Bankowość centralna na świecie

Instytucjonalne podstawy

funkcjonowania banku centralnego

Dr Michał Skopowski

Plan wykładu

 Powstanie koncepcji niezależności banku

centralnego (CBI)

 Weryfikacja koncepcji - mierniki CBI
 Niezależność wg Traktatu z Maastricht
 Inne instytucjonalne aspekty

funkcjonowania banków
centralnych

Powstanie koncepcji CBI

 Relacje rząd-bank centralny są skutkiem dawnych relacji

władca-bank komercyjny finansujący władcę w zamian za

przywilej emisji pieniądza

 Problem ten zanikł w dobie laissez faire i pieniądza

kruszcowego

 Powrócił w dobie keynesizmu, gdy politykę banku

centralnego podporządkowywano planom gospodarczym a

ewentualny sprzeciw kończył się nacjonalizacją banku
centralnego

 Upadek systemu z Bretton Woods dodatkowo podkreślił

problem niezależności banku centralnego

Niezależność wg Traktatu z

Maastricht

 Zgodnie z artykułem 107 Traktatu z Maastricht:

podczas wykonywania uprawnień oraz zadań i obowiązków nałożonych przez

niniejszy Traktat i niniejszy Statut ani EBC, ani narodowy bank centralny, ani

żaden członek ich organów decyzyjnych nie starają się o instrukcje ani nie

przyjmują instrukcji od instytucji czy organów Wspólnoty, rządów państw

członkowskich czy od jakiegokolwiek innego organu. Instytucje i organy

Wspólnoty i rządy państw członkowskich zobowiązują się respektować tę

zasadę i starać się nie wywierać wpływu na członków organów decyzyjnych

EBC lub narodowych banków centralnych w wykonywaniu ich obowiązków.

 Niezależność banku centralnego nakazano w traktacie z Maastricht i:



stała się jedynym jakościowym kryterium konwergencji



jedynym kryterium konwergencji, które musi być spełnione już w
momencie przyjmowania do UE, a nie dopiero do Eurosystemu

Niezależność wg Traktatu z

Maastricht

 W dokumencie Progress towards convergence w 1995 roku

EIW uszczegółowił, że każdy bank centralny UGW
powinien dysponować:



niezależnością instytucjonalną



niezależnością funkcjonalną



niezależnością personalną



niezależnością finansową

Niezależność instytucjonalna

 Zgodnie z tym kryterium za niezgodne z Traktatem uznaje się

następujące prawa stron trzecich:



prawo dawania instrukcji



prawo do zatwierdzania, zawieszania, anulowania czy odraczania
decyzji



prawo do cenzurowania decyzji na gruncie prawnym



prawo do udziału w ciałach decyzyjnych NBC z prawem głosu



prawo do konsultowania ex ante decyzji NBC.

Dialog pomiędzy NBC a

władzami politycznymi, nawet jeśli bazuje na statutowym zobowiązaniu do

dostarczania informacji i wymiany poglądów, nie jest niezgodny z Traktatem i

Statutem, jeśli:



nie skutkuje wpływem na niezależność członków ciał decyzyjnych NBC,



kompetencje w EBC, odpowiedzialność na poziomie Wspólnoty, jak również specjalny status Prezesa jako członka ciała

decyzyjnego (Rady Generalnej EBC) są respektowane,



spełniony jest wymóg poufności wynikający ze Statutu.

Niezależność personalna

 Według raportu Progress Towards Convergence 1996

statuty NBC powinny uwzględniać następujące właściwości
niezależności personalnej:



minimalna długość kadencji Prezesa NBC wynosi 5 lat



Prezes nie może zostać zdymisjonowany z przyczyn innych, niż
podane w artykule 14.2 Statutu



stabilność zatrudnienia członków ciał decyzyjnych NBC, innych
niż Prezesi, którzy są zaangażowani w realizację zadań
związanych z uczestnictwem w ESBC



zapewnienie, że nie powstaną żadne konflikty interesów

Niezależność funkcjonalna

Działanie NBC na trzecim etapie UGW jest zdeterminowane przez

zapisy artykułu 105 Traktatu i 2 Statutu, zgodnie z którymi

priorytetowym celem NBC jest utrzymywanie stabilności

cen

,

a zatem statuty NBC powinny jednoznacznie to odzwierciedlać.

Zgodnie z artykułem 14.4 Statutu NBC mogą wykonywać funkcje

odmienne od określonych niniejszym Statutem, chyba że Rada

Zarządzająca, działając większością dwóch trzecich oddanych głosów,

orzeknie, że są one sprzeczne z celami i zadaniami ESBC powinno się

zatem również traktować jako element niezależności funkcjonalnej

chroniący integralność ESBC.

Niezależność finansowa

NBC powinny mieć zapewnione środki do prawidłowego

realizowania swych funkcji w ramach ESBC

 Prezentacja ex post sprawozdań finansowych NBC może być postrzegana jako
odpowiednik odpowiedzialności NBC wobec ich właścicieli, jednakże statut NBC
musi zapewniać, że taki obowiązek nie będzie naruszał niezależności NBC.
 Jakikolwiek wpływ ex ante na kwestie finansowe NBC należy postrzegać jako
naruszenie jego niezależności.
 W krajach, w których strony trzecie, w szczególności rząd i parlament, mają
możliwość, bezpośrednio lub pośrednio, wpływać na ustalenia dotyczące budżetu
NBC albo podziału zysków, ich statut powinien zawierać klauzulę bezpieczeństwa,
że nie będzie to przeszkadzało w wykonywaniu jego zadań w ramach ESBC

Inne instytucjonalne aspekty

funkcjonowania banku centralnego

•Mechanizmy funkcjonowania banku

centralnego powinny być jasne i ogólnie
znane, a zatem w pewnym zakresie –
przewidywalne (np. publikowanie minutes z

posiedzeń ciała decyzyjnego banku)

•Pełna przejrzystość nie jest możliwa, gdyż

oznaczałaby, że społeczeństwo dysponuje

każdą informacją posiadaną przez bank
centralny

•Fakt, że bank centralny jest niezależny

oznacza, że musi odpowiadać za swe decyzje.

Jednakże bardzo trudno jest udowodnić

poważny błąd w zarządzaniu bankiem

centralnym, szczególnie gdy ciało decyzyjne
ma charakter kolegialny

•Odpowiedzialność musi być tylko ex post

przed niezależnym sądem oraz tzw.

„moralna”

•Świadomość w społeczeństwie, że bank

centralny realizuje swoje cele

•Jeśli celu nie udało się zrealizować – bank w

sposób rzeczowy wyjaśnia przyczyny

•Niekoniecznie w sensie Traktatu z Maastricht

Niezależność

banku centralnego

Wiarygodność

banku centralnego

Przejrzystość

działania banku

centralnego

Odpowiedzialność

banku centralnego

Bankowość centralna

na świecie

Ciąg dalszy nastąpi...