BUDOWA CIAŁA LUDZKIEGO
TYPY KONSTYTUCYJNE
Człowieka określa budowa ciała i cechy psychiczne. Cechami psychicznymi
zajmuje się psychologia. Przedmiotem anatomii jest natomiast budowa ciała.
Budowę ciała ludzkiego określamy na podstawie rozwoju kośćca, mięśni, kształtu
głowy, stosunku długości kończyn do tułowia itp. Kretschmer rozróżniał trzy typy
konstytucyjne: a) asteniczny (leptosomiczny), b) atletyczny, c) pykniczny.
Typ asteniczny charakteryzuje się następującymi cechami: głowa średnio miarowa,
twarz wąska, szyja długa i cienka. Klatka piersiowa płaska, wąska, o kącie pod-
mostkowym ostrym. Żebra wąskie przyczepiające się do mostka pod kątem ostrym,
międzyżebrza natomiast szerokie. Łuki żebrowe sięgają prawie grzebieni kości
biodrowych. Powłoki brzucha wiotkie, często z rozstępami mięśniowymi. Trzewia
najczęściej opuszczone. Barki i miednica wąskie. Kończyny długie, szczupłe, palce
rąk cienkie i długie. Skóra blada, cienka i wiotka. Tkanka podskórna o słabo roz
winiętej podściółce tłuszczowej. Mięśnie wykazują małe napięcie toniczne. Często
stwierdzą się małe, wydłużone serce.
Typ atletyczny cechuje silny rozwój kośćca, twarz prawie kwadratowa. Guzy
czołowe oraz łuki brwiowe wyraźnie zaznaczone. Kości jarzmowe wystające. Żuchwa
dobrze rozwinięta. Kończyny o grubych kościach. Mięśnie szyi i tułowia silnie roz
winięte. Barki i miednica szerokie. Klatka piersiowa szeroka, dobrze wysklepiona,
o kącie podmostkowym prawie prostym. Całe ciało cechuje silny i proporcjonalny
rozwój.
Typ pykniczny obejmuje osobników, których charakteryzuje duża głowa, twarz
szeroka i zaokrąglona. Szyja krótka, szeroka, barki i miednica szerokie. Klatka
piersiowa krótka, dobrze wysklepiona, kąt podmostkowy rozwarty. Brzuch o dużej
objętości. Kończyny grube. Mięśnie słabo rozwinięte. Podściółka tłuszczowa obfita.
Typ ten cechuje przewaga rozwoju szerokościowego nad długościowym.
POSTAWA CZŁOWIEKA
Postawa człowieka ulega zmianom w ciągu życia. Z wielu złożonych czynników
w okresie kształtowania się postawy do najważniejszych należy zaliczyć charakte
rystyczne dla procesu wzrostu zmiany proporcji ciała, przyrost wagi, rytm i okreso-
36
wość wzrostu, różnice zależne od płci oraz wpływy konstytucjonalne i środowiskowe.
Nie wszystkie części ciała rozwijają się proporcjonalnie z jednakową szybkością.
Głowa u noworodka stanowi 1/4 długości ciała, u osobnika dorosłego zaś tylko 1/8.
Długość kończyn dolnych u noworodka wynosi 30%, a u dorosłego 50% długości
ciała. Waga ciała w ciągu życia powiększa się przeciętnie 21 razy; w związku z tym
przesuwa się środek ciężkości ciała: u noworodka znajduje się on na wysokości
pępka,, a u dorosłego — na wysokości głów kości udowych.
Wzrost i waga ciała mają okresy szybszego i wolniejszego rozwoju, przy czym
występują różnice płciowe; w wieku 10 lat różnica ta wynosi około 1 roku, a w wieku
13—14 lat około 2 lat na korzyść dziewcząt. Proces kształtowania postaw człowieka
kończy się u chłopców w 17—20 roku życia, a u dziewcząt w 15—18 roku życia
(ryc. 19). Prawidłowa postawa zależna jest od wielu czynników, między innymi
od zrównoważenia ciała w postawie pionowej, w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej.
Zrównoważenie w płaszczyźnie czołowej (ryc. 20). Ustrój ludzki charakteryzuje się
budową symetryczną. Podobieństwo strony prawej i lewej jest tylko częściowe i mo
żemy stwierdzić odchylenia od tej ogólnej zasady symetrii. A więc można stwierdzić
równocześnie z cechami symetrii również i liczne przykłady asymetrii. Asymetrię
wykazują narządy parzyste i nieparzyste; np. oba płuca są nierówne pod względem
kształtu, objętości i położenia, a żołądek układa się bardziej w lewej połowie jamy
brzusznej. Prawa połowa twarzy w 59% przypadków jest szersza od lewej, szerokość
nosa w 68% z prawej strony jest większa niż z lewej. Kończyna górna prawa jest
przeciętnie o 1 cm dłuższa niż lewa, natomiast kończyna dolna lewa jest o 1,0—1,3 cm
dłuższa niż prawa. Są to, jak widać, niewielkie różnice i praktycznie nie mają większe
go znaczenia dla zrównoważenia ciała w postawie pionowej. Obustronna symetria
jest jedną z cech prawidłowej postawy. Płaszczyzną symetrii jest płaszczyzna strzał
kowa, przebiegająca przez linie pośrodkowe, przednią i tylną, od wierzchołka głowy
do płaszczyzny podparcia. Linia pośrodkowa przednia biegnie od wierzchołka
głowy przez gładziznę, środek nosa, guzowatość bródkową, środek wcięcia szyjnego
rękojeści mostka, wyrostek mieczykowaty, środek spojenia łonowego. Linia pośrod-
37
kowa tylna przechodzi przez guzowatość potyliczną zewnętrzną, następnie wzdłuż
wierzchołków wyrostków kolczystych kręgów, przez grzebień krzyżowy pośrodkowy,
dalej między nadkłykciami przyśrodkowymi kości udowych, a następnie między
kostkami przyśrodkowymi. W przypadku dobrego zrównoważenia ciała środek
ciężkości znajduje się w płaszczyźnie strzałkowej pośrodkowej.
Zrównoważenie w płaszczyźnie strzłkowej (ryc. 21). Płaszczyzna czołowa, prze
chodząca przez środek wyrostka sutkowatego kości skroniowej, środek wyrostka
barkowego łopatki, krętarz większy kości udowej i środek stępu, dzieli ciało na
dwie połowy wagowe. Niewielkie odchylenia są dość częste i nie należy uznawać
ich za objaw wadliwej postawy. Odchylenia te są zrównoważone głównie przez
mięsień prostownik grzbietu.
Biorąc pod uwagę warunki zrównoważenia w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej,
postawę pionową cechują:
1) pionowe ustawienie głowy,
2) prawidłowo wysklepiona klatka piersiowa, z lekko opuszczonymi barkami,
3) powłoki brzucha wciągnięte w stosunku do powierzchni przedniej klatki
piersiowej,
4) prawidłowe ustawienie miednicy—-jej grzebienie biodrowe ustawione są na
tej samej wysokości,
5) kończyna dolna wyprostowana we wszystkich stawach.
OSIE I PŁASZCZYZNY CIAŁA LUDZKIEGO
Osie pionowe
przechodzą prostopadle do płaszczyzny poziomej. Oś biegnąca
przez szczyt głowy stanowi oś główną ciała. Dokoła osi pionowych odbywają się
ruchy obrotowe (rotatio). Ruchy obrotowe w stawach kończyn wykonywane do
wewnątrz nazywamy nawracaniem (pronatio), a na zewnątrz odwracaniem (supinatio).
Osie poprzeczne
biegną poziomo prostopadle do pionowych. Dokoła tych osi
wykonywane są ruchy zgięcia (flexio) i prostowania (extensi()).
Osie strzałkowe
biegną poziomo od przodu ku tyłowi, prostopadle do osi pio
nowych i poprzecznych. Dokoła tych osi zachodzą ruchy zgięcia bocznego
(flexio lateralis) oraz odwodzenia (abductio) i przywodzenia (adductio).
Płaszczyzny strzałkowe
określają osie strzałkowe i pionowe. Płaszczyzna, która
przechodzi przez oś główną ciała, stanowi płaszczyznę pośrodkową, dzielącą ciało
na dwie symetryczne połowy — prawą i lewą.
Płaszczyzny czołowe
są wyznaczone przez osie poprzeczne i pionowe; leżą one
na ogół równolegle do płaszczyzny czoła, dzieląc ciało na część przednią i tylną.
Płaszczyzny poziome
określają osie poprzeczne i strzałkowe. Leżą one pod kątem
prostym do obu poprzednich płaszczyzn, dzieląc ciało na cześć górną i dolną.
LINIE PRZEPROWADZONE NA POWIERZCHNI
CIAŁA LUDZKIEGO
Linia pośrodkowa przednia
biegnie od szczytu głowy przez środek gładzizny,
środek wcięcia szyjnego rękojeści mostka do dolnego brzegu spojenia łonowego
(ryc. 22).
Linia sutkowa
lub środkowo-obojczykowa rozpoczyna się w połowie długości
obojczyka i biegnie pionowo przez brodawkę sutkową do brzegu dolnego klatki
piersiowej, równolegle do linii pośrodkowej przedniej.
Linia pachowa,
nazywana przez klinicystów linią pachową środkową, rozpoczyna
się w szczycie dołu pachowego i biegnie po bocznej ścianie klatki piersiowej ku
dołowi. Rozróżnia się czasem trzy linie pachowe: przednią środkową i tylną {patrz
niżej).
Linia łopatkowa,
przy opuszczonych kończynach górnych wzdłuż tułowia, biegnie
pionowo przez dolny kąt łopatki równolegle do linii pośrodkowej tylnej.
Linia pośrodkowa tylna
biegnie od szczytu głowy poprzez końce wyrostków
kolczystych kręgów, grzebień pośrodkowy kości krzyżowej do wierzchołka kości
krzyżowej. Oprócz powyższych linii podstawowych rozróżnia się linie dodatkowe,
które są często używane przez lekarzy.
Linia mostkowa
biegnie wzdłuż bocznego brzegu mostka.
Linia przymostkowa
przechodzi w połowie odległości pomiędzy linią mostkową
a środkowo-obojczykową.
Linia pachowa przednia
biegnie pionowo przez fałd pachowy przedni.
Linia pachowa tylna
biegnie przez fałd pachowy tylny.
39
OSIE I PŁASZCZYZNY CIAŁA LUDZKIEGO
Osie pionowe
przechodzą prostopadle do płaszczyzny poziomej. Oś biegnąca
przez szczyt głowy stanowi oś główną ciała. Dokoła osi pionowych odbywają się
ruchy obrotowe (rotatio). Ruchy obrotowe w stawach kończyn wykonywane do
wewnątrz nazywamy nawracaniem (pronatio), a na zewnątrz odwracaniem (supinatio).
Osie poprzeczne
biegną poziomo prostopadle do pionowych. Dokoła tych osi
wykonywane są ruchy zgięcia (flexio) i prostowania (extensio).
Osie strzałkowe
biegną poziomo od przodu ku tyłowi, prostopadle do osi pio
nowych i poprzecznych. Dokoła tych osi zachodzą ruchy zgięcia bocznego
(flexio lateralis) oraz odwodzenia (abductio) i przywodzenia (adductio).
Płaszczyzny strzałkowe
określają osie strzałkowe i pionowe. Płaszczyzna, która
przechodzi przez oś główną ciała, stanowi płaszczyznę pośrodkową, dzielącą ciało
na dwie symetryczne połowy — prawą i lewą.
Płaszczyzny czołowe
są wyznaczone przez osie poprzeczne i pionowe; leżą one
na ogół równolegle do płaszczyzny czoła, dzieląc ciało na część przednią i tylną.
Płaszczyzny poziome
określają osie poprzeczne i strzałkowe. Leżą one pod kątem
prostym do obu poprzednich płaszczyzn, dzieląc ciało na część górną i dolną.
LINIE PRZEPROWADZONE NA POWIERZCHNI
CIAŁA LUDZKIEGO
Linia pośrodkowa przednia
biegnie od szczytu głowy przez środek gładzizny,
środek wcięcia szyjnego rękojeści mostka do dolnego brzegu spojenia łonowego
(ryc. 22).
Linia sutkowa
lub środkowo-obojczykowa rozpoczyna się w połowie długości
obojczyka i biegnie pionowo przez brodawkę sutkową do brzegu dolnego klatki
piersiowej, równolegle do linii pośrodkowej przedniej.
Linia pachowa,
nazywana przez klinicystów linią pachową środkową, rozpoczyna
się w szczycie dołu pachowego i biegnie po bocznej ścianie klatki piersiowej ku
dołowi. Rozróżnia się czasem trzy linie pachowe: przednią, środkową i tylną {patrz
niżej).
Linia łopatkowa,
przy opuszczonych kończynach górnych wzdłuż tułowia, biegnie
pionowo przez dolny kąt łopatki równolegle do linii pośrodkowej tylnej.
Linia pośrodkowa tylna
biegnie od szczytu głowy poprzez końce wyrostków
kolczystych kręgów, grzebień pośrodkowy kości krzyżowej do wierzchołka kości
krzyżowej. Oprócz powyższych linii podstawowych rozróżnia się linie dodatkowe,
które są często używane przez lekarzy.
Linia mostkowa
biegnie wzdłuż bocznego brzegu mostka.
Linia przymostkowa
przechodzi w polowie odległości pomiędzy linią mostkową
a środkowo-obojczykowa.
Linia pachowa przednia
biegnie pionowo przez fałd pachowy przedni.
Linia pachowa tylna
biegnie przez fałd pachowy tylny.
39
Linia międzyłopatkowa
przebiega w połowie odległości pomiędzy linią łopatkową
i pośrodkową tylną. Wszystkie te linie biegną pionowo i łącznie z krzyżującymi je
żebrami pozwalają dokładnie wyznaczyć granice narządów klatki piersiowej.
OKOLICE CIAŁA LUDZKIEGO
Ciało ludzkie składa się z następujących części:
1. Głowa (caput).
2. Szyja (collum).
3. Tułów (truncus), w którym wyróżniamy
a) klatkę piersiową (thorax),
b) brzuch (abdomen),
c) miednicę (pelvis).
4. Kończyna górna (membrum superius).
5. Kończyna dolna (membrum inferius).
Okolice głowy
Okolice głowy dzielimy na okolice sklepienia czaszki i okolice twarzy (ryc. 23).
Na sklepieniu czaszki wyróżniamy następujące okolice:
1) czołową (regio frontalis),
Linia pośrodkowa przednia
Linia pośrodkowa tylna
Linia łopatkowa
Linia środkowo-
obojczykowa
(sutkowa)
Linia pachowa
Linie orientacyjne na klatce piersiowej (widok od przodu i od tyłu).
Okolica czołowa
Okolica oczodołowa
Okolica nosowa
Okolica podoczodołowa
Okolica ustna
Okolica bródkowa
Okolica przyuszniczo
- żwaczowa
Okolica przednia szyi
Okolica policzkowa
Okolica jarzmowa
Okolica ciemieniowa
Okolica skroniowa
Okolica podskroniowa
Okolica potyliczna
Okolica mostkowo-obojczykowo-sutkowa
Okolica boczna szyi
Okolice głowy i szyi (widok z boku).
2) skroniową (regio temporalis),
3) podskroniową (regio infratemporalis),
4) ciemieniową (regio parietalis),
5) potyliczną (regio occipitalis).
Na twarzy wyróżniamy nieparzyste okolice:
1) nosową (regio nasalis),
2) ustną (regio oralis),
3) bródkową (regio mentalis),
oraz parzyste:
4) oczodołową (regio orbitalis),
5) podoczodołową (regio infraorbitalis),
6) jarzmową (regio zygomatica),
7) policzkową (regio buccalis),
8) przyuszniezo-żwaczową (regio paro tideo masse terica).
Okolice szyi
Na szyi, po każdej stronie wyznaczamy następujące okolice:
1) przednią szyi (regio colli anterior),
2) mostkowo-obojczykowo-sutkową (regio sterno clei domasto idea),
3) boczną szyi (regio colli lateralis),
4) tylną szyi (regio colli posterior).
Okolice klatki piersiowej
Klatka piersiowa (ryc. 24) dzieli się na następujące okolice:
1) podobojczykową (regio infraclavicularis),
2) sutkową (regio mammalis),
3) pachową (regio axillaris).
Okolica czołowa
Okolica oczodołowa
Okolica podoczodołowa
Okolica skroniowa
Okolica jarzmowa
Okolica nosowa
-Okolica ustna
Okolica policzkowa
Okolica przyuszniczo-
- żwaczowa
Okolica bródkowa
Okolica przednia szyi
Okolica mostkowo-obojczykowo-
sutkowa
Okolica podobojczykowa
Okolica naramienna"
Okolica boczna szyi
Okolica sutkowa
Okolica przednia ramienia
Okolica podżebrowa
prawa
Okolica nabrzuszna
Okolica pępkowa
Dłoń
Okolica przednia uda
Okolica przednia kolana
Okolica przednia goleni
Grzbiet stopy
Okolice ciała (widok od przodu).
Okolica
łonowa
Okolica kroczowa
Okolice brzucha
Na brzuchu wyznaczamy nieparzyste okolice:
1) nabrzuszna (regio epigastrica),
2) pępkową (regio umbilicalis),
3) łonową (regio pubica),
oraz parzyste:
4) podżebrowa (regio hypochondriaca),
5) boczną brzucha (regio lateralis),
6) pachwinową (regio inguinalis).
Płuco prawe
Luk aorty
Śledziona
Nerka lewa
Dwunastnica
Przełyk-
Nadnercze prawe
Trzustka-
Położenie niektórych narządów wewnętrznych w stosunku do linii orientacyjnych.
Okolica podżebrowa-
prawa
-Okolica podżebrowa lewa
Okolica nabrzuszna
Okolica boczna lewa
Okolica pępkowa
Okolica pachwinowa lewa
Okolica łonowa
Okolica boczna prawa
Okolica pachwinowa
prawa
Linie orientacyjne dzielące brzuch na okolice.
Okolice grzbietu
Na grzbiecie (ryc. 27) wyznaczamy nieparzyste okolice:
1) kręgową (regio vertebralis),
2) krzyżową (regio sacralis)
oraz parzyste:
3) łopatkową (regio scapularis),
4) podłopatkową (regio infrascapularis),
5) lędźwiową (regio lumbalis).
Okolica ciemieniowa
Okolica skroniowa
Okolica potyliczna
Okolica podskroniowa
Okolica tylna szyi
Okolica naramienna
Okolica łopatkowa'
Okolica tylna ramienia
•Okolica kręgowa
Okolica podlopatkowa
Okolica lędźwiowa
Okolica krzyżowa
Okolica łokciowa tylna
Okolica tylna
przedramienia
Okolica pośladkowa
Grzbiet ręki
Okolica tylna uda
Okolica tylna kolana
Okolica tylna goleni
Grzbiet stopy
Podeszwa
Okolica piętowa
Okolice ciała (widok od tyłu).
Okolica kroczowa
Okolica kroczowa podzielona jest na okolice:
1) odbytową (regio analis),
2) moczowo-płciową (regio urogenitalis).
Okolice kończyny górnej
Na kończynie górnej wyróżniamy następujące okolice:
1) naramienną (regio deltoidea),
2) ramienia przednią (regio brachii anterior),
3) ramienia tylną (regio brachii posterior),
4) łokciową przednią (regio cubiti anterior),
5) łokciową tylną (regio cubiti posterior),
6) przedramienia przednią (regio antebrachii anterior),
7) przedramienia tylną (regio antebrachii posterior),
8) dłoń (palma manus),
9) grzbiet ręki (dorsum manus).
Okolice kończyny dolnej
Kończyna dolna dzieli się na następujące okolice:
1) pośladkową (regio glutea),
2) uda przednią (regio femoris anterior),
3) uda tylną (regio femoris posterior),
4) kolana przednią (regio genus anterior),
5) kolana tylną (regio genus posterior),
6) goleni przednią (regio cruris anterior),
7) goleni tylną (regio cruris posterior),
8) piętową (regio calcanea),
9) grzbiet stopy (dorsum pedis),
10) podeszwa stopy (planta pedis).
Anatomia i Fizlologia Człowieka
Wydanie V
poprawione i uzupełnione
OSTEOLOGIA SZCZEGÓŁOWA
KRĘGOSŁUP
Kręgosłup {columna vertebralis) składa się z kości, zwanych kręgami {verte-
brae).
Kręgi łącząc się ze sobą tworzą elastyczny słup będący osią tułowia. Górny
koniec kręgosłupa podpiera czaszkę, dolny łączy się z kośćmi miednicy. Wewnątrz
łcręgosłupa leży rdzeń kręgowy.
Kręgosłup składa się z 33-34 kręgów i dzieli się na pięć odcinków (tab. 1).
Typowy kręg składa się z trzonu, łuku oraz siedmiu wyrostków. Masywnie zbu
dowany trzon kręgu zwrócony jest ku przodowi. Do jego tylnej powierzchni przy
lega łuk, który zamyka od tyłu otwór kręgowy, będący odcinkiem kanału kręgowe
go. Z łukiem łączą się dwie pary wyrostków stawowych służących do połączenia
z sąsiednimi kręgami i stąd znajdują się na nich powierzchnie stawowe. Symetrycz
nie położone wyrostki poprzeczne służą między innymi jako miejsce przyczepu
mięśni. Wyrostek kolczysty przymocowuje się na tylnej części łuku i tworzy moc-
Liczba kręgów w poszczególnych odcinkach
kręgosłupa
Odcinki kręgosłupa
Odcinek
Liczba kręgów
Szyiny
7
Piersiowy
12
Lędźwiowy
5
Krzyżowy
5
Guziczny
4-5
Odcinek
szyjny
Odcinek
piersiowy
Odcinek
lędźwiowy
K. krzyżowa
Odcinek
guziczny
Kręgosłup człowieka.
płaszczyzny poziomej. Wyrostki poprzeczne, rozdwojone na końcach, przebite są
pionowo otworem wyrostka poprzecznego, przez który przechodzi tętnica kręgo
wa. Otwór kręgowy ma kształt trójkątny.
Pierwszy kręg szyjny nosi nazwę kręgu szczytowego (atlas). Nie ma on trzo
nu, lecz składa się z dwóch łuków: przedniego i tylnego. Miejsca ich połączenia są
zgrubiałe i noszą nazwę części bocznych. Na tylnej powierzchni łuku przedniego le
ży dołek zębowy służący do połączenia z zębem kręgu obrotowego. Na częściach
bocznych leżą dołki stawowe górne do połączenia z kłykciami kości potylicznej
i dolne, przylegające do odpowiednich powierzchni stawowych kręgu obrotowego.
Kręg obrotowy (axis) jest drugim kręgiem szyjnym. Wydłużony ku górze
trzon tworzy ząb kręgu obrotowego. Przednia powierzchnia stawowa zęba przyle
ga do dołka zębowego kręgu szczytowego, powierzchnia tylna - do więzadła po
przecznego.
Ostatni siódmy kręg szyjny ma długi wyrostek kolczysty i stąd został nazwany
kręgiem wystającym (vertebra prominens).
Kręgi piersiowe są większe od kręgów szyjnych. Trzony kręgowe są płaskie,
ich wymiar strzałkowy jest większy od poprzecznego. Wyrostki stawowe są długie,
ich powierzchnie stawowe ustawione w płaszczyźnie zbliżonej do czołowej. Długie
i pochylone ku dołowi wyrostki kolczyste zachodzą na siebie dachówkowato.
Na zgrubiałym końcu długich wyrostków poprzecznych leży dołek żebrowy
wyrostka poprzecznego, służący do połączenia się z guzkiem żebra. Na bocznych
powierzchniach trzonów w sąsiedztwie krawędzi znajdują się dołki żebrowe. Dołki
dwóch sąsiadujących kręgów tworzą powierzchnie stawowe, służące do połączenia
z głowami żeber.
Kręgi lędźwiowe, największe, mają trzony nerkowatego kształtu. Ich wymiar
poprzeczny jest większy od strzałkowego. Duże wyrostki stawowe ustawione są
strzałkowo. Wyrostki poprzeczne cienkie i długie są właściwie szczątkowymi żebra
mi, stąd też noszą one nazwę wyrostków żebrowych. Wyrostki kolczyste kręgów
lędźwiowych są wysokie, silnie rozwinięte i ustawione poziomo w płaszczyźnie
strzałkowej.
Kość krzyżowa (os sacrum) powstała ze zrośnięcia się ze sobą pięciu kręgów
krzyżowych. Ma kształt zwężającego się ku dołowi graniastosłupa. Wyróżniamy
w niej podstawę zwróconą ku górze oraz wierzchołek, zwrócony ku tyłowi i dołowi.
Od przodu znajduje się gładka powierzchnia miedniczna. Grzbietowa powierzch
nia kości krzyżowej jest nierówna. Na powierzchni miednicznej widoczne są cztery
pary otworów krzyżowych miednicznych, które łączą się z kanałem krzyżowym.
Na nierównej powierzchni grzbietowej znajdują się grzebienie, powstające ze zro
śnięcia się odpowiednich wyrostków kręgowych. Grzebień pośrodkowy powstał ze
zrośniętych wyrostków kolczystych. Wyrostki stawowe utworzyły grzebienie krzy-
żowe pośrednie, a wyrostki poprzeczne - grzebienie boczne. Między grzebieniami
pośrednim i bocznym leżą otwory krzyżowe grzbietowe. Wzdłuż kości krzyżowej
biegnie kanał krzyżowy - przedłużenie kanału kręgowego. Kanał kończy się rozwo-
rem krzyżowym. Na masywnie zbudowanych częściach bocznych kości krzyżowej
leżą powierzchnie uchowate, łączące się z podobnymi powierzchniami kości mied-
nicznej.
Kość guziczna {os coccygis) ma u człowieka charakter szczątkowy. W jej skład
wchodzi 4 lub 5 kręgów, mających postać trójkątnych lub okrągłych kostek. Podsta
wa kości guzicznej łączy się z kością krzyżową.
SZKIELET KLATKI PIERSIOWEJ
Szkielet klatki piersiowej składa się z 12 kręgów piersiowych. 12 par żeber
i mostka.
Żebra (costae) mają postać wygiętych półksiężycowato blaszek kostnych. Każ
de z nich ma koniec przedni, czyli mostkowy, trzon i koniec tylny - kręgosłupowy.
Koniec przedni kości żebrowej łączy się z chrzęstnym przedłużeniem żebra, zwa
nym chrząstką żebrową. Zgrubiały koniec tylny żebra nosi nazwę głowy żebra.
Wcięcie
obojczykowe
mostka
Pierwszy kręg piersiowy
Rękojeść mostka
Trzon mostka
Wyrostek
mieczyko
waty
Żebra
rzekome
Żebra wolne
Szkielet klatki piersiowej.