanych do szczególnie uciążliwych (np. prace w chłodni) przysługują

nieodpłatne profilaktyczne posiłki i napoje.

Jeżeli nie ma możliwości wydawania posiłków ze względu na rodzaj wykonywanej pracy lub ze względów organizacyjnych,

można zapewnić pracownikom:

•

korzystanie z takich posiłków w punktach gastronomicznych,

•

przyrządzanie posiłków przez pracownika we własnym zakresie z otrzymanych produktów.

INFO – P2, P17

Czy przestrzegane są przepisy dotyczące środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia
roboczego?

Æ

Ä

Należy nieodpłatnie dostarczyć pracownikom środki ochrony indywidualnej, zabezpieczające przed działaniem niebez-

piecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować ich o sposobach posługiwa-
nia się tymi środkami. Dostarczone środki ochrony indywidualnej powinny spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności tych
wyrobów z wymaganiami ujętymi w przepisach i normach.

W przetwórstwie owocowo-warzywnym środki ochrony indywidualnej należy stosować np.:

przy pracach w komorach chłodniczych (ochrona dróg oddechowych, głowy, dłoni),

•

przy eksploatacji maszyn emitujących hałas (ochronniki słuchu),

•

przy użytkowaniu ostrych narzędzi tnących (ochrona dłoni).

24

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

W zakładach przetwarzających owoce i warzywa należy dostarczyć ciepłą odzież i obuwie ochronne pracownikom zatrudnio-

nym przy pracach w pomieszczeniach o bardzo niskiej temperaturze, w tym w komorach chłodniczych.

Należy dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszcze-

niu lub zabrudzeniu. W przypadku uzgodnienia z pracownikami stanowisk, na których możliwe jest używanie, za ich zgodą, wła-
snej odzieży i obuwia spełniających warunki bezpieczeństwa i higieny pracy, należy wypłacić ekwiwalent pieniężny, uwzględniają-
cy aktualne ceny. Należy ponadto zapewnić pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie środków ochrony indywidualnej
oraz odzieży i obuwia roboczego. Pranie można zlecić pracownikowi, za jego zgodą i pod warunkiem wypłacenia mu ekwiwalentu
pieniężnego w wysokości poniesionych kosztów.

INFO – P1, P2, P15

Czy przestrzegane są przepisy dotyczące prac wzbronionych kobietom?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia.
W przetwórstwie owocowo-warzywnym występują prace wzbronione kobietom oraz kobietom w ciąży i karmiącym piersią. Do

prac wzbronionych w zakładach przetwórstwa owocowo-warzywnego należą:

1. wszystkie prace, przy których najwyższe wartości obciążenia pracą fizyczną, mierzone wydatkiem energetycznym netto na

wykonanie pracy, przekraczają 5000 kJ na zmianę roboczą, a przy pracy dorywczej – 20 kJ/min,

2. ręczne podnoszenie i przenoszenie ciężarów o masie przekraczającej:

• 12 kg – przy pracy stałej,
• 20 kg – przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę w czasie zmiany roboczej),

3. ręczne przenoszenie pod górę – po pochylniach, schodach itp., których maksymalny kąt nachylenia przekracza 30°, a wy-

sokość 5 m – ciężarów o masie przekraczającej:

•

8 kg – przy pracy stałej,

• 15 kg – przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę w czasie zmiany roboczej),

4. przewożenie ciężarów o masie przekraczającej:

• 80 kg przy przewożeniu na wózkach 2-, 3- i 4-kołowych.

Do prac wzbronionych kobietom w ciąży lub karmiącym piersią, zatrudnionym w zakładach przetwórstwa owocowo-

warzywnego należą:

• wszystkie prace, przy których najwyższe wartości obciążenia pracą fizyczną, mierzone wydatkiem energetycznym netto na

wykonanie pracy, przekraczają 2900 kJ na zmianę roboczą;

• prace związane z ręcznym podnoszeniem i przenoszeniem ciężarów, z ręcznym przenoszeniem pod górę ciężarów oraz

przewożeniem ciężarów, jeżeli występują przekroczenia ¼ określonych wcześniej wartości;

• prace w pozycji wymuszonej;

25

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

•

prace w pozycji stojącej łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej;

•

prace w warunkach, w których wskaźnik PMV (przewidywana ocena średnia), określony zgodnie z Polską Normą, jest
większy niż 1,5;

•

prace w warunkach, w których wskaźnik PMV (przewidywana ocena średnia), określony zgodnie z Polską Normą, jest
mniejszy niż-1,5;

•

prace w warunkach narażenia na hałas, którego poziom ekspozycji odniesiony do 8-godzinnego dobowego lub do
przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy przekracza wartość 65 dB, szczytowy poziom dźwięku C przekracza
wartość 130 dB, maksymalny poziom dźwięku A przekracza wartość 110 dB.

INFO – P2, P16

Czy w zakładzie przestrzegane są przepisy dotyczące prac wzbronionych młodocianym?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Pracodawco, jeżeli chcesz zatrudniać młodocianych, pamiętaj że jest to grupa pracowników objęta szczególną

ochroną. W związku z tym musisz przestrzegać przepisów dotyczących ich zatrudniania.

Mówi o tym dział dziewiąty Kodeksu pracy: Zatrudnianie młodocianych oraz rozporządzenia:
1. Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. Nr

60 poz.278),

2. Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne

zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób nie-
mających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (Dz. U. Nr.214 poz.1808),

3. Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 1990 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym (Dz. U. Nr.85 poz.500),
4. Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 lipca 2002 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. Nr.113 poz.988).

PRACODAWCO!
W związku z powyższym, zanim zatrudnisz młodocianego, zapoznaj się z przepisami, a potem sporządź zgodną z

przepisami umowę o pracę i przestrzegaj przepisów prawa pracy regulujących tę problematykę.

Pamiętaj, że:
Młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat.
Musisz prowadzić ewidencję pracowników młodocianych zatrudnianych w zakładzie pracy.
Młodocianego, który nie ma kwalifikacji, możesz zatrudnić tylko w celu przygotowania zawodowego.
Pracownika młodocianego trzeba zwolnić od pracy na czas jego udziału w obowiązkowych zajęciach szkolnych.

26

ODPOWIEDZI

TAK

NIE

PYTANIA DOTYCZĄCE BADANEGO ZAGADNIENIA

Nie można zatrudniać pracowników młodocianych w porze nocnej ani w godzinach nadliczbowych.
Pracownik młodociany ma obowiązek dokształcania się do czasu ukończenia 18 lat, chyba że może uzyskać kwalifikacje za-

wodowe poprzez naukę w szkole.

Szczegółowe ograniczenia w zatrudnianiu pracowników młodocianych nie dotyczą zatrudniania takich pracowników przy lek-

kich pracach sezonowych (np. zbieranie owoców), a także przy pracach dorywczych.

Jeżeli pracownicy młodociani podczas wykonywania powierzonej im pracy są narażeni na negatywne oddziaływanie czynni-

ków środowiska pracy, wymienionych w wykazie prac wzbronionych młodocianym, ale w warunkach nieprzekraczających poda-
nych tam norm, to są oni zatrudniani zgodnie z prawem.

INFO – P2

Czy w zakładzie przetwórstwa owocowo-warzywnego dokonano oceny ryzyka zawodowego?

Jeśli odpowiedziałeś
„TAK”, przejdź do
następnego pytania

Æ

Jeśli masz
wątpliwości,
zapoznaj się
z komentarzem

Ä

Jak wskazano powyżej zakłady przetwórstwa owocowo-warzywnego charakteryzują się tym, iż na skutek stosowanych technolo-

gii oraz maszyn i urządzeń, szczególnego znaczenia nabiera ciążący na pracodawcy obowiązek informowania pracowników o ryzyku
zawodowym, które związane jest z wykonywaną pracą i narażeniem na występujące czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe.

Każde stanowisko pracy powinno zostać opisane z określeniem występowania zagrożeń, metod i sposobu ich ogra-

niczania.

Ocena ryzyka zawodowego powinna zawierać wszystkie charakterystyczne zagrożenia i wskazywać istniejące obowiązki

obciążające pracodawcę i pracownika. Pracownicy powinni zostać zapoznani z dokonaną oceną.

Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza zespół, w skład którego mogą wchodzić: pracodawca, pracownicy wyznaczeni

przez pracodawcę lub eksperci spoza zakładu pracy.

Zaleca się, aby zespół oceniający ryzyko zawodowe składał się z osób, które:

•

posiadają wiedzę niezbędną do identyfikowania zagrożeń na ocenianych stanowiskach,

•

potrafią ocenić szkodliwe następstwa występujących zagrożeń,

•

posiadają umiejętność dokonania oceny ryzyka zawodowego.

Przebieg oceny ryzyka zawodowego to proces przeprowadzany według niżej podanych etapów:

Zebranie informacji potrzebnych do oceny ryzyka zawodowego

Ð

Identyfikacja zagrożeń

Ð

Oszacowanie ryzyka zawodowego

Ð

Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego

Ð

Działania korygujące i zapobiegawcze

INFO – P1,P2, P41

PRZEPISY I NORMY TECHNICZNE

Stan prawny na 15 listopada 2003 r.

1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września

1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
(tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r., Nr 169, poz. 1650).

2. Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998

r., Nr 21, poz. 94 ze zmn.).

3. Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r.,

Nr 106, poz. 1126 ze zmn.).

4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w

sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i
ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 ze zmn.).

5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r.

w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonane co najmniej
przez dwie osoby (Dz. U. Nr 62, poz. 288).

6. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 16 czerwca 2003 r.

w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów bu-
dowlanych i terenów (Dz. U. Nr 121, poz. 1138).

7. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28

kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiada-
nia kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji
i sieci (Dz. U. Nr 89, poz. 828 ze zmn.).

8. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 maja 2003 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze amoniakalnych
instalacji chłodniczych w zakładach przetwórstwa rolno-spożywczego
(Dz. U. Nr 98, poz. 902)

9. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 lutego 2003

r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach przetwarzają-
cych owoce i warzywa (Dz. U. Nr 34, poz. 289).

10. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada

2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynni-

ków szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz.
1833).

11. Rozporządzenie Ministrów Pracy i Opieki Społecznej oraz Zdrowia z dnia

19 marca 1954 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłu-
dze przenośników (Dz. U. Nr 13, poz. 51).

12. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w

sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny
pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy
(Dz. U. Nr 191, poz. 1596).

13. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 9 lipca 1996

r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w
środowisku pracy (Dz. U. Nr 86, poz. 394 ze zmn.).

14. Rozporządzenie Ministrów Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca

2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach
transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 ze zmn.).

15. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 1999 r. w sprawie

wykazu wyrobów wyprodukowanych w Polsce, a także wyrobów impor-
towanych do Polski po raz pierwszy, mogących stwarzać zagrożenie albo
służących ochronie lub ratowaniu życia, zdrowia lub środowiska, podle-
gających obowiązkowi certyfikacji na znak bezpieczeństwa i oznaczania
tym znakiem, oraz wyrobów, podlegających obowiązkowi wystawiania
przez producenta deklaracji zgodności (Dz. U. z 2000 r., Nr 5, poz. 53).

16. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie

prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U.
Nr 114, poz. 545 ze zmn.).

17. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profi-

laktycznych posiłków i napojów (Dz. U. Nr 60, poz. 279).

18. Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 122,

poz. 1321 ze zmn.).

27

32. PN-67/B-03432. Wentylacja. Wentylacja naturalna w budownictwie

przemysłowym. Wymagania techniczne.

29. PN-EN 1678:1999. Maszyny dla przemysłu spożywczego. Krajalnice

warzyw. Wymagania z zakresu bezpieczeństwa i higieny.

30. PN-EN 378-1:2000. Instalacje ziębnicze i pompy ciepła. Wymagania

dotyczące bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Część 1: Wymagania
podstawowe, definicje, klasyfikacja i kryteria wyboru.

31. PN-EN 378-2:2000. Instalacje ziębnicze i pompy ciepła. Wymagania

dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Część 2: Projektowanie,
budowanie, sprawdzanie, znakowanie i dokumentowanie.

28

19. Ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o badaniach i certyfikacji (Dz. U. Nr 55,

poz. 250 ze zmn.).

20. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (tekst jedn.: Dz.

U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1504).

21. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst

jedn.: Dz. U. z 2002 r., Nr 147, poz. 1229 ze zmn.).

22. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. Nr

166, poz. 1360 ze zmn.).

23. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10

kwietnia 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elemen-
tów bezpieczeństwa (Dz. U. Nr 91, poz. 858) – wejdzie w życie z dniem
uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej.

24. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 maja 2002 r. w sprawie

bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z
napędem silnikowym (Dz. U. Nr 70, poz. 650 ze zmn.)

25. PN-86/A-55542. Kotły warzelne parowe dla zakładów zbiorowego ży-

wienia. Wymagania i badania.

26. PN-91/A-55538. Kotły warzelne na paliwo stałe dla zakładów żywienia

zbiorowego.

27. PN-A-55534:1997. Urządzenia dla zakładów zbiorowego żywienia. Kotły

warzelne. Ogólne wymagania i badania.

28. PN-83/A-07005. Warunki klimatyczne i okresy przechowywania w

chłodniach.

33. PN-73/B-03431. Wentylacja mechaniczna w budownictwie. Wymagania.
34. PN-82/B-02402. Ogrzewnictwo. Temperatury ogrzewanych pomieszczeń

w budynkach.

35. PN-84/E-02033/Az2:2003. Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym.
36. PN-70/N-01270/09. Wytyczne znakowania rurociągów. Znaki ostrze-

gawcze.

37. PN-92/N-01256/01. Znaki bezpieczeństwa. Ochrona przeciwpożarowa.
38. PN-92/N-01255. Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa.
39. PN-N-01256-4:1997. Znaki bezpieczeństwa. Techniczne środki przeciw-

pożarowe.

40. PN-93/N-01256/03. Znaki bezpieczeństwa. Ochrona i higiena pracy.

41. PN-N-18002. Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną

pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.