plik

BUDOWA CIAŁA LUDZKIEGO

TYPY KONSTYTUCYJNE

Człowieka określa budowa ciała i cechy psychiczne. Cechami psychicznymi

zajmuje się psychologia. Przedmiotem anatomii jest natomiast budowa ciała.

Budowę ciała ludzkiego określamy na podstawie rozwoju kośćca, mięśni, kształtu

głowy, stosunku długości kończyn do tułowia itp. Kretschmer rozróżniał trzy typy
konstytucyjne: a) asteniczny (leptosomiczny), b) atletyczny, c) pykniczny.

Typ asteniczny charakteryzuje się następującymi cechami: głowa średnio miarowa,

twarz wąska, szyja długa i cienka. Klatka piersiowa płaska, wąska, o kącie pod-
mostkowym ostrym. Żebra wąskie przyczepiające się do mostka pod kątem ostrym,
międzyżebrza natomiast szerokie. Łuki żebrowe sięgają prawie grzebieni kości
biodrowych. Powłoki brzucha wiotkie, często z rozstępami mięśniowymi. Trzewia
najczęściej opuszczone. Barki i miednica wąskie. Kończyny długie, szczupłe, palce

rąk cienkie i długie. Skóra blada, cienka i wiotka. Tkanka podskórna o słabo roz
winiętej podściółce tłuszczowej. Mięśnie wykazują małe napięcie toniczne. Często
stwierdzą się małe, wydłużone serce.

Typ atletyczny cechuje silny rozwój kośćca, twarz prawie kwadratowa. Guzy

czołowe oraz łuki brwiowe wyraźnie zaznaczone. Kości jarzmowe wystające. Żuchwa
dobrze rozwinięta. Kończyny o grubych kościach. Mięśnie szyi i tułowia silnie roz
winięte. Barki i miednica szerokie. Klatka piersiowa szeroka, dobrze wysklepiona,

o kącie podmostkowym prawie prostym. Całe ciało cechuje silny i proporcjonalny

rozwój.

Typ pykniczny obejmuje osobników, których charakteryzuje duża głowa, twarz

szeroka i zaokrąglona. Szyja krótka, szeroka, barki i miednica szerokie. Klatka

piersiowa krótka, dobrze wysklepiona, kąt podmostkowy rozwarty. Brzuch o dużej

objętości. Kończyny grube. Mięśnie słabo rozwinięte. Podściółka tłuszczowa obfita.

Typ ten cechuje przewaga rozwoju szerokościowego nad długościowym.

POSTAWA CZŁOWIEKA

Postawa człowieka ulega zmianom w ciągu życia. Z wielu złożonych czynników

w okresie kształtowania się postawy do najważniejszych należy zaliczyć charakte
rystyczne dla procesu wzrostu zmiany proporcji ciała, przyrost wagi, rytm i okreso-

wość wzrostu, różnice zależne od płci oraz wpływy konstytucjonalne i środowiskowe.
Nie wszystkie części ciała rozwijają się proporcjonalnie z jednakową szybkością.
Głowa u noworodka stanowi 1/4 długości ciała, u osobnika dorosłego zaś tylko 1/8.
Długość kończyn dolnych u noworodka wynosi 30%, a u dorosłego 50% długości

ciała. Waga ciała w ciągu życia powiększa się przeciętnie 21 razy; w związku z tym
przesuwa się środek ciężkości ciała: u noworodka znajduje się on na wysokości
pępka,, a u dorosłego — na wysokości głów kości udowych.

Wzrost i waga ciała mają okresy szybszego i wolniejszego rozwoju, przy czym

występują różnice płciowe; w wieku 10 lat różnica ta wynosi około 1 roku, a w wieku

13—14 lat około 2 lat na korzyść dziewcząt. Proces kształtowania postaw człowieka

kończy się u chłopców w 17—20 roku życia, a u dziewcząt w 15—18 roku życia
(ryc. 19). Prawidłowa postawa zależna jest od wielu czynników, między innymi

od zrównoważenia ciała w postawie pionowej, w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej.

Zrównoważenie w płaszczyźnie czołowej (ryc. 20). Ustrój ludzki charakteryzuje się

budową symetryczną. Podobieństwo strony prawej i lewej jest tylko częściowe i mo

żemy stwierdzić odchylenia od tej ogólnej zasady symetrii. A więc można stwierdzić
równocześnie z cechami symetrii również i liczne przykłady asymetrii. Asymetrię
wykazują narządy parzyste i nieparzyste; np. oba płuca są nierówne pod względem
kształtu, objętości i położenia, a żołądek układa się bardziej w lewej połowie jamy
brzusznej. Prawa połowa twarzy w 59% przypadków jest szersza od lewej, szerokość
nosa w 68% z prawej strony jest większa niż z lewej. Kończyna górna prawa jest
przeciętnie o 1 cm dłuższa niż lewa, natomiast kończyna dolna lewa jest o 1,0—1,3 cm
dłuższa niż prawa. Są to, jak widać, niewielkie różnice i praktycznie nie mają większe
go znaczenia dla zrównoważenia ciała w postawie pionowej. Obustronna symetria

jest jedną z cech prawidłowej postawy. Płaszczyzną symetrii jest płaszczyzna strzał

kowa, przebiegająca przez linie pośrodkowe, przednią i tylną, od wierzchołka głowy
do płaszczyzny podparcia. Linia pośrodkowa przednia biegnie od wierzchołka
głowy przez gładziznę, środek nosa, guzowatość bródkową, środek wcięcia szyjnego
rękojeści mostka, wyrostek mieczykowaty, środek spojenia łonowego. Linia pośrod-

kowa tylna przechodzi przez guzowatość potyliczną zewnętrzną, następnie wzdłuż

wierzchołków wyrostków kolczystych kręgów, przez grzebień krzyżowy pośrodkowy,

dalej między nadkłykciami przyśrodkowymi kości udowych, a następnie między

kostkami przyśrodkowymi. W przypadku dobrego zrównoważenia ciała środek

ciężkości znajduje się w płaszczyźnie strzałkowej pośrodkowej.

Zrównoważenie w płaszczyźnie strzłkowej (ryc. 21). Płaszczyzna czołowa, prze

chodząca przez środek wyrostka sutkowatego kości skroniowej, środek wyrostka

barkowego łopatki, krętarz większy kości udowej i środek stępu, dzieli ciało na

dwie połowy wagowe. Niewielkie odchylenia są dość częste i nie należy uznawać

ich za objaw wadliwej postawy. Odchylenia te są zrównoważone głównie przez

mięsień prostownik grzbietu.

Biorąc pod uwagę warunki zrównoważenia w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej,

postawę pionową cechują:

1) pionowe ustawienie głowy,

2) prawidłowo wysklepiona klatka piersiowa, z lekko opuszczonymi barkami,

3) powłoki brzucha wciągnięte w stosunku do powierzchni przedniej klatki

piersiowej,

4) prawidłowe ustawienie miednicy—-jej grzebienie biodrowe ustawione są na

tej samej wysokości,

5) kończyna dolna wyprostowana we wszystkich stawach.

OSIE I PŁASZCZYZNY CIAŁA LUDZKIEGO

Osie pionowe

przechodzą prostopadle do płaszczyzny poziomej. Oś biegnąca

przez szczyt głowy stanowi oś główną ciała. Dokoła osi pionowych odbywają się
ruchy obrotowe (rotatio). Ruchy obrotowe w stawach kończyn wykonywane do
wewnątrz nazywamy nawracaniem (pronatio), a na zewnątrz odwracaniem (supinatio).

Osie poprzeczne

biegną poziomo prostopadle do pionowych. Dokoła tych osi

wykonywane są ruchy zgięcia (flexio) i prostowania (extensi()).

Osie strzałkowe

biegną poziomo od przodu ku tyłowi, prostopadle do osi pio

nowych i poprzecznych. Dokoła tych osi zachodzą ruchy zgięcia bocznego
(flexio lateralis) oraz odwodzenia (abductio) i przywodzenia (adductio).

Płaszczyzny strzałkowe

określają osie strzałkowe i pionowe. Płaszczyzna, która

przechodzi przez oś główną ciała, stanowi płaszczyznę pośrodkową, dzielącą ciało
na dwie symetryczne połowy — prawą i lewą.

Płaszczyzny czołowe

są wyznaczone przez osie poprzeczne i pionowe; leżą one

na ogół równolegle do płaszczyzny czoła, dzieląc ciało na część przednią i tylną.

Płaszczyzny poziome

określają osie poprzeczne i strzałkowe. Leżą one pod kątem

prostym do obu poprzednich płaszczyzn, dzieląc ciało na cześć górną i dolną.

LINIE PRZEPROWADZONE NA POWIERZCHNI

CIAŁA LUDZKIEGO

Linia pośrodkowa przednia

biegnie od szczytu głowy przez środek gładzizny,

środek wcięcia szyjnego rękojeści mostka do dolnego brzegu spojenia łonowego

(ryc. 22).

Linia sutkowa

lub środkowo-obojczykowa rozpoczyna się w połowie długości

obojczyka i biegnie pionowo przez brodawkę sutkową do brzegu dolnego klatki

piersiowej, równolegle do linii pośrodkowej przedniej.

Linia pachowa,

nazywana przez klinicystów linią pachową środkową, rozpoczyna

się w szczycie dołu pachowego i biegnie po bocznej ścianie klatki piersiowej ku

dołowi. Rozróżnia się czasem trzy linie pachowe: przednią środkową i tylną {patrz
niżej).

Linia łopatkowa,

przy opuszczonych kończynach górnych wzdłuż tułowia, biegnie

pionowo przez dolny kąt łopatki równolegle do linii pośrodkowej tylnej.

Linia pośrodkowa tylna

biegnie od szczytu głowy poprzez końce wyrostków

kolczystych kręgów, grzebień pośrodkowy kości krzyżowej do wierzchołka kości
krzyżowej. Oprócz powyższych linii podstawowych rozróżnia się linie dodatkowe,
które są często używane przez lekarzy.

Linia mostkowa

biegnie wzdłuż bocznego brzegu mostka.

Linia przymostkowa

przechodzi w połowie odległości pomiędzy linią mostkową

a środkowo-obojczykową.

Linia pachowa przednia

biegnie pionowo przez fałd pachowy przedni.

Linia pachowa tylna

biegnie przez fałd pachowy tylny.

OSIE I PŁASZCZYZNY CIAŁA LUDZKIEGO

Osie pionowe

przechodzą prostopadle do płaszczyzny poziomej. Oś biegnąca

przez szczyt głowy stanowi oś główną ciała. Dokoła osi pionowych odbywają się

ruchy obrotowe (rotatio). Ruchy obrotowe w stawach kończyn wykonywane do

wewnątrz nazywamy nawracaniem (pronatio), a na zewnątrz odwracaniem (supinatio).

Osie poprzeczne

biegną poziomo prostopadle do pionowych. Dokoła tych osi

wykonywane są ruchy zgięcia (flexio) i prostowania (extensio).

Osie strzałkowe

biegną poziomo od przodu ku tyłowi, prostopadle do osi pio

nowych i poprzecznych. Dokoła tych osi zachodzą ruchy zgięcia bocznego

(flexio lateralis) oraz odwodzenia (abductio) i przywodzenia (adductio).

Płaszczyzny strzałkowe

określają osie strzałkowe i pionowe. Płaszczyzna, która

przechodzi przez oś główną ciała, stanowi płaszczyznę pośrodkową, dzielącą ciało

na dwie symetryczne połowy — prawą i lewą.

Płaszczyzny czołowe

są wyznaczone przez osie poprzeczne i pionowe; leżą one

na ogół równolegle do płaszczyzny czoła, dzieląc ciało na część przednią i tylną.

Płaszczyzny poziome

określają osie poprzeczne i strzałkowe. Leżą one pod kątem

prostym do obu poprzednich płaszczyzn, dzieląc ciało na część górną i dolną.

LINIE PRZEPROWADZONE NA POWIERZCHNI

CIAŁA LUDZKIEGO

Linia pośrodkowa przednia

biegnie od szczytu głowy przez środek gładzizny,

środek wcięcia szyjnego rękojeści mostka do dolnego brzegu spojenia łonowego

(ryc. 22).

Linia sutkowa

lub środkowo-obojczykowa rozpoczyna się w połowie długości

obojczyka i biegnie pionowo przez brodawkę sutkową do brzegu dolnego klatki

piersiowej, równolegle do linii pośrodkowej przedniej.

Linia pachowa,

nazywana przez klinicystów linią pachową środkową, rozpoczyna

się w szczycie dołu pachowego i biegnie po bocznej ścianie klatki piersiowej ku

dołowi. Rozróżnia się czasem trzy linie pachowe: przednią, środkową i tylną {patrz

niżej).

Linia łopatkowa,

przy opuszczonych kończynach górnych wzdłuż tułowia, biegnie

pionowo przez dolny kąt łopatki równolegle do linii pośrodkowej tylnej.

Linia pośrodkowa tylna

biegnie od szczytu głowy poprzez końce wyrostków

kolczystych kręgów, grzebień pośrodkowy kości krzyżowej do wierzchołka kości

krzyżowej. Oprócz powyższych linii podstawowych rozróżnia się linie dodatkowe,

które są często używane przez lekarzy.

Linia mostkowa

biegnie wzdłuż bocznego brzegu mostka.

Linia przymostkowa

przechodzi w polowie odległości pomiędzy linią mostkową

a środkowo-obojczykowa.

Linia pachowa przednia

biegnie pionowo przez fałd pachowy przedni.

Linia pachowa tylna

biegnie przez fałd pachowy tylny.

Linia międzyłopatkowa

przebiega w połowie odległości pomiędzy linią łopatkową

i pośrodkową tylną. Wszystkie te linie biegną pionowo i łącznie z krzyżującymi je
żebrami pozwalają dokładnie wyznaczyć granice narządów klatki piersiowej.

OKOLICE CIAŁA LUDZKIEGO

Ciało ludzkie składa się z następujących części:

1. Głowa (caput).

2. Szyja (collum).
3. Tułów (truncus), w którym wyróżniamy

a) klatkę piersiową (thorax),
b) brzuch (abdomen),
c) miednicę (pelvis).

4. Kończyna górna (membrum superius).

5. Kończyna dolna (membrum inferius).

Okolice głowy

Okolice głowy dzielimy na okolice sklepienia czaszki i okolice twarzy (ryc. 23).

Na sklepieniu czaszki wyróżniamy następujące okolice:

1) czołową (regio frontalis),

Linia pośrodkowa przednia

Linia pośrodkowa tylna

Linia łopatkowa

Linia środkowo-

obojczykowa

(sutkowa)

Linia pachowa

Linie orientacyjne na klatce piersiowej (widok od przodu i od tyłu).

Okolica czołowa

Okolica oczodołowa

Okolica nosowa

Okolica podoczodołowa

Okolica ustna

Okolica bródkowa

Okolica przyuszniczo

- żwaczowa

Okolica przednia szyi

Okolica policzkowa

Okolica jarzmowa

Okolica ciemieniowa

Okolica skroniowa

Okolica podskroniowa

Okolica potyliczna

Okolica mostkowo-obojczykowo-sutkowa

Okolica boczna szyi

Okolice głowy i szyi (widok z boku).

2) skroniową (regio temporalis),
3) podskroniową (regio infratemporalis),

4) ciemieniową (regio parietalis),

5) potyliczną (regio occipitalis).

Na twarzy wyróżniamy nieparzyste okolice:

1) nosową (regio nasalis),

2) ustną (regio oralis),
3) bródkową (regio mentalis),

oraz parzyste:

4) oczodołową (regio orbitalis),

5) podoczodołową (regio infraorbitalis),
6) jarzmową (regio zygomatica),
7) policzkową (regio buccalis),
8) przyuszniezo-żwaczową (regio paro tideo masse terica).

Okolice szyi

Na szyi, po każdej stronie wyznaczamy następujące okolice:

1) przednią szyi (regio colli anterior),

2) mostkowo-obojczykowo-sutkową (regio sterno clei domasto idea),
3) boczną szyi (regio colli lateralis),
4) tylną szyi (regio colli posterior).

Okolice klatki piersiowej
Klatka piersiowa (ryc. 24) dzieli się na następujące okolice:

1) podobojczykową (regio infraclavicularis),

2) sutkową (regio mammalis),
3) pachową (regio axillaris).

Okolica czołowa

Okolica oczodołowa

Okolica podoczodołowa

Okolica skroniowa

Okolica jarzmowa

Okolica nosowa

-Okolica ustna

Okolica policzkowa

Okolica przyuszniczo-

- żwaczowa

Okolica bródkowa

Okolica przednia szyi

Okolica mostkowo-obojczykowo-

sutkowa

Okolica podobojczykowa

Okolica naramienna"

Okolica boczna szyi

Okolica sutkowa

Okolica przednia ramienia

Okolica podżebrowa

prawa

Okolica nabrzuszna

Okolica pępkowa

Dłoń

Okolica przednia uda

Okolica przednia kolana

Okolica przednia goleni

Grzbiet stopy

Okolice ciała (widok od przodu).

Okolica

łonowa

Okolica kroczowa

Okolice brzucha
Na brzuchu wyznaczamy nieparzyste okolice:

1) nabrzuszna (regio epigastrica),

2) pępkową (regio umbilicalis),

3) łonową (regio pubica),

oraz parzyste:

4) podżebrowa (regio hypochondriaca),

5) boczną brzucha (regio lateralis),

6) pachwinową (regio inguinalis).

Płuco prawe

Luk aorty

Śledziona

Nerka lewa

Dwunastnica

Przełyk-

Nadnercze prawe

Trzustka-

Położenie niektórych narządów wewnętrznych w stosunku do linii orientacyjnych.

Okolica podżebrowa-

prawa

-Okolica podżebrowa lewa

Okolica nabrzuszna

Okolica boczna lewa

Okolica pępkowa

Okolica pachwinowa lewa

Okolica łonowa

Okolica boczna prawa

Okolica pachwinowa

prawa

Linie orientacyjne dzielące brzuch na okolice.

Okolice grzbietu
Na grzbiecie (ryc. 27) wyznaczamy nieparzyste okolice:

1) kręgową (regio vertebralis),

2) krzyżową (regio sacralis)

oraz parzyste:

3) łopatkową (regio scapularis),

4) podłopatkową (regio infrascapularis),
5) lędźwiową (regio lumbalis).

Okolica ciemieniowa

Okolica skroniowa

Okolica potyliczna

Okolica podskroniowa

Okolica tylna szyi

Okolica naramienna

Okolica łopatkowa'

Okolica tylna ramienia

•Okolica kręgowa

Okolica podlopatkowa

Okolica lędźwiowa

Okolica krzyżowa

Okolica łokciowa tylna

Okolica tylna

przedramienia

Okolica pośladkowa

Grzbiet ręki

Okolica tylna uda

Okolica tylna kolana

Okolica tylna goleni

Grzbiet stopy

Podeszwa

Okolica piętowa

Okolice ciała (widok od tyłu).

Okolica kroczowa
Okolica kroczowa podzielona jest na okolice:

1) odbytową (regio analis),

2) moczowo-płciową (regio urogenitalis).

Okolice kończyny górnej

Na kończynie górnej wyróżniamy następujące okolice:

1) naramienną (regio deltoidea),

2) ramienia przednią (regio brachii anterior),

3) ramienia tylną (regio brachii posterior),

4) łokciową przednią (regio cubiti anterior),

5) łokciową tylną (regio cubiti posterior),
6) przedramienia przednią (regio antebrachii anterior),
7) przedramienia tylną (regio antebrachii posterior),
8) dłoń (palma manus),
9) grzbiet ręki (dorsum manus).

Okolice kończyny dolnej
Kończyna dolna dzieli się na następujące okolice:

1) pośladkową (regio glutea),

2) uda przednią (regio femoris anterior),
3) uda tylną (regio femoris posterior),

4) kolana przednią (regio genus anterior),

5) kolana tylną (regio genus posterior),

6) goleni przednią (regio cruris anterior),
7) goleni tylną (regio cruris posterior),

8) piętową (regio calcanea),
9) grzbiet stopy (dorsum pedis),

10) podeszwa stopy (planta pedis).

OSTEOLOGIA SZCZEGÓŁOWA

KRĘGOSŁUP

Kręgosłup {columna vertebralis) składa się z kości, zwanych kręgami {verte-

brae).

Kręgi łącząc się ze sobą tworzą elastyczny słup będący osią tułowia. Górny

koniec kręgosłupa podpiera czaszkę, dolny łączy się z kośćmi miednicy. Wewnątrz

łcręgosłupa leży rdzeń kręgowy.

Kręgosłup składa się z 33-34 kręgów i dzieli się na pięć odcinków (tab. 1).

Typowy kręg składa się z trzonu, łuku oraz siedmiu wyrostków. Masywnie zbu

dowany trzon kręgu zwrócony jest ku przodowi. Do jego tylnej powierzchni przy

lega łuk, który zamyka od tyłu otwór kręgowy, będący odcinkiem kanału kręgowe

go. Z łukiem łączą się dwie pary wyrostków stawowych służących do połączenia

z sąsiednimi kręgami i stąd znajdują się na nich powierzchnie stawowe. Symetrycz

nie położone wyrostki poprzeczne służą między innymi jako miejsce przyczepu

mięśni. Wyrostek kolczysty przymocowuje się na tylnej części łuku i tworzy moc-

Liczba kręgów w poszczególnych odcinkach

kręgosłupa

Odcinki kręgosłupa

Odcinek

Liczba kręgów

Szyiny

Piersiowy

Lędźwiowy

Krzyżowy

Guziczny

4-5

płaszczyzny poziomej. Wyrostki poprzeczne, rozdwojone na końcach, przebite są

pionowo otworem wyrostka poprzecznego, przez który przechodzi tętnica kręgo

wa. Otwór kręgowy ma kształt trójkątny.

Pierwszy kręg szyjny nosi nazwę kręgu szczytowego (atlas). Nie ma on trzo

nu, lecz składa się z dwóch łuków: przedniego i tylnego. Miejsca ich połączenia są

zgrubiałe i noszą nazwę części bocznych. Na tylnej powierzchni łuku przedniego le

ży dołek zębowy służący do połączenia z zębem kręgu obrotowego. Na częściach

bocznych leżą dołki stawowe górne do połączenia z kłykciami kości potylicznej

i dolne, przylegające do odpowiednich powierzchni stawowych kręgu obrotowego.

Kręg obrotowy (axis) jest drugim kręgiem szyjnym. Wydłużony ku górze

trzon tworzy ząb kręgu obrotowego. Przednia powierzchnia stawowa zęba przyle

ga do dołka zębowego kręgu szczytowego, powierzchnia tylna - do więzadła po

przecznego.

Ostatni siódmy kręg szyjny ma długi wyrostek kolczysty i stąd został nazwany

kręgiem wystającym (vertebra prominens).

Kręgi piersiowe są większe od kręgów szyjnych. Trzony kręgowe są płaskie,

ich wymiar strzałkowy jest większy od poprzecznego. Wyrostki stawowe są długie,

ich powierzchnie stawowe ustawione w płaszczyźnie zbliżonej do czołowej. Długie

i pochylone ku dołowi wyrostki kolczyste zachodzą na siebie dachówkowato.

Na zgrubiałym końcu długich wyrostków poprzecznych leży dołek żebrowy

wyrostka poprzecznego, służący do połączenia się z guzkiem żebra. Na bocznych

powierzchniach trzonów w sąsiedztwie krawędzi znajdują się dołki żebrowe. Dołki

dwóch sąsiadujących kręgów tworzą powierzchnie stawowe, służące do połączenia

z głowami żeber.

Kręgi lędźwiowe, największe, mają trzony nerkowatego kształtu. Ich wymiar

poprzeczny jest większy od strzałkowego. Duże wyrostki stawowe ustawione są

strzałkowo. Wyrostki poprzeczne cienkie i długie są właściwie szczątkowymi żebra

mi, stąd też noszą one nazwę wyrostków żebrowych. Wyrostki kolczyste kręgów

lędźwiowych są wysokie, silnie rozwinięte i ustawione poziomo w płaszczyźnie

strzałkowej.

Kość krzyżowa (os sacrum) powstała ze zrośnięcia się ze sobą pięciu kręgów

krzyżowych. Ma kształt zwężającego się ku dołowi graniastosłupa. Wyróżniamy

w niej podstawę zwróconą ku górze oraz wierzchołek, zwrócony ku tyłowi i dołowi.

Od przodu znajduje się gładka powierzchnia miedniczna. Grzbietowa powierzch

nia kości krzyżowej jest nierówna. Na powierzchni miednicznej widoczne są cztery

pary otworów krzyżowych miednicznych, które łączą się z kanałem krzyżowym.

Na nierównej powierzchni grzbietowej znajdują się grzebienie, powstające ze zro

śnięcia się odpowiednich wyrostków kręgowych. Grzebień pośrodkowy powstał ze

zrośniętych wyrostków kolczystych. Wyrostki stawowe utworzyły grzebienie krzy-

żowe pośrednie, a wyrostki poprzeczne - grzebienie boczne. Między grzebieniami

pośrednim i bocznym leżą otwory krzyżowe grzbietowe. Wzdłuż kości krzyżowej

biegnie kanał krzyżowy - przedłużenie kanału kręgowego. Kanał kończy się rozwo-

rem krzyżowym. Na masywnie zbudowanych częściach bocznych kości krzyżowej

leżą powierzchnie uchowate, łączące się z podobnymi powierzchniami kości mied-

nicznej.

Kość guziczna {os coccygis) ma u człowieka charakter szczątkowy. W jej skład

wchodzi 4 lub 5 kręgów, mających postać trójkątnych lub okrągłych kostek. Podsta

wa kości guzicznej łączy się z kością krzyżową.

SZKIELET KLATKI PIERSIOWEJ

Szkielet klatki piersiowej składa się z 12 kręgów piersiowych. 12 par żeber

i mostka.

Żebra (costae) mają postać wygiętych półksiężycowato blaszek kostnych. Każ

de z nich ma koniec przedni, czyli mostkowy, trzon i koniec tylny - kręgosłupowy.

Koniec przedni kości żebrowej łączy się z chrzęstnym przedłużeniem żebra, zwa

nym chrząstką żebrową. Zgrubiały koniec tylny żebra nosi nazwę głowy żebra.