Scenariusze lekcji
Scenariusz nr 1. Tadeusz Chmielewski Czas powrotów
Temat: Dlaczego wakacje nie mogą trwać wiecznie?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- opowiada o minionych waka- prowadzi rozmowę Uczniowie mieli przygotować w domu wypowiedz
dzenie
cjach na temat minionych na temat minionych wakacji oraz przynieść wakacyjne
łączy opowiadanie z prezenta- wakacji pamiątki. Najpierw ochotnicy opowiadają o tym, jak
cją pamiątek ocenia wypowiedzi i gdzie spędzili czas wolny od nauki. Opowiadanie łą-
wymienia miejsca, które uczniów czą z prezentacją przyniesionych pamiątek. Następnie
chciałby odwiedzić wymieniają miejsca, które chcieliby odwiedzić, gdyby
uzasadnia wybór można było przedłużyć wakacje, uzasadniając wybór.
Realizacja słucha nagrania piosenki włącza kasetę " odtwa- Nauczyciel włącza płytę z nagraniem piosenki. Po jej
czyta cicho ze zrozumieniem z nagraniem rzacz CD, wysłuchaniu uczniowie czytają tekst po cichu i opo-
opowiada o przedstawionej prowadzi pogadan- płyta z na- wiadają o sytuacji przedstawionej w piosence. Następ-
sytuacji kę na temat tekstu graniem nie określają główną myśl (np. brak chęci do powrotu
określa główną myśl utworu piosenki piosenki z wakacji), a także wyjaśniają, jaką funkcję pełni re-
określa funkcję refrenu fren. Potem samodzielnie rozwiązują rebus. Po upły-
rozwiązuje rebus rozdaje kartki wie określonego czasu chętny uczeń podaje rozwiąza-
prezentuje rozwiązanie z rebusem nie, które zostaje zapisane jako temat lekcji. Pózniej
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji " karta z re- nauczyciel zapisuje na tablicy początek zdania zgodnie
zapisuje na tablicy busem [dla z podaną wskazówką, a ochotnicy podchodzą kolejno
dopisuje dalszy ciąg zapisane- początek zdania każdego do tablicy i dopisują jego dalszy ciąg. Prowadzący za-
go na tablicy zdania [patrz Wskazówka ucznia] jęcia dba o poprawność zapisu na tablicy.
nr 1] (Zał. nr 1)
48
dba o poprawność
zapisu na tablicy
Zakoń- redaguje i zapisuje notatkę, pomaga przy reda- Na zakończenie uczniowie redagują samodzielnie
czenie
wniosek jako podsumowanie gowaniu zapisów wniosek (2 3 zdania) jako podsumowanie, uogólnie-
wszystkich dopisanych zdań sprawdza popraw- nie treści wszystkich uzupełnionych zdań. Nauczyciel
prezentuje własny zapis ność zapisów pomaga w pracy tym, którzy zwrócą się o pomoc, a po-
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadnia tem prosi o odczytanie kilku zapisów.
wego domowego
Zadanie
Przygotuj kilkuzdaniową ustną wypowiedz na temat obrazu Paula Czanne a Góra Świętej Wiktorii.
domowe
www.wsip.com.pl
49
Załącznik nr 1
Rozwiąż rebus:
D+
+ cje
+ cje
k = go g = k wl = g ę = ą
on + wać ko + nie
[wyrazy: laczek, waga, niemowlę, tron, wieczko]
[rozwiązanie: Dlaczego wakacje nie mogą trwać wiecznie?]
Wskazówka nr 1
Wzór zapisu na tablicy i w zeszytach:
Wakacje nie mogą trwać wiecznie, ponieważ (gdyż, bo, dlatego że ) ..........
Wakacje nie mogą trwać wiecznie, ...............................................................
Wakacje nie mogą trwać wiecznie, ...............................................................
Wakacje nie mogą trwać wiecznie, ...............................................................
Wakacje nie mogą trwać wiecznie, ...............................................................
Wakacje nie mogą trwać wiecznie, ...............................................................
itd. [do wyczerpania pomysłów lub do upływu określonego czasu]
50
Scenariusz nr 2. Sławomir Grabowski, Marek Nejman Czwórka plus z wieloryba
Temat: Czego nauczył się Krzysztof bohater opowiadania Czwórka plus z wieloryba?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- układa cytaty i przysłowia rozdaje koperty " koperty Na początku lekcji uczniowie pracują parami, układa-
dzenie
z rozsypanki z pociętymi cytatami z pociętymi jąc cytaty i przysłowia z rozsypanek. Następnie ochot-
wypowiada się na temat sensu i przysłowiami cytatami nicy wypowiadają się na temat ich znaczenia.
ułożonych przysłów i cytatów i przysłowia-
mi (Załącz-
nik nr 1)
Realizacja czyta cicho ze zrozumieniem prowadzi pogadan- Uczniowie czytają tekst po cichu. Następnie określają
określa czas i miejsce akcji kę na temat prze- czas i miejsce akcji oraz opowiadają o głównym bo-
opowiada o przygodach głów- czytanego tekstu haterze, jego problemach i powodach ucieczki z do-
nego bohatera mu. Proponują i zapisują na tablicy inne sposoby na
podaje powody ucieczki rozwiązanie kłopotów chłopca. Następnie, pracując
chłopca z domu w grupach, tworzą linię czasu, zaznaczając na niej naj-
wymienia inne sposoby na ważniejsze wydarzenia w porządku chronologicznym.
rozwiązanie kłopotów boha- Ilustrują też wybrane wydarzenia. Po upływie okre-
tera ślonego czasu sprawozdawcy prezentują efekty pracy
czyta instrukcję i zadanie rozdaje instrukcję, " instrukcja grup.
porządkuje chronologicznie zadanie i potrzebne i zadanie
wydarzenia przedstawione materiały dla grup
w tekście (Zał. nr 2)
tworzy linię czasu " szary pa-
ilustruje wybrane wydarzenia pier, pisaki,
prezentuje efekt pracy grupy ocenia prezentacje kredki
www.wsip.com.pl
51
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Zakoń- zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji Uczniowie zapisują temat lekcji, a potem wyjaśniają,
czenie wypowiada się na temat tego, prowadzi pogadan- czego nauczył się bohater tekstu. Wypowiadają się też
czego nauczył się bohater kę na temat kary na temat zasadności kary, jaka go spotkała. Następ-
tekstu poniesionej przez nie, korzystając ze słownika wyrazów bliskoznacznych,
ocenia słuszność kary, jaka chłopca zapisują w zeszycie wyrazy bliskoznaczne do wyrazu
spotkała chłopca podróż.
zapisuje wyrazy bliskoznacz-
ne do wyrazu podróż
korzysta ze słownika wyrazów rozdaje słowniki " słowniki
bliskoznacznych wyrazów blisko- wyrazów
odczytuje zapisane wyrazy znacznych bliskoznacz-
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania nych
wego domowego
Zadanie
Ćwiczenie nr 38 z Zeszytu ćwiczeń.
domowe
52
Załącznik nr 1
Podróże kształcą.
Podróże kształcą.
(Przysłowie)
(Przysłowie)
Jeśli towarzyszy się przyjacielowi, żadna podróż nie jest nużąca.
Jeśli towarzyszy się przyjacielowi, żadna podróż nie jest nużąca.
Lew Tołstoj
Lew Tołstoj
Bez celu i sensu podróżować nie warto.
Bez celu i sensu podróżować nie warto.
Michał Radgowski
Michał Radgowski
Najważniejszą częścią bagażu podróżnego jest i pozostanie czyste serce.
Najważniejszą częścią bagażu podróżnego jest i pozostanie czyste serce.
Herman Lons
Herman Lons
Nawet najdalsza podróż zaczyna się od pierwszego kroku.
Nawet najdalsza podróż zaczyna się od pierwszego kroku.
Laotse
Laotse
Podróżowanie to najwspanialsza rzecz na świecie.
Podróżowanie to najwspanialsza rzecz na świecie.
Homer
Homer
Załącznik nr 2
Instrukcja dla grup
1. Przeczytajcie uważnie instrukcję.
2. Wybierzcie spośród siebie: lidera, sekretarza, sprawozdawcę, posłańca,
strażnika czasu.
3. W razie wątpliwości możecie poprosić nauczyciela o dodatkowe wyjaś-
nienia.
4. Nie utrudniajcie pracy innym grupom.
ZADANIE (czas na realizację 30 minut)
" Narysujcie linię czasu.
" Zaznaczcie na niej wszystkie najważniejsze wydarzenia przedstawione
w tekście pt. Czwórka plus z wieloryba . Uwzględnijcie też te wyda-
rzenia, o których dowiadujemy się na podstawie rozmyślań nauczy-
ciela po przeczytaniu wypracowania chłopca.
" Pamiętajcie o chronologii.
" Zilustrujcie najciekawsze wydarzenia (co najmniej cztery).
www.wsip.com.pl 53
Scenariusz nr 3. Hanna Januszewska Dal
Temat: Kim jest, a kim chciałaby być osoba mówiąca w wierszu Hanny Januszewskiej?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- zapisuje informacje o tym, rozdaje kartki samo- " kartki Uczniowie wyobrażają sobie, że za chwilę spełnią się
dzenie
kim chciałby zostać przylepne samoprzy- ich marzenia i zostaną, kim tylko zechcą. Informa-
uzasadnia swój wybór przykleja kartki na lepne cje o tym, kim chcieliby się stać w tej chwili zapisują
tablicy na karteczkach samoprzylepnych, które nauczyciel
odczytuje zapisy po upływie określonego czasu przykleja do tablicy.
z kartek Następnie odczytuje zapisy, a ochotnicy uzasadniają
swoje propozycje.
Realizacja słucha nagrania włącza kasetę " odtwa- Nauczyciel włącza płytę z wzorcową recytacją utwo-
czyta cicho ze zrozumieniem z nagraniem rzacz CD, ru. Po wysłuchaniu dzieci czytają samodzielnie tekst
opowiada o sytuacji, która nawiązuje do płyta z na- po cichu, a następnie opowiadają o sytuacji, która wy-
wyzwoliła marzenia chłopca sytuacji z pierwszej graniem zwoliła marzenia chłopca. Potem zapisują temat lekcji
zwrotki wiersza utworu i uzupełniają tabelę, wpisując najpierw informacje po-
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji dane w tekście wprost, a potem te wszystkie, o których
uzupełnia tabelę informacja- rozdaje Karty pracy " Karta pra- można wnioskować na podstawie tekstu. Po upływie
mi podanymi w tekście wprost indywidualnej cy indywidu- określonego czasu ochotnicy prezentują efekt samo-
wnioskuje na podstawie teks- alnej (Zał. dzielnej pracy, a pozostali uzupełniają swoje zapisy
tu o osobie mówiącej nr 1) o ewentualne brakujące informacje. Nauczyciel czuwa
prezentuje efekt samodzielnej nad poprawnością zapisów; ich kompletnością; ocenia
pracy też prawdopodobieństwo informacji, które nie były
uzupełnia zapis o pominięte dba o poprawność podane w tekście wprost. Na zakończenie tego etapu
elementy zapisów zajęć odczytuje dwie ostatnie zwrotki wiersza, a ucz-
wyjaśnia sens dwóch ostatnich odczytuje dwie niowie próbują wyjaśnić ich sens.
zwrotek wiersza ostatnie zwrotki
wiersza
54
Zakoń- słucha nagrania włącza kasetę " odtwa- Na zakończenie nauczyciel włącza płytę z nagraniem
czenie wymienia elementy łączące z nagraniem rzacz CD, Pirackiej piosenki. Po wysłuchaniu uczniowie wymie-
wiersz z piosenką płyta niają elementy łączące piosenkę z treścią poznanego
zapisuje treść zadania domo- objaśnia zadanie z nagraniem wiersza.
wego domowe Pirackiej
piosenki
Zadanie Dla wszystkich: Podręcznik polecenie 5. ze s. 25. Ćwiczenia 280 284 z Zeszytu Ćwiczeń.
domowe
Dla chętnych: Narysuję swoje największe marzenie dotyczące tego, kim chciałbym być w przyszłości.
www.wsip.com.pl
55
Załącznik nr 1
Karta pracy indywidualnej
Co wiemy o osobie mówiącej w wierszu?
RZECZYWISTOŚĆ MARZENIA
Kim jest? (zajęcia, obowiązki) Kim chciałaby być? (wygląd, zajęcia)
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
.......................................................................... ..........................................................................
56
Scenariusz nr 4. Anna Kamieńska Koniec wakacji
Temat: Szeleszczące bukiety, żeglujące spichrze , czyli epitety zwykłe i niezwykłe
w wierszu Anny Kamieńskiej Koniec wakacji.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- dzieli uczniów na Uczniowie, pracując w grupach, zapisują na koloro-
dzenie
grupy wych paskach papieru skojarzenia do wyrazu waka-
czyta zadanie rozdaje zadanie dla " zadanie cje. Tworzą słoneczko skojarzeniowe. Po prezentacji
zapisuje skojarzenia do wyra- grup i potrzebne dla grup nauczyciel prowadzi pogadankę na temat schyłku lata,
zu wakacje, tworząc słoneczko materiały (Zał. nr 1) np. według pytań: Co robimy? Co dzieje się w sadach,
skojarzeniowe " arkusze na polach? Jakie zmiany zachodzą w przyrodzie? Jak się
odczytuje zapisane skojarze- szarego czujemy?
nia papieru,
opowiada o schyłku lata prowadzi pogadan- kolorowe
kę na temat schyłku paski pa-
lata pieru, klej,
pisaki
Realizacja zapisuje określenia do wyra- zapisuje na tablicy Nauczyciel zapisuje na tablicy rzeczowniki: kosze, bu-
zów: kosze, bukiety, stodoły rzeczowniki kosze, kiety, stodoły. Uczniowie dopisują do nich określenia.
wyjaśnia znaczenie pojęcia bukiety, stodoły Rozpoznają w dopisanych wyrazach epitety. Przypomi-
epitet udziela dodatko- nają znaczenie pojęcia epitet. Mogą odczytać wyjaś-
wych wyjaśnień na nienie z podręcznika (s. 105). Po zapisaniu do zeszy-
temat epitetu tów rzeczowników wraz z epitetami nauczyciel czyta
słucha wzorcowego czytania czyta wiersz wiersz. Następnie uczniowie czytają tekst ponownie
wiersza po cichu, określają jego tematykę (wiersz o jesieni),
czyta cicho ze zrozumieniem wyodrębniają obrazy poetyckie, opowiadając o nich
w kilku zdaniach.
www.wsip.com.pl
57
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Realizacja określa temat utworu prowadzi rozmowę Po zapisaniu tematu lekcji wypisują z wiersza epite-
wyodrębnia obrazy poetyckie na temat wiersza ty wraz z rzeczownikami, dokonując ich podziału na
opowiada o obrazach poety- zwykłe i niezwykłe . Na zakończenie tego etapu
ckich lekcji odpowiadają na pytanie zawarte w ostatnim
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji wersie wiersza.
wypisuje z wiersza epitety
dzieli epitety na zwykłe
i niezwykłe
odpowiada na pytanie zawarte
w ostatnim wersie wiersza
Zakoń- dopisuje do podanych wyra- zapisuje na tablicy Uczniowie na tablicy i w zeszytach zapisują jesienne
czenie
zów jesienne epitety wyrazy epitety do podanych wyrazów: kolor (np. żółty, brązo-
wy, czerwony, brunatny, szary), liście (np. suche, kolo-
zapisuje numery ćwiczeń podaje numery ćwi- rowe, różnobarwne, szeleszczące), niebo (np. zachmu-
do wykonania w domu czeń do wykonania rzone, ciemne, ponure, granatowe, deszczowe), grzyby
w domu (np. leśne, okazałe, dorodne), owoce (np. smaczne, róż-
norodne).
Zadanie Ćwiczenia z Zeszytu ćwiczeń: 299 303.
domowe
Przyniosę na lekcję skarby jesieni , np. liście, ziarna zbóż, kwiaty, owoce, warzywa.
58
Załącznik nr 1
Zadanie (czas na realizację 10 minut)
" Na kolorowych paskach papieru zapiszcie skojarzenia do wyrazu wakacje.
" Następnie ułóżcie z pasków słoneczko skojarzeniowe (jeden pasek to
jeden promień).
www.wsip.com.pl 59
Scenariusz nr 5. Leopold Staff Jesienne liście
Temat: O tym, co szumi i szeleści, czyli o dzwiękonaśladownictwie.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- rozwiązuje krzyżówkę rozdaje kartki " kartka Na początku lekcji uczniowie rozwiązują krzyżówkę
dzenie prezentuje rozwiązanie z krzyżówką z krzyżówką i odczytują hasło. Następnie, korzystając ze słowni-
wypisuje synonimy wyrazu liść dla każde- ka wyrazów bliskoznacznych, wypisują synonimy do
korzysta ze słownika wyrazów rozdaje słowniki go ucznia wyrazu liść. Potem zapisują na tablicy odpowiedz na
bliskoznacznych wyrazów blisko- (Załącznik pytanie: Co dzieje się z liśćmi jesienią? (np. spadają,
zapisuje odpowiedzi na znacznych nr 1) opadają, szumią, szeleszczą, szemrają, zmieniają barwy,
pytanie: Co dzieje się z liśćmi prowadzi rozmowę " słowniki więdną, zasychają, umierają). Wśród nich podkreślają
jesienią? na temat tego, co wyrazów czasowniki kojarzące się z dzwiękiem i zapisują temat
podkreśla czasowniki koja- dzieje się z liśćmi bliskoznacz- lekcji.
rzące się z dzwiękiem jesienią nych
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji
Realizacja słucha wzorcowego czytania czyta tekst wiersza Nauczyciel czyta tekst wiersza. Następnie 3 4 oso-
czyta głośno by odczytają ponownie wiersz głośno. Opowiadają
opowiada o sytuacji przedsta- prowadzi rozmowę o sytuacji przedstawionej w wierszu. Podkreślają cza-
wionej w wierszu na temat sytuacji sowniki kojarzące się z dzwiękiem (także w wierszu
podkreśla czasowniki kojarzą- ukazanej w wierszu omawianym na poprzedniej lekcji Koniec waka-
ce się z dzwiękiem cji). Odczytują z podręcznika informacje na temat
wyjaśnia znaczenie pojęcia dzwiękonaśladownictwa (s. 27). Następnie, pracując
dzwiękonaśladownictwo w grupach, przedstawiają jesień za pomocą dzwięków,
czyta zadanie dzieli uczniów " zadanie wykorzystując do tego przyniesione na lekcje skarby
bierze udział w scence, przed- na grupy, rozdaje dla grup jesieni , proste instrumenty oraz własne umiejętności
stawiając jesień za pomocą zadanie dla grup, (Zał. nr 2) dotyczące naśladowania odgłosów jesieni. Po upływie
dzwięków instrumenty określonego czasu prezentują scenki.
60
ocenia prezentacje " instru-
menty (np.
cymbałki,
dzwonki,
trójkąty)
Zakoń- uzupełnia kartę pracy rozdaje karty pracy " karta Na zakończenie lekcji uczniowie uzupełniają karty
czenie zapisuje numery ćwiczeń do podaje numery ćwi- pracy indy- pracy dobierają czasowniki dzwiękonaśladowcze do
wykonania w domu czeń do wykonania widualnej ich wykonawców .
w domu (Załącznik
nr 3)
Zadanie Dla wszystkich: Ćwiczenia z Zeszytu ćwiczeń: 290, 291, 294 295.
domowe
Dla chętnych: Ćwiczenia z Zeszytu ćwiczeń: 292 293.
Załącznik nr 1
Rozwiąż krzyżówkę i odczytaj hasło.
1. Jesienny miesiąc, w którym obchodzimy Święto
1
Niepodległości.
2
2. Miesiąc, w którym rozpoczyna się jesień.
3
3. Czerwone, drobne owoce mogą być dojrzałe,
4
soczyste, w czekoladzie.
5
4. Żółtoczerwone lub czerwone owoce z pestką
6
w środku.
5. Robimy je z kwiatów.
6. Jesienią zbieramy w nie owoce i warzywa.
[Odpowiedzi: listopad, wrzesień, wiśnie, czereśnie, bukiety, kosze; hasło: liście ]
www.wsip.com.pl
61
Załącznik nr 2
Zadanie (czas na realizację 10 minut)
" Przedstawcie jesień za pomocą dzwięków.
" Wykorzystajcie do tego przyniesione skarby jesieni (liście, trawy,
ziarna zbóż, kwiaty, warzywa, owoce), instrumenty muzyczne oraz
własne umiejętności dotyczące naśladowania odgłosów jesieni (np.
dmuchanie, stukanie, szuranie, świstanie, pohukiwanie).
" Każdy z was musi wziąć udział w prezentacji.
Załącznik nr 3
Dopasuj wyrazy dzwiękonaśladowcze podane w ramce do ich wyko-
nawców .
Zmień formę bezokolicznika na osobową formę czasownika w czasie
terazniejszym.
ćwierkać, rechotać, krakać, świstać, pohukiwać, dudnić, kumkać,
szumieć, kukać, huczeć, gęgać, gwizdać, kwakać, stukać, gruchać,
klekotać, szczebiotać
Ptaki (co robią?) ..............................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Żaby (co robią?) ..............................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Wiatr (co robi?) ...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
62
Scenariusz nr 6. Joanna Kulmowa Marzenia
Temat: Jak powinna wyglądać wymarzona szkoła?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- rozdaje karty pracy " karta pra- Zajęcia rozpoczynamy od ćwiczenia frazeologiczne-
dzenie
i słowniki cy dla każ- go. Uczniowie odgadują, jakie związki frazeologiczne
nazywa związek pomaga w nazwaniu dego ucznia zostały przedstawione na trzech rysunkach. Za po-
frazeologiczny na podstawie związków i odnale- (Załącznik mocą słownika wyjaśniają ich znaczenia. Nauczyciel
ilustracji zieniu odpowied- nr 1) sprawdza poprawność zapisów, ewentualnie pomaga
wyjaśnia znaczenia nazwanych nich wyjaśnień " słowniki w nazwaniu związków i odnalezieniu odpowiednich
związków frazeologicznych w słownikach języka pol- wyjaśnień w słownikach. Na zakończenie tego etapu
korzysta ze słownika języka skiego lekcji uczniowie wnioskują na temat znaczeń poda-
polskiego nych związków frazeologicznych: mają one takie samo
prezentuje efekt własnej znaczenie.
pracy
wnioskuje na temat znaczeń
wyjaśnionych związków
Realizacja słucha wzorcowego czytania czyta tekst wiersza Nauczyciel czyta głośno tekst wiersza, a następnie ro-
czyta głośno bią to wskazani kolejno 2 3 uczniowie. Potem dzieci
podaje informacje na temat prowadzi ukierun- określają, kim jest postać mówiąca i dlaczego nie
postaci mówiącej kowaną pogadankę lubi chodzić do szkoły (cytują odpowiednie fragmen-
wyjaśnia, cytując odpowiednie na temat przeczyta- ty tekstu), rozpoznają uosobienie (w razie trudności
fragmenty wiersza, dlaczego nego wiersza można odwołać się do definicji pojęcia zamieszczonej
postać mówiąca nie lubi cho- pod tekstem), podają kilka przykładów innych uoso-
dzić do szkoły bień. Nauczyciel podaje temat lekcji, a uczniowie po
rozpoznaje i nazywa za- udziela dodatko- jego przepisaniu przystępują do realizacji zadania
stosowany środek poetycki wych wyjaśnień na w grupach zgodnie z podaną instrukcją. Po wykonaniu
uosobienie temat uosobienia następuje prezentacja i ocena poszczególnych wystą-
podaje przykłady uosobień jako środka poety- pień. Uczniowie wskazują najciekawsze, ich zdaniem,
zapisuje temat lekcji ckiego pomysły, uzasadniając wybór.
www.wsip.com.pl
63
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
podaje temat lekcji
dzieli uczniów na
grupy
czyta zadanie rozdaje zadanie " zadanie
opisuje schemat przedsta- dla grup i schematy dla grup
wiający wnętrze i otoczenie szkoły marzeń (Załącznik
szkoły marzeń koordynuje pracę nr 2)
wymyśla nazwy przedmiotów grup " schemat
redaguje kilkuzdaniowe szkoły
wypowiedzi na temat wymy- marzeń
ślonych lekcji (Załącznik
prezentuje efekt pracy grupy ocenia poszczególne nr 3)
wskazuje najciekawsze propo- prezentacje
zycje, uzasadniając wybór
Zakoń- czyta cicho ze zrozumieniem prowadzi ukierun- Na zakończenie uczniowie czytają po cichu wiersz
czenie porównuje poznane teksty kowaną pogadankę Jerzego Harasymowicza Lekcja gramatyki, a następ-
wymienia elementy wspólne na temat przeczyta- nie wymieniają wspólne elementy dla obu poznanych
dla obu tekstów nego wiersza na lekcji wierszy.
zapisuje numery poleceń do podaje numery
wykonania w domu poleceń, udziela
dodatkowych wyjaś-
nień
Zadanie Dla wszystkich: Ćwiczenia z Zeszytu ćwiczeń: 296 298.
domowe
Dla chętnych: Polecenie 6. ze s. 29 podręcznika.
64
Załącznik nr 1
Jakie związki frazeologiczne zostały przedstawione na poniższych ilu-
stracjach. Zapisz je pod ilustracjami, a następnie wyjaśnij ich znaczenia,
korzystając ze słownika języka polskiego.
........................................... ........................................... ...........................................
........................................... ........................................... ...........................................
........................................... ........................................... ...........................................
[Odpowiedzi: bujać w obłokach nie liczyć się z realiami, fantazjować, marzyć; chodzić z gło-
wą w chmurach być marzycielem, fantazjować; nie stąpać po ziemi kierować się fantazją,
marzeniami. UWAGA! Wyjaśnień należy szukać pod hasłami obłok, chmura, stąpać, najlepiej
w trzytomowym lub czterotomowym słowniku języka polskiego.]
Załącznik nr 2
Zadanie (czas na realizację 30 minut)
1. Jak powinna wyglądać wymarzona szkoła? Opiszcie wnętrze i oto-
czenie szkoły waszych marzeń, wykorzystując podany schemat.
2. Jakie lekcje powinny być prowadzone w takiej szkole? Wymyślcie
i zapiszcie nazwy dwóch ciekawych przedmiotów, a następnie opisz-
cie ich przebieg w kilku zdaniach.
3. Zaprezentujcie wasze pomysły w ciekawy sposób.
www.wsip.com.pl 65
Załącznik nr 3
[Proponujemy powiększyć załącznik podczas kserowania do formatu A-3,
ułatwia to przygotowanie prezentacji i samą prezentację.]
OTOCZENIE
OTOCZENIE OTOCZENIE
OTOCZENIE
Nazwa 1. przedmiotu: .........................................................
Opis: .......................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Nazwa 2. przedmiotu: .........................................................
Opis: .......................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
66
Scenariusz nr 7. Jerzy Niemczuk Nagła zmiana
Temat: Planujemy nagłe zmiany w naszych domach.
Czynności Potrzebne ma-
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: teriały
Wprowa- rozdaje kartki z " karty Zajęcia rozpoczynamy od rozwiązania rebusu. Po
dzenie rozwiązuje rebus rebusem z rebusem dla upływie określonego czasu ochotnik podaje roz-
prezentuje rozwiązanie każdego ucz- wiązanie. Następnie uczniowie wyjaśnią i zapiszą
wyjaśnia znaczenie związku pomaga w wyjaś- nia (Załącznik do zeszytów znaczenie związku frazeologicznego
frazeologicznego mieć cały nieniu podanego nr 1) będącego rozwiązaniem. (W razie trudności wy-
dom na głowie związku frazeolo- brany uczeń może odczytać wyjaśnienie ze słow-
[ korzysta ze słownika frazeo- gicznego " słownik nika.) Jest to pretekst do swobodnych wypowiedzi
logicznego języka polskiego] frazeologiczny dzieci na temat tego, jak wygląda podział obowiąz-
języka polskie- ków w ich domach rodzinnych. (Kto ma cały dom
go na głowie?) Głos zabierają chętni uczniowie.
zapisuje wyjaśnienie dyktuje wyjaśnienie
zachęca do wypo-
opowiada o podziale obowiąz- wiedzi na temat po-
ków we własnym domu działu obowiązków
w domach uczniów
Realizacja słucha czytania nauczyciela czyta tekst Nauczyciel czyta głośno tekst, a następnie robią
czyta cicho ze zrozumieniem to po cichu uczniowie. Po przeczytaniu określają
określa czas i miejsce wyda- prowadzi pogadan- czas i miejsce wydarzeń; wymieniają występują-
rzeń kę na temat tekstu cych bohaterów; wyjaśniają, na czym polegała ty-
wymienia występujących tułowa nagła zmiana , opowiadają o kolejnych
bohaterów działaniach podjętych przez bohaterów, aby było
wyjaśnia, na czym polegała tak jak zawsze ; wreszcie nazywają uczucia Papla
tytułowa nagła zmiana i Papli, a także oceniają zachowanie Mamli.
opowiada o kolejnych dzia-
łaniach bohaterów podjętych
w celu zmiany sytuacji
www.wsip.com.pl
67
Czynności Potrzebne ma-
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: teriały
Realizacja nazywa uczucia Papla i Papli Po zapisaniu tematu lekcji realizują zadanie w gru-
ocenia zachowanie Mamli podaje temat lekcji pie. Rozważają zagadnienie: Za jakie obowiązki
zapisuje temat lekcji dzieli klasę na grupy domowe moglibyśmy odpowiadać? Każdy indywi-
czyta zadanie rozdaje zadanie dla " zadanie dla dualnie zapisuje swoje propozycje na kolorowych
rozważa zagadnienie: Za jakie grup, potrzebne za- grup (Zał. nr kwadratowych karteczkach (jeden pomysł na jed-
obowiązki domowe mogliby- łączniki i materiały 2) nej kartce). Potem cała grupa analizuje wszystkie
śmy odpowiadać?, współtwo- udziela dodatko- " plakat propozycje, jakie pojawiły się na kartkach, odrzu-
rząc ranking diamentowy. wych wyjaśnień diament cając powtarzające się. Wreszcie dzieci wybierają
W tym celu: (Załącznik dziewięć spośród propozycji, przyklejają na plaka-
zapisuje własne propozycje nr 3) cie, ustalając hierarchię ważności. Sprawozdawcy
eliminuje powtarzające się " kolorowe przedstawiają efekty pracy grup.
pomysły kartki papieru
wybiera dziewięć najlepszych (pocięte na
propozycji kwadraty odpo-
wartościuje podane propo- wiadające wiel-
zycje kością polom
prezentuje efekt pracy grupy ustosunkowuje się diamentu ),
do prezentacji pisaki, klej
Zakoń- zapisuje listę obowiązków, pomaga ustalić listę Na zakończenie uczniowie notują w zeszycie 5 6
czenie
których mógłby podjąć się obowiązków możli- obowiązków, które mogliby wziąć na siebie, aby
w domu wych do wykonania ulżyć w pracy rodzicom. Wybierają spośród pro-
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadnia pozycji podanych podczas prezentacji. Nauczyciel
wego domowego dba o to, aby wybrane obowiązki były możliwe do
wykonania. W domu dzieci realizują jeden z obo-
wiązków zapisanych na liście i przygotowują krót-
ką wypowiedz na ten temat, uwzględniającą reak-
cje domowników.
Zadanie Postanowiłem, że po południu .................. . Przygotuję ustną wypowiedz na temat realizacji podjętego postanowienia,
domowe
uwzględniającą reakcje domowników.
68
Załącznik nr 1
Rozwiąż rebus:
c = ć z gra ka
+ie
+ie
k ro = m a
[wyrazy: miecz, graca, łydka, korona, głowa] [rozwiązanie: mieć cały dom na głowie zajmo-
wać się wszelkimi sprawami związanymi z domem, mieszkaniem; odpowiadać za wszystko,
co jest związane z domownikami i prowadzeniem domu ]
Załącznik nr 2
Zadanie (czas na realizację 20 minut)
" Rozważcie zagadnienie:
Za jakie obowiązki domowe moglibyśmy odpowiadać?
" W tym celu najpierw niech każdy z was zaproponuje i zapisze na
oddzielnych kolorowych kartkach pięć propozycji. [Możecie tutaj
uwzględnić własne doświadczenia.]
" Potem przedstawcie je sobie wzajemnie, przeanalizujcie wszystkie,
odrzućcie powtarzające się.
" Następnie wybierzcie dziewięć najlepszych i przyklejcie na plakacie, pa-
miętając, że numery pól odpowiadają randze (ważności) propozycji.
" Sprawozdawca musi uzasadnić wasze wybory.
www.wsip.com.pl 69
70
Ranking diamentowy
[Plakat proponujemy powiększyć na ksero do formatu A-3.]
Za ł ą czni k nr 3
ś
rednio
wa
ż
ne
mniej
wa
ż
ne
najmniej
wa
ż
ne
!
najwa
ż
niejsze
!
wa
ż
ne
Scenariusz nr 8. Mark Twain Znakomity pacykarz
Temat: Na jaki pomysł wpadł Tomek Sawyer bohater książki Marka Twaina?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- zapisuje alfabet rozdaje zadanie dla " zadanie Na początku lekcji uczniowie przypominają alfabet
dzenie odczytuje hasło uczniów dla uczniów na podstawie zadania z załącznika nr 1 i odczytują
odszukuje i odczytuje z ency- podaje encyklope- (Załącznik hasło z diagramu. Następnie wybrany uczeń odczytu-
klopedii informacje na temat dię nr 1) je z encyklopedii informacje na temat Marka Twaina,
Marka Twaina " encyklo- a nauczyciel prezentuje dostępne książki autora.
pedia
ogląda wystawkę książek prezentuje książki " dostępne
Marka Twaina Marka Twaina książki Mar-
ka Twaina
Realizacja czyta cicho ze zrozumieniem Uczniowie czytają tekst po cichu, podkreślając nie-
podkreśla niezrozumiałe zrozumiałe wyrazy (np. parkan, jard, szelma, szpulka,
wyrazy kijanka, kapiszon). Następnie wyjaśniają ich znacze-
korzysta ze słownika języka rozdaje słowniki " słowniki nia, korzystając ze słownika języka polskiego. Potem
polskiego języka polskiego języka pol- określają czas i miejsce wydarzeń, wymieniają boha-
wyjaśnia znaczenie niezrozu- udziela dodatko- skiego terów, uwzględniając ich podział na pierwszoplano-
miałych wyrazów wych wyjaśnień wych i drugoplanowych. Po zapisaniu tematu lekcji
określa czas i miejsce wyda- prowadzi pogadan- wyjaśniają, na czym polegał pomysł Tomka, cytując
rzeń kę na temat prze- odpowiedni fragment tekstu. Następnie, pracując pa-
wymienia bohaterów, dzieląc czytanego tekstu rami, układają plan wydarzeń. Po upływie określonego
ich na pierwszoplanowych czasu prezentują efekt pracy i poprawiają ewentualne
i drugoplanowych błędy.
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji
wyjaśnia, na czym polegał
pomysł Tomka
www.wsip.com.pl
71
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Realizacja cytuje odpowiedni fragment Po zapisaniu planu do zeszytu określają cechy głów-
tekstu nego bohatera, pracując z mapą cech i słownikiem ję-
czyta zadnie rozdaje zadania " zadanie zyka polskiego. Po prezentacji i ewentualnych dodat-
układa plan wydarzeń sprawdza popraw- dla par kowych wyjaśnieniach mapa cech zostaje wklejona do
prezentuje efekt swojej pracy ność z pociętym zeszytu. Następnie uczniowie odczytują z podręcznika
zapisuje plan do zeszytu na paski (s. 47) znaczenie słowa synonim i podają przykłady
planem synonimów z mapy cech. Na zakończenie tego etapu
rozdaje mapy cech (Zał. nr 2) lekcji oceniają postępowanie głównego bohatera i wy-
określa cechy charakteru " mapa cech powiadają się na temat cech dobrego kolegi w kontek-
Tomka na podstawie mapy (Załącznik ście postępowania Tomka.
cech nr 3)
wkleja mapę cech Tomka do
zeszytu
odczytuje znaczenie słowa udziela dodatko-
synonim wych wyjaśnień
podaje przykłady synonimów
z mapy cech
ocenia postępowanie Tomka
wypowiada się na temat cech rozmawia na temat
dobrego kolegi cech dobrego kolegi
Zakończe- wypisuje ze słownika wyrazów rozdaje słowniki " słowniki Na zakończenie lekcji uczniowie wypisują ze słowni-
nie
bliskoznacznych synonimy wyrazów blisko- wyrazów ka wyrazów bliskoznacznych synonimy do wyrazów:
wyrazów: kolega, malarz znacznych bliskoznacz- kolega, malarz.
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania nych
wego domowego
Zadanie
Co sądzisz o postępowaniu Tomka? kilkuzdaniowa wypowiedz pisemna.
domowe
72
Załącznik nr 1
Zadanie
1. Zapisz w kratkach kolejne litery alfabetu. Pomiń q oraz x.
2. Odczytaj hasło, wpisując do diagramu litery oznaczone podanymi
cyframi.
ALFABET
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.
17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32.
DIAGRAM:
17. 1. 23. 14. 26. 28. 1. 12. 18.
Hasło:
[hasło: Mark Twain]
Załącznik nr 2
Zadanie
Pracując parami, ułóżcie chronologicznie plan wydarzeń przeczytanego tekstu.
Rozpoczęcie pracy przez Tomka.
Rozmyślania na temat kolegów.
Oglądanie skarbów z kieszeni.
Genialna myśl!
Wizyta pierwszego kolegi.
Rozmowa chłopców na temat przyjemności malowania.
Prośba Bena.
Jabłko dla Tomka.
Kolejne ofiary .
Bogactwo w kieszeni!
Pięknie pomalowany parkan.
Załącznik nr 3
Zadanie
1. Przeczytaj uważnie mapę cech.
2. Podkreśl te, które charakteryzują Tomka.
3. Jeśli nie znasz znaczenia jakiegoś wyrazu, skorzystaj ze słownika ję-
zyka polskiego.
MAPA CECH
sprytny pracowity dociekliwy szczery
chytry obowiązkowy przebiegły pomysłowy
pewny siebie próżny kuty na cztery nogi
życzliwy bezinteresowny zmyślny opieszały
ambitny szczodry nie w ciemię bity rzetelny
uczciwy hojny odpowiedzialny cierpliwy
zaradny pilny gorliwy wytrwały
prawdomówny sumienny wyrachowany
inteligentny mądry przewidujący
dociekliwy koleżeński samokrytyczny
74
Scenariusz nr 9. Ignacy Krasicki Wół i mrówki, Słowik i szczygieł, Mądry i głupi
Temat: Czego uczą nas bajki Ignacego Krasickiego?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- odczytuje z osi czasu infor- Na początku lekcji uczniowie odczytują z osi czasu za-
dzenie
macje na temat Ignacego mieszczonej w podręczniku (s. 52 53) informacje na
Krasickiego temat Ignacego Krasickiego i określają wiek, w którym
określa wiek, w którym żył żył pisarz. Następnie nauczyciel, korzystając z osi cza-
Krasicki opowiada o sytuacji su i map, opowiada krótko o sytuacji Polski w XVIII
słucha opowiadania nauczy- Polski w XVIII wieku (grozba utraty niepodległości; zachowanie, przy-
ciela wieku wileje szlachty; rozbiory Polski; próby ratowania kraju:
pokazuje na mapie " mapy: Konstytucja 3 maja , powstanie kościuszkowskie; po-
granice Polski Polska trzeba pisania utworów, które dawałyby dobre przykłady
w XVIII wieku w XVIII lub ośmieszały wady ludzkie).
(sytuacja przed wieku, roz-
rozbiorami i po biory Polski
rozbiorach)
Realizacja słucha nagrania włącza kasetę " odtwa- Nauczyciel włącza płytę z wzorcową recytacją bajek.
czyta cicho ze zrozumieniem z wzorcową recytacją rzacz CD, Po wysłuchaniu nagrania uczniowie czytają utwory po
określa tematykę bajek prowadzi rozmo- płyta CD cichu, a następnie określają ich tematykę i opowiadają
opowiada treść bajek wę na temat treści z nagraniem treść. Następnie pracują indywidualnie z kartą pracy:
bajek bajek wyjaśniają znaczenie słowa morał, korzystając ze słow-
uzupełnia kartę pracy: rozdaje karty pracy nika języka polskiego, wypisują postacie występujące
wyjaśnia znaczenie słowa i słowniki " Karta w utworach, przyporządkowują postaciom podane ce-
morał, korzystając ze słow- pracy indy- chy charakteru, cytują morały, a następnie własnymi
nika języka polskiego widualnej słowami wyjaśniają znaczenia morałów. Po upływie
wypisuje postacie występu- (Załącznik określonego czasu prezentują wykonane zadania. Po-
jące w utworach nr 1) prawiają ewentualne błędy w zapisach i odpowiadają
www.wsip.com.pl
75
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
przyporządkowuje posta- " słowniki na pytanie: Czego uczą nas bajki Ignacego Krasickiego?
ciom cechy charakteru języka pol- Zapisują temat lekcji i wklejają karty pracy do zeszytu.
cytuje morały skiego
wyjaśnia znaczenia morałów
prezentuje efekty swojej pracy koryguje ewentual-
odpowiada na pytanie: Czego ne błędy
uczą nas bajki Krasickiego?
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji
wkleja kartę pracy do zeszytu
Zakoń- wyjaśnia, korzystając ze Na zakończenie lekcji uczniowie, korzystając ze słow-
czenie
słownika języka polskiego, nika języka polskiego, wyjaśniają znaczenie słowa po-
znaczenie słowa ponadczasowy nadczasowy. Uzasadniają, że bajki są ponadczasowe.
uzasadnia, że bajki są ponad- Następnie odczytują z podręcznika (s. 54) znaczenie
czasowe terminu bajka i na tej podstawie uzasadniają, że utwo-
odczytuje znaczenie terminu ry Krasickiego są bajkami.
bajka
uzasadnia, że utwory Krasi-
ckiego są bajkami
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie
Wypisz z poznanych bajek epitety i uosobienia. Naucz się wybranej bajki na pamięć.
domowe
76
Załącznik nr 1
Karta pracy indywidualnej
Uważnie wykonaj polecenia. Masz na to 15 minut!
1. Korzystając ze słownika języka polskiego, wyjaśnij znaczenie słowa morał.
Morał ............................................................................................................................
.............................................................................................................................................
2. Uzupełnij tabelkę. Cechy charakteru postaci wybierz z ramki. Jeśli nie znasz
znaczenia jakiegoś wyrazu, skorzystaj ze słownika języka polskiego.
szyderczy, prześmiewczy, leniwy, dumny, zarozumiały, złośliwy,
uszczypliwy, pracowite, niestrudzone, gorliwe, skromny, utalentowany,
rozsądny, rozważny, spokojny, małomówny, mądry, krzykliwy, głośny,
próżny, głupi, chełpliwy
Tytuł
Postacie Cechy charakteru Morał (cytat) Wyjaśnienie morału
bajki
................... ................................ ................................ .................................
Wół i
mrówki ................... ................................ ................................ .................................
................................ ................................ .................................
................................ ................................ .................................
................................ ................................ .................................
................................ ................................ ................................
................... ................................ ................................ .................................
Słowik
i szczy- ................... ................................ ................................ .................................
gieł
................................ ................................ .................................
................................ ................................ .................................
................................ ................................ .................................
................................ ................................ .................................
................... ................................ ................................ .................................
Mądry
i głupi ................... ................................ ................................ .................................
................................ ................................ .................................
................................ ................................ .................................
................................ ................................ .................................
................................ ................................ ................................
www.wsip.com.pl 77
Scenariusz nr 10. Jean de La Fontaine Korzyść z nauki
Temat: Czy warto się uczyć? Debata za i przeciw zainspirowana poznaną bajką.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- rozdaje rozsypankę " rozsypan- Na początku lekcji uczniowie otrzymują koperty (jedna
dzenie
zdaniową ka zdaniowa na parę), w których znajdują się pocięte zdania. Dzieci
układa poprawne zdania (Załącznik układają osiem poprawnych zdań, rozpoznając w nich
z rozsypanki nr 1) przysłowia. Następnie wskazują wspólny element dla
prezentuje efekt pracy wszystkich przysłów (nauka), a potem wyjaśniają ich
rozpoznaje w ułożonych zda- sensy przenośne. Wszystkie przysłowia zostają zapisa-
niach przysłowia ne w zeszycie.
określa wspólny element dla
wszystkich przysłów pomaga w wyjaśnie-
wyjaśnia sens przenośny niu sensów przenoś-
przysłowia nych przysłów
zapisuje przysłowia do ze-
szytu
Realizacja włącza płytę " odtwa- Nauczyciel włącza płytę z wzorcową recytacją utworu,
słucha nagrania z nagraniem rzacz CD, po wysłuchaniu której dzieci czytają samodzielnie tekst
czyta cicho ze zrozumieniem płyta CD po cichu, a pózniej wyjaśniają wspólnie z nauczycie-
podkreśla wyrazy, których pomaga wyjaśnić z nagraniem lem znaczenia wszystkich niezrozumiałych (nieobjaś-
znaczenia nie rozumie znaczenia niejas- utworu nionych w przypisach) wyrazów. Następnie uczniowie
wyjaśnia znaczenia niezrozu- nych słów opowiadają o sytuacji ukazanej w bajce; wyjaśniają,
miałych wyrazów czym jest morał; odczytują morały kończące bajkę
opowiada o sytuacji przedsta- prowadzi pogadan- i próbują wyjaśnić ich przenośne znaczenia. Nauczy-
wionej w bajce kę na temat utworu ciel podaje temat lekcji, dzieli uczniów na cztery grupy
wyjaśnia pojęcie: morał i rozdaje instrukcje oraz potrzebne materiały. Od tego
odczytuje morały zawarte momentu zajęcia mają charakter debaty za i przeciw .
w bajce Zadaniem uczniów jest przytoczenie argumentów,
78
wyjaśnia przenośne znaczenie które przekonają przeciwników (grupy 1 i 2 kontra
morałów grupy 3 i 4). Dwie pierwsze grupy bronią tezy, że war-
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji to się uczyć, a dwie następne, że nie warto. Po upływie
dzieli uczniów na określonego czasu następuje prezentacja. Nauczyciel
grupy, rozdaje zada- dokonuje oceny jakości podawanych argumentów;
nia dla grup tak kieruje debatą, aby zakończyła się stwierdzeniem,
czyta zadanie koordynuje pracę " zadania że warto się uczyć.
wypisuje argumenty potwier- grup dla grup
dzające słuszność prezentowa- ocenia jakość (Załącznik
nego stanowiska (grupy 1, 2 przytoczonych argu- nr 2)
warto się uczyć; grupy 3, 4 mentów, ukierun- " szary pa-
nie warto się uczyć) kowując debatę na pier, pisaki
prezentuje efekt pracy grupy określony rezultat
Zakoń- redaguje kilkuzdaniowy wnio- Na zakończenie uczniowie zapisują (w grupach, na
czenie
sek nawiązujący do poznane- brudno) kilkuzdaniowy wniosek będący podsumo-
go utworu, będący podsumo- waniem debaty. Nawiązują w nim do poznanej bajki.
waniem debaty Po prezentacji najlepiej zredagowany wniosek zostaje
prezentuje efekt pracy grupy zapisany do zeszytów.
zapisuje wniosek do zeszytu dyktuje wniosek do
zeszytu
zapisuje treść zadania domo- objaśnia zadanie
wego domowe
Zadanie
Nauczę się poznanej bajki pięknie czytać (wyraznie, wyraziście).
domowe
www.wsip.com.pl
79
Załącznik nr 1
Bieda temu dokuczy, kto się za młodu nie uczy.
Czytanie i pisanie za majątek stanie.
Nauka skarb drogi, kto ją ma, nie ubogi.
Czego się za młodu nauczysz, na starość jakbyś znalazł.
Każdy na starość żałuje, że się za młodu nie uczył.
Uczymy się nie dla szkoły, lecz dla życia.
Póty się człowiek uczyć ma, póki nie umie.
Pamiętajcie wszyscy młodzi, co kto umie, nie zaszkodzi.
Załącznik nr 2
Zadanie (czas na realizację 20 minut)
Wasi przeciwnicy twierdzą, że nie warto się uczyć. Porozmawiajcie na
ten temat. Następnie zapiszcie jak najwięcej argumentów przemawia-
jących za tym, że jednak warto się uczyć. Argumenty powinny przeko-
nać waszych przeciwników, że nie mają racji.
Zadanie (czas na realizację 20 minut)
Wasi przeciwnicy twierdzą, że warto się uczyć. Porozmawiajcie na ten
temat. Następnie zapiszcie jak najwięcej argumentów przemawiających
za tym, że jednak nie warto się uczyć. Argumenty powinny przekonać
waszych przeciwników, że nie mają racji.
80
Scenariusz nr 11. Kazimierz Wójtowicz O prawdzie i bajce
Temat: Czy kłamstwo rzeczywiście cieszy się życzliwością tak dzieci, jak i dorosłych ?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- wyjaśnia literackie znaczenie nawiązuje do termi- Na początku uczniowie wyjaśniają (przypominają),
dzenie
wyrazu bajka nu bajka jak rozumieją termin bajka, który poznali na po-
odczytuje ze słownika języka rozdaje słowniki " słowniki przednich lekcjach. Nauczyciel informuje, że słowo
polskiego pozostałe znaczenia języka polskiego języka pol- bajka ma również inne znaczenia. Dzieci odczytują
wyrazu bajka skiego ze słownika języka polskiego pozostałe wyjaśnienia
zapisuje potoczne znaczenie udziela dodatko- tego wyrazu, a następnie potoczne znaczenie zapisu-
wyrazu bajka do zeszytu wych wyjaśnień ją do zeszytu.
[bajka pot. wiadomość, relacja, opowiadanie
zmyślone, nieprawdziwe, niemające sensu; brednia,
bzdura, kłamstwo, plotka]
Realizacja słucha wzorcowego czytania czyta głośno tekst Nauczyciel czyta głośno tekst, a następnie robią to
czyta cicho ze zrozumieniem po cichu uczniowie. Po przeczytaniu dzieci określa-
określa tematykę tekstu prowadzi pogadan- ją tematykę tekstu, wymieniają bohaterów opowie-
wymienia bohaterów opowieści kę na temat pozna- ści, a wskazany uczeń opowiada własnymi słowami
opowiada własnymi słowami nego tekstu przedstawioną historię. Potem cytują fragment mó-
przedstawioną historię wiący o tym, co przeszkadzało ludziom w polubieniu
cytuje fragment mówiący o tym, prawdy i jaką radę znalazła na to bajka oraz wy-
co przeszkadzało ludziom jaśniają sens przenośny ostatniego zdania pozna-
w polubieniu prawdy i jaką radę nej opowieści. Jest to zachęta do podania przykła-
znalazła na to bajka dowych sytuacji, kiedy uczniowie kłamali lub byli
wyjaśnia sens przenośny ostat- świadkami kłamstwa i skutkach takiego postępo-
niego zdania poznanej opowieści wania. Wypowiadają się tylko chętni uczniowie. Po
opowiada o sytuacjach, kiedy zachęca do wypo- zapisaniu tematu lekcji dzieci przystępują do reali-
kłamał lub był świadkiem wiedzi na temat zacji zadania grupowego, które polega na uzupeł-
kłamstwa i skutkach takiego kłamstwa nieniu drzewka decyzyjnego będącego zapisem roz-
postępowania ważań nad podanym zagadnieniem. Po 20 minutach
www.wsip.com.pl
81
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji sprawozdawcy poszczególnych grup prezentują
dzieli uczniów na efekty pracy zespołów dobre i złe następstwa mó-
grupy wienia nieprawdy oraz podjętą decyzję. Nauczyciel
czyta zadanie rozdaje zadanie " zadanie dla dokonuje na bieżąco oceny jakości przytacza-
dla grup, schematy grup (Załącz- nych wypowiedzi. Tak kieruje rozważaniami, aby
drzewka decyzyjnego nik nr 1) zakończyły się stwierdzeniem, że kłamstwo, mó-
zapisuje w formie drzewka udziela dodatko- " schemat wienie nieprawdy to złe wyjście z trudnej sytuacji,
decyzyjnego rozważania na wych wyjaśnień drzewka decy- takie postępowanie jest nieetyczne i może wyrzą-
temat: Czy kłamstwo, mówie- zyjnego dzić wiele krzywdy.
nie nieprawdy to dobre wyjście (Załącznik
z trudnej sytuacji? nr 2)
prezentuje wynik pracy grupy ocenia jakość
przytaczanych
następstw kłamstwa,
wnioskuje na podstawie ukierunkowując
zaprezentowanych rozważań rozważania na
o nieetyczności i szkodliwości określony rezultat,
kłamstwa wniosek
Zakoń- uzupełnia tabelę odpowiednim rysuje tabelę na Zajęcia kończymy ćwiczeniami słownikowymi. Ucz-
czenie
słownictwem tablicy (patrz Wska- niowie uzupełniają tabelę, pracując ze słownikami
zówka nr 1) wyrazów bliskoznacznych. Po upływie określonego
korzysta ze słownika wyrazów rozdaje słowniki " słowniki czasu prezentują swoje zapisy. Jeżeli istnieje taka
bliskoznacznych wyrazów blisko- wyrazów bli- potrzeba, poprawiają je, uzupełniają.
prezentuje efekt samodzielnej znacznych skoznacznych
pracy sprawdza popraw-
ność zapisów
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadnia
wego domowego
Zadanie Wyjaśnię pisemnie w kilku zdaniach znaczenie przysłowia prawda w oczy kole. Poszukam w dostępnych zródłach informacji
domowe
przysłów o prawdzie i kłamstwie. Zapiszę kilka z nich do zeszytu.
82
Załącznik nr 1
Zadanie (czas na realizację 20 minut)
Zdarza się, że ludzie kłamią, mówią nieprawdę, bo uważają, że nie ma
innego wyjścia.
" Czy kłamstwo, mówienie nieprawdy to dobre wyjście z trudnej
sytuacji?
" Określcie dobre i złe następstwa takiego postępowania.
" Najpierw przedstawcie swoje rozważania w formie drzewka, a następ-
nie podejmijcie decyzję (TAK czy NIE), odpowiednio ją uzasadniając.
Wskazówka nr 1
Zapis tabelaryczny na tablicy:
kłamstwo kłamać kłamca kłamliwy
................................ ................................ ................................ ................................
................................ ................................ ................................ ................................
........................ itd. ........................ itd. ........................ itd. ........................ itd.
www.wsip.com.pl 83
Załącznik nr 2
[Uwaga: schemat drzewka proponujemy powiększyć podczas kserowania do formatu A-3.]
Drzewko decyzyjne
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
84
Scenariusz nr 12. Jan Twardowski Kiedy mówisz
Temat: Jakie rady dla człowieka zawarte są w wierszu Jana Twardowskiego Kiedy mówisz?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- wypowiada się na temat obra- prowadzi pogadan- Na początku lekcji nauczyciel prowadzi pogadankę
dzenie
zu Tadeusza Makowskiego kę na temat obrazu na temat obrazu Tadeusza Makowskiego Promień
Promień słońca słońca. Może to zrobić, wykorzystując następujące
wyjaśnia, czy istnieje związek dzieli uczniów na pytania: Kto jest przedstawiony na obrazie? Na jakim
obrazu z tytułem rozdziału grupy tle przedstawione są dzieci? Gdzie mogą się one znaj-
Po smutku radość dować? Co zwraca szczególną uwagę oglądającego? Jak
czyta zadanie rozdaje zadanie dla " zadanie został przedstawiony tytułowy promień słońca? Jaki na-
zapisuje skojarzenia do wyra- grup i potrzebne dla grupy strój u oglądającego wywołuje obraz? Jak zmieniłby się
zu promień, tworząc słoneczko materiały (Zał. nr 1) nastrój, gdyby na obrazie nie było promienia? Następ-
skojarzeniowe " arkusze nie uczniowie wskazują na związek obrazu z tytułem
odczytuje zapisane skojarze- szarego działu i, pracując w grupach, tworzą słoneczko skoja-
nia papieru rzeniowe do wyrazu promień. Po upływie określonego
" kolorowe czasu prezentują efekty pracy swojej grupy.
paski papie-
ru, pisaki,
klej
Realizacja słucha wzorcowego czytania czyta tekst wiersza Nauczyciel czyta wzorcowo tekst wiersza. Następ-
czyta cicho ze zrozumieniem prowadzi pogadan- nie uczniowie czytają go ponownie po cichu. Potem
określa adresata utworu kę na temat utworu określają adresata utworu i wymieniają rady (cytując
wypowiada się na temat rad odpowiednie fragmenty tekstu), jakie poeta daje czło-
zawartych w wierszu odnośnie wiekowi odnośnie postępowania w trudnych chwilach,
postępowania w trudnych próbują je skomentować (np. nie należy płakać, użalać
chwilach się na zły los; trzeba pamiętać, że nie ma sytuacji bez wyj-
cytuje odpowiednie fragmenty ścia; należy wierzyć w pomoc i dobroć Boga; rozejrzeć się
wiersza wokoło; zachować spokój). Potem wyjaśniają przenośne
www.wsip.com.pl
85
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
wyjaśnia przenośne znaczenia znaczenie fragmentów: małe wielkie nieszczęścia po-
fragmentów wiersza trzebne do szczęścia; zapomnij że jesteś gdy mówisz że
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji kochasz. Po zanotowaniu tematu lekcji zapisują trzy,
zapisuje trzy najważniejsze, ich zdaniem, najważniejsze porady dla człowieka wy-
jego zdaniem, porady dla nikające z treści wiersza i prezentują zapis. Na zakoń-
człowieka czenie tego etapu lekcji dzieci porównują treść wiersza
prezentuje własny zapis sprawdza popraw- z obrazem Tadeusza Makowskiego.
ność zapisu
porównuje treść wiersza wskazuje na zwią-
z obrazem zek treści wiersza
z obrazem
Zakoń- przedstawia szczęście za po- wyjaśnia treść pole- " bloki Na zakończenie lekcji uczniowie przedstawiają szczęś-
czenie
mocą różnych barw cenia rysunko- cie za pomocą barw. Po kilku minutach prezentują
prezentuje efekt swojej pracy, ustosunkowuje się we, farby swoje prace, uzasadniając wybór kolorów. Wypowia-
uzasadniając wybór barw do prezentacji plakatowe, dają się też na temat chwil, w których czują się szczęś-
wypowiada się na temat chwil, zachęcą do wypo- pędzle liwi.
w których czuje się szczęśliwy wiedzi na temat
szczęścia
zapisuje treść zadania domo- rozdaje załącznik " Recepta
wego z treścią zadania na szczęście
domowego, udziela dla każ-
dodatkowych wyjaś- dego ucznia
nień (Zał. nr 2)
Zadanie
Wyobraz sobie, że jesteś lekarzem, a twoimi pacjentami są smutni, zagubieni ludzie. Przepisz im receptę na szczęście.
domowe
86
Załącznik nr 1
Zadanie (czas na realizację 10 minut)
" Na kolorowych paskach papieru zapiszcie skojarzenia do wyrazu pro-
mień.
" Następnie ułóżcie z pasków słoneczko skojarzeniowe (jeden pasek to
jeden promień).
www.wsip.com.pl 87
Załącznik nr 2
Zredaguj oryginalną receptę na szczęście. Pamiętaj o poczuciu humoru!
Recepta na szczęście
RECEPTA 000000000000000000000000000000000000001
ŚWIADCZENIODAWCA
Imię i nazwisko lekarza: ...........................................................................
Adres: .........................................................................................................
Miejsce pracy: ............................................................................................
PACJENT
Imię i nazwisko: ........................................................................................
Adres: .........................................................................................................
DIAGNOZA:
.....................................................................................................................
Rp.
Data: ..................................
Podpis głównego lekarza SMUTASÓW :
..............................................................
88
Scenariusz nr 13. Harper Lee Zabić drozda
Temat: Czy ucieczka z domu poprawi relacje Dilla z rodzicami?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- rozdaje karty z dia- " karty Uczniowie mieli przeczytać fragment powieści w do-
dzenie rozwiązuje diagram gramem z diagra- mu. Zajęcia rozpoczynamy od rozwiązania diagramu.
odczytuje rozwiązanie sprawdza popraw- mem dla Sprawdzamy w ten sposób stopień przygotowania
poprawia, uzupełnia zapis ność odpowiedzi każdego uczniów do lekcji. Dzieci mogą korzystać z tekstu.
ucznia Po upływie określonego czasu wskazany uczeń podaje
(Zał. nr 1) poszczególne odpowiedzi i odczytuje hasło, a pozo-
stali sprawdzają swoje zapisy, ewentualnie poprawiają
je, uzupełniają.
Realizacja wymienia występujących prowadzi pogadan- Po rozwiązaniu diagramu nauczyciel prowadzi roz-
bohaterów kę na temat prze- mowę na temat przeczytanego tekstu, aby przed re-
opowiada o przebiegu uciecz- czytanego w domu alizacją zadania grupowego uczniowie mieli pełen
ki Dilla tekstu obraz zdarzeń przedstawionych w opowiadaniu. Naj-
odczytuje wypowiedzi Dilla pierw dzieci wymieniają występujących bohaterów,
mówiące o przyczynach jego opowiadają o przebiegu ucieczki chłopca oraz podają
ucieczki z domu jej przyczyny. Potem opowiadają o relacjach panują-
komentuje odczytane frag- cych w domu Smyk. Następnie zapisują temat lekcji
menty i przystępują do zespołowej analizy ucieczki chłopca,
opowiada o relacjach panują- która pozwoli na stwierdzenie, czy podjął on słuszną
cych w domu Smyk decyzję. (Zakładamy, że uczniowie negatywnie ocenią
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji decyzję chłopca o ucieczce. Jeżeli nie, to nauczyciel po
dzieli uczniów na prezentacjach musi zweryfikować sądy uczniów na ten
grupy temat, przytaczając dodatkowe argumenty, głównie
czyta zadanie rozdaje zadanie dla " zadanie dotyczące zagrożeń, jakie może nieść ze sobą uciecz-
grup, arkusze do dla grup ka). Po 15 minutach następuje prezentacja efektów
analizy SWOT (Zał. nr 2) pracy grup. Pózniej uczniowie odpowiadają na pytanie
www.wsip.com.pl
89
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
analizuje w grupie mocne udziela dodatko- " arkusz zawarte w temacie lekcji. Z kolei próbują doradzić bo-
i słabe strony ucieczki chłopca wych wyjaśnień do analizy haterowi, co powinien zrobić, zamiast uciekać z domu
ustala wspólne stanowisko SWOT oraz redagują pod kierunkiem nauczyciela i zapisują
w sprawie oceny jego decyzji (Zał. nr 3) w zeszytach 2 3-zdaniowy wniosek.
prezentuje wynik pracy grupy ustosunkowuje się
odpowiada na pytanie zawarte do poszczególnych
w temacie lekcji prezentacji
doradza bohaterowi
redaguje i zapisuje wniosek pomaga zredagować
wniosek
Zakoń- odczytuje informacje na temat prowadzi poga- Na zakończenie uczniowie odczytują informacje na
czenie
narratora i narracji dankę na temat temat narratora i narracji zamieszczone na stronie 67.
określa, kto jest narratorem narratora i rodzaju i na tej podstawie określają, kto jest narratorem w po-
odróżnia narrację pamiętni- zastosowanej nar- znanym fragmencie powieści oraz jaki rodzaj narracji
karską od trzecioosobowej racji zastosował autor.
określa rodzaj narracji zasto-
sowany w powieści
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie Co powinien powiedzieć Dill po powrocie do domu? Zapisz w kilku zdaniach treść jego wypowiedzi, stosując wybrany rodzaj
domowe
narracji.
90
Załącznik nr 1
Diagram
Odgadywane wyrazy wpisuj poziomo do diagramu, mając na uwadze to, że
kratki z cyframi w górnym lewym rogu to miejsca na pierwsze litery kolej-
nych wyrazów.
Po wpisaniu wszystkich słów przenieś wybrane litery do kratek zamieszczo-
nych poniżej zgodnie z odpowiednikiem numerowym podawanym w pra-
wym dolnym rogu każdej kratki. Odczytaj hasło.
1. Smyk myślała, że ma pod łóżkiem .......... .
2. Miara objętości ciał sypkich, np. zboża.
3. Dill dostał go do zjedzenia jako resztkę po kolacji.
4. Jak miała na imię ciocia uciekiniera?
5. Ile mil wędrował chłopiec?
6. Przedmiot, po który Jem poszedł do kuchni.
7. Miejscowość, z której chłopiec wywędrował w kajdanach na rękach?
8. Dopisz brakującą część wyrazu: Chodzi mu o to, żebyś się wy .......... .
1 2
15 42
3 4
1 13
5 6
3
14
7
10
11 6
8
5 9 12 8
7
1 2 3 4 1 5 6 1 2 7 8 2 9 10 11 4 12 10 12 13 8 15 5
j
13 6 14 8 1 6 9 5 14 14 8 2 13 10 9 2 5 1 8 11 5
HASAO: .................................................................................................................................?
[Odpowiedzi: węża, buszel, racuch, Rachel, trzysta, szczotka, Meridian, ....kąpał. Hasło: Czy
ucieczka z domu poprawi relacje Dilla z rodzicami?]
www.wsip.com.pl 91
Załącznik nr 2
Zadanie (czas na realizację 15 minut)
Rozważcie problem:
Czy ucieczka z domu poprawi relacje Dilla z rodzicami?
Ustalcie wspólne stanowisko w tej sprawie, zapisując swoje rozważa-
nia na dołączonym arkuszu.
Załącznik nr 3
[Uwaga: proponujemy powiększyć załącznik podczas kserowania do formatu A-3.]
Analiza SWOT
Mocne strony (szanse): Słabe strony (zagrożenia):
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
............................................................................ ............................................................................
92
Scenariusz nr 14. Danuta Wawiłow Wędrówka; Agata Płusa Stary świat
Temat: W jaki sposób można by pomóc postaci mówiącej w wierszu Wędrówka?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- umieszcza rysunek " rysunek Zajęcia rozpoczynamy od ćwiczeń słownikowych.
dzenie opowiada o sytuacji przedsta- na tablicy przedsta- Nauczyciel mocuje na tablicy rysunek znajdujący się
wionej na rysunku wiający w Załączniku nr 1, a wybrany uczeń opowiada o sy-
zapisuje określenia pasują- dba o poprawność trudną tuacji ukazanej na rysunku. Potem dzieci wymyślają
ce do sytuacji ukazanej na zapisu sytuację i zapisują wokół rysunku, na tablicy, określenia pasu-
rysunku (Zał. nr 1) jące do przedstawionej sytuacji. Prowadzący zajęcia
czuwa, aby podawane przez uczniów określenia były
poprawne.
Realizacja słucha czytania nauczyciela czyta tekst wiersza Nauczyciel czyta wzorcowo tekst wiersza. Po ponow-
czyta cicho ze zrozumieniem nej, samodzielnej lekturze utworu uczniowie w trak-
nazywa uczucia postaci mó- prowadzi ukierun- cie ukierunkowanej analizy nazywają uczucia postaci
wiącej kowaną analizę mówiącej; określają sytuację, w jakiej się znalazła [np.
określa sytuację, w jakiej się przeczytanego trudna, dramatyczna, ciężka] i wyjaśniają, jak postano-
znalazła tekstu wiła ją rozwiązać [ucieczka, wędrówka w świat]. Potem
opowiada o tym, co postano- wymieniają, kogo i co postanowiła zabrać ze sobą oraz
wiła zrobić postać mówiąca uzasadniają dlaczego. Następnie opowiadają o tym,
wymienia, kogo i co chcia- jak będzie wyglądała kraina, która jest celem wędrów-
łaby ze sobą zabrać postać ki postaci mówiącej, a także o tym, co tam będzie się
mówiąca działo. Wypowiedzi ilustrowane są odpowiednimi cy-
uzasadnia wybory dokonane tatami z tekstu. Po zanotowaniu tematu lekcji ucznio-
przez postać mówiącą wie wymyślają i zapisują na tablicy problemy postaci
podaje informacje na temat mówiącej biorące się z jej relacji z innymi (przede
krainy, która jest celem jej wszystkim na podstawie ostatnich fragmentów wier-
wędrówki sza, ale mogą być też problemy, kłopoty pośrednio
www.wsip.com.pl
93
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
cytuje odpowiednie fragmenty wynikające z treści wiersza), a następnie metodą bu-
tekstu rzy mózgów wymyślają jak najwięcej pomysłów na
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji udzielenie pomocy. Nauczyciel zapisuje podawane
rysuje pierwszą propozycje na tablicy. Ich zgłaszanie trwa do wyczer-
część schematu pania się pomysłów lub do upływu określonego czasu.
zapisu na tablicy Następnie dzieci analizują zapis i wybierają najlepsze
(patrz: Wskazówka rozwiązania, uzasadniając wybór, a nauczyciel dyktuje
zapisuje problemy postaci nr 1) kilka z nich do zeszytów.
mówiącej biorące się z jej dba o poprawność
relacji z innymi zapisu
podaje pomysły na udzielenie zapisuje propozycje
jej pomocy dzieci na tablicy
(dalszy ciąg zapisu)
wybiera najlepsze pomysły, pomaga w wyborze
uzasadniając wybór najlepszych rozwią-
zań
zapisuje najlepsze propozycje dyktuje wybrane
do zeszytu propozycje do
zeszytu
Zakoń- słucha czytania nauczyciela czyta tekst wiersza Na zakończenie nauczyciel odczytuje wiersz Agaty
czenie podaje informacje na temat prowadzi ukierun- Płusy Stary świat. Uczniowie podają informacje na
postaci mówiącej kowaną pogadankę temat postaci mówiącej i opowiadają o wyrażanych
nazywa uczucia postaci mó- na temat przeczyta- przez nią uczuciach. Porównują też tekst z wierszem
wiącej nego tekstu Danuty Wawiłow, biorąc pod uwagę nastroje i uczucia
porównuje utwory wyrażone przez postacie mówiące w obu utworach.
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie
Napisz, czy i jak starasz się być potrzebny swoim najbliższym. Polecenie 8. ze s. 71 podręcznika.
domowe
94
Wskazówka nr 1
Wzór zapisu na tablicy:
Pierwsza część zapisu
Problemy, kłopoty postaci mówiącej biorące się z jego relacji z innymi:
[Przykłady, które mogą podać uczniowie
jest wyśmiewany
nikt go nie rozumie
brakuje mu wielu rzeczy
boi się czegoś nieokreślonego
tęskni za czymś lub za kimś
nie ma się z kim bawić
czuje się niepotrzebny
itp.]
Dalszy ciąg zapisu
BURZA MÓZGÓW
W jaki sposób można by pomóc postaci mówiącej?
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
www.wsip.com.pl 95
Za cznik nr 1
[Uwaga: rysunek proponujemy powi kszy podczas kserowania do formatu A-3.]
[Sytuacja (np.): trudna, bez wyj cia, dramatyczna, przykra, skomplikowana, k opotliwa, wyj t-
kowa, naje ona trudno ciami, katastrofalna, dra liwa, ci ka, nieprzyjemna, niebezpieczna,
krytyczna, op akana, powa na.]
96
Scenariusz nr 15. Kartka z kalendarza 1 listopada (Majka z Kozienic Do babci, Ania Gozdalik Marta)
Temat: Śpieszmy się kochać ludzi tak szybko odchodzą nasze rozważania w przededniu Wszystkich Świętych.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- rozdaje Karty pracy " Karta pra- Zajęcia rozpoczynamy od ćwiczeń słownikowych.
dzenie
indywidualnej oraz cy indywidu- Uczniowie otrzymują kartę pracy indywidualnej (ta-
sporządza notatkę w formie słowniki alnej: tabela bela) i uzupełniają ją, korzystając podczas pracy ze
tabeli: do uzupeł- słownika języka polskiego oraz słownika wyrazów bli-
zapisuje wyrazy blisko- nienia skoznacznych. Po upływie określonego czasu wskaza-
znaczne do wyrazów cmen- (Załącznik ny uczeń odczytuje zapis z tabeli, a pozostali dopisują
tarz, grób nr 1) ewentualne brakujące wyrazy. Nauczyciel udziela do-
zapisuje określenia do poda- " słowni- datkowych wyjaśnień: objaśnia dokładniej znaczenia
nych wyrazów ki języka wyrazów, z którymi dzieci zetknęły się po raz pierwszy.
korzysta ze słownika języka polskiego Na zakończenie tego etapu lekcji uczniowie układa-
polskiego i słownika wyrazów i wyrazów ją z 4 dowolnie wybranymi z tabeli wyrazami zdania,
bliskoznacznych udziela dodatko- bliskoznacz- a następnie ochotnicy je odczytują.
prezentuje efekt samodzielnej wych wyjaśnień nych
pracy sprawdza popraw-
układa zdania z wybranymi ność zapisanych
wyrazami w tabeli wyrazów
odczytuje ułożone zdania oraz odczytywanych
zdań
Realizacja słucha wzorcowego czytania czyta tekst wiersza Nauczyciel czyta głośno teksty wierszy zmieszczone na
czyta głośno Kartce z kalendarza, a następnie robią to wskazani ko-
opowiada o sytuacji ukazanej prowadzi ukierun- lejno 2 3 uczniowie. Potem dzieci opowiadają o sytu-
w utworze kowaną pogadankę acjach ukazanych w obu utworach, nazywają uczucia
nazywa uczucia postaci mó- na temat przeczyta- postaci mówiących oraz określają nastrój, jaki wywo-
wiącej nych wierszy łują u czytelnika wiersze. Następnie pracują zgodnie
www.wsip.com.pl
97
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
określa nastrój, jaki wywołuje z instrukcją nad wykonaniem zadania grupowego.
u czytelnika wiersz Po 10 minutach następują prezentacje, nauczyciel
czyta zadanie rozdaje zadanie dla " zadanie ustosunkowuje się do poszczególnych propozycji, a
zapisuje możliwości uczcze- grup i potrzebne dla grup potem dyktuje wybrane do zeszytów.
nia pamięci zmarłych w dniu materiały (Zał. nr 2)
Wszystkich Świętych udziela dodatko- " białe
wartościuje podane propozy- wych wyjaśnień kartki
cje, przedstawiając je w posta- (prostokąty
ci piramidy wielkości
uzasadnia wybory podjęte połowy
przez grupę kartki A-4)
prezentuje rezultat pracy ocenia poszczególne do zapisania
grupy prezentacje propozycji
zapisuje do zeszytu wybrane dyktuje do zeszytów i ułożenia
propozycje wybrane propozycje piramidy
" szary pa-
pier, klej
Zakoń- zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji " tekst Na zakończenie lekcji nauczyciel podaje temat lekcji.
czenie słucha czytania nauczyciela czyta tekst wiersza wiersza Wyjaśnia, skąd pochodzi przywołany w temacie cytat,
zapisuje treść zadania domo- objaśnia treść zada- Jana Twar- a następnie odczytuje wiersz księdza Jana Twardow-
wego nia domowego dowskiego skiego. Tekstu nie analizujemy.
Śpieszmy się [Uwaga! Zamiast czytania wiersza Jana Twardow-
skiego możemy odtworzyć montaż słowno-muzyczny
zamieszczony na płycie CD Kartki z kalendarza. Na-
granie 37.]
Zadanie (Dla chętnych!) Udam się na grobowiec (przed pomnik) poświęcony bezimiennym żołnierzom poległym na wojnie i uczczę ich
domowe
pamięć w zaproponowany na lekcji sposób. Przygotuję kilkuzdaniową ustną wypowiedz na ten temat.
98
Załącznik nr 1
Karta pracy indywidualnej
CMENTARZ GRÓB
..................................................................... .....................................................................
..................................................................... .....................................................................
..................................................................... .....................................................................
..................................................................... .....................................................................
..................................................................... .....................................................................
JAKI? JAKI?
..................................................................... .....................................................................
..................................................................... .....................................................................
..................................................................... .....................................................................
..................................................................... .....................................................................
..................................................................... .....................................................................
[cmentarz: groby, cmentarzysko, nekropola, katakumby, kirkut, miejsce wiecznego spoczynku,
miasto umarłych; jaki?: miejski, wiejski, parafialny, komunalny, katolicki, prawosławny, wojsko-
wy, żydowski, Powązkowski; grób: mogiła, kopiec, kurhan, grobowiec, sarkofag, mauzoleum,
piramida, kwatera; jaki?: granitowy, marmurowy, kamienny, rodzinny, królewski, zasłużonych]
Załącznik nr 2
Zadanie (czas na realizację 10 minut)
Porozmawiajcie na temat: W jaki sposób można uczcić pamięć zmar-
łych (krewnych, przyjaciół, znajomych, bezimiennych żołnierzy pole-
głych na wojnie) w dniu Wszystkich Świętych?
" Na białych kartkach zapiszcie sześć propozycji. (Jedna kartka jedna
propozycja!) Odwołajcie się do własnych doświadczeń.
" Następnie naklejcie propozycje na arkusz szarego papieru w postaci
piramidy, umieszczając od wierzchołka tę, którą uznacie za najlepszą.
" Sprawozdawca musi krótko uzasadnić hierarchię waszych propozycji.
Wzór piramidy:
1
2 2
3 3 3
www.wsip.com.pl 99
Scenariusz 16. Bo Carpelan Bójka
Temat: Czy bójka to dobry sposób na uwolnienie się od prześladowców?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- określa rodzaj narracji prowadzi pogadan- Zajęcia rozpoczynają się od pogadanki na temat prze-
dzenie określa czas i miejsce wyda- kę na temat prze- czytanego w domu tekstu: dzieci określają rodzaj nar-
rzeń czytanego w domu racji, czas i miejsce wydarzeń; wymieniają bohaterów,
wymienia występujących tekstu dzieląc ich na pierwszoplanowych i drugoplanowych;
bohaterów opowiadają o przebiegu wydarzeń.
dzieli bohaterów na pierwszo-
planowych i drugoplanowych
opowiada o przebiegu wyda-
rzeń
Realizacja zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji " zadanie Uczniowie zapisują temat lekcji i przystępują do reali-
czyta zadanie dzieli uczniów na dla grup I zacji zadania grupowego, które polega na uzupełnieniu
zapisuje w formie drzewka grupy (Załącznik drzewka decyzyjnego będącego zapisem rozważań nad
decyzyjnego rozważania na rozdaje zadanie nr 1) zagadnieniem zawartym w temacie lekcji. Po 20 minu-
temat: Czy bójka to dobry dla grup, schematy " schemat tach sprawozdawcy poszczególnych grup prezentują
sposób na uwolnienie się od drzewka decyzyjnego drzewka efekty pracy zespołów dobre i złe następstwa udzia-
prześladowców? udziela dodatko- decyzyjnego łu w bójce oraz podjętą decyzję. Nauczyciel dokonuje
wych wyjaśnień " (Załącz- na bieżąco oceny jakości przytaczanych wypowiedzi;
prezentuje wynik pracy grupy ocenia jakość nik nr 2) tak kieruje rozważaniami, aby zakończyły się stwier-
przytaczanych dzeniem, że udział w bójce nie jest dobrym sposobem
dobrych i złych na- na uwolnienie się od prześladowców. Na zakończenie
stępstw zachowania, tego etapu lekcji uczniowie redagują samodzielnie
ukierunkowując roz- wniosek (2 3 zdania) będący podsumowaniem roz-
ważania na określo- ważań zapisanych w drzewku decyzyjnym. Nauczyciel
ny rezultat pomaga w pracy tym, którzy zwrócą się o pomoc, a po-
tem prosi o odczytanie kilku zapisów.
100
Realizacja redaguje i zapisuje notatkę pomaga przy reda-
wniosek na podstawie wy- gowaniu zapisów
niku rozważań zapisanych
w drzewku decyzyjnym
prezentuje własny zapis sprawdza popraw-
ność zapisów
Zakoń- tworzy zbiór rad, wskazówek rozdaje zadanie dla " zadanie Na zakończenie uczniowie wykonują kolejne zadanie
czenie
dla osób, które są zaczepiane grup dla grup II w grupie: redagują zbiór wskazówek (podpowiedzi,
przez innych udziela dodatko- (Załącznik rad) dla kolegów (koleżanek), zaczepianych, nęka-
prezentuje wynik pracy grupy wych wyjaśnień nr 3) nych przez rówieśników.
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadnia
wego domowego
Zadanie Odszukaj na początku i w zakończeniu fragmentu powieści dwa opisy przyrody. Wskaż podobieństwa i różnice między nimi.
domowe
Jaki dostrzegasz związek między opisami przyrody a przedstawionymi wydarzeniami? (Polecenie 5. i 6. ze s. 76. podręcznika).
www.wsip.com.pl
101
Załącznik nr 1
Zadanie (czas na realizację 20 minut)
Czy bójka to dobry sposób na uwolnienie się od prześladowców?
Określcie dobre i złe następstwa takiego zachowania. Najpierw przed-
stawcie swoje rozważania w formie drzewka, a następnie podejmijcie
decyzję (TAK czy NIE), odpowiednio ją uzasadniając.
Załącznik nr 3
Zadanie (czas na realizację 15 minut)
Zredagujcie zbiór wskazówek (podpowiedzi, rad) dla tych waszych
kolegów (koleżanek), którzy są zaczepiani, nękani przez rówieśników.
10 wskazówek dla osób, które są zaczepiane przez innych
[Co powiedzieć? Jak się zachować? Do kogo zwrócić się o pomoc?]
I ................................................................................................................................
II ................................................................................................................................
III ................................................................................................................................
IV ................................................................................................................................
V ................................................................................................................................
VI ................................................................................................................................
VII ................................................................................................................................
VIII ................................................................................................................................
IX ................................................................................................................................
X ................................................................................................................................
102
Załącznik nr 2
[Uwaga: schemat drzewka proponujemy powiększyć podczas kserowania do formatu A-3.]
Drzewko decyzyjne
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
www.wsip.com.pl 103
Scenariusz nr 17. Andrzej Bursa Jedenastoletni zakochany
Temat: Jeżeli nie miłość, to co? Rozmawiamy o wartościach.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- dzieli uczniów na Uczniowie na początku lekcji zostają podzieleni na
dzenie czyta zadanie grupy, rozdaje zada- " zadanie grupy i wykonują zadanie zgodnie z podaną instrukcją:
nie dla grup i po- dla grup I dopisują dalszy ciąg zdania, odwołując się do własnych
trzebne materiały (Zał. nr 1) doświadczeń, a także do sytuacji, których byli świad-
uzupełnia podane zdanie udziela dodatko- " kartki kami lub o których słyszeli. Po dziesięciu minutach
wych wyjaśnień do zapisu, sprawozdawcy odczytują zapisane przez grupy zdania.
prezentuje wynik pracy grupy ustosunkowuje się pisaki Na zakończenie tego etapu lekcji uczniowie wypowia-
wypowiada się (wnioskuje) na do treści odczytywa- dają się na temat bycia za dużym i za małym .
temat zaprezentowanych zdań nych zdań
Realizacja słucha nagrania włącza kasetę " odtwa- Nauczyciel włącza płytę z wzorcową recytacją utwo-
czyta cicho ze zrozumieniem z nagraniem rzacz CD, ru, po wysłuchaniu której dzieci czytają samodzielnie
płyta z na- tekst po cichu. Pózniej wymieniają bohaterów lirycz-
wymienia bohaterów lirycz- prowadzi pogadan- graniem nych utworu, określają tematykę ich rozmowy i opo-
nych utworu kę na temat prze- utworu wiadają o uczuciach i postawie jedenastolatka oraz
określa temat rozmowy czytanego wiersza osoby dorosłej. Rozmowa o uczuciach chłopca powin-
opowiada o postawie i uczu- na zakończyć się stwierdzeniem, że na miłość, szuka-
ciach chłopca nie partnera życiowego w wieku jedenastu lat jest jesz-
opowiada o postawie osoby cze za wcześnie. Następnie uczniowie pracują zgodnie
dorosłej z instrukcją nad wykonaniem drugiego zadania grupo-
wego. Po 15 minutach następują prezentacje, nauczy-
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji ciel ustosunkowuje się do poszczególnych propozycji,
ocenia jakość zaproponowanych rozwiązań.
104
Realizacja czyta zadanie rozdaje zadanie dla " zadanie
porządkuje propozycje (war- grup, załącznik nr 3 dla grup II
tości) od najważniejszych do i potrzebne materiały (Zał. nr 2)
najmniej ważnych udziela dodatko- " kartki
przedstawia wynik pracy gru- wych wyjaśnień z zapisany-
py w postaci piramidy mi propo-
uzasadnia wybory podjęte ustosunkowuje się zycjami
przez grupę do poszczególnych (Załącznik
prezentacji nr 3)
" szary
papier, klej,
nożyczki
Zakoń- podkreśla w tekście wypowie- Na zakończenie uczniowie podkreślają w tekście wier-
czenie
dzi chłopca sza wypowiedzi chłopca, oddzielając je w ten sposób
wchodzi w rolę bohatera, bio- od słów pana. Jest to podstawa do miniinscenizacji
rąc udział w scence przedsta- utworu, w której biorą udział dwaj chętni chłopcy.
wionej w wierszu Po występie uczniowie opowiadają o uczuciach, jakie
opowiada o swoich wraże- towarzyszyły im podczas prezentacji. Nauczyciel może
niach ocenia występy też zaprezentować nagranie piosenki Czerwonych Gi-
uczniów tar Jak mi się podobasz.
[ słucha nagrania piosenki] [ włącza kasetę [" odtwa-
z nagraniem] rzacz CD,
zapisuje treść zadania podaje treść zadania płyta z na-
domowego domowego graniem
utworu]
Zadanie
Zredaguj wniosek będący podsumowaniem rozważań przeprowadzonych na lekcji. Zapisz 3 4 zdania.
domowe
www.wsip.com.pl
105
Załącznik nr 1
Zadanie dla grup I i II (I) (czas na realizację 10 minut)
Często dorośli mówią do was: Jesteś za duży, żeby... . Dokończcie po-
dane zdanie kilkakrotnie, odwołując się do własnych doświadczeń; do
sytuacji, których byliście świadkami lub o których słyszeliście.
Jesteś za duży, żeby .................................................................................................
Jesteś za duży, żeby .................................................................................................
itd.
Zadanie dla grup III i IV (I) (czas na realizację 10 minut)
Często dorośli mówią do was: Jesteś za mały, żeby... . Dokończcie po-
dane zdanie kilkakrotnie, odwołując się do własnych doświadczeń; do
sytuacji, których byliście świadkami lub o których słyszeliście.
Jesteś za mały, żeby .................................................................................................
Jesteś za mały, żeby .................................................................................................
itd.
Załącznik nr 2
Zadanie dla grup (II) (czas na realizację 15 minut)
Jeżeli nie miłość (nie czas na szukanie partnera życiowego), to co?
Porozmawiajcie na temat: Co powinno być ważne w życiu jedena-
stolatka?
W tym celu
spośród podanych propozycji wybierzcie dziewięć i naklejcie je na ar-
kusz szarego papieru w postaci piramidy, umieszczając od wierzchołka
najważniejsze.
Podczas prezentacji sprawozdawca musi uzasadnić krótko wasze wybory.
Przykładowe kształty piramid:
1
1 1
2 2 2
2 2 2
3 3 3 3 3
3 3 3 3
106
Propozycje (wartości):
dbałość o stan
pogoń pomoc pogoń
środowiska
za pieniędzmi w domu za sławą
przyrodniczego
miłość szukanie
koleżeństwo, dbanie
do rodziny, poklasku,
przyjazń o zdrowie
najbliższych uznania
udział rozwijanie
poszukiwanie w konkursach, własnych
nauka
pracy olimpiadach zainteresowań,
itp. pasji
niesienie
zabieganie zabieganie
uprawianie pomocy
o szacunek o dobra
sportu potrzebującym,
innych materialne
np. kolegom
www.wsip.com.pl
[Uwaga: proponujemy powiększyć załącznik podczas kserowania do formatu A-3.]
Za ł ą czni k nr 3
107
Scenariusz nr 18. Małgorzata Musierowicz Język Trolli
Temat: O czym Trolla rozmawiałaby z Józefem za dziesięć lat?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- ogląda wystawkę książek prezentuje książki " dostęp- Na początku lekcji uczniowie oglądają wystawkę ksią-
dzenie
Małgorzaty Musierowicz M. Musierowicz ne książki żek Małgorzaty Musierowicz oraz wypowiadają się na
wypowiada się na temat swo- prowadzi poga- Małgorzaty temat swoich ewentualnych doświadczeń czytelniczych
ich doświadczeń czytelniczych dankę na temat Musiero- związanych z cyklem Jeżycjady.
związanych z Jeżycjadą Jeżycjady wicz
czyta cicho ze zrozumieniem Uczniowie czytają tekst po cichu. Potem określają czas
Realizacja określa czas i miejsce akcji prowadzi pogadan- i miejsce akcji oraz podają informacje na temat boha-
podaje informacje na temat kę na temat tekstu terów (wiek, wygląd, sposób bycia, znajomość, która ich
bohaterów łączy, przyczyny wyjazdu Trolli). Następnie na podsta-
określa cechy języka, jakim wie polecenia 3. ze strony 88 określają cechy języka,
się posługują rozmówcy którym się posługują uczestnicy rozmowy i zapisują
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji temat lekcji. Pózniej podają zasady dotyczące redago-
podaje zasady dotyczące reda- uzupełnia wypowie- wania dialogu i, pracując parami, zapisują w zeszytach
gowania dialogu dzi uczniów doty- rozmowę Trolli z Józefem, która mogłaby się odbyć
czące redagowania za dziesięć lat, po powrocie dziewczyny z Niemiec
dialogu do Polski. Prezentują efekt swojej pracy.
redaguje rozmowę Trolli poleca zredagowa-
z Józefem, która mogłaby się nie dialogu
odbyć za dziesięć lat
prezentuje efekt swojej pracy sprawdza popraw-
ność zapisu
108
Zakoń- cytuje fragment tekstu prowadzi pogadan- Uczniowie cytują fragment tekstu mówiący o roli ro-
czenie wypowiada się na temat kę na temat znacze- dziny w życiu Józefa. Wypowiadają się na ten temat.
znaczenia rodziny w życiu nia rodziny w życiu Wyjaśniają też znaczenie przysłowia zapisanego na
bohatera Józefa tablicy: Gdy rodzina żyje w zgodzie, to jej bieda nie do-
wyjaśnia sens przenośny zapisuje na tablicy bodzie.
przysłowia przysłowie
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie
Polecenie 7. ze s. 88. podręcznika.
domowe
www.wsip.com.pl
109
Scenariusz nr 19. Joanna Kulmowa Smutki, Co to jest radość?
Temat: Tworzymy ilustracje do poznanych wierszy Joanny Kulmowej.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- dzieli uczniów na Uczniowie wykonują w grupach zadanie zgodnie
dzenie czyta zadanie grupy, rozdaje " zadanie z podaną instrukcją: uzupełniają schemat, wpisując
zapisuje przykłady sytuacji zadanie dla grup, dla grup I w promienie przykłady codziennych sytuacji, które
wywołujących radość i smutek schematy i flamastry i schemat wywołują radość i smutek. Po dziesięciu minutach
do uzupeł- sprawozdawcy odczytują zapisane przez grupy przy-
prezentuje efekt pracy grupy udziela dodatko- nienia (Zał. kłady. Następnie dzieci nazywają zasadę [kontrast],
nazywa zasadę zastosowaną wych wyjaśnień nr 1) na jakiej zestawione zostały ze sobą przykłady sytuacji
przy zapisie na temat zasady " flamastry oraz próbują stworzyć słownikowe wyjaśnienia słów
kontrastu radość i smutek.
definiuje znaczenia wyrazów pomaga zdefiniować
smutek, radość wyrazy
Realizacja słucha wzorcowego czytania czyta teksty wierszy Nauczyciel czyta wzorcowo wiersze, a potem ucz-
czyta cicho ze zrozumieniem niowie ponownie czytają teksty po cichu. Następnie
porównuje nastrój obu wier- pyta o zasadę, na porównują nastrój obu wierszy i nazywają zasadę, na
szy jakiej zestawiono jakiej zostały ze sobą zestawione. Potem odczytują
nazywa zasadę, na jakiej utwory z polecenia 2. na s. 91. przykłady okoliczności, któ-
zostały zestawione utwory re mogły towarzyszyć powstaniu wierszy i wymyślają
odczytuje przykłady okolicz- rozmawia na temat własne przykłady. W trakcie pogadanki opowiada-
ności, które mogły towarzy- okoliczności towa- ją o wyglądzie i zachowaniu się smutków, nazywają
szyć powstaniu wierszy rzyszących powsta- środek poetycki zastosowany w utworze [uosobienie],
podaje własne przykłady niu utworów opowiadają o sposobie postępowania ze smutkami,
okoliczności a także wyjaśniają, czym dla postaci mówiącej w dru-
gim wierszu jest radość.
110
Realizacja opowiada o wyglądzie i zacho- prowadzi ukierun- Po zapisaniu tematu lekcji przystępują do wykonania
waniu się smutków kowaną pogadankę drugiego zadania grupowego: tworzą dowolną tech-
nazywa środek poetycki zasto- na temat wierszy niką ilustracje do tekstów z uwzględnieniem zasa-
sowany w wierszu dy kontrastu, wykorzystując przyniesione materiały
opowiada o tym, jak należy (wcześniej zostali o tym poinformowani). Po upływie
postępować ze smutkami określonego czasu sprawozdawcy prezentują przygo-
wyjaśnia, czym dla posta- towane przez grupy prace plastyczne. Nauczyciel je
ci mówiącej w wierszu jest ocenia, zwracając szczególną uwagę na to, czy rysunki
radość kontrastują ze sobą jakimiś elementami.
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji
czyta zadanie rozdaje zadanie dla " zadanie
tworzy ilustracje (maluje, grup dla grup II
rysuje, wykleja) do wierszy udziela dodatko- (Zał. nr 2)
prezentuje wykonane ilustra- wych wskazówek " materiały
cje ocenia wykonane plastyczne
ilustracje
Zakoń- przypomina, czym Zajęcia kończymy krótkim ćwiczeniem pantomimicz-
czenie
jest pantomima nym. Chętni uczniowie rywalizują między sobą o to,
wybiera uczniów do któremu z nich, zdaniem kolegów i koleżanek oraz
wyraża w formie pantomimy prezentacji panto- nauczyciela, uda się najlepiej wyrazić smutek i radość
smutek i radość mimy za pomocą pantomimy.
wskazuje najciekawsze pre- komentuje występy
zentacje, uzasadniając wybór uczniów
zapisuje treść zadania podaje treść zadania
domowego domowego
Zadanie Przygotuj głośne czytanie obu wierszy zgodnie ze wskazówkami podanymi w poleceniu 6. na s. 91. Ćwiczenia z Zeszytu ćwiczeń:
domowe
25 28.
www.wsip.com.pl
111
Za cznik nr 2
Zadanie (II) (czas na realizacj 25 minut)
" Wykorzystuj c przyniesione materia y, wykonajcie ilustracje do po-
znanych wierszy.
" Podzielcie si zadaniem tak, eby kilkoro z was wykona o ilustracj do
pierwszego, a kilkoro do drugiego wiersza.
" Oba rysunki musz nawi zywa do tre ci utworów.
" Uwaga! Po zestawieniu wykonanych ilustracji powinien by widoczny
kontrast.
" Przygotujcie kilkuzdaniow prezentacj wykonanych ilustracji, któr
przedstawi wybrana przez was osoba.
Za cznik nr 1
[Uwaga: proponujemy powi kszy s oneczko podczas kserowania do formatu A-3.]
Zadanie (I) (czas na realizacj 10 minut)
" Uzupe nijcie podany schemat, wpisuj c w promienie przyk ady co-
dziennych sytuacji, które mog wywo a rado i smutek.
" Odwo ajcie si do w asnych do wiadcze , prze y .
SYTUACJE WYWOAUJCE RADOŚĆ SYTUACJE WYWOAUJCE SMUTEK
112
Scenariusz nr 20. Czesław Miłosz Ganek
Temat: Czy chciałbyś mieszkać w takim domu, jaki przedstawił Czesław Miłosz w wierszu Ganek?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- rozwiązuje eliminatkę rozdaje eliminatkę " karty Na początku nauczyciel rozdaje eliminatkę. Każdy in-
dzenie prezentuje rozwiązanie sprawdza popraw- z eliminatką dywidualnie zmaga się z powierzonym zadaniem. Po
ność rozwiązania dla każde- kilku minutach wskazany uczeń odczytuje odpowiedzi.
wyjaśnia znaczenie słowa prowadzi rozmowę go ucznia Następnie uczniowie wyjaśniają, jak rozumieją znacze-
ganek na temat znaczenia (Załącznik nie słowa ganek. Po swobodnych wypowiedziach od-
wyrazu ganek nr 1) czytują definicję wyrazu ze słownika języka polskiego,
korzysta ze słownika języka rozdaje słowniki " słowniki a potem zapisują ją do zeszytów. Na zakończenie tego
polskiego języka polskiego języka pol- etapu lekcji nauczyciel prezentuje dostępny materiał
przepisuje słownikowe zna- skiego ilustracyjny.
czenie wyrazu do zeszytu
ogląda materiał ilustracyjny prezentuje dostępny " dostępny
materiał ilustracyjny materiał
ilustracyjny
(zdjęcia,
widokówki,
ilustracje
domów
z gankami)
Realizacja zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji Nauczyciel podaje temat lekcji. Pózniej czyta głośno
słucha wzorcowego czytania czyta tekst wiersza tekst wiersza, a następnie robią to wskazani kolejno
czyta głośno 2 3 uczniowie. Potem dzieci określają tematykę utworu
określa tematykę wiersza prowadzi ukierun- i odczytują opisy zawarte w wierszu opis krajobrazu
odczytuje opis krajobrazu kowaną analizę i zabawy dzieci.
odczytuje opis zabawy dzieci wiersza
wyjaśnia zasady gry w statki
www.wsip.com.pl
113
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
wyjaśnia sens przenośni Przy okazji drugiego opisu uczniowie przypominają
odczytuje znaczenie pojęcia zasady gry w statki , a także wyjaśniają sens prze-
epitet nośni zawartej w ostatnich dwóch wersach utworu.
wypisuje z wiersza epitety Następnie przypominają pojęcie epitetu i wypisują
wraz z rzeczownikami samodzielnie z wiersza epitety wraz z określanymi
odczytuje zapis sprawdza popraw- rzeczownikami. Po odczytaniu i sprawdzeniu kom-
ność wykonanego pletności zapisów uczniowie otrzymują kartę pracy
zadania indywidualnej i wykonują zadanie zgodnie z podanym
uzupełnia rzeczownikami plan rozdaje karty pracy " karta poleceniem. Po prezentacji dzieci określają nastrój
sytuacyjny elementów opisa- pracy indy- utworu i odpowiadają na pytanie zawarte w temacie
nych w wierszu widualnej: lekcji, uzasadniając swoje wypowiedzi.
prezentuje efekt samodzielnej sprawdza popraw- Ilustracja
pracy ność wykonanego z elementa-
określa nastrój utworu zadania mi przed-
odpowiada na pytanie zawarte stawionymi
w temacie lekcji, uzasadniając nawiązuje do w wierszu
swoją wypowiedz pytania będącego (Załącznik
tematem lekcji nr 2)
Zakoń- wchodzi w rolę bohatera Zajęcia kończymy krótkim ćwiczeniem dramowym.
czenie
wiersza Chętni uczniowie (dziewczyna i chłopiec) wchodzą
opowiada o swoich wraże- ocenia występy w rolę postaci opisanych w wierszu i próbują przed-
niach uczniów stawić w formie pantomimy trzecią zwrotkę wiersza.
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania Potem opowiadają o uczuciach towarzyszących im
wego domowego podczas prezentacji.
Zadanie
Ćwiczenie 3. i 4. ze s. 106 podręcznika.
domowe
114
Załącznik nr 1
Eliminatka
" W każdym rzędzie znajduje się po 20 liter. Wybierz wskazane litery i odczy-
taj nazwiska Polaków laureatów Nagrody Nobla. Dopisz je do podanych
imion i dat.
" Następnie przenieś wybrane litery do kratek umieszczonych poniżej imion
i nazwisk zgodnie z odpowiednikami numerowymi podawanymi w pra-
wych dolnych rogach kratek, a poznasz imię i nazwisko autora wiersza,
który będzie omawiany na dzisiejszej lekcji. Autor utworu to Polak, który
także otrzymał Nagrodę Nobla.
W pierwszym rzędzie wybierz litery: 2, 4, 5, 7, 9, 10, 12, 14, 16, 17.
W drugim: 3, 5, 6, 8, 11, 13, 14, 16, 17, 19, 20.
W trzecim: 2, 5, 7, 12, 15, 17, 18.
W czwartym: 3, 6, 9, 13, 16, 19.
W piątym: 1, 3, 5, 7, 10, 12, 14, 16, 18, 19.
1 F S Y K A C O D O W R S B K A L Z Ś
2 y A S Y I E R N Ć Ś K L I E P W I C Z
3 Z R W B E D Y A I U Q M J F O H N T P C
4 D G W Z L A F C A K V B N y S J M A H
5 S W Z N Y E M L G B Ć O F R T S U K A I
Polscy laureaci Nagrody Nobla
Maria Curie (1903, 1911)
10 7 6
Henryk (1905)
12 9 1 13
Władysław (1924)
3 8
Lech (1983)
56
Wisława (1996)
211 4
HASAO:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
[Rozwiązanie: Skłodowska, Sienkiewicz, Reymont, Wałęsa, Szymborska. Hasło: Czesław Miłosz.]
www.wsip.com.pl 115
Załącznik nr 2
Ilustracja z elementami przedstawionymi w wierszu
Pracując z tekstem wiersza, wpisz w szarych prostokątach podane rzeczow-
niki: okno, stolik, słońce, las, woda, pole, aleja, dąb, lipa. Rzeczowników:
dąb, okno, aleja użyj dwukrotnie, a rzeczownika pole trzykrotnie.
116
Scenariusz nr 21. Anna Bernat, Krystyna Kwiatkowska Pięknie żyć
Temat: Pięknie żyć co to znaczy?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- słucha nagrania piosenki włącza nagranie " odtwa- Na początku lekcji uczniowie słuchają nagrania pio-
dzenie czyta cicho ze zrozumieniem piosenki rzacz CD senki w wykonaniu Ryszarda Rynkowskiego. Następ-
odczytuje pytania zawarte poleca odczytanie " płyta CD nie czytają tekst po cichu. Odczytują pytania zawarte
w pierwszej zwrotce tekstu pytań z tekstu w pierwszej zwrotce, a pózniej tworzą na tablicy własną
zapisuje Listę najważniejszych zachęca do poda- Listę najważniejszych pytań. Potem wypowiadają się na
pytań wania własnych temat możliwości znalezienia odpowiedzi na zapisane
wyjaśnia, gdzie można by zna- najważniejszych pytania oraz na temat tego, co to znaczy pięknie żyć.
lezć odpowiedzi na zapisane pytań
pytania
wypowiada się na temat tego, prowadzi rozmowę
co to znaczy pięknie żyć na temat pięknego
życia
Realizacja zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji Po podaniu tematu lekcji nauczyciel dzieli uczniów
w toku gry w Pokera kryterial- dzieli uczniów na " plansza na grupy, wyjaśnia reguły gry w Pokera kryterialnego
nego udziela odpowiedzi na grupy do gry Poker i rozdaje plansze oraz karty. Po upływie określonego
pytanie: Co to znaczy pięknie wyjaśnia reguły gry kryterialny czasu przedstawiciele grających prezentują końcowy
żyć?, dokonując podziału pro- [Wskazówka nr 1] (Zał. nr 1) efekt gry, uzasadniając propozycje, które znalazły się
pozycji na pierwszo-, drugo- rozdaje plansze " karty do na polu z kryteriami pierwszorzędnymi. Nauczyciel
i trzeciorzędne i karty do gry gry (Zał. w razie potrzeby koryguje zasadność niektórych wy-
prezentuje końcowy efekt gry nr 2) borów, a uczniowie zapisują do zeszytów propozycje
z kart, które znalazły się na polach z kryteriami pierw-
szorzędnymi.
www.wsip.com.pl
117
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
uzasadnia w imieniu grających ustosunkowuje się
propozycje, które znalazły się do odczytywanych
na polu z kryteriami pierwszo- propozycji
rzędnymi
zapisuje do zeszytu propozy-
cje z pól z kryteriami pierw-
szorzędnymi
Zakoń- układa przysłowia z rozsypan- rozdaje koperty " koperty Na zakończenie lekcji uczniowie układają przysłowia
czenie
ki wyrazowej z pociętymi przysło- z pociętymi z rozsypanki wyrazowej. Ochotnicy wyjaśniają ich zna-
wyjaśnia znaczenie ułożonych wiami przysłowia czenia. Trzy z nich zapisują do zeszytów. Wyjaśniają
przysłów mi (Zał. też znaczenie słowa dekalog, korzystając ze słownika
zapisuje wybrane przysłowia nr 3) języka polskiego.
wyjaśnia znaczenie słowa de- rozdaje słowniki " słowniki
kalog, korzystając ze słownika języka pol-
języka polskiego skiego
zapisuje treść zadania domo- wyjaśnia treść zada-
wego nia domowego
Zadanie
Mój dekalog pięknego życia.
domowe
118
Wskazówka nr 1
Reguły gry:
1. Uczniowie tasują karty.
2. Uczeń rozpoczynający wyciąga kartę i umieszcza ją na jednym z trzech
pól pod warunkiem, że uzyska zgodę co najmniej połowy graczy. Swoją
propozycję odpowiednio argumentuje, aby przekonać uczestników gry.
3. Kolejni uczniowie postępują tak samo.
4. Zamiast ciągnięcia i dokładania kolejnej karty gracz może zaproponować
przesunięcie ułożonych już kart na poszczególnych polach planszy. Wa-
runkiem przesunięcia jest uzyskanie zgody grających.
5. Istnieje również możliwość zastąpienia leżącej już karty inną. Warunkiem
wymiany jest uzyskanie zgody grających.
6. Jeżeli gracz nie uzyska zgody na umieszczenie karty w którymś z pól lub
zgody na jej zamianę z inną kartą, karta wypada z gry, nie bierze się jej
już pod uwagę.
7. Gra kończy się, kiedy uczniowie ułożą 15 kart spośród 24 w ten sposób,
że w każdym polu znajdzie się po pięć kart.
Załącznik nr 3
Jakie życie, taki los, jaka pieczeń, taki sos.
Lepiej być poczciwym niż urodziwym.
Życie składa się z drobiazgów.
Nikt nie żyje bez kłopotu.
Uczciwość i praca ludzi wzbogaca.
Często pod zgrzebną szatą złote serce bije.
Długo żyje, kto poczciwie żyje.
Dosyć ten bogaty, kto miłość posiada.
Kto ma piękne obyczaje, ten się szlachetnym staje.
www.wsip.com.pl 119
Załącznik nr 1
[Planszę proponujemy powiększyć do formatu A-3.]
Plansza do gry Poker kryterialny
III
II
I
I pole z kryteriami pierwszorzędnymi
II pole z kryteriami drugorzędnymi
III pole z kryteriami trzeciorzędnymi
120
Załącznik nr 2
Karty do gry [z odpowiedzią na pytanie Co to znaczy pięknie żyć?]
Nie robić Czytać
Mieć
nikomu dużo
przyjaciół.
krzywdy. książek.
Zwiedzać Dobrze Kochać
świat. się uczyć. zwierzęta.
Przeciw-
Mieć Cieszyć się
stawiać się
szczęśliwą zaufaniem
przemocy
rodzinę. rodziców.
i agresji.
Nie pod-
Cieszyć się
Być dawać się
dobrym
patriotą. w trudnych
zdrowiem.
sytuacjach.
121
Osiągać
Być Nie
sukcesy
uczciwym. kłamać.
w szkole.
Nie
Mieć dużo Pomagać plotkować
pieniędzy. innym. na temat
rówieśników.
Rozwijać Czuć się
Zajmować
swoje bezpiecznie
wysokie
zaintere- w domu
stanowiska.
sowania. i szkole.
Nie
zazdrościć Cieszyć się Nie kłócić
nikomu każdym się z rodzeń-
sławy dniem. stwem.
i bogactwa.
122
Scenariusz nr 22. Helena Adamczewska Wielka wojna w kosmosie
Temat: Jak zakończyła się wielka wojna w kosmosie?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- czyta informację na temat Na początku lekcji uczniowie odczytują z podręcznika
dzenie
mitu wyjaśnia polecenie (s. 111) wyjaśnienie pojęcia mit. Następnie, korzysta-
korzysta ze słownika wyrazów rozdaje słowniki " słowniki jąc ze słownika wyrazów bliskoznacznych, zapisują sy-
bliskoznacznych wyrazów blisko- wyrazów nonimy do wyrazu mit.
zapisuje wyrazy bliskoznacz- znacznych bliskozna-
ne do wyrazu mit cznych
Realizacja czyta cicho ze zrozumieniem Uczniowie czytają tekst po cichu. Następnie opowia-
opowiada o stworzeniu świata prowadzi pogadan- dają o tym, jak był tworzony świat przez bohaterów
przez bohaterów mitu kę na temat tekstu mitu. Potem nauczyciel zapisuje na tablicy tytuły ilu-
ilustruje fragment mitu poleca wykonanie " kartki stracji, jakie mają powstać do mitu, a uczniowie wy-
ilustracji z bloku konują pracę plastyczną dowolną techniką. Nauczyciel
zapisuje na tablicy " dowolne tak dzieli klasę, aby na zakończenie lekcji można było
tytuły ilustracji (dba materiały zaprezentować cały zilustrowany mit. [Ilustracje:
o to, aby do każde- plastyczne 1. Stworzenie świata górnego przez Dobrotliwego.
go punktu powstała 2. Zanurzenie się Groznego w odmętach oceanu.
ilustracja) 3. Wyskrobanie ziarenek piasku spod paznokci.
prezentuje efekt swojej pracy ocenia ilustracje, 4. Uformowanie ziemi.
układa je chrono- 5. Powstanie gór.
logicznie, tworząc 6. Rozciągnięcie ziemi przez Złego.
wystawkę 7. Wojna między braćmi.
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji 8. Podział świata niebo, ziemia, podziemie.
udziela odpowiedzi na pytanie 9. Symbol drzewa.]
zawarte w temacie lekcji Po upływie 20 minut nauczyciel ocenia ilustracje.
Dziewięć najlepiej wykonanych układa chronologicz-
nie, tworząc wystawkę. Podaje temat lekcji.
www.wsip.com.pl
123
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Zakoń- wypowiada się na temat róż- prowadzi pogadan- Na zakończenie uczniowie wypowiadają się na temat
czenie
nic między baśnią a mitem kę na temat różnic różnic między baśnią a mitem.
między baśnią a
mitem
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie
Ćwiczenie 1. ze s. 111 podręcznika.
domowe
124
Scenariusz nr 23. Helena Adamczewska P an-ku twórca kosmosu
Temat: Jak powsta wiat wed ug mitu chi skiego P an-ku twórca kosmosu ?
Czynno ci Potrzebne
Tok lekcji Czynno ci ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materia y
Wprowa- wypowiada si na temat zwy- prowadzi poga- Na pocz tku lekcji uczniowie wypowiadaj si na te-
dzenie
czajów i tradycji zwi zanych dank na temat mat zwyczajów zwi zanych z jajkiem (np. dzielenie si
z jajkiem zwyczajów i tradycji jajkiem podczas niadania wielkanocnego; pisanki, kra-
zwi zanych z jaj- szanki, ozdoby choinkowe z wydmuszek, turlanie jajka
kiem w czasie wi t wielkanocnych).
Realizacja s ucha czytania nauczyciela czyta tekst Nauczyciel czyta tekst g o no, a uczniowie podkre laj
podkre la niezrozumia e niezrozumia e wyrazy (np. byt, chaos, karze ). Nast p-
wyrazy nie wyja niaj ich znaczenia, korzystaj c ze s ownika
wyja nia znaczenia niezrozu- rozdaje s owniki " s owniki j zyka polskiego. Po okre leniu tematyki mitu i wyja -
mia ych wyrazów j zyka polskiego j zyka pol- nieniu na podstawie tekstu znaczenia s owa p an-ku
korzysta ze s ownika j zyka skiego uzupe niaj kart pracy porz dkuj chronologicz-
polskiego nie kolejne etapy powstawania wiata. Po prezenta-
okre la tematyk mitu prowadzi pogadan- cji i ewentualnych poprawkach zapisuj temat lekcji
wyja nia znaczenie s owa k na temat tekstu i wklejaj kart pracy do zeszytu.
p an-ku rozdaje karty pracy
porz dkuje chronologicznie sprawdza popraw- " Karta
etapy tworzenia wiata no zapisów pracy indy-
prezentuje efekt swojej pracy widualnej
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji (Za cznik
wkleja kart pracy do zeszytu nr 1)
www.wsip.com.pl
125
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Zakoń- czyta informacje na temat poleca przeczytanie Na zakończenie lekcji uczniowie czytają z podręcznika
czenie
symboliki jajka tekstu (s. 115) informacje na temat symboliki jajka. Korzy-
korzysta ze słownika języka rozdaje słowniki " słowni- stając ze słowników, odczytują znaczenia związków
polskiego i frazeologicznego języka polskiego ki języka frazeologicznych z wyrazami: jajo, jajko (np. podrzucić
odczytuje znaczenia związków i frazeologiczne polskiego, komuś kukułcze jajo, obchodzić się z kimś jak z jajkiem,
frazeologicznych z wyrazami: frazeolo- siedzieć jak na jajach, jajko Kolumba, nosić się jak kura
jajo, jajko giczne z jajkiem, kura znosząca złote jajka). Zapisują znacze-
zapisuje wybrane związki nia wybranych związków do zeszytu.
w zeszycie
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie
Polecenie 8. ze s. 115 podręcznika.
domowe
126
Załącznik nr 1
Karta pracy indywidualnej
Na podstawie przeczytanego tekstu ułóż chronologicznie etapy po-
wstawania kosmosu, wpisując w kratki kolejne cyfry od 1 do 9.
Istnienie bytu.
Śmierć P an-ku.
Przebywanie P an-ku w wielkim kamiennym jaju.
Wydobywanie z chaosu ziemi i otaczającego świata.
Wybicie otworów widoczne słońce, księżyc i gwiazdy.
Powiększanie się ziemi.
Powstanie nieba.
Powstanie świata (góry, chmury, grzmoty, rzeki, gleba,
gwiazdy, roślinność, skały, deszcze, ludzie).
Rośnięcie człowieka chaosu .
[Prawidłowa numeracja wydarzeń: 1, 8, 2, 4, 3, 6, 5, 9, 7]
www.wsip.com.pl 127
Scenariusz nr 24. Historia Ozyrysa
Temat: Jak powstało 5 dni z 365?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- prezentuje przyniesiony prezentuje dostępne " różne Uczniowie prezentują przyniesione na lekcję róż-
dzenie
kalendarz kalendarze dostępne ne kalendarze (np. kieszonkowy, ścienny, albumowy,
kalendarze elektroniczny). Wyszukują i odczytują zawarte w nich
odczytuje z kalendarzy wybra- prowadzi poga- wybrane informacje (np. święta kościelne i narodowe,
ne informacje dankę na temat rocznice ważnych wydarzeń, imieninowi solenizanci,
wypowiada się na temat roli kalendarzy znaki zodiaku, horoskopy, złote myśli, przysłowia, prze-
kalendarzy w życiu człowieka pisy kulinarne, porady, opisy i fotosy ciekawych miejsc
opowiada o podziale roku na na świecie). Wypowiadają się na temat roli kalenda-
miesiące, tygodnie i dni rzy oraz podziału roku na miesiące (12), tygodnie (52)
i dni (365 lub 366).
Realizacja czyta cicho ze zrozumieniem Uczniowie czytają egipski mit o Ozyrysie, a potem
określa tematykę mitu prowadzi pogadan- określają jego tematykę i wyjaśniają, na czym polegał
wyjaśnia, skąd wzięło się kę na temat tekstu podstęp boga Tota, który doprowadził do powstania
dodatkowych 5 dni w roku 5 dodatkowych dni w roku. Następnie opowiadają
opowiada o panowaniu o panowaniu Ozyrysa. Po zapisaniu tematu lekcji re-
Ozyrysa dagują w 2 3 zdaniach odpowiedz na pytanie w nim
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji zawarte. Pózniej czytają tekst na temat różnych kalen-
redaguje odpowiedz na pyta- darzy i na tej podstawie pod kierunkiem nauczyciela
nie zawarte w temacie redagują na tablicy (a potem przepisują do zeszytów)
prezentuje zapis sprawdza popraw- notatkę graficzną o kalendarzach.
ność zapisów
128
Realizacja czyta tekst o różnych kalen- rozdaje teksty " Kalenda-
darzach rze, kalenda-
redaguje na podstawie tekstu redaguje wspólnie rze... (Zał.
notatkę graficzną o kalenda- z uczniami notatkę nr 1)
rzach graficzną [patrz
zapisuje notatkę do zeszytu Wskazówka nr 1]
Zakoń- odsłania zapisane Na zakończenie lekcji uczniowie wyjaśniają znaczenia
czenie
na tablicy przysło- przysłów zapisanych wcześniej przez nauczyciela na
wia tablicy. Trzy z nich (ich zdaniem najciekawsze, najmą-
wyjaśnia znaczenia przysłów udziela dodatko- drzejsze) zapisują do zeszytów.
zapisuje wybrane przysłowia wych wyjaśnień [Przysłowia:
do zeszytu 1. Czas droga rzecz.
zapisuje treść zadania domo- objaśnia treść zada- 2. Każda rzecz ma swój czas.
wego nia domowego 3. Czasy się zmieniają, z czasami i ludzie.
4. Lepiej przed czasem niż po czasie.
5. Nie marnuj czasu dla próżnego hałasu.
6. Wszystko kupisz za pieniądze, oprócz czasu.
7. Piękne czasy rodzą róże, słabe zaś przynoszą
burze.]
Zadanie Dla wszystkich: Polecenie 5. ze s. 118 podręcznika.
domowe
Dla chętnych: Zaprojektuj i wykonaj kartki z kalendarza na przyszły tydzień. Pamiętaj o ciekawej treści i formie plastycznej.
www.wsip.com.pl
129
Wskazówka nr 1
Czas powstania:
Jaki?
KALENDARZ
Pochodzenie słowa:
Załącznik nr 1
Kalendarze, kalendarze...
Nazwa kalendarz pochodzi od łacińskiego słowa calendarium. Kalendy (łac. Calen-
dae) słowo to oznaczało pierwszy dzień każdego miesiąca u starożytnych Rzymian.
Pierwowzory współczesnego kalendarza powstały przypuszczalnie już 30 000 lat
temu. W wykopaliskach z tego okresu archeologowie natrafiają często na elementy
kości z wyrytymi znakami, które według niektórych uczonych stanowią zestawienie
dni miesiąca lub podobnego, dłuższego okresu.
Wszystkie kalendarze oparte są na obserwacjach zjawisk astronomicznych cyklu
zmian pór roku (związanych z obiegiem Ziemi dookoła Słońca) i zmian faz Księżyca.
Znamy różne rodzaje kalendarzy.
Kalendarz gregoriański używany obecnie w większości krajów świata. Został
wprowadzony w 1582 roku przez papieża Grzegorza XII. Lata, według tego ka-
lendarza, dzielą się na zwyczajne trwające 365 dni i przestępne trwające 366
dni. Rok dzieli się na 12 miesięcy o długości 30 lub 31 dni (z wyjątkiem lutego).
Kalendarz juliański wprowadzony w 46 r. p.n.e. przez Juliusza Cezara. Został
przyjęty przez kościół i rozpowszechniony w średniowiecznej Europie. Dzielił rok
na 12 miesięcy i 365 dni (co czwarty rok był rokiem przestępnym). Średnia dłu-
gość roku kalendarzowego wynosiła 365 dni i ź doby.
Kalendarz chiński znany w Chinach od II w. p.n.e. Dzielił on rok na 12 miesięcy,
co pewien czas dodawano miesiąc trzynasty. Początek roku przypadał w styczniu
lub w lutym. Miesiące nie miały swoich nazw, oznaczano je tylko numerami i dzie-
lono na dekady.
Kalendarz muzułmański dzieli rok na 12 miesięcy po 29 lub 30 dni razem
354 dni. Tydzień rozpoczyna się w niedzielę, doba od zachodu słońca.
Kalendarz żydowski dzielił rok na 12 miesięcy po 29 lub 30 dni. Miesiące dzielą
się na siedmiodniowe tygodnie, których pierwszym dniem jest niedziela. Doba
zaczyna się o zachodzie słońca.
Bibliografia:
1. Historia. Encyklopedia szkolna PWN, red. Bartłomiej Kaczorowski, PWN, Warszawa 2005.
2. Erich belacker, Czas, seria: Co i jak, t. 28, Wydawnictwo Atlas, Wrocław 1997.
130
Jaki?
Jaki?
Jaki?
Jaki?
Scenariusz nr 25. Jan Parandowski Powstanie człowieka
Temat: Jakich informacji o pochodzeniu człowieka dowiadujemy się z fragmentów Mitologii
Jana Parandowskiego?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- rozdaje karty " karta Zajęcia rozpoczynamy od krzyżówki, którą ucznio-
dzenie rozwiązuje krzyżówkę z krzyżówką z krzyżówką wie rozwiązują samodzielnie. Odpowiedzi szukają
odczytuje odpowiedzi i hasło dla każ- w poznanym już tekście Jana Parandowskiego Naro-
poprawia błędne zapisy dego ucznia dziny świata (strona 122). Po upływie określonego cza-
wyjaśnia pojęcia mitologia, udziela dodatko- (Zał. nr 1) su ochotnik odczytuje odpowiedzi i hasło. Pozostali
mit wych wyjaśnień sprawdzają swoje zapisy, ewentualnie poprawiają je,
uzupełniają. W razie potrzeby nauczyciel udziela do-
datkowych wyjaśnień. [Krzyżówka zostaje wklejona do
zeszytu po zapisaniu tematu lekcji.] Następnie dzie-
ci przypominają znaczenia poznanych już terminów
mitologia, mit. W razie trudności można odczytać
wyjaśnienia z podręcznika (strony: 111, 125).
Realizacja zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji Nauczyciel wyjaśnia, że na zajęciach uczniowie po-
słucha wzorcowego czytania czyta tekst znają kolejny fragment Mitologii Jana Parandowskie-
rysuje schemat go, tym razem opowiadający o powstaniu człowieka
zapisuje informacje na temat notatki graficznej i podaje temat lekcji. Następnie czyta głośno tekst. Po
pochodzenia człowieka na tablicy (patrz: wysłuchaniu uczniowie uzupełniają na tablicy schemat
w formie notatki graficznej Wskazówka nr 1) notatki graficznej, którą prowadzący zajęcia rysuje
przerysowuje schemat do sprawdza popraw- zgodnie z podaną wskazówką. Ostateczną wersję no-
zeszytu ność zapisu tatki dzieci przepisują do zeszytów, po czym przystę-
czyta cicho ze zrozumieniem pują do cichego czytania tekstu i uzupełniania trzech
www.wsip.com.pl
131
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
uzupełnia tabelę odpowied- rozdaje Karty pracy " Karta pracy pierwszych rubryk tabeli zamieszczonej na Karcie pra-
nim słownictwem indywidualnej indywidu- cy indywidualnej słownictwem (informacjami) z tekstu.
prezentuje zapis tabelaryczny alnej (Zał. Po upływie określonego czasu następuje prezentacja
uzupełnia zapis o pominięte pomaga w uzupeł- nr 2) i ewentualne dopisanie brakujących informacji. Na-
informacje nieniu zapisu uczyciel czuwa cały czas nad poprawnością zapisów
sporządzanych na tablicy i w zeszytach.
Zakoń- wyjaśnia, kim był Prometeusz prowadzi rozmowę Na zakończenie uczniowie opowiadają o Prometeuszu
czenie opowiada o dokonaniach Pro- na temat postaci jako stwórcy człowieka odpowiadają na pytania za-
meteusza i poniesionej przez Prometeusza i jego mieszczone przy poleceniu drugim. Odczytują też in-
niego karze dokonań dla ludz- formacje zawarte w rubryczce Dla ciekawych .
odczytuje informacje o Pro- kości
meteuszu
zapisuje treść zadania domo- podaje i objaśnia
wego treść zadania domo-
wego
Zadanie
Uzupełnię ostatnią rubrykę tabeli informacjami dotyczącymi współczesnych czasów.
domowe
132
Załącznik nr 1
Rozwiąż krzyżówkę. Wszystkie odpowiedzi znajdziesz w tekście Jana
Parandowskiego Narodziny świata strona 122.
1. Pokarm bogów greckich zapewnia-
1
jący im nieśmiertelność.
2
2. Szczyt siedziba bogów.
3
3. Grecka bogini płodności i rolnictwa.
4
4. Ojciec Zeusa.
5
5. Miał jedno oko pośrodku czoła.
6
6. Wielka otchłań, pełna siły twórczej.
7 7. Żona Uranosa.
8. Jedna z sióstr Zeusa.
8
9. Jedno z dwóch pierwszych potę-
9
żnych bóstw Niebo.
[Odpowiedzi: 1. Ambrozja, 2. Olimp, 3. Demeter, 4. Kronos, 5. Cyklop, 6. Chaos, 7. Gaja,
8. Hestia, 9. Uranos. Hasło: mitologia]
Wskazówka nr 1
Schemat notatki graficznej, jaka powinna powstać na tablicy:
Podania o powstaniu rodu ludzkiego
Wyszedł wprost Wydały go lasy i góry
z ziemi rodzicielki na podobieństwo drzew i skał
Skąd wziął się
człowiek?
Ulepił go Prometeusz Pochodzi
z gliny od bogów
Jego pojawienie się tłumaczyła
baśń o czterech wiekach ludzkości
www.wsip.com.pl 133
Karta pracy indywidualnej
Uzupełnij trzy pierwsze kolumny tabeli informacjami z tekstu.
Cztery wieki ludzkości
Wiek złoty Wiek srebrny Wiek brązowy Wiek żelazny
................................................. ................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. ................................................. .................................................
134
Za ł ą czni k nr 2
Scenariusz nr 26. Kartka z kalendarza 25 grudnia (Jan Twardowski Mamusia)
Temat: W przededniu świąt Bożego Narodzenia. Tworzymy ranking zwyczajów bożonarodzeniowych.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- wywiesza rysunki " rysunki Nauczyciel wywiesza rysunki-skojarzenia związane
dzenie
skojarzenia skojarze- z Bożym Narodzeniem, rozdaje czyste kartki i za-
rysuje przedmiot (postać) rozdaje czyste kartki nia z Bożym chęca uczniów do narysowania własnych skojarzeń
kojarzący się z Bożym Naro- Narodzeniem, z tym świętem przedmiotu bądz postaci. Po upły-
dzeniem np. św. Miko- wie określonego czasu dzieci wyjaśniają, co przed-
prezentuje wykonany rysunek przypina do tablicy łaj z workiem stawiły na rysunkach i mocują je magnesami do tab-
wykonane rysunki na plecach, licy. Zilustrowane skojarzenia są punktem wyjścia
opowiada o przeżyciach, uczu- prowadzi rozmowę Dzieciątko Je- do swobodnych wypowiedzi na temat uczuć, przeżyć
ciach związanych z Bożym na temat przeżyć, zus na sianku związanych z Bożym Narodzeniem.
Narodzeniem jakie niosą ze sobą " białe kartki,
święta kredki
Realizacja słucha wzorcowego czytania czyta tekst wiersza Nauczyciel czyta wzorcowo wiersz, a potem ucznio-
czyta cicho ze zrozumieniem wie ponownie czytają tekst po cichu. Następnie opo-
opowiada o sytuacji ukazanej prowadzi ukierun- wiadają o sytuacji ukazanej w wierszu; wymieniają
w wierszu kowaną rozmowę na elementy, które są nowością ( całkiem inaczej )
wymienia elementy, które są temat wiersza w odniesieniu do tradycji bożonarodzeniowej; wy-
nowością w odniesieniu do jaśniają związek tytułu z treścią wiersza. Potem w
tradycji bożonarodzeniowej związku z informacją o mędrcach opowiadają o zwy-
wyjaśnia związek tytułu czaju kolędowania. Po zapisaniu tematu lekcji reali-
z treścią wiersza zują zadanie w grupie. Rozważają zagadnienie: Które
nazywa zwyczaj bożonarodze- zwyczaje (obyczaje, tradycje) bożonarodzeniowe do-
niowy związany z mędrcami starczają najwięcej emocji, przeżyć? Każdy indywidu-
opowiada o zwyczaju kolędo- alnie zapisuje nazwy znanych mu zwyczajów na ko-
wania lorowych kwadratowych karteczkach (jedna nazwa
www.wsip.com.pl
135
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji na jednej kartce). Potem cała grupa analizuje wszyst-
dzieli klasę na grupy kie zapisy, jakie pojawiły się na kartkach, odrzucając
czyta zadanie rozdaje zadanie dla " zadanie dla powtarzające się. Wreszcie dzieci wybierają dziewięć
rozważa zagadnienie: Które grup, potrzebne za- grup (Załącz- spośród zaproponowanych zwyczajów, przyklejają
zwyczaje (obyczaje, tradycje) łączniki i materiały nik nr 1) na plakacie, ustalając hierarchię związaną z emocja-
bożonarodzeniowe dostarczają udziela dodatko- " plakat mi, przeżyciami. Sprawozdawcy przedstawiają efek-
najwięcej emocji, przeżyć?, wych wyjaśnień diament ty pracy grup, a nauczyciel ocenia prezentacje.
współtworząc ranking dia- (Załącznik
mentowy. nr 2)
W tym celu: " kolorowe
zapisuje znane zwyczaje kartki papieru
eliminuje powtarzające się (pocięte na
zapisy kwadraty
wybiera dziewięć zwyczajów odpowiada-
spośród zapisanych jące wielkoś-
wartościuje podane zwyczaje cią polom
prezentuje efekt pracy grupy ocenia prezentacje diamentu ),
pisaki, klej
Zakoń- zapisuje dyktowane wyrazy do podaje wyrazy, " słowniki Na zakończenie wykonujemy ćwiczenie ortograficz-
czenie
zeszytu których pisownię ortograficzne ne, które traktujemy jako przygotowanie do popraw-
sprawdza poprawność zapisu uczniowie mają [uczniowie nego odrobienia zadania domowego. Nauczyciel
w słowniku ortograficznym sprawdzić w słowni- przynoszą podaje wyrazy. Uczniowie szukają ich w słownikach
ku ortograficznym z domu] ortograficznych, ochotnicy zapisują je na tablicy,
dba o poprawność a wszyscy do zeszytów. [Uwaga! Możemy też wyko-
zapisu na tablicy rzystać płytę CD Kartki z kalendarza i zaprezento-
udziela dodatko- wać znajdujące się tam piosenki związane z Bożym
wych wyjaśnień Narodzeniem. Np. nagranie 38. i 42.] ,
dotyczących pisowni
136
zapisuje treść zadania podaje treść zadania [Proponowany zestaw wyrazów: święta Bożego Naro-
domowego domowego dzenia, Nowy Rok, Wigilia, wigilia, bożonarodzeniowy,
bombka, choinka, żłóbek, kolęda, pasterka, pasterz,
obrus, życzenia, Betlejem, Jezus, dzieciątko, święty
Mikołaj, Trzech Króli, śnieżny, Kacper, Melchior, Bal-
tazar, Maryja, Józef, wieczerza wigilijna, kościół, pre-
zenty, kadzidło.]
Zadanie Zredaguj oryginalny tekst życzeń świątecznych, które mógłbyś wysłać najserdeczniejszemu przyjacielowi. Tekst zapisz na samo-
domowe
dzielnie wykonanej kartce, którą poprawnie zaadresuj. Imię, nazwisko i adres przyjaciela mogą być zmyślone.
www.wsip.com.pl
137
Załącznik nr 1
Zadanie (czas na realizację 20 minut)
Rozważcie zagadnienie:
Które zwyczaje (obyczaje, tradycje) bożonarodzeniowe dostarcza-
ją najwięcej emocji, przeżyć?
" W tym celu najpierw niech każdy z was zapisze na oddzielnych kolo-
rowych kartkach pięć znanych mu zwyczajów bożonarodzeniowych.
" Potem przedstawcie je sobie wzajemnie, przeanalizujcie wszystkie,
odrzućcie powtarzające się.
" Następnie wybierzcie dziewięć najlepszych i przyklejcie na plakacie,
pamiętając, że numery pól odpowiadają randze (ważności) zwyczaju.
" Sprawozdawca musi uzasadnić wasze wybory.
Załącznik nr 2
[Plakat proponujemy powiększyć na ksero do formatu A-3.]
Ranking diamentowy
138
Scenariusz nr 27. Sat-Okh Powstanie człowieka
Temat: Dlaczego Wielki Duch postanowił stworzyć człowieka?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- czyta cicho ze zrozumieniem rozdaje pytania do " pytania Zajęcia rozpoczynamy od sprawdzianu ze znajomości
dzenie zaznacza właściwe odpowiedzi sprawdzianu i karty do tekstu treści legendy. Praca z tekstem doskonali umiejętność
odpowiedzi (Załącznik cichego czytania ze zrozumieniem. Dzieci miały prze-
zbiera karty odpo- nr 1) czytać tekst w domu, dlatego na zadanie przeznaczamy
wiedzi " karta od- 15 minut. Po zebraniu kart odpowiedzi kolejni chętni
odczytuje rozwiązania sprawdza popraw- powiedzi uczniowie podają poprawne odpowiedzi.
ność podawanych (Załącznik
odpowiedzi nr 2)
Realizacja czyta zadanie dzieli uczniów na Uczniowie przygotowują na podstawie tekstu krótką
bierze udział w przygotowaniu grupy, rozdaje " zadanie scenkę zgodnie z podaną instrukcją. Po prezentacjach
scenki na podstawie fragmen- zadanie dla grup dla grup zapisują temat lekcji, a następnie odpowiadają na py-
tu poznanego tekstu udziela dodatko- (Załącznik tanie w nim zawarte. Potem przerysowują do zeszy-
wych wyjaśnień nr 3) tów tabelkę zamieszczoną przy poleceniu 2. na s. 145
wchodzi w rolę bohatera, ocenia zaprezento- podręcznika i uzupełniają ją słownictwem z tekstu.
biorąc udział w przygotowanej wane scenki Po prezentacji i ewentualnych poprawkach ochotni-
scence cy opowiadają, korzystając z zapisu tabelarycznego,
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji o stworzeniu poszczególnych ludzi przez Wielkiego
odpowiada na pytanie zawarte Ducha. Nauczyciel może ocenić wypowiedzi uczniów.
w temacie lekcji
rysuje w zeszycie tabelę
uzupełnia tabelę słownictwem
z tekstu
www.wsip.com.pl
139
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
prezentuje zapis tabelaryczny sprawdza komplet-
opowiada o stworzeniu po- ność zapisów
szczególnych ludzi, wykorzy- ocenia uczniów
stując sporządzony zapis
Zakoń- porównuje poznane opowieści nawiązuje do Prowadzący zajęcia nawiązuje do wszystkich pozna-
czenie
o powstaniu człowieka poznanych opo- nych do tej pory opowieści o powstaniu człowieka.
wybiera najciekawszą, uzasad- wieści o powstaniu Uczniowie przypominają je sobie, następnie wybie-
niając wybór człowieka rają najciekawszą, uzasadniając wybór.
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie
Nauczę się opowiadać treść poznanej legendy indiańskiej.
domowe
Załącznik nr 3
Zadanie (czas na realizację 15 minut)
" Na podstawie fragmentu poznanego tekstu przygotujcie krótką scen-
kę prezentującą zachowanie zwierząt w czasie ich obserwacji przez
Wielkiego Ducha.
" Wezcie pod uwagę tekst ze strony 140; od słów: Nie tylko oczy Wiel-
kiego Ducha... do słów: Westchnął głęboko Wielki Duch.
" W czasie odgrywania scenek możecie dosłownie przytaczać wypo-
wiedzi zwierząt.
140
Załącznik nr 1
PYTANIA
1. Wielki Duch stworzył jako pierwszego 9. Z fajki Wielkiego Ducha unosił się dym
człowieka A. pukiel.
A. białego. B. puklerz.
B. czarnego. C. pukwana.
C. czerwonego. D. pukawka.
D. żółtego.
10. Jakie drewno znalazło się w piecu
2. Puma przechwalała się podczas wypalania trzeciego
A. swoją niezwykłą siłą. człowieka?
B. tym, że na jej widok wszyscy uciekają. A. Dąb, modrzew, sosna.
C. swoją drapieżnością i zwinnością. B. Brzoza, dąb, modrzew.
D. tym, że ma niezwykle potężne pazury. C. Brzoza, sosna, modrzew.
D. Modrzew, brzoza, akacja.
3. Na ostateczny kolor skóry drugiego
ulepionego człowieka duży wpływ miało 11. Wielki Duch po stworzeniu trzeciego
A. liściaste drzewo żywiczne. człowieka rozpłynął się w
B. świerkowe drzewo żywiczne. A. w dymie.
C. dębowe drzewo żywiczne. B. we mgle.
D. sosnowe drzewo żywiczne. C. w wodzie.
D. w parze.
4. W czarnym człowieku nie podobał się
Wielkiemu Duchowi 12. Wielki Duch obserwował cały świat z
A. zły charakter. A. błękitnego obłoku.
B. słaby duch. B. wysokiego drzewa.
C. podwójny język węża. C. konaru klonu.
D. kolor skóry. D. wysokiej skały.
5. Gichy Manitou ulepił pierwszego 13. Indiański namiot w kształcie stożka to
człowieka z A. tinta.
A. wapna. B. tips.
B. piasku. C. tiul.
C. błota. D. tipi.
D. gliny.
14. Gichy Manitou zbierał opał przez
6. Pierwszy człowiek odznaczał się złym A. cztery noce i trzy dni.
charakterem z powodu B. cztery dni i cztery noce.
A. zbyt małej ilości opału. C. czternaście nocy i dwa dni.
B. zbyt krótkiego czasu wypalania. D. czterdzieści dni i trzy noce.
C. jadu i skóry grzechotnika.
15. Rozgniewany Manitou rzucił białego
D. złej jakości gliny.
człowieka za
7. Fajka, którą palił Wielki Duch była A. małą słodką wodę.
ulepiona z B. wielką słodką wodę.
A. czarnej gliny. C. wielką słoną wodę.
B. czerwonej gliny. D. małą słoną wodę.
C. żółtej gliny.
16. Gałęzie dębu włożone do pieca
D. brązowej gliny.
podczas wypalania trzeciego
8. Dumny łoś władca błot ukrywał się człowieka miały
A. niedaleko jezior i bagien. A. dać siłę i moc jego ciału.
B. wśród traw. B. powiązać mocno jego mięśnie.
C. niedaleko lasów. C. uczynić jego stopy lekkimi.
D. pośród wonnych stepów. D. ustrzec go przed zimnem.
[Odpowiedzi: 1A, 2C, 3D, 4B, 5D, 6C, 7B, 8A, 9C, 10B, 11A, 12D, 13D, 14B, 15C, 16A.]
141
[Propozycja przeliczenia punktów na oceny: 15 16 5; 13 14 4; 11 12 3; 8 10 2.]
Załącznik nr 2
................................................., klasa V.......
imię i nazwisko
Instrukcja
1. Pracując z tekstem legendy indiańskiej Powstanie człowieka, wskaż poprawne
odpowiedzi.
2. Wśród podawanych odpowiedzi poprawna jest zawsze tylko jedna. Wybierz ją
z rozwagą i zaznacz na karcie odpowiedzi, np. gdy wybrałeś A :
B C D
3. Staraj się nie popełniać błędów przy zaznaczaniu odpowiedzi, ale jeśli się pomy-
lisz, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz inną odpowiedz.
B C
KARTA ODPOWIEDZI
Nr zad. Odpowiedzi Nr zad. Odpowiedzi
1. A B C D 10.
A B C D
2. 11.
A B C D A B C D
3. 12.
A B C D A B C D
4. 13.
A B C D A B C D
5. 14.
A B C D A B C D
6. 15.
A B C D A B C D
7. 16.
A B C D A B C D
Liczba poprawnych odpowiedzi: ....... / 16
8.
A B C D
Ocena:
9.
A B C D
podpis nauczyciela podpis rodzica
Scenariusz nr 28. Stanisław Srokowski Koń trojański
Temat: Skąd wziął się w języku polskim związek frazeologiczny koń trojański?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- rozdaje karty z rebu- Uczniowie rozwiązują rebusy. Ten, który upora się
dzenie rozwiązuje rebusy sami " karty z re- z zadaniem najszybciej, prezentuje rozwiązania.
prezentuje rozwiązania busami Pozostali sprawdzają swoje zapisy i ewentualnie
wyjaśnia pojęcie frazeologizm udziela dodatkowych dla każdego je uzupełniają, poprawiają. Następnie dzieci przy-
klasyfikuje rozwiązania jako wyjaśnień ucznia (Zał. pominają znaczenie pojęcia frazeologizm (związek
związki frazeologiczne nr 1) frazeologiczny), a w razie problemów odczytują
wyjaśnia znaczenia związków wyjaśnienie zamieszczone w podręczniku na stro-
frazeologicznych nie 170. Otrzymane rozwiązania rebusów klasyfi-
korzysta ze słownika frazeolo- rozdaje słowniki " słowniki kują jako związki frazeologiczne i wyjaśniają ich
gicznego języka polskiego frazeolo- znaczenia, korzystając ze słowników. Sporządzają
zapisuje wyjaśnienia w ze- giczne języ- notatkę w zeszytach. Nauczyciel udziela dodatko-
szycie czuwa nad poprawnoś- ka polskiego wych wyjaśnień. Na zakończenie tego etapu zajęć
określa wspólny element cią zapisów, udziela uczniowie wskazują wspólny element dla wszyst-
znaczeniowy dla wszystkich dodatkowych wyjaśnień kich wyjaśnionych związków wyraz koń.
związków
Realizacja zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji Po zapisaniu tematu lekcji uczniowie czytają po
czyta cicho ze zrozumieniem cichu tekst, a następnie podają przyczyny wybu-
podaje przyczyny wybuchu prowadzi ukierunkowa- chu wojny trojańskiej, określają czas i miejsce wy-
wojny trojańskiej ną pogadankę na temat darzeń [mogą skorzystać z informacji zawartych
określa czas i miejsce wyda- przeczytanego tekstu w rubryczce Dla ciekawych ] oraz opowiadają
rzeń o podstępie Odyseusza, a także jego skutkach dla
opowiada o podstępie Odyse- Troi. Następnie dzieci wybierają spośród znaczeń
usza i jego skutkach dla Troi podanych przy poleceniu 2. to, które jest wyjaś-
przyporządkowuje frazeologi- odwołuje się do polece- nieniem frazeologizmu koń trojański. Na zakoń-
zmowi koń trojański odpowied- nia 2. spod tekstu czenie tego etapu zajęć uczniowie redagują (w
nie znaczenie parach, na brudno) 3 4 zdania notatki będącej
odpowiedzią na pytanie zawarte w temacie lekcji.
www.wsip.com.pl
143
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
redaguje notatkę będącą od- poleca zredagowanie Nauczyciel wybiera najlepszy (najpoprawniejszy)
powiedzią na pytanie zawarte notatki w parach zapis i dyktuje go do zeszytów.
w temacie lekcji
prezentuje efekt pracy dyktuje notatkę do
zapisuje notatkę do zeszytu zeszytów
Zakoń- wyjaśnia znaczenie słowa nawiązuje do pojęcia Na zakończenie uczniowie wyjaśniają znaczenie
czenie
pantomima pantomima, udziela słowa pantomima i przygotowują w grupach krót-
dodatkowych wyjaśnień ką scenkę pantomimiczną zgodnie z podaną in-
dzieli uczniów na grupy strukcją. Po upływie określonego czasu następują
czyta zadanie (maksymalnie 3), rozda- " zadanie poszczególne prezentacje, które nauczyciel oce-
wchodzi w rolę bohatera, je zadanie dla grup dla grup nia, np. przez wskazanie najlepiej zagranej scenki
biorąc udział w scence panto- ocenia występy uczniów (Zał. nr 2) i jej krótkie omówienie.
mimicznej podaje numery poleceń
zapisuje numery poleceń do do wykonania w domu
wykonania w domu
Zadanie
Polecenia z podręcznika: 4., 5. i 6. ze s. 170. podręcznika.
domowe
Załącznik nr 2
Zadanie (czas na realizację 10 minut)
1. Przygotujcie krótką scenkę pantomimiczną pt. Wieszczka Kasandra po-
wstrzymuje Trojańczyków przed wprowadzeniem drewnianego konia
do miasta.
2. Ustalcie, kto będzie kim. Opracujcie przebieg przedstawienia (prze-
ćwiczcie gesty, mimikę, ruch).
Uwaga! Wszyscy musicie wziąć udział w scence.
144
Załącznik nr 1
Rozwiąż rebusy:
cz = ć ek e = ę rp ka i = e na
............................................................... ...............................................................................................
+ ny s +
ść = ń ka = y sł = k
p = r ka
.......................................................................... .......................................................................
.......................................................................... .......................................................................
+ na z
n = m yce o = ś no n = ni wka ta = ść
.............................................................. .................................................................................................
[I rebus; wyrazy: znaczek, sierp, kajak, łysina, konie; rozwiązanie: znać się jak łyse konie
znać się bardzo dobrze .
II rebus; wyrazy: czapka, kość; rozwiązanie: czarny koń ktoś, kto okaże się niespodziewa-
nym zwycięzcą czegoś lub w decydujący sposób wpłynie na bieg jakichś wydarzeń .
III rebus; wyrazy: tarka, słoń; rozwiązanie: stary koń o dorastającym chłopcu lub o męż-
czyznie .
IV rebus; wyrazy: nożyce, kimono, konewka, krata; rozwiązanie: można z kimś konie kraść
ktoś jest dobrym, wiernym kolegą, towarzyszem, do którego można mieć zaufanie .]
www.wsip.com.pl 145
Scenariusz nr 29. Jan Parandowski Przygody Odyseusza
Temat: Przedstawiamy przygody Odyseusza w formie komiksu.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- wymienia występujących prowadzi pogadan- Uczniowie mieli przeczytać tekst w domu. Zajęcia
dzenie
bohaterów kę na temat tekstu rozpoczynają się od pogadanki na jego temat. Dzieci
wskazuje głównego bohatera wymieniają występujące postacie, wyodrębniając głów-
określa czas i miejsce wyda- nego bohatera; określają czas i miejsce wydarzeń. Na-
rzeń stępnie redagują w parach na brudno plan wydarzeń.
redaguje plan wydarzeń pomaga w redakcji Po upływie określonego czasu najpoprawniej zreda-
zapisuje plan do zeszytu planu gowane punkty planu zostają zapisane w zeszytach.
opowiada o przygodach ocenia wypowiedz Na ich podstawie chętny uczeń opowiada o przygodach
bohatera ucznia Odyseusza. Nauczyciel może ocenić jego wypowiedz.
Realizacja zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji Po zapisaniu tematu lekcji uczniowie odczytują ze
odczytuje wskazówki dla auto- prowadzi rozmowę strony 158 10 wskazówek dla autora komiksu, a na-
ra komiksu na temat wskazówek stępnie przypominają znaczenia pojęć: wyraz dzwięko-
wyjaśnia pojęcia: wyraz dzwię- dla autora komiksu naśladowczy, wykrzyknik. Pózniej przystępują do rea-
konaśladowczy, wykrzyknik lizacji zadania w grupach: tworzą komiks. Nauczyciel
czyta zadanie dzieli uczniów na " zadanie koordynuje pracę zespołów, udziela dodatkowych wy-
tworzy komiks: grupy, rozdaje dla grup jaśnień Po upływie określonego czasu sprawozdawcy
dorysowuje brakujące zadanie dla grup, (Załącznik prezentują efekty pracy poszczególnych grup. Nauczy-
obrazki potrzebne materiały nr 1) ciel ocenia wykonane komiksy.
zapisuje w dymkach wypo- udziela dodatko- " materiał
wiedzi bohaterów wych wyjaśnień ilustracyjny
prezentuje wynik pracy grupy ocenia wykonane (Zał. nr 2)
komiksy
146
" szary pa-
pier, klej,
nożyczki
Zakoń- słucha nagrania włącza płytę " odtwarzacz Na zakończenie uczniowie słuchają fragmentów Ody-
czenie opowiada o najciekawszej z nagraniem CD, płyta sei zamieszczonych na płycie CD. Po wysłuchaniu
przygodzie bohatera z nagraniem ochotnicy opowiadają o przygodzie, która zrobiła na
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania fragmentu nich największe wrażenie, mając na uwadze tekst oraz
wego domowego Odysei nagranie.
Zadanie
Nauczę się opowiadać o przygodach Odyseusza na podstawie zapisanego w zeszycie planu wydarzeń.
domowe
Załącznik nr 1
Zadanie (czas na realizację 25 minut)
Przedstawcie w formie komiksu opowieść o przygodach Odyseusza.
W tym celu:
" Uporządkujcie zgodnie z tekstem gotowy materiał ilustracyjny.
" Narysujcie brakujące obrazki (przynajmniej sześć).
" Następnie zapiszcie w dymkach wypowiedzi bohaterów lub ich myśli. (Może-
cie wykorzystać wypowiedzi z tekstu lub wymyślić inne.)
Uwaga! Przy każdym obrazku musi się znajdować przynajmniej jeden dymek .
" W trakcie pracy wykorzystajcie też pewne podpowiedzi zawarte we Wskazów-
kach dla autora komiksu.
www.wsip.com.pl
147
Załącznik nr 2
[Uwaga: proponujemy powiększyć obrazki podczas kserowania.]
148
www.wsip.com.pl 149
Scenariusz nr 30. Kazimierz Wielki król Polski funduje w Krakowie Studium Powszechne,
Jak rządził Kazimierz królestwem i narodem?
Temat: Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną , czyli o dokonaniach Kazimierza Wielkiego.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- prezentuje portret " dostępny Dwaj chętni uczniowie mieli zebrać w domu informa-
dzenie ogląda portret króla Kazimierza Wiel- portret cje na temat działalności Kazimierza Wielkiego: jeden
prezentuje informacje na kiego króla na temat dokonań króla w zakresie polityki zewnętrz-
temat dokonań Kazimierza podaje daty pano- Kazimierza nej, a drugi reform wewnętrznych. Zajęcia rozpo-
Wielkiego wania króla Kazi- Wielkiego czynają się od krótkiej prezentacji przygotowanych
mierza Wielkiego (np. Jan informacji. Przedtem nauczyciel pokazuje portret kró-
udziela dodatko- Matejko la i zapisuje na tablicy daty jego panowania, a potem
wych wyjaśnień Poczet kró- w miarę potrzeby udziela dodatkowych wyjaśnień oraz
podaje przykładowe lów i książąt podaje jako ciekawostkę trzy przykładowe zapisy ze
zapisy ze statutów polskich) statutów Kazimierza Wielkiego.
Kazimierza Wielkie-
go [patrz: Wskazów-
ka nr 1]
ocenia uczniów
Realizacja zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji Nauczyciel po podyktowaniu tematu lekcji czyta głoś-
słucha czytania nauczyciela czyta teksty no teksty, a następnie robią to po cichu uczniowie. Po
czyta cicho ze zrozumieniem przeczytaniu dzieci opowiadają o działalności króla,
opowiada o działalności Kazi- prowadzi ukierun- o której jest mowa w tekstach i wyjaśniają powiedzenie
mierza Wielkiego kowaną pogadankę zawarte w temacie lekcji, cytując odpowiednie frag-
wyjaśnia powiedzenie o królu, na temat tekstów menty z drugiego tekstu. Potem nauczyciel dzieli ucz-
cytując fragmenty tekstu dzieli uczniów na niów na grupy, wyjaśnia reguły gry w Pokera kryterial-
grupy nego i rozdaje plansze oraz karty. Na grę przeznaczamy
150
wyjaśnia reguły gry " plansza 15 minut. Po upływie określonego czasu przedstawi-
[Wskazówka nr 2] do gry Poker ciele grup odczytują dokonania króla z kart, które
gra w Pokera kryterialnego, rozdaje plansze kryterialny znalazły się w polu z kryteriami pierwszorzędnymi.
dokonując podziału dokonań, i karty do gry (Załącznik Nauczyciel w razie potrzeby koryguje poprawność
osiągnięć króla na pierwszo-, nr 1 ze pewnych propozycji, a uczniowie zapisują do zeszytów
drugo- i trzeciorzędne s. 120 Prze- najważniejsze, ich zdaniem, dokonania Kazimierza
odczytuje kryteria, które gru- ustosunkowuje się wodnika) Wielkiego.
pa uznała za pierwszorzędne do odczytywanych " karty do
zapisuje kryteria pierwszo- propozycji gry [z wypi-
rzędne do zeszytu sanymi
dokonania-
mi króla]
(Załącznik
nr 2)
Zakoń- wyjaśnia, dlaczego potomni prowadzi rozmowę Na zakończenie dzieci wyjaśniają, dlaczego potomni
czenie
nadali królowi przydomek na temat przydom- nadali królowi przydomek Wielki , a także opowia-
Wielki ku króla i form dają na podstawie zdjęć zamieszczonych w podręczni-
opowiada o tym, jak współ- czczenia pamięci ku o tym, jak współcześni Polacy czczą pamięć o ostat-
cześni Polacy czczą pamięć o nim nim władcy z rodu Piastów.
o ostatnim władcy z rodu
Piastów
zapisuje treść zadania domo- podaje i objaśnia
wego treść zadania domo-
wego
Zadanie Wzorując się na osiach czasu zamieszczonych w podręczniku, wykonam (na przyszły tydzień) oś dotyczącą panowania Kazimie-
domowe
rza Wielkiego i jego epoki. [Polecenie 6. ze s. 185.]
www.wsip.com.pl
151
Podpisanie
Wybudowanie
traktatów Założenie Zapewnienie
53 zamków
pokojowych w Krakowie chłopom
Założenie 100 i 27 muro-
z sąsiadami, pierwszego opieki przed
nowych miast wanych
przymierze w Polsce samowolą
fortyfikacji
z państwem uniwersytetu panów
miejskich
węgierskim
Uporządko-
Przeprowa-
wanie spraw
dzenie
Zwolnienie
Reorganizacja
skarbca
reformy
z ceł i opłat Ustawa
sądownictwa
państwowego
uczniów o wydawaniu monetarnej
[zaczęły działać sądy
[wszyscy mieli płacić
Akademii panny za mąż [Kazimierz Wielki
dla szlachty: ziemski
podatki, zyski z żup jako pierwszy władca
i grodzki]
Krakowskiej
polski bił monetę
solnych w Wieliczce
groszową]
i Bochni]
Wzmocnienie
Statut
Reforma
centralnych
Nadanie
o wyrębie Statut
organizacyjna
urzędów
przywilejów
drzewa o grze
w wojsku
państwowych
handlowych
w cudzym w kości
[większa dbałość
[marszałek,
Krakowowi
o dyscyplinę]
lesie
podkanclerzy,
podskarbi]
Karty do gry [z wypisanymi dokonaniami króla]
[Uwaga: proponujemy powiększyć karty podczas kserowania]
Za ł ą czni k nr 2
Wskazówka nr 1
Materiały o statutach Kazimierza Wielkiego
Statuty Kazimierza Wielkiego:
81. O grze w kości.
Zgubny nałóg gry w kości ukrócić chcemy. Bowiem przez kości nieraz, za dłu-
gi swoich synów, niewinni ojcowie tracą całe mienie. Ustanawiamy więc, aby
gdy syn będąc pod władzą ojca, w kości gra i jakąś część pieniędzy albo in-
nego majątku przegra, ojciec dopóki żyje, żadnej szkody z tego tytułu nie ma
cierpieć, ani płacić. Podobnie, gdyby Żyd takiemu synowi pożyczył pieniądze,
za to też ojciec nie powinien cierpieć, ani za syna płacić. I także gdyby syn nie-
wydzielony z majątku zawarł umowy o rzecz lub dziedzinę, póki ojciec żyje,
ani ojciec ani matka nie są zobowiązani umowy takiej dotrzymać.
86. O wyrąbaniu drzewa w cudzym lesie.
Niektórzy w swej śmiałości wjechawszy w cudzy las albo gaj, jakiegoś zie-
mianina, bez jego woli, drzewo wyrąbawszy z lasu wywiozą. Przeto uchwa-
lamy, gdyby kto z cudzego lasu dąb wyrąbawszy wywiezie, który nadawałby
się na osie do wozu, albo gdyby wywiózł wóz zwyczajnego drewna wtedy
temu, czyje są drzewa, ma zapłacić karę [& ].
105. O wydaniu panny za mąż. Ustawa.
Postanawiamy także, aby gdy panna za mąż będzie wydawana, jeśli posag
w pieniądzach gotowych otrzyma, wystarczy jeśli w gronie przyjaciół się to
dokona. Jeśli jednak dobra ziemskie dziedziczne ma dostać, tylko w obliczu
króla może być to uczynione.
Wskazówka nr 2
Reguły gry:
1. Uczniowie tasują karty.
2. Uczeń rozpoczynający wyciąga kartę i umieszcza ją na jednym z trzech
pól pod warunkiem, że uzyska zgodę co najmniej połowy graczy. Swoją
propozycję odpowiednio argumentuje, aby przekonać uczestników gry.
3. Kolejni uczniowie postępują tak samo.
4. Zamiast ciągnięcia i dokładania kolejnej karty gracz może zaproponować
przesunięcie ułożonych już kart na poszczególnych polach planszy. Wa-
runkiem przesunięcia jest uzyskanie zgody grających.
5. Istnieje również możliwość zastąpienia leżącej już karty inną. Warunkiem
wymiany jest uzyskanie zgody grających.
6. Jeżeli gracz nie uzyska zgody na umieszczenie karty w którymś z pól lub
zgody na jej zamianę z inną kartą, karta wypada z gry, nie bierze się jej
już pod uwagę.
7. Gra kończy się, kiedy uczniowie ułożą 12 kart spośród 15 w ten sposób,
że w każdym polu znajdą się po cztery karty.
www.wsip.com.pl 153
Scenariusz nr 31. Cecylia Niewiadomska Kazimierz Wielki kumem
Temat: Wykonujemy plakat do klasowej inscenizacji utworu Kazimierz Wielki kumem.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- sprawdza stopień Na poprzedniej lekcji uczniowie poznali tekst Kazi-
dzenie
realizacji przygoto- mierz Wielki kumem oraz zaczęli pracę w grupach nad
odczytuje scenariusz wań do inscenizacji przygotowaniem prezentacji scenicznej na podstawie
informuje o obsadzie ról utworu utworu. Zajęcia rozpoczynamy od sprawozdań ze
przedstawia projekty rekwizy- stopnia realizacji zadania. Przedstawiciele poszczegól-
tów, dekoracji, kostiumów udziela dodatko- nych grup odczytują scenariusze, prezentują obsadę
wych wskazówek ról oraz podają informacje na temat rekwizytów, de-
koracji i strojów (kto, za co odpowiada). Nauczyciel
udziela ewentualnie dodatkowych wskazówek, podpo-
wiedzi.
Realizacja zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji Nauczyciel po podaniu tematu lekcji prezentuje przy-
ogląda plakaty teatralne prezentuje plakaty " plakaty kładowe plakaty teatralne (jeżeli nie dysponuje ory-
czyta zadanie rozdaje zadanie dla teatralne ginalnymi, mogą to być dostępne zdjęcia plakatów),
projektuje, a następnie wyko- grup " zadanie następnie dzieli klasę na grupy i rozdaje instrukcje.
nuje plakat do przedstawienia udziela dodatko- dla grup Uczniowie realizują zadanie: projektują i wykonują
redaguje tekst zaproszenia wych wyjaśnień (Zał. nr 1) plakaty do przedstawienia oraz redagują tekst za-
wykonuje blankiet zaprosze- " duże proszenia, który umieszczają na przygotowanym
nia arkusze blankiecie. Prowadzący zajęcia udziela dodatkowych
brystolu, wyjaśnień. [Uwaga: uczniowie muszą być wcześniej
kredki, poinformowani o przyniesieniu potrzebnych materia-
farby itp. łów.]
154
Zakoń- prezentuje efekt pracy grupy ocenia plakaty " wykonane Na zakończenie przedstawiciele grup prezentują wy-
czenie
i zaproszenia plakaty i za- konane plakaty i zaproszenia. Nauczyciel je ocenia.
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania proszenia Plakaty i zaproszenia powinny zostać wywieszone na
wego domowego klasowej gazetce. [Uwaga: na ostateczne przygotowa-
nie inscenizacji dajemy dzieciom tydzień.]
Zadanie Na przyszły tydzień: W zależności od zadania, jakie zostało przydzielone uczniowi w grupie:
domowe
" Nauczę się roli na pamięć.
" Przygotuję rekwizyty, dekoracje, stroje dla aktorów.
" Nagram efekty dzwiękowe.
Na jutro: ćwiczenia 49 52 z Zeszytu ćwiczeń.
Załącznik nr 1
Zadanie (czas na realizację 30 minut, podzielcie się realizacją zadania)
CZŚĆ PIERWSZA
" Zredagujcie tekst zaproszenia na klasową inscenizację według poleceń
47 48 z Zeszytu ćwiczeń.
" Przygotujcie z brystolu blankiet zaproszenia, ozdóbcie go, a następnie
umieśćcie na nim zredagowany tekst. Ozdoby powinny nawiązywać do
treści poznanego utworu. Zadbajcie o estetykę pracy.
CZŚĆ DRUGA
" Zaprojektujcie i wykonajcie plakat teatralny do waszego przedstawienia.
" Zaproponujcie oryginalne rozwiązanie.
" Zastosujcie ciekawą technikę realizacji.
" Zadbajcie o estetykę wykonania.
www.wsip.com.pl
155
Scenariusz nr 32. Julian Ursyn Niemcewicz Zawisza Czarny
Temat: O najsłynniejszym rycerzu średniowiecza Zawiszy Czarnym z Garbowa.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- dzieli uczniów na Zajęcia rozpoczynamy od wykonania zadania gru-
dzenie
grupy powego: uczniowie dzielą tekst o Zawiszy Czarnym,
czyta zadanie rozdaje zadanie dla " zadanie dbając podczas zapisu o poprawność ortograficzną
dzieli tekst na wyrazy, stosując grup dla grup I i interpunkcyjną. Po upływie określonego czasu spra-
właściwą ortografię i inter- udziela dodatko- (Załącznik wozdawca wybranej grupy odczytuje efekt pracy grupy.
punkcję wych wyjaśnień nr 1) Pozostałe zespoły sprawdzają własny zapis, korygują
prezentuje wynik pracy grupy sprawdza popraw- ewentualne błędy. Następnie nauczyciel prezentuje
ność wykonanego reprodukcję portretu Zawiszy Czarnego. Dzieci oglą-
zadania " reproduk- dają też zdjęcie obrazu Jana Matejki Bitwa pod Grun-
ogląda materiał ilustracyjny prezentuje portret cja portretu waldem zamieszczone w podręczniku. Na zakończenie
określa wiek, w którym żył Zawiszy Czarnego Zawiszy tego etapu zajęć uczniowie określają wiek, w którym
i działał Zawisza Czarny pomaga określić Czarnego żył rycerz. Obliczają, ile minęło czasu od jego urodzin
oblicza upływ czasu od daty wiek, w którym autorstwa i śmierci.
urodzin i śmierci Zawiszy urodził się i zmarł Konrada
Czarnego Zawisza Czarny Aleksandro-
zaznacza na osi czasu II poł. wywiesza oś czasu wicza
XIV wieku i I poł. wieku XV " oś czasu
Realizacja słucha wzorcowego czytania czyta tekst wiersza Nauczyciel czyta głośno tekst wiersza, a następnie ro-
czyta głośno bią to wskazani kolejno 2 3 uczniowie. Po określeniu
określa tematykę wiersza tematyki utworu dzieci zapisują temat lekcji. Pózniej,
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji wykorzystując wiersz i powstały podczas pracy w gru-
wymienia i zapisuje cechy prowadzi rozmowę pach tekst, wymieniają i zapisują do zeszytu cechy
charakteru oraz umiejętności na temat tekstu charakteru oraz umiejętności Zawiszy Czarnego; wy-
Zawiszy Czarnego jaśniają, dlaczego postać rycerza przeszła do legendy,
156
wyjaśnia, dlaczego postać a także tłumaczą znaczenie powiedzenia polegać na
rycerza przeszła do legendy kimś jak na Zawiszy. Próbują też na podstawie wiersza
wyjaśnia znaczenie powie- odtworzyć przebieg uroczystości pasowania na ryce-
dzenia polegać na kimś jak na rza i o nim opowiedzieć. W dalszej części zajęć ucznio-
Zawiszy wie w grupach przygotowują scenkę pt. Pasowanie Za-
opowiada o pasowaniu Zawi- wiszy Czarnego na rycerza. Przedtem z przyniesionych
szy na rycerza na lekcję materiałów (brystol, nożyczki, itp.) wyko-
czyta zadanie rozdaje zadanie dla " zadanie nują niezbędne rekwizyty. [Uwaga: Dzieci muszą zo-
przygotowuje występ grup dla grup II stać wcześniej poinformowane o przyniesieniu potrze-
wykonuje rekwizyty potrzebne udziela dodatko- (Zał. nr 2) bnych materiałów.]
do odegrania scenki wych wskazówek " materiały
do wykona-
nia rekwizy-
tów
Zakoń- uczestniczy w scence pt. Po 30 minutach grupy prezentują przygotowane scen-
czenie
Pasowanie Zawiszy Czarnego ki, wykorzystując wykonane rekwizyty. Nauczyciel oce-
na rycerza nia poszczególne występy, a uczniowie grający Zawi-
opowiada o swoich wraże- ocenia występy szę Czarnego opowiadają o uczuciach towarzyszących
niach uczniów im podczas prezentacji.
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie
Polecenie 4. ze s. 189 podręcznika.
domowe
www.wsip.com.pl
157
Załącznik nr 1
Zadanie (I) (czas na realizację 15 minut)
Podzielcie podany tekst na wyrazy. Zadbajcie o poprawność ortogra-
ficzną. Postawcie odpowiednie znaki interpunkcyjne.
ZAWISZACZARNYPRZYSZEDANAŚWIATOKOAO1370ROKU
WGARBOWIEPOCHODZIAZESAYNNEGORODUSULIMÓWPO
ŚLUBIEZBARBARCÓRKPIOTRAROŻENAZAMIESZKAAWZ
AMKUKTÓRYOJCIECPANNYMAODEJWYBUDOWAAWROŻN
OWIEJEGOPRZYDOMEK(CZARNY)POCHODZIAPRAWDOPO
DOBNIEODCIEMNYCHWAOSÓWIKARNACJIZAWISZYCZAR
NEMUSAAWPRZYNIOSAYTURNIEJERYCERSKIEDZIKINI
MZDOBYAMIANONIEZWYCIŻONEGOIBYACHTNIEWI
DZIANYNADWORACHMOŻNYCHÓWCZESNEGOŚWIATAP
OKONANIEODPIERWSZEGOUDERZENIAKOPIINIEZWYCI
ŻONEGOWŚWIECIEZACHODNIMWOJOWNIKAJANAZA
RAGONIIPRZYNIOSAOMUPRAWDZIWSAAWITYTUAPI
ERWSZEGORYCERZAEUROPYZAWISZAŚWIETNIESPISAA
SIWZACITEJWALCEPODGRUNWALDEMBYAONMŻE
MPRAWYMIROZSDNYMZDOLNYMDYPLOMATSPRA
WIEDLIWYMSTAROSTJUŻZAŻYCIASTAASILEGENDKT
ÓRAPRZETRWAAAPONADPÓATYSICALAT
158
Załącznik nr 2
Zadanie (II) (czas na realizację 30 minut)
" Na podstawie informacji zawartych w wierszu oraz dodatkowych
wiadomości przygotujcie scenkę pt. Pasowanie Zawiszy Czarnego
na rycerza.
" Przed odegraniem scenki zaprojektujcie i wykonajcie z przyniesionych
materiałów niezbędne rekwizyty.
Dodatkowe wiadomości:
" Pasowaniu na rycerza, czyli przyjmowaniu młodego mężczyzny do braci
rycerskiej, towarzyszyła najczęściej dość rozbudowana ceremonia. Orga-
nizowano ją przeważnie w Zielone Świątki dla podkreślenia jej religijne-
go charakteru. Nie istniał jakiś ogólnie obowiązujący ceremoniał, toteż
przebieg przygotowań do pasowania i samo pasowanie mogło wyglądać
różnie. Nie było nawet ustalone, kto może pasować na rycerza. Mógł tego
dokonać każdy rycerz, ale także osoba duchowna. Najczęściej pasowa-
ny młodzieniec zostawał trzykrotnie uderzany płazem szabli po ramieniu,
a następnie otrzymywał pas rycerski oraz ostrogi.
" Oto szczegółowy opis ceremonii z 1295 roku:
... Najpierw następowało poświęcenie miecza, potem innych rodzajów
uzbrojenia. W trakcie odmawiano modlitwy, w których przewijał się wie-
lokrotnie zwrot: O Panie, który raczyłeś stworzyć stan rycerski dla obro-
ny Twojego ludu . Wreszcie poświęcony, nagi miecz wręczano rycerzowi,
który chował go do pochwy. Miecz przypasywano u boku nowego ryce-
rza. Następnie wymieniano pocałunek pokoju i wreszcie biskup uderzał
lekko dotychczasowego giermka, mówiąc: Odrzuć wszelkie diabelskie
pokusy, bądz czujny i wierny Chrystusowi oraz zawsze godny pochwały .
Tym samym wchodził on w szeregi rycerzy. Rycerze stojący obok świeżo
pasowanego przypinali mu ostrogi. Był to jedyny w pełni świecki element
ceremonii, bez udziału duchownych. Na sam koniec pojawiła się jeszcze
przestroga: Oby nigdy nie użył tego miecza w niesłusznej sprawie i ran
nikomu nie zadał ...
[yródło: internet]
www.wsip.com.pl 159
Scenariusz nr 33. Maria Waldowa Pod żaglami Zawiszy
Temat: Czy wybrałbym się w rejs żaglowcem Zawisza Czarny?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- opowiada o swoich przygo- zachęca do wypo- Na początku uczniowie dzielą się swoją wiedzą (a także
dzenie
dach związanych z żeglar- wiedzi na temat ewentualnymi doświadczeniami) na temat żeglarstwa.
stwem żeglarstwa Wypowiedzi powinny dotyczyć niebezpieczeństw, tru-
dów oraz przyjemności związanych z pływaniem ża-
glówką, łodzią, kajakiem, pontonem itp. Jeżeli dzieci
nie dysponują taką wiedzą (i doświadczeniami), od
razu przechodzimy do drugiego etapu lekcji.
Realizacja ogląda zdjęcie statku " odtwa- Dzieci oglądają zdjęcie statku zamieszczone w pod-
słucha nagrania piosenki włącza kasetę rzacz CD, ręczniku, po czym nauczyciel włącza płytę z nagra-
czyta cicho ze zrozumieniem z nagraniem płyta z na- niem pieśni. Po jej wysłuchaniu uczniowie czytają
podkreśla wyrazy, których graniem tekst po cichu, podkreślając niejasne słowa. Pózniej
znaczenia nie rozumie pieśni prowadzący zajęcia wyjaśnia znaczenia wszystkich nie-
odczytuje znaczenia wyrazów: rozdaje słowniki " słowniki zrozumianych wyrazów, a objaśnienia słów grot i ref
grot, ref ze słownika wyrazów pomaga wyjaśnić wyrazów dzieci odczytują ze słownika wyrazów obcych. Następ-
obcych znaczenia niezrozu- obcych nie uczniowie nazywają uczucia wyrażone w pieśni,
mianych wyrazów cytując odpowiednie fragmenty utworu (wymyślają
nazywa uczucia wyrażone prowadzi pogadan- też inne określenia) oraz opowiadają na podstawie
w pieśni kę na temat utworu tekstu o przygodach, jakie można przeżyć podczas
cytuje fragmenty tekstu rejsu Zawiszą Czarnym. Potem nauczyciel podaje te-
opowiada o przygodach, jakie mat lekcji, rysuje tabelę na tablicy: Czy wybrałbym się
można przeżyć w czasie rejsu w rejs Zawiszą Czarnym? Tak (dlaczego?). Nie (dlacze-
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji go?). Rozdaje kartki samoprzylepne, na których dzieci
zapiszą swój głos w debacie wraz z uzasadnieniem.
160
Realizacja bierze udział w debacie, zapi- rysuje tabelę na Po upływie określonego czasu uczniowie przykleja-
sując swój głos tablicy ją kartki w odpowiednie miejsca tabeli narysowanej
przykleja kartkę w odpowied- rozdaje kartki samo- " kartki na tablicy, a prowadzący zajęcia odczytuje ich treść.
nim miejscu tabeli przylepne samoprzy- Na zakończenie tego etapu zajęć uczniowie zapisują
nadzoruje przykleja- lepne (w parach, na brudno) kilkuzdaniowy wniosek będący
nie kartek na tablicy podsumowaniem debaty wypadkowa zapisu, jaki po-
odczytuje zapisy wstał na tablicy. Po prezentacji najlepiej zredagowany
z kartek wniosek zostaje zapisany do zeszytów.
redaguje kilkuzdaniowy wnio- poleca zredagowa-
sek będący podsumowaniem nie wniosku
debaty
zapisuje wniosek do zeszytu dyktuje wniosek do
zeszytu
Zakoń- wykazuje związek ideałów prowadzi rozmowę Uczniowie wykonują polecenie 2. ze s. 191 wykazują,
czenie
harcerskich z tradycją rycer- na temat ideałów że istnieje związek ideałów harcerskich z tradycją ry-
ską harcerskich i ich cerską. Korzystają z podpowiedzi zawartych przy pole-
związku z tradycją ceniu. Na zakończenie dzieci mogą zaśpiewać pieśń.
rycerską
włącza kasetę
z nagraniem
śpiewa pieśń zachęca do śpiewu
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie
Nauczę się na pamięć tekstu pieśni.
domowe
www.wsip.com.pl
161
Scenariusz nr 34. Panorama Racławicka
Temat: W muzeum pamiątek spod Racławic.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- rozdaje karty pracy " Karta pra- Zajęcia rozpoczynamy od ćwiczeń słownikowych.
dzenie wyjaśnia znaczenia podanych i słowniki języka cy indywidu- Uczniowie, korzystając ze słownika języka polskiego,
wyrazów polskiego alnej wyjaśniają znaczenia podanych wyrazów, a także od-
korzysta ze słownika języka (Załącznik gadują słowo-klucz wspólne dla wszystkich wyrazów
polskiego nr 1) i wpisują je do elipsy. Po upływie określonego czasu
odgaduje słowo-klucz " słowniki następuje prezentacja. Nauczyciel sprawdza popraw-
prezentuje efekt samodzielnej sprawdza popraw- języka pol- ność podawanych znaczeń wyrazów oraz udziela do-
pracy ność podawanych skiego datkowych wyjaśnień.
znaczeń, udziela
dodatkowych wyjaś-
nień
Realizacja słucha czytania nauczyciela czyta tekst Nauczyciel czyta głośno tekst, a potem robi to ponow-
czyta głośno nie wskazany uczeń. Potem dzieci wyjaśniają, czym
wyjaśnia, czym jest Panora- prowadzi ukierun- jest Panorama Racławicka i gdzie się znajduje; oglą-
ma Racławicka i gdzie się kowaną rozmowę na dają zdjęcia zamieszczone w podręczniku (dobrze by
znajduje temat przeczytane- było, aby prowadzący zajęcia dysponował dodatkowym
ogląda zdjęcia Panoramy go tekstu, prezentu- " dostępny materiałem ilustracyjnym i go zaprezentował); wymie-
Racławickiej je dostępny materiał materiał niają twórców panoramy; wyjaśniają, jakie wydarze-
wymienia twórców obrazu ilustracyjny ilustracyjny nie historyczne miało upamiętnić odsłonięcie obrazu,
wyjaśnia, jakie wydarzenie o Panora- a także podają informacje na temat losów malowidła.
historyczne miało upamiętnić mie Racła- Następnie chętni uczniowie prezentują przygotowane
odsłonięcie panoramy wickiej informacje oraz przyniesiony materiał ilustracyjny na
podaje informacje na temat temat bitwy pod Racławicami. Należy zadbać, aby wy-
kolejnych udostępnień pano- powiedzi uczniów były krótkie, rzeczowe. Po zapisaniu
ramy tematu lekcji uczniowie realizują zadanie w grupach
162
podaje wiadomości na temat czuwa nad spraw- projektują i wykonują eksponaty muzealne oraz reda-
bitwy pod Racławicami nym przebiegiem gują związane z nimi opowieści. Materiały potrzebne
prezentuje zgromadzony prezentacji do wykonania eksponatów dzieci przynoszą z domu.
materiał ilustracyjny
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji
dzieli uczniów na
grupy [nie więcej niż
cztery]
czyta zadanie rozdaje zadanie dla " zadanie
wykonuje eksponaty muze- grup dla grup
alne udziela dodatko- (Załącznik
redaguje wypowiedzi wych wskazówek nr 2)
związane z wykonanymi " materiały
eksponatami potrzebne
do wykona-
nia ekspo-
natów
Zakoń- występuje w roli przewodnika ocenia prezentacje, " wykonane Po 30 minutach sala lekcyjna zamienia się w sale mu-
czenie
muzealnego wybiera najlepszego eksponaty zealne. Grupy wystawiają swoje eksponaty w różnych
występuje w roli turysty zwie- przewodnika muze- miejscach pomieszczenia, a wybrane osoby (przedsta-
dzającego muzeum alnego wiciele zespołów) wcielają się w role przewodników.
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadnia Pozostali uczniowie stają się turystami zwiedzającymi
wego domowego muzea. Nauczyciel ocenia prezentacje i wybiera naj-
lepszego przewodnika.
Zadanie Zapisz jak najwięcej zasad, o których należy pamiętać podczas zwiedzania muzeum. W tym celu dokończ wypowiedzenie:
domowe
W muzeum nie można (nie powinno się) .............. .
www.wsip.com.pl
163
Załącznik nr 1
Karta pracy indywidualnej
Korzystając ze słownika języka polskiego, wyjaśnij znaczenia podanych
wyrazów, a następnie odgadnij słowo-klucz łączące wszystkie wyrazy.
Wpisz je w elipsę.
skansen
kopia kustosz
................................................
falsyfikat
eksponat
gablota oryginał
ekspozycja
skansen
...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
kopia
...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
falsyfikat
...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
gablota
...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
ekspozycja
...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
oryginał
...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
eksponat
...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
kustosz
...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
Załącznik nr 2
Zadanie (czas na realizację 30 minut)
" Na podstawie zgromadzonych informacji oraz dostępnego materiału
ilustracyjnego zaprojektujcie, a następnie wykonajcie dwa dowolne
eksponaty, które można by umieścić w muzeum na wystawie pod
tytułem Pamiątki spod Racławic.
" Eksponaty wykonajcie z przyniesionych materiałów.
" Zapiszcie kilkuzdaniowe wypowiedzi związane z przygotowanymi
eksponatami, które zaprezentuje zwiedzającym przewodnik. W roli
przewodnika musi wystąpić jeden z was.
" Przygotujcie się również na ewentualne pytania zwiedzających doty-
czące wykonanych eksponatów.
www.wsip.com.pl 165
Scenariusz nr 35. Marian Orłoń O Lechu i białym orle
Temat: Jak powstała pierwsza stolica Polski? na podstawie legendy O Lechu i białym orle.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- wypełnia ankietę poleca wypełnienie Na początku lekcji uczniowie uzupełniają ankietę Wi-
dzenie prezentuje efekt pracy ankiety zytówka Polski (podręcznik polecenie 5., s. 208).
uzasadnia swoje propozycje ustosunkowuje się Prezentują efekty pracy, uzasadniając swoje wybory.
do prezentacji Następnie pokazują na mapie: Gniezno, Kraków, War-
pokazuje na mapie dawne rozwiesza mapę " mapa szawę i odczytują z encyklopedii informacje na temat
i obecną stolicę Polski fizyczna Gniezna. Nauczyciel może podać kilka dodatkowych
odczytuje z encyklopedii in- rozdaje encyklope- Polski informacji na temat pierwszej stolicy Polski.
formacje na temat Gniezna die " dostępne
podaje dodatkowe encyklope-
informacje die
Realizacja czyta cicho ze zrozumieniem Uczniowie czytają tekst po cichu i na jego podstawie
wyjaśnia pochodzenie godła prowadzi pogadan- wyjaśniają pochodzenie godła Polski oraz nazwy pierw-
i nazwy pierwszej stolicy kę szej stolicy. Następnie porównują zmiany w wizerunku
Polski Orła Białego (polecenie 2., s. 209 podręcznik). Po-
wypowiada się na temat nawiązuje do wize- tem układają zdania z rozsypanki wyrazowej, tworząc
zmian w wizerunku godła runku Orła Białego spójną i logiczną notatkę na temat pochodzenia godła
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji Polski i nazwy pierwszej stolicy. Po zapisaniu notatki
układa zdania z rozsypanki rozdaje rozsypankę " rozsypan- do zeszytów zapoznają się z wyjaśnieniem terminu le-
wyrazowej, tworząc spójną wyrazową ka wyrazo- genda (podręcznik, s. 210) i uzasadniają, że poznany
notatkę sprawdza popraw- wa tekst jest legendą. Pózniej na podstawie fragmentu
poprawia błędy ność zapisu (Załącznik Konstytucji (podręcznik polecenie 6., s. 211) wymie-
zapisuje notatkę do zeszytu nr 1) niają polskie symbole narodowe i podają dodatkowe
informacje na ich temat.
166
odczytuje wyjaśnienie termi-
nu legenda
uzasadnia, że czytany tekst udziela dodatko-
jest legendą wych wyjaśnień
słucha czytania nauczyciela czyta fragment
Konstytucji
wymienia polskie symbole prowadzi poga-
narodowe dankę na temat
polskich symboli
narodowych
podaje dodatkowe informacje uzupełnia wypowie-
na temat polskich symboli dzi uczniów
narodowych
Zakoń- ogląda fotografie przedsta- rozdaje albumy " różne Na zakończenie lekcji uczniowie oglądają fotografie
czenie
wiające najciekawsze miejsca prowadzi poga- publikacje zamieszczone w różnych publikacjach, przedstawiają-
w Polsce dankę na temat przedsta- ce ciekawe miejsca w Polsce zabytki, przyrodę, kra-
wypowiada się na temat ciekawych miejsc wiające jobrazy. Wypowiadają się na temat ciekawych miejsc
miejsc w najbliższej okolicy, ciekawe w najbliższej okolicy, które warto odwiedzić.
które warto odwiedzić (zoba- miejsca
czyć) w Polsce
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie Dla wszystkich: polecenie 5. ze s. 210 podręcznika.
domowe
Dla chętnych: polecenie 9. ze s. 211 podręcznika.
www.wsip.com.pl
167
Załącznik nr 1
Ułóż zdania z wyrazów. Zapisz je następnie w zeszycie tak, aby stanowiły spój-
ną notatkę na temat pochodzenia godła Polski i nazwy pierwszej stolicy.
1.
długo już Lecha bardzo wędrowała Drużyna
...........................................................................................................................................................
2.
W karmił swoje on wielkim gniezdzie pisklęta
...........................................................................................................................................................
3.
Lech i rozmyślał Podczas stał odpoczynku puszczy skraju na
...........................................................................................................................................................
4.
na Chciała miejsce stałe znalezć mogłaby gdzie osiąść
...........................................................................................................................................................
5.
zbudował Na postoju gród Gniezdnem miejscu który nazwał pózniej
...........................................................................................................................................................
6.
nad ujrzał orła swoją Nagle głową
...........................................................................................................................................................
7.
Lech że będzie drużyny jego postanowił znakiem ten ptak
...........................................................................................................................................................
[tekst: Drużyna Lecha wędrowała już bardzo długo. Chciała znalezć miejsce, gdzie mogłaby osiąść
na stałe. Podczas odpoczynku Lech stał na skraju puszczy i rozmyślał. Nagle nad swoją głową ujrzał
orła. Karmił on swoje pisklęta w wielkim gniezdzie. Lech postanowił, że ten ptak będzie znakiem
jego drużyny. Na miejscu postoju zbudował gród, który nazwał pózniej Gniezdnem.]
Scenariusz nr 36. Kazimierz Przerwa-Tetmajer Pozdrowienie
Temat: Czy można przesłać pozdrowienia swojej miejscowości?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- prowadzi rozmowę Zajęcia rozpoczynamy od rozmowy na temat sposo-
dzenie redaguje notatkę graficzną na temat przesy- bów przesyłania pozdrowień oraz tego, komu i skąd
będącą zapisem rozmowy na łania pozdrowień, można je przesłać. W trakcie ukierunkowanej rozmo-
temat przesyłania pozdrowień tworząc z uczniami wy uczniowie tworzą na tablicy i zapisują w zeszytach
notatkę graficzną notatkę graficzną według wzoru podanego we Wska-
[wzór zapisu patrz zówce nr 1.
Wskazówka nr 1]
Realizacja słucha wzorcowego czytania czyta wzorcowo Nauczyciel czyta wzorcowo tekst wiersza. Następnie
czyta cicho ze zrozumieniem tekst wiersza dzieci czytają ponownie utwór po cichu. Po przeczy-
wyjaśnia, do kogo zwraca się prowadzi ukierun- taniu wyjaśniają, do kogo zwraca się postać mówiąca
postać mówiąca i o co prosi kowaną pogadan- i o co prosi; wyliczają adresatów pozdrowień; pod-
wylicza adresatów pozdrowień kę na temat prze- kreślają w tekście epitety. Następnie wybrany uczeń
podkreśla w tekście epitety czytanego tekstu ustnie, w kilku zdaniach, opisuje górski krajobraz wy-
ustnie opisuje górski krajo- łaniający się z analizy tekstu wiersza. Dzieci nazywają
braz zawarty w wierszu też uczucia postaci mówiącej i zapisują temat lekcji.
nazywa uczucia postaci mó- Pózniej otrzymują kartki, wyobrażają sobie sytuację,
wiącej w jakiej znajdowała się postać mówiąca z wiersza
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji (dawno nie była w swoich rodzinnych stronach i tęskni
redaguje tekst pozdrowień do wyjaśnia polece- za nimi) i redagują w parach tekst pozdrowień do
swojej miejscowości (najbliż- nie, rozdaje kartki " kartka swojej miejscowości (najbliższej okolicy). Poprawnie
szej okolicy) pocztowe pocztowa adresują kartki pocztowe. Po upływie określonego cza-
adresuje kartkę pocztową udziela dodatko- dla każdego su uczniowie prezentują zredagowane pozdrowienia.
prezentuje rezultat pracy wych wyjaśnień ucznia (kse-
ro z Zeszytu
ćwiczeń ze
s. 19)
www.wsip.com.pl
169
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Zakoń- podaje zasadę dotyczącą udziela dodatko- Zajęcia kończymy przypomnieniem zasady dotyczącej
czenie
pisowni zwrotów grzecznoś- wych wyjaśnień pisowni zwrotów grzecznościowych w listach, na kart-
ciowych w listach, na kart- kach pocztowych.
kach pocztowych
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie
Nauczę się wiersza na pamięć. Wykorzystam 10 wskazówek dla recytatora.
domowe
Wskazówka nr 1
Wzór notatki graficznej tworzonej na tablicy:
POZDROWIENIA
SPOSÓB SKD?
DO KOGO?
[Przykładowe zapisy SPOSÓB: widokówka, pocztówka, poczta elektroniczna (mejl), SMS, MMS, telegram, faks; SKD?: z wycieczki,
z obozu, z kolonii, z biwaku, z pielgrzymki, z rajdu, znad morza, z gór, z zagranicy; DO KOGO?: do znajomego, do przyjaciela, do
rodziców, do rodzeństwa, do cioci, do wujka, do koleżanki, do kolegi, do wychowawcy, do nauczyciela, do brata, do siostry, do rady
pedagogicznej.]
170
Scenariusz nr 37. Kazimierz Przerwa-Tetmajer Śpiący rycerze
Temat: Gwarą podhalańską o śpiących rycerzach.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- rozwiązuje krzyżówkę rozdaje krzyżówki " krzyżówki Na początku lekcji uczniowie rozwiązują krzyżówkę
dzenie prezentuje rozwiązanie koryguje błędy dla każde- i odczytują hasło. Następnie, korzystając ze słownika
go ucznia języka polskiego, wyjaśniają znaczenie słowa gwara.
(Załącznik
nr 1)
wyjaśnia znaczenie słowa rozdaje słowniki " słowniki
gwara, korzystając ze słowni- języka polskiego języka pol-
ka języka polskiego skiego
Realizacja słucha nagrania legendy prezentuje nagranie " odtwa- Uczniowie, patrząc na tekst w podręczniku, słucha-
pokazuje na mapie Kościeli- legendy rzacz CD ją nagrania legendy. Następnie pokazują na mapie
sko i Giewont rozwiesza mapę " płyta CD miejscowość Kościelisko, szczyt Giewont oraz opo-
opowiada o śpiących ryce- prowadzi pogadan- " mapa wiadają o śpiących rycerzach. Potem zapisują temat
rzach kę na temat tekstu Polski lekcji i streszczają (wspólnie z nauczycielem) w kilku
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji zdaniach treść legendy. Kolejne, proponowane zda-
streszcza tekst pomaga zredagować nia mogą być zapisywane na tablicy, a po sprawdzeniu
zapisuje streszczenie do krótkie streszczenie przez nauczyciela przepisywane do zeszytów. Pózniej
zeszytu podkreślają w tekście wyrazy zaczerpnięte z gwary
podkreśla w tekście wyrazy podhalańskiej i wspólnie z nauczycielem objaśniają
zaczerpnięte z gwary podha- ich znaczenia. Wypowiadają się też na temat trudno-
lańskiej ści w odbiorze tekstu napisanego gwarą i podają przy-
objaśnia znaczenia podkreślo- pomaga w wyjaś- kłady wyrazów gwarowych używanych w regionie (np.
nych wyrazów nieniu trudnych drożdżówka szneka, graca haka, kuchenka platka,
wypowiada się na temat wyrazów małe krzesełko zydelek, pogrzebacz haczyk).
trudności w odbiorze tekstu udziela dodatko-
napisanego gwarą wych wyjaśnień
www.wsip.com.pl
171
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
podaje przykłady wyrazów rozmawia na temat
z gwary używanych w regionie wyrazów z gwary uży-
wanych w regionie
Zakoń- redaguje kartkę (zapis, ilu- wyjaśnia polecenie, " materiały Na zakończenie lekcji uczniowie w parach redagują
czenie
stracja) do Słowniczka gwary udziela dodatko- plastyczne kartkę do Słowniczka gwary uczniowskiej (przygotowu-
uczniowskiej wych wskazówek (kolorowe ją ciekawy, staranny zapis i ilustrację). Wcześniej lo-
prezentuje efekt swojej pracy ocenia kartki kartki, kred- sują zagadnienia, nad którymi będą pracować: nazwy
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania ki, pisaki) przedmiotów (np. matematyka matma, majfa, liczyd-
wego domowego ło); nazwy ocen (np. niedostateczny lufa, pała, kosa,
lacz, bomba); nazwy szkolnych sprzętów (np. dziennik
wyrocznia, tablica ściana strachu); określenia doty-
czące uczniów i nauczycieli (np. zdolni uczniowie ku-
jony, dziobaki, stuki, dzięcioły; dyżurujący nauczyciel
strażnik Teksasu). Prezentują efekty swojej pracy.
Zadanie
Polecenie 6. ze s. 215 podręcznika.
domowe
Załącznik nr 1
Rozwiąż krzyżówkę.
1
1. Pierwsza stolica Polski.
2
2. Miasto, którego herbem jest syrenka.
3
3. Można tam zwiedzić Świątynię Wang i muzeum zabawek.
4
4. Miasto siedziba wawelskiego smoka.
5
5. Miasto trykających się koziołków.
[odpowiedzi: Gniezno, Warszawa, Karpacz, Kraków, Poznań; hasło: gwara]
172
Scenariusz nr 38. Ewa Szelburg-Zarembina Warszawa, stolica Polski
Temat: Jaki związek z herbem Warszawy ma poznana legenda?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- identyfikuje Warszawę jako prowadzi rozmowę " mapa Zajęcia rozpoczynamy od rozmowy na temat stolicy.
dzenie
stolicę Polski na temat Warszawy administra- Uczniowie przypominają, jaką funkcję pełni War-
wskazuje Warszawę na mapie cyjna Polski szawa w życiu Polaków, wskazują ją na mapie, a na-
podaje informacje na temat uzupełnia wypowie- stępnie dzielą się swoją wiedzą na jej temat. Szcze-
stolicy dzi uczniów gólną uwagę zwracamy na znane zabytki znajdujące
wymienia zabytki znajdujące się w stolicy. W miarę potrzeby nauczyciel uzupełnia
się w Warszawie wypowiedzi dzieci (nadmienia o zniszczeniach wojen-
ogląda dostępny materiał prezentuje dostępny " dostępny nych i odbudowie stolicy po wojnie) i łączy rozmowę
ilustracyjny materiał ilustracyjny materiał z prezentacją dostępnego materiału ilustracyjnego.
słucha odczytywanych infor- odczytuje fragmenty ilustracyjny Dla usystematyzowania informacji prowadzący zajęcia
macji z encyklopedii dotyczący może również odczytać wybrane fragmenty z dostęp-
Warszawy niej encyklopedii.
(widokówki,
zdjęcia, al-
bumy itp.)
" encyklo-
pedia
Realizacja słucha czytania nauczyciela czyta tekst Nauczyciel czyta głośno tekst, a potem robią to po-
czyta głośno nownie kolejno wskazani 2 3 uczniowie. Następnie
określa czas i miejsce wyda- prowadzi ukierun- dzieci określają czas i miejsce wydarzeń, przytacza-
rzeń kowaną pogadankę jąc odpowiedni fragment tekstu oraz wymieniają
cytuje odpowiedni fragment na temat przeczyta- występujących bohaterów. Po odczytaniu informacji
tekstu nego tekstu z podręcznika na temat wyobrażeń literackich podają
www.wsip.com.pl
173
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
wymienia występujących przykłady wyobrażeń realistycznych i fantastycznych
bohaterów występujące w poznanej legendzie, a chętny uczeń
odczytuje informacje na te- opowiada na podstawie przeczytanego tekstu jej treść.
mat wyobrażeń literackich Pózniej zapisują temat lekcji, określają związek legen-
wymienia wyobrażenia dy z wyglądem herbu Warszawy, przypominają przy
realistyczne i fantastyczne pomocy nauczyciela podstawowe wyróżniki opisu jako
występujące w legendzie formy wypowiedzi i przystępują do realizacji zadania
opowiada legendę o powsta- w grupie zgodnie z podaną instrukcją: oglądają herb
niu Warszawy stolicy oraz redagują jego opis na podstawie podanego
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji planu. Po 25 minutach sprawozdawcy odczytują zreda-
określa związek legendy gowane opisy, a nauczyciel je ocenia.
z wyglądem herbu Warszawy
odróżnia opis od opowiadania pomaga w podaniu
wyróżników opisu
jako formy wypo-
wiedzi
dzieli uczniów na
grupy
czyta zadanie rozdaje zadanie dla " zadanie
ogląda uważnie herb stolicy grup i potrzebne dla grup
redaguje opis herbu na pod- materiały (Zał. nr 1)
stawie podanego planu udziela dodatko- " kolorowa
wych wyjaśnień fotografia
prezentuje zredagowany opis ocenia zaprezento- herbu War-
wane opisy szawy
" encyklo-
pedie
" kredki,
174
Zakoń- zapisuje do zeszytu wybrany dyktuje najlepiej kartki do Najlepiej (najbarwniej, najpoprawniej) zredagowany
czenie
opis herbu zredagowany opis zredagowa- opis nauczyciel dyktuje do zeszytów. Na zakończenie
opowiada (inną znaną) legen- do zeszytu nia opisu chętni uczniowie opowiadają inną, znaną im opowieść
dę o powstaniu Warszawy na temat powstania Warszawy. Jeżeli takiej nie znają,
[ słucha opowiadania nauczy- [ opowiada inną zna- może to zrobić nauczyciel.
ciela] ną legendę o po-
wstaniu Warszawy]
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie Opiszę herb wybranego miasta. Będę pamiętał o trójdzielności wypowiedzi, poprawności ortograficznej, językowej i interpunk-
domowe
cyjnej. Zadbam o czytelność i estetykę zapisu.
Załącznik nr 1
Zadanie (czas na realizację 25 minut) Plan opisu herbu Warszawy
1. Znajdzcie w encyklopedii herb Warszawy.
I WSTP
Uważnie mu się przyjrzyjcie.
[3 4 zdania na temat pochodzenia nazwy
2. Następnie opiszcie herb stolicy na pod-
stolicy i tego, co znajduje się w jej herbie]
stawie podanego planu. Zadbajcie o po-
prawność ortograficzną, językową i inter- II ROZWINICIE:
punkcyjną, a także o czytelność i estetykę wygląd tarczy herbowej
opis korony
zapisu.
opis syreny:
" tułów
" głowa
" ręce (tarcza, miecz).
III ZAKOCCZENIE
[własne zdanie na temat wyglądu herbu]
www.wsip.com.pl
175
Scenariusz nr 39. Kartka z kalendarza Wielkanoc
(Konstanty Ildefons Gałczyński Wróbla Wielkanoc)
Temat: Wielkanocna radość wśród ćwierkania i świergotania.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- słucha nagrania wiersza włącza nagranie " płyta CD Na początku lekcji uczniowie słuchają nagrania wier-
dzenie określa tematykę utworu przytacza słowa, [Kartki z ka- sza Joanny Kulmowej Kiedy radość nie może się w ser-
wyjaśnia sens słów: Nie będzie- których sens mają lendarza] cach pomieścić. Następnie określają tematykę wiersza
my się bać nigdy niczego, bo wyjaśnić uczniowie " odtwa- i wyjaśniają sens słów: Nie będziemy bać się nigdy nicze-
jest po życiu życie rzacz CD go, bo jest po życiu życie. Podczas ponownego słuchania
ponownie słucha nagrania ponownie włącza nagrania dzieci zapisują na brudno wyrazy związane
nagranie ze świętami wielkanocnymi występujące w wierszu
zapisuje wyrazy związane rozmawia o wyra- (np. dzwony, radość, straż, świt, hiacynty, krokusy, sa-
ze świętami występujące zach związanych ze sanki, baranek). Wypowiadają się też na temat uczuć,
w wierszu świętami jakie wywołuje Wielkanoc (radość, nadzieja, powaga,
opowiada o uczuciach wywo- prowadzi pogadan- zaduma).
ływanych przez Wielkanoc kę na temat uczuć
związanych z Wiel-
kanocą
Realizacja słucha wzorcowego czytania czyta tekst wiersza Nauczyciel czyta tekst głośno, a następnie uczniowie
tekstu czytają go po cichu, określają jego tematykę i nadają
czyta cicho ze zrozumieniem tytuły kolejnym zwrotkom (np. Zebranie czeredy wróbli.
określa tematykę wiersza prowadzi ukierun- Wielkanocna lekkość. Radosna wiadomość od wróbla
kowaną analizę do wróbla. Taniec w takt świergotów. Rozśpiewane drze-
tekstu wiersza wo. Radosne Alleluja!). Najciekawsze propozycje na-
tytułuje kolejne zwrotki zapisuje najcie- uczyciel zapisuje na tablicy, a uczniowie, po zapisaniu
kawsze propozycje tematu lekcji, przepisują do zeszytów. Potem dzieci
tytułów na tablicy wyjaśniają, korzystając ze słownika języka polskiego,
176
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji znaczenie słowa alleluja oraz porównują wiersze Joan-
zapisuje najciekawsze propo- ny Kulmowej i Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego.
zycje tytułów w zeszycie
wyjaśnia znaczenie słowa al- rozdaje słowniki " słowniki
leluja, korzystając ze słownika języka pol-
języka polskiego skiego
porównuje wiersze poleca porównanie
poznanych wierszy
Zakoń- wykonuje ortograficzną pisan- wyjaśnia polecenie " materiały Na zakończenie każdy uczeń wykonuje ortograficzną
czenie
kę wielkanocną udziela dodatko- plastyczne pisankę wielkanocną, ozdabiając ją trudnymi wyra-
podczas pracy korzysta ze wych wyjaśnień zami (np. Wielkanoc, alleluja, święconka, straż, grób,
słownika ortograficznego rozdaje słowniki " słowniki hiacynty, krokusy, żonkile, bukszpan, rzeżucha, rózgi,
języka polskiego ortograficz- śnieżnobiały obrus). Podczas pracy dzieci korzystają ze
prezentuje efekt swojej pracy ocenia pisanki ne słowników ortograficznych. Potem prezentują efekty
tworzy Klasową ga- swojej pracy, a nauczyciel ocenia prace i tworzy Klaso-
lerię ortograficznych wą galerię ortograficznych pisanek.
pisanek
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie Dla wszystkich: Wypiszę z wiersza pięć epitetów i dwa porównania.
domowe
Dla chętnych: Zwyczaje wielkanocne w moim domu kilkuzdaniowa ustna wypowiedz.
www.wsip.com.pl
177
Scenariusz nr 40. Adam Mickiewicz Pani Twardowska
Temat: Zabawa w teatr, czyli przygotowujemy przedstawienie kukiełkowe na podstawie Pani Twardowskiej
Adama Mickiewicza.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- rozwiązuje rebus rozdaje kartki " karty Zajęcia rozpoczynamy od rozwiązania rebusu. Po
dzenie prezentuje rozwiązanie z rebusem z rebusem upływie określonego czasu chętny uczeń podaje roz-
dla każdego wiązanie autora i tytuł utworu, który będzie omawia-
ucznia ny na lekcji.
(Załącznik
nr 1)
Realizacja włącza płytę " odtwa- Nauczyciel włącza płytę z wzorcową recytacją utwo-
słucha nagrania z nagraniem rzacz CD ru, po wysłuchaniu której dzieci czytają samodziel-
czyta cicho ze zrozumieniem " płyta CD nie tekst po cichu, a pózniej wyjaśniają wspólnie
podkreśla wyrazy, których z nauczycielem znaczenia wszystkich niezrozumiałych
znaczenia nie rozumie pomaga wyjaśnić (nieobjaśnionych w przypisach) wyrazów. Następnie
wyjaśnia znaczenia niezrozu- znaczenia niejas- uczniowie określają czas i miejsce wydarzeń, wypisu-
miałych wyrazów nych słów ją postacie, dzieląc je na prawdopodobne i niepraw-
określa czas i miejsce wyda- prowadzi ukierun- dopodobne. Pózniej pracują w parach, redagując na
rzeń kowaną analizę brudno plan wydarzeń. Najlepszy plan zostaje zapisa-
wypisuje postacie występu- utworu ny do zeszytów.
jące w utworze, dzieląc je na
prawdopodobne i nieprawdo-
podobne
redaguje plan wydarzeń
prezentuje zredagowany plan
178
podkreśla punkty planu, Dzieci podkreślają w nim punkty dotyczące wydarzeń
w których przedstawione są nieprawdopodobnych. Nauczyciel podaje temat lekcji,
wydarzenia fantastyczne, dzieli uczniów na grupy, rozdaje potrzebne materiały.
nieprawdopodobne Uczniowie przystępują do realizacji zadania grupo-
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji wego: rysują postaci (narratora, pana Twardowskie-
dzieli uczniów na " zadanie go, Mefistofelesa, żołnierza, adwokata, szewca, pani
grupy, rozdaje zada- dla grup Twardowskiej, psa, zająca), naklejają je na sztywny
nie dla grup (Zał. nr 2) brystol, kolorują i mocują na kijkach, tworząc postacie
wykonuje kukiełkę udziela dodatko- do teatrzyku kukiełkowego. Po wykonaniu kukiełek
przygotowuje wspólnie wych wyjaśnień, " brystol, zespoły ćwiczą czytanie tekstu z podziałem na role,
z rówieśnikami przedstawie- koordynuje pracę klej, nożycz- a następnie podchodzą do przygotowanej przez na-
nie kukiełkowe grup ki, kijki uczyciela sceny, aby tam przeprowadzić całościową
przygotowuje miej- " zasłony, próbę. Po upływie określonego w instrukcji czasu gru-
sce do występu stojaki po- py kolejno prezentują przygotowane przedstawienia,
bierze udział w przedstawie- czuwa nad spraw- trzebne do a potem oceniają własne występy: wskazują najlep-
niu kukiełkowym nym przebiegiem wykonania szych aktorów, wyliczają minusy i plusy poszczegól-
poszczególnych sceny nych prezentacji. Uzasadniają swoje opinie. Nauczy-
ocenia występy rówieśników, prezentacji ciel również ocenia występy grup.
uzasadniając swoją wypo- ocenia występy po-
wiedz szczególnych grup
Zakoń- czyta informacje na temat Na zakończenie uczniowie zapoznają się z cechami
czenie
cech gatunkowych ballady gatunkowymi ballady podanymi na stronie 246, a na-
uzasadnia, że poznany utwór udziela dodatko- stępnie uzasadniają, że poznany utwór jest balladą.
jest balladą, odwołuje się do wych wyjaśnień
tekstu
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie Dla wszystkich: Przypomnę sobie 10 wskazówek dla recytatora (zob. s. 213). Na tej podstawie przygotuję recytację wybranego
domowe
fragmentu ballady Pani Twardowska.
Dla chętnych: Na podstawie zapisanego w klasie planu wydarzeń narysuję komiks. W dymki wpiszę wyrazy dzwiękonaśladow-
cze i najważniejsze fragmenty dialogów. (Zobacz 10 wskazówek dla autora komiksu, s. 158.)
www.wsip.com.pl
179
Załącznik nr 1
Rozwiąż rebus:
p = m ter e z ro n a = z
lec ć z m = w
+ska
[wyrazy: adapter, miecz, kierownica, palec, nić, twarz, dom]
[rozwiązanie: Adam Mickiewicz Pani Twardowska]
Załącznik nr 2
Zadanie (czas na realizację 45 minut)
Przygotujcie przedstawienie kukiełkowe na podstawie poznanej balla-
dy Adama Mickiewicza.
W tym celu:
" podzielcie się rolami (narrator, pan Twardowski, Mefistofeles, żoł-
nierz po zamianie zając, adwokat po zamianie pies, szewc, pani
Twardowska)
" wykonajcie kontury postaci (kontury należy wyciąć, nakleić na kar-
ton, pokolorować, umocować na kijku)
" osoby, które nie będą czytać tekstu, a jedynie poruszać kukiełkami
(żołnierz, adwokat, szewc, pani Twardowska), niech zaprojektują
i wykonają elementy scenografii, które wykorzystacie podczas pre-
zentacji
" przećwiczcie czytanie tekstu z podziałem na role, a następnie prze-
prowadzcie próbę za przygotowaną kurtyną.
Scenariusz nr 41. Tadeusz Różewicz Oblicze ojczyzny
Temat: O postawach młodych Polaków wyrażających szacunek do ojczyzny nasze rozważania zainspirowane
wierszem Tadeusza Różewicza.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- prowadzi pogadan- Na początku zajęć uczniowie wyjaśniają, jak rozu-
dzenie wyjaśnia znaczenie słowa kę na temat znacze- mieją znaczenie słowa ojczyzna. Po swobodnych
ojczyzna nia słowa ojczyzna wypowiedziach odczytują definicję wyrazu ze
korzysta ze słownika języka rozdaje słowniki " słowniki języ- słownika języka polskiego. Następnie rozwiązują
polskiego języka polskiego ka polskiego samodzielnie szyfrogram. Po upływie określonego
" szyfrogram dla czasu ochotnik podaje rozwiązanie, a pozosta-
rozwiązuje szyfrogram rozdaje szyfrogramy każdego ucz- li wyjaśniają, jak rozumieją sentencję odczytaną
wyjaśnia, jak rozumie senten- prowadzi poga- nia (Załącznik z szyfrogramu.
cję odczytaną z szyfrogramu dankę o znaczeniu nr 1)
sentencji odczytanej
wkleja szyfrogram do zeszytu z szyfrogramu
Realizacja słucha wzorcowego czytania czyta tekst wiersza Nauczyciel czyta wzorcowo wiersz, a potem ucz-
czyta cicho ze zrozumieniem niowie ponownie czytają tekst po cichu. Następnie
rysuje w zeszycie tabelkę przerysowują do zeszytów tabelkę zamieszczoną
uzupełnia tabelę słownictwem przy poleceniu 1. na s. 256, uzupełniają ją słow-
z wiersza nictwem z wiersza. Po prezentacji i ewentualnych
prezentuje zapis tabelaryczny sprawdza popraw- uzupełnieniach wyjaśniają, czym jest dla postaci
wyjaśnia na podstawie uzu- ność zapisu mówiącej w wierszu ojczyzna. Tłumaczą sens prze-
pełnionej tabeli, czym jest dla prowadzi ukierun- nośni: ojczyzna się śmieje; ojczyzna rośnie, krwawi,
postaci mówiącej ojczyzna kowaną rozmowę boli. Druga przenośnia jest podstawą do wypowie-
wyjaśnia sens przenośni: na temat wiersza dzi na temat uczuć postaci mówiącej. Z kolei roz-
ojczyzna się śmieje; ojczyzna mowa na temat postaw, zachowań młodych ludzi
rośnie, krwawi, boli wyrażających szacunek, przywiązanie do ojczyzny
opowiada o uczuciach postaci jest podstawą do zapisania tematu lekcji. Dalsza
mówiącej zawartych w zakoń- część zajęć prowadzona jest metodą metaplanu.
czeniu wiersza
www.wsip.com.pl
181
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
wypowiada się na temat rozmawia na temat Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje in-
postaw, zachowań młodych postaw młodych strukcje i materiały potrzebne do wykonania pla-
ludzi wyrażających szacunek, ludzi wyrażających katu. Zespoły realizują zadanie zgodnie z podaną
przywiązanie do ojczyzny szacunek, przywią- instrukcją. Po 25 minutach sprawozdawcy oma-
zanie do ojczyzny wiają wykonane plakaty, a nauczyciel ocenia ich
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji wypowiedzi.
dzieli uczniów na
grupy
czyta zadanie rozdaje zadanie dla " zadanie dla
grup, potrzebne grup (Zał. nr 2)
współtworzy plakat będący materiały " wzór zapisu na
zapisem rozważań prowadzo- arkuszu szarego
nych w grupie nad przedsta- udziela dodatko- papieru (Załącz-
wionym zagadnieniem wych wyjaśnień nik nr 3)
prezentuje wynik pracy grupy ocenia efekty prac " szary
grup papier, kolorowe
paski papieru
(szer. ok. 2 cm,
dł. ok. 10 cm),
pisaki, klej
Zakoń- wybiera najistotniejsze wnio- prowadzi rozmowę Lekcja kończy się wybraniem i zapisaniem naji-
czenie
ski spośród zapisanych na na temat wniosków stotniejszych wniosków, jakie pojawiły się podczas
plakatach zapisanych na pla- prezentacji. Nauczyciel pomaga w ich wyborze.
zapisuje wnioski do zeszytu katach
zapisuje treść zadania domo- objaśnia treść zada-
wego nia domowego
Zadanie Porozmawiaj z rodzicami lub dziadkami na temat tego, jak rozumieją słowa Cypriana Norwida Ojczyzna to wielki zbiorowy
domowe
obowiązek. Zanotuj w kilku zdaniach wypowiedzi swoich rozmówców.
182
Załącznik nr 1
Poniższa tabliczka z cyframi i literami to rodzaj klucza do odczytania za-
szyfrowanej informacji. Ustal sposób postępowania i odczytaj złotą myśl
na temat ojczyzny wypowiedzianą przez Cypriana Kamila Norwida.
6 7 8 9
1 o n i k
2 j r t z
3 d w c l
4 a p g e
5 y b f ą
16 26 38 29 56 29 17 46 28 16 37 18 49 39 19 18
29 57 18 16 27 16 37 56 16 57 16 37 18 59 29 49 19
[Rozwiązanie: Ojczyzna to wielki zbiorowy obowiązek. Sposób postępowania wpisujemy lite-
ry znajdujące się na skrzyżowaniu cyfr. Np. na skrzyżowaniu 2 i 8 znajduje się litera t .]
Załącznik nr 2
Zadanie (czas na realizację 25 minut)
Rozważcie zagadnienie:
Co możemy powiedzieć o zachowaniu młodych ludzi podczas uro-
czystości (akademii) organizowanych z okazji świąt narodowych?
Podczas rozważań zapisujcie:
na niebieskich paskach papieru odpowiedzi na pytanie: Jak się zacho-
wują / zachowujemy?
na zielonych paskach papieru zanotujcie odpowiedzi na pytanie: Jak
powinni się / powinniśmy się zachowywać?
na białych paskach papieru napiszcie odpowiedzi na pytanie: Dlacze-
go zachowują się / zachowujemy się tak, a nie inaczej?
na czerwonych paskach papieru zapiszcie Wnioski.
Zapisane kartki przyklejcie w odpowiednich miejscach plakatu.
www.wsip.com.pl 183
Załącznik nr 3
Zapis na arkuszu szarego papieru powinien wyglądać następująco:
Co możemy powiedzieć o zachowaniu młodych ludzi podczas uro-
czystości (akademii) organizowanych z okazji świąt narodowych?
Jak się zachowują / Jak powinni się / powinniśmy
zachowujemy? się zachowywać?
niebieskie paski papieru zielone paski papieru
Dlaczego zachowują się / zachowujemy się tak, a nie inaczej?
białe paski papieru
Wnioski:
czerwone paski papieru
Scenariusz nr 42. Ewa Skarżyńska Teatr
Temat: Tworzymy Dekalog kulturalnego widza teatralnego i kinowego.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- rozdaje karty z krzy- " karta Zajęcia rozpoczynamy od krzyżówki, którą uczniowie
dzenie rozwiązuje krzyżówkę żówką i słowniki z krzyżówką rozwiązują samodzielnie. Uczeń, który rozwiąże ją
korzysta ze słownika języka języka polskiego dla każ- jako pierwszy, odczytuje odpowiedzi i hasło. Pozostali
polskiego dego ucznia sprawdzają swoje zapisy, ewentualnie poprawiają je,
odczytuje odpowiedzi i hasło (Załącznik uzupełniają. Podczas pracy uczniowie mogą korzy-
poprawia błędne zapisy udziela dodatko- nr 1) stać ze słownika języka polskiego. W razie potrzeby
wkleja krzyżówkę do zeszytu wych wyjaśnień " słowniki nauczyciel udziela dodatkowych wyjaśnień. Krzyżów-
języka pol- ka zostaje wklejona do zeszytu po zapisaniu tematu
skiego lekcji.
Realizacja słucha wzorcowego czytania czyta tekst wiersza Nauczyciel czyta głośno tekst wiersza, a następnie ro-
czyta głośno bią to wskazani kolejno 2 3 uczniowie. Potem dzieci
opowiada o sytuacji ukazanej prowadzi ukierun- opowiadają o sytuacji ukazanej w utworze, określają
w utworze kowaną pogadankę nastrój, jaki wywołuje u czytelnika wiersz i przypomi-
określa nastrój, jaki wywołuje na temat przeczyta- nają, korzystając ze słownika języka polskiego, zna-
u czytelnika wiersz nego wiersza czenie słowa dekalog. (Chodzi o książkowe, przenośne
wyjaśnia znaczenie słowa znaczenie wyrazu: zbiór obowiązujących przepisów, za-
dekalog sad.) Następnie nauczyciel podaje temat lekcji, dzieli
korzysta ze słownika języka uczniów na cztery grupy, rozdaje instrukcje, arkusze
polskiego szarego papieru i pisaki. Uczniowie realizują zadanie
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji
www.wsip.com.pl
185
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
dzieli uczniów na w grupach: dwie pierwsze wymyślają i zapisują w for-
czyta zadania grupy, rozdaje zada- " zadania mie dekalogu zasady dotyczące ubioru i zachowania
opracowuje Dekalog kul- nia dla grup dla grup się w teatrze, a dwie następne robią to samo w odnie-
turalnego widza teatralnego koordynuje pracę (Załącznik sieniu do kina. Po upływie określonego czasu następu-
(uczniowie z grupy 1. i 2.) grup nr 2) je prezentacja i ocena efektów pracy zespołowej.
opracowuje Dekalog kultural- " szary pa-
nego widza kinowego (ucznio- pier, pisaki
wie z grupy 3. i 4.)
prezentuje efekt pracy grupy ocenia prezentacje
Zakoń- porównuje zasady dotyczące prowadzi pogadan- Na zakończenie uczniowie porównują przygotowane
czenie
ubioru oraz zachowania się kę na temat różnic zestawy zasad dotyczących ubioru oraz zachowania się
w teatrze i kinie między sposobem w teatrze i kinie. Następnie wyciągają wnioski na te-
wnioskuje na temat różnic ubierania się mat tego, jakie zachowanie jest dopuszczalne w kinie,
w ubiorze i zachowaniu się i zachowania w kinie a niedopuszczalne w teatrze oraz różnic w sposobie
w odniesieniu do kina i teatru oraz teatrze ubrania się przed pójściem do kina i teatru.
zapisuje treść zadania domo- objaśnia treść zada-
wego nia domowego
Zadanie Przedstawię w formie graficznej (na wzór tabliczek informujących o tym, że się czegoś zabrania lub coś się nakazuje) wybraną
domowe
zasadę z opracowanego na lekcji Dekalogu kulturalnego widza teatralnego lub Dekalogu kulturalnego widza kinowego. Zadanie
wykonam na kartce z bloku.
186
Załącznik nr 1
Rozwiąż krzyżówkę:
1
2
3
4
5
1. Widowisko, w którym treść przekazywana jest przez aktorów wyłącznie
za pomocą ruchów ciała, gestów, mimiki.
2. Widoczna dla publiczności przestrzeń, na której grają aktorzy.
3. Przerwa między aktami przedstawienia, częściami koncertu itp.
4. Ruchoma zasłona (podnoszona lub rozsuwana) oddzielająca scenę
od widowni.
5. Lalka poruszana z góry za pomocą nitek lub drutów przyczepionych
do jej kończyn i głowy.
[Odpowiedzi: 1. Pantomima, 2. Scena, 3. Antrakt, 4. Kurtyna, 5. Marionetka; hasło: teatr]
Załącznik nr 2
Zadanie dla grup 1 i 2 (czas na realizację 15 minut)
" W co ubrać się przed pójściem do teatru?
" Jak zachowywać się w teatrze?
Opracujcie Dekalog kulturalnego widza teatralnego, czyli zbiór zasad
dotyczących ubioru i zachowania się w teatrze.
Zadanie dla grup 3 i 4 (czas na realizację 15 minut)
" W co ubrać się przed pójściem do kina?
" Jak zachowywać się w kinie?
Opracujcie Dekalog kulturalnego widza kinowego, czyli zbiór zasad
dotyczących ubioru i zachowania się w kinie.
www.wsip.com.pl 187
Scenariusz nr 43. Konstanty Ildefons Gałczyński Rozmowa z aktorem
Temat: O jakich marzeniach aktora dowiadujemy się z wiersza Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa- opowiada o ulubionym akto- prowadzi poga- " wycinki Na początku lekcji ochotnicy opowiadają o swoim
dzenie
rze dankę na temat z gazet ulubionym aktorze (prezentują ciekawostki, odczytują
prezentuje wycinki z gazet aktorów i czasopism fragmenty z gazet i czasopism, pokazują fotografie).
i czasopism dotyczące Następnie dzieci wymieniają cechy dobrego aktora
wylicza cechy dobrego aktora ulubionych i zapisują temat lekcji. Korzystając ze słownika wyra-
zapisuje temat lekcji podaje temat lekcji aktorów zów bliskoznacznych, wypisują synonimy wyrazu ak-
wypisuje ze słownika wyrazów rozdaje słowniki " słowniki tor.
bliskoznacznych synonimy wyrazów blisko- wyrazów
wyrazu aktor znacznych bliskoznacz-
nych
Realizacja słucha wzorcowego czytania czyta tekst wiersza Uczniowie słuchają wiersza czytanego przez nauczy-
czyta cicho ze zrozumieniem ciela, następnie czytają go ponownie po cichu. W trak-
podaje informacje na temat prowadzi pogadan- cie pogadanki: podają informacje na temat postaci
postaci mówiącej kę na temat tekstu mówiącej; nazywają uczucia, które jej towarzyszą;
nazywa uczucia, które towa- wyjaśniają sens tytułu, opowiadają o marzeniach ak-
rzyszą postaci mówiącej tora; wyjaśniają znaczenie słów: chciałby (...) widownię
wyjaśnia sens tytułu stroić, jak skrzypce się stroi oraz powód, dla którego
opowiada o marzeniach jeden wers został zapisany wielkimi literami. Cytują
aktora też fragment wiersza będący wyjaśnieniem, czym jest
wyjaśnia znaczenie słów: sztuka i próbują wyjaśnić jego sens. Następnie uzupeł-
chciałby (...) widownię stroić, niają w zeszycie zapisane wcześniej przez nauczyciela
jak skrzypce się stroi na tablicy zdania (nie cytują).
wyjaśnia, dlaczego jeden Wiersz jest rozmową .......................................................
wers został zapisany wielkimi z ............................... .
literami Aktor marzy o ...................................................................
....................................................................................... .
188
cytuje fragment wiersza [Sztuka to ................................................................... .]
będący wyjaśnieniem, czym Potem dzieci uzupełniają kartę pracy, korzystając ze
jest sztuka słowników języka polskiego i wyrazów obcych, wyjaś-
wyjaśnia sens przytoczonych zapisuje na tablicy niają znaczenia słów: garderoba, kurtyna, aplauz, an-
słów niedokończone trakt, sufler, kulisy. Po prezentacji i ewentualnych po-
uzupełnia zdania zdania prawkach wklejają kartę pracy do zeszytu.
uzupełnia kartę pracy rozdaje karty pracy " Karta
" wyjaśnia znaczenia słów: i słowniki pracy indy-
garderoba, kurtyna, aplauz, udziela dodatko- widualnej
antrakt, sufler, kulisy wych wyjaśnień (Załącznik
" korzysta ze słownika języka nr 1)
polskiego " słowni-
" korzysta ze słownika wyra- ki języka
zów obcych polskiego
prezentuje efekt samodzielnej sprawdza popraw- i wyrazów
pracy ność zapisu obcych
wkleja kartę pracy do zeszytu
Zakoń- losuje kartkę z nazwą pracow- organizuje zabawę " kartki do Na zakończenie nauczyciel organizuje zabawę pt. Na
czenie
nika teatru losowania scenie . Zasady: uczniowie losują kartki z nazwami
uczestniczy w zabawie Na pracowników teatru, np. aktor, sufler, scenograf, ko-
scenie stiumolog, charakteryzator. (Nauczyciel wcześniej
zapisuje treść zadania domo- podaje treść zadania przygotowuje tyle losów, ilu jest uczniów w klasie,
wego domowego dzieląc mniej więcej równo liczbę osób, np. aktor
4 losy, scenograf 4 losy itd.). Uczniowie siedzą w krę-
gu, nauczyciel, siedząc w środku, wypowiada słowa:
Reżyser pracuje nad spektaklem i potrzebuje: ...............
............. . Wszystkie wymienione osoby muszą szybko
zmienić miejsce. Kto nie zdąży, zajmuje miejsce na-
uczyciela i dalej prowadzi zabawę.
Zadanie
Dla chętnych: polecenie 4. ze s. 268 podręcznika.
domowe
www.wsip.com.pl
189
Załącznik nr 1
Karta pracy indywidualnej
Korzystając ze słownika języka polskiego lub słownika wyrazów obcych,
wyjaśnij znaczenia następujących wyrazów:
garderoba, kurtyna, aplauz, antrakt, sufler, kulisy
kurtyna
...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
sufler
...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
garderoba
...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
kulisy
...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
aplauz
...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
antrakt
...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
190
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
ZABAWY PRZY JEZDNI Scenariusz KARTY PRACYJAK PRAWIDŁOWO PRZEKRACZAĆ JEZDNIE ScenariusZ KARTY PRACYJAK PRAWIDŁOWO PRZEKRACZAĆ JEZDNIE ScenariusZ KARTY PRACYkarty pracy scenariusz 4Karty pracy matematycznekarty pracykarty pracy cz 2więcej podobnych podstron