Czy Parenetyczne wzorce osobowe utrwalone w epoce średniowiecza i renesansu uczą lub interesują dzisiejszego czytelnika?











Piątek, 21 Kwietnia Imieniny obchodzą: Anzelm, Feliks, Bartosz
 



















  Sciaga.pl > Prace
> Średniowiecze >
Home | Reklama | Info
| Mail






Gdzie Cz@T ???



Gdzie jestSciaga.pl
?
















Czy Parenetyczne
wzorce osobowe utrwalone w epoce średniowiecza i
renesansu uczą lub interesują dzisiejszego
czytelnika?










kategoria:   J.polski
zakres:   Średniowiecze
dodano:   1999-08-25




Rozpoczynając
pracę tego typu warto na wstępie zastanowić się nad znaczeniem samej
parenezy, by potem móc mówić o jej znaczeniu w literaturze
średniowiecza i renesansu, jak również o przykładach które byłyby
tego przykładem. Należy uświadomić sobie, że pareneza, jako sam
wyraz oznacza dokładnie "zachęcanie", "pouczenie". Często w sensie
literackim używane jest określenie: wzorzec parenetyczny lub
literatura parenetyczna. Wzorzec parenetyczny jest to bohater -
ideał proponowany przez literaturę danej epoki jako wzór do
naśladowania, taki którego cechy charakteru oraz czyny są
nienaganne. To głównie literatura średniowiecza obfituje w utwory
parenetyczne, gdzie spotykamy ideał ascety, władcy, rycerza. Są to
wzorce charakterystyczne dla tej epoki, lecz nie jedyne. Renesans
przynosi nowe jak na przykład wzór człowieka humanisty lub
poczciwego ziemianina. Typ literatury zawierający portret
ideału-wzorca, lub inne pouczenia i morały wystosowane do czytelnika
nazywany jest właśnie literaturą parenetyczną. Wybierając
zaledwie trzy utwory z ogromnego bogactwa literackiego średniowiecza
i renesansu, chciałbym bardziej się na nich skoncentrować i lepiej
uwidocznić przede wszystkim ideały średniowiecznego rycerza, władcy,
ascety, jak również odrodzeniowy model człowieka poczciwego i
interesujące wzorce na których moim zdaniem nasza cywilizacja
powinna się opierać. W epoce średniowiecza, wykształciły się
pewne wzory zachowań ludzkich uznawane za szczególnie pożądane.
Należą do nich ideał doskonałego rycerza oraz ideał władcy. Ideałem
doskonałego rycerza był człowiek, dla którego najwyższymi
wartościami były: miłość ojczyzny, wiara katolicka oraz
posłuszeństwo i wierność wobec władcy. W walce kierował się honorem,
był odważny i mężny, wierny w przyjaźni i miłości. Nadrzędnym celem
jego życia jest walka w obronie chrześcijaństwa, realizowana w
trakcie częstych wypraw krzyżowych. Takim właśnie idealnym rycerzem
spełniającym wymogi wzoru był Roland ze sławetnej "Pieśni o
Rolandzie". Syntezę jego rycerskich cnót ukazuje scena śmierci
bohatera, w której Roland za swe ziemskie czyny uzyskuje wieczną
sławę i nagrodę w niebie. Mając świadomość zbliżającego się zgonu,
bohater na miejsce swojej śmierci wybiera wzgórze (co jest aluzją do
Golgoty na której ukrzyżowany został Chrystus) i gromadzi wokół
siebie atrybuty swojego stanu (miecz - tym cenniejszy, że w jego
głowicy zamyka relikwię - i róg - atrybut dowódcy). W swojej
ostatniej spowiedzi przywołuje wartości nadające sens jego życiu:
wiarę, ojczyznę, wierność wobec króla, przywiązanie do rodu. Po
akcie zgonu, przypominającym śmierć Chrystusa, aniołowie zabierają
duszę bohatera do nieba. W scenie śmierci Roland urasta do symbolu
wojownika - męczennika, świętego, ginącego za wiarę.
Idealnym władcą, którego przykładem jest w tym samym
poemacie postać Karola Wielkiego posiadającego wszystkie cechy
doskonałego rycerza. Będąc zwierzchnikiem państwa, wykazuje ponadto
troskę o swoich poddanych, jest mężnym i odważnym dowódcą wojskowym,
walczącym w obronie wolności narodu i broniącym chrześcijańskiej
wiary. Idealnie panujący, którego władza pochodzi od Boga, pełni na
ziemi funkcję namiestnika Stwórcy i kierując się rozwagą, honorem,
męstwem i mądrością, realizuje w świecie Boskie przykazania.
Bardzo rozpowszechnionym wzorcem osobowym epoki
średniowiecza był również ideał ascety, człowieka umartwiającego się
i rezygnującego z uroków doczesnego życia w imię osiągnięcia
świętości. Propagowanie takiej postawy ludzkiej wiązało się z
dominacją kościoła w życiu społecznym, prywatnym i kulturalnym.
Duchowieństwo głosiło moralność życia ludzkiego i zwracało uwagę
wiernych na boski i duchowy aspekt życia. Doczesna egzystencja
oznaczała jedynie okres poprzedzający życie wieczne. Technikę i
zasady tego przygotowania do śmierci określano mianem praeparatio ad
mortem lub ars moriendi (sztuka umierania). Bardzo często w wiekach
średnich owa asceza przybierała charakter jawny, stając się
cierpieniem na pokaz. Doskonałość przyszłego świętego objawiała się
w umartwieniu lub dobrych uczynkach. Na tle średniowiecznego ideału
ascety bohater "Legendy o świętym Aleksym" stanowi pod pewnymi
względami wyjątek. Jego asceza i śmierć są ciche i ukryte przed
oczami najbliższych. Aleksy dobrowolnie wyrzeka się pochodzenia,
młodej żony i majątku. Opuszcza dom rodzinny i, mimo że w każdej
chwili może powrócić, z pokorą znosi biedę, upokorzenie i tułaczkę,
a wszystko to czyni na chwałę Boga. Aleksy umiera świadomie i
samotnie, zgon jest dla niego wybawieniem, etapem przejścia do życia
wiecznego. Stosunek bohatera do śmierci to idealny przykład "ars
moriendi". Postać ascety z jego pokornym znoszeniem upokorzeń i
cierpień przywodzi na myśl osobę Chrystusa. List, który pisze Aleksy
przed śmiercią, nie jest rozrachunkiem z doczesnymi sprawami, ale
niejako rachunkiem sumienia i autobiografią. Umieranie bohatera
opisane jest w sposób prosty i spokojny, a Aleksy zwraca duszę swemu
Stwórcy. Świętość bohatera oznajmiają cudowne znaki. Jeszcze za
życia Aleksego cudowny obraz wzywa go do kościoła i natychmiast
bohater staje się przedmiotem kultu. Szybko jednak ucieka od sławy i
popularności. Śmierć Aleksego zostaje oznajmiona przez bicie
dzwonów, które same z siebie, nie poruszane przez nikogo głoszą
żałobne wydarzenie Rzymowi. Do ciała świętego doprowadza mieszkańców
tajemnicze, nieznajome dziecko, którego niespodziewane pojawienie
się sugerować może znak niebios. Zwierzchnicy kościoła (papież,
kardynałowie) i państwa (cesarz) udają się, by w procesji uczcić
świętego. Martwe ciało Aleksego nabiera uzdrowicielskiej mocy. Do
czego dążę? Mianowicie, historia Aleksego miała stać się dla
współczesnych lekcją pobożnego życia, propagowaniem postawy
człowieka całkowicie oddanego Bogu, przykładem prawdziwej hierarchii
wartości. Proponowany natomiast przez Reja wzorzec
"człowieka poczciwego" to ideał szlachcica-ziemianina, dla którego
najwyższą wartość stanowi ceniona przez starożytnych i humanistów
cnota, rozumiana jako uczciwość, patriotyzm, życie zgodne z naturą.
Los swojego bohatera autor wpisuje w odwieczny rytm przyrody,
wyznaczony czterema porami roku. Czas pojmowany jest przez Reja,
jako cykl powtarzających się okresów narodzin, dojrzewania,
owocowania i śmierci. Poszczególnym porom roku odpowiadają kolejne
etapy życia ludzkiego. Wiosna symbolizuje dzieciństwo i młodość,
czas kształtowania człowieka poprzez wychowanie, naukę i zbieranie
pierwszych doświadczeń. Lato to wiek dojrzały, charakteryzujący się
wyborem ról w życiu rodzinnym, społecznym i politycznym. Odpowiedni
ożenek, obowiązki gospodarskie i obywatelskie, określają wartość
życia człowieka poczciwego. Ostatnią część Rej poświęca starości, w
której przychodzi czas na podsumowanie życia i refleksje natury
religijnej i moralnej. Kluczowy dla zrozumienia filozofii pisarza
fragment utworu to pochodzący z drugiej księgi "Rok na cztery części
podzielon", w którym pisarz ukazuje ścisły związek życia człowieka z
rytmem przyrody. Przemienność pór roku wyznacza cykl pracy i
odpoczynku szlachcica - ziemianina, którego egzystencja
nierozerwalnie związana jest z ziemią i naturą. Każda pora roku
przynosi pożytki i przyjemności, związane z dobrodziejstwami
przyrody. Wiosna to czas siania i sadzenia, latem ziemianin może
cieszyć się bogactwem dojrzewających płodów rolnych, jakimi
obdarzyła go natura, w jesieni zbiera swoje plony, zimę może
przeznaczyć na odpoczynek. Z wysokim kunsztem poetyckim i radością
Rej opisuje zajęcia gospodarskie, pracę na roli i w ogrodzie,
przyjemności płynące z życia rodzinnego, patriotyczne i obywatelskie
obowiązki szlachcica. "Żywot" kreśli obraz bogatego
ziemianina, dobrego gospodarza, dbającego o swoją ziemię, z radością
korzystającego z dobrodziejstw przyrody, dobrego ojca i troskliwego
męża, a także prawego obywatela. Wzorzec ukazany przez Reja, mimo że
odnosi się do życia ziemiańskiego, stanowi jednocześnie uniwersalny
ideał życia człowieka, kierującego się cnotą i będącego w zgodzie z
biologicznym rytmem natury. "Poćciwość", według Reja nie wynika z
dziedzicznego czy nadanego tytułu, ale jest oparta na wewnętrznych
przykazaniach moralnych, czy etycznych: "(...) ślachectwo prawe jest
jakaś moc dziwna a prawie gniazdo cnoty, sławy, każdej powagi,
poćciwości." Po konfrontacji naszego życia z uniwersalnymi
ideałami życia człowieka, których dałem przykład, należy stwierdzić,
że nasze istnienie w niczym nie przypomina idealnego. W związku z
tym uważam, że powinniśmy być bliżsi wzorcowi, lecz nie popadać w
skrajność. Owszem, literackie wzorce osobowe są bardzo interesujące,
lecz nie możemy się do nich ślepo stosować, gdyż życie nie byłoby
przygodą, lecz pasmem cnót. Reasumując chcę powiedzieć, że
wzorce parenetyczne ukazane przez literaturę średniowiecza i
renesansu interesują, a tym bardziej uczą, gdyż w swoim postępowaniu
każdy powinien odnaleźć swój wzorzec i z większymi lub mniejszymi
ustępstwami realizować go, usiłując do swojego życia wprowadzić tych
kilka cnót. Są one wprawdzie już przez wielu zapomniane, ale tym
bardziej cenione.







Autor: Nieznany

Ocena : 5 








oceń
prace:
1 2 3 4 5 6


Home | Reklama | Info
| Mail


Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum
| Rozrywka






Wszelkie prawa zastrzeżone / All
rights reserved  Sciaga.pl
2000