Montaż i wykonywanie napraw urządzeń dźwigowych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Teresa Birecka

Montaż i wykonywanie napraw urządzeń dźwigowych
724[05].Z4.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr inż. Zdzisław Kobierski

mgr Joachim Strzałka

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Barbara Kapruziak

Konsultacja:

dr inż. Bożena Zając

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 724[05].Z4.03
„Montaż i wykonywanie napraw urządzeń dźwigowych” zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu elektromechanik 724[05].

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Urządzenia dźwigowe

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Obwody zasilania, sterowania i sygnalizacji urządzeń dźwigowych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Eksploatacja, konserwacja i czynności kontrolne urządzeń dźwigowych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w kształtowaniu umiejętności z zakresu montażu

i wykonywania napraw urządzeń dźwigowych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne: wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już opanowane, abyś

bez problemów mógł korzystać z poradnika; powinieneś przypomnieć sobie wiadomości
zawarte w jednostce modułowej 724[05].Z1.04 i wykorzystać umiejętności nabyte
w jednostce modułowej 724[05].Z2.03 oraz 724[05].Z3.01,

−

cele kształcenia: wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas realizacji tej jednostki

modułowej,

−

materiał nauczania: zawiera niezbędne definicje, przykładowe rysunki i dane katalogowe

oraz wskazówki praktyczne niezbędne do osiągnięcia celów kształcenia zawartych w tej
jednostce modułowej; materiał nauczania dotyczący tej jednostki modułowej został
podzielony na cztery części (rozdziały) obejmujące grupy zagadnień kształtujących
umiejętności, które można wyodrębnić; każdy rozdział zawiera:

−

pytania sprawdzające: zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy opanowałeś

podane treści i jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń; odpowiadając na
postawione pytania sam sprawdzisz swoje przygotowanie,

−

ćwiczenia: pomogą Ci ukształtować umiejętności praktycznego wykonania montażu,

drobnych napraw i konserwacji urządzeń dźwigowych; przy wykonywaniu ćwiczeń
wykorzystaj wiadomości i umiejętności ukształtowane w jednostce 724[05].Z2.03,

−

sprawdzian postępów: pozwoli Ci na samodzielną ocenę zdobytych w trakcie

wykonania ćwiczeń praktycznych umiejętności,

−

sprawdzian osiągnięć: po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej

nauczyciel sprawdzi Twoje wiadomości i umiejętności za pomocą testu i sprawdzianu
praktycznego; abyś miał możliwość dokonania ewaluacji swoich działań, rozwiąż
przykładowy test wielokrotnego wyboru, umieszczony na końcu tego poradnika,

−

wykaz literatury: wymieniona tutaj literatura zawiera pełne treści materiału nauczania;

korzystając z niej pogłębisz wiedzę z zakresu programu tej jednostki modułowej; na
końcu każdego rozdziału w nawiasach kwadratowych podano pozycję z wykazu literatury,
którą wykorzystano przy jego opracowywaniu.

Szczególną uwagę zwróć na zrozumienie działania istotnych elementów urządzeń

dźwigowych i roli, jaką pełnią w urządzeniu. Pozwoli Ci to ocenić właściwe działanie
urządzenia dźwigowego i zlokalizować ewentualne usterki.

Postaraj się, aby w trakcie realizacji tej jednostki modułowej doskonalić umiejętność

planowania czynności, które musisz wykonać, organizowania stanowiska pracy, korzystania
z norm i katalogów. Zwróć uwagę na zakres obowiązków konserwatora urządzeń
dźwigowych. Pamiętaj, że od staranności pracy konserwatora zależy bezpieczeństwo ludzi
korzystających z urządzeń dźwigowych. Poradnik nie zawiera (ze względów redakcyjnych)
danych zawartych w normach, ale wskazuje wielkości, które są określone przez normy.
Wielość rozwiązań konstrukcyjnych dotyczących istniejących dźwigów, modernizowanych
oraz dźwigów wytwarzanych współcześnie wykracza poza ramy tego poradnika. Korzystaj
z zasobów Internetu, gdzie firmy prezentują te rozwiązania. Dla ułatwienia w spisie literatury
podano kilka adresów stron internetowych.

Do wykonywania ćwiczeń przystępuj przygotowany i postępuj z rozwagą - zwracaj

uwagę na wirujące części maszyn, bezpieczne posługiwanie się narzędziami. Wykonaj
wszystkie zaproponowane ćwiczenia z należytą starannością.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

Schemat układu jednostek modułowych

724[05].Z4

Montaż i naprawa urządzeń elektrycznych

724[05].Z4.01

Montaż

i wykonywanie

napraw urządzeń

grzejnych

724[05].Z4.03

Montaż

i wykonywanie

napraw urządzeń

dźwigowych

724[05].Z4.02

Montaż

i wykonywanie

napraw urządzeń

chłodniczych

i klimatyzacyjnych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozpoznawać elementy układu zasilania i sterowania pracą maszyn i urządzeń
elektrycznych na podstawie schematu ideowego i montażowego,

−

rozpoznawać rodzaj, parametry i liczbę elementów układu sterowania na podstawie
dokumentacji technicznej,

−

sporządzać zestawienie materiałów i podzespołów do wykonania układu sterowania na
podstawie dokumentacji technicznej,

−

korzystać z katalogów przy doborze elementów układu sterowania,

−

sprawdzać stan techniczny aparatury elektrycznej przeznaczonej do montażu,

−

organizować stanowisko pracy do montażu i badań układów sterowania,

−

posługiwać się zestawem narzędzi monterskich i elektronarzędziami przy montażu
mechanicznym elementów układu sterowania,

−

dobierać przewody elektryczne (typ, przekrój, liczbę przewodów) do wykonania
połączeń,

−

wykonywać połączenia elektryczne na podstawie schematu montażowego,

−

dokonywać nastaw zabezpieczeń,

−

uruchamiać układy sterowania i sprawdzać poprawność ich działania,

−

lokalizować uszkodzony element na podstawie oględzin i pomiarów,

−

dobierać łączniki i przekaźniki do określonych warunków pracy,

−

usuwać proste usterki w elementach układu sterowania,

−

analizować pracę prostych obwodów sterowania i zabezpieczeń na podstawie ich
schematów ideowych,

−

korzystać z danych zawartych na tabliczkach znamionowych silników indukcyjnych,

−

dokonywać oględzin i konserwacji silników indukcyjnych,

−

korzystać z literatury i katalogów,

−

korzystać z zasobów Internetu,

−

stosować zasady bhp i ochrony ppoż. obowiązujące na stanowisku pracy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

sklasyfikować dźwignice,

−

rozpoznać dźwignice na podstawie ich zdjęć, rysunków i modeli,

−

sklasyfikować urządzenia dźwigowe,

−

rozpoznać urządzenia dźwigowe na podstawie ich zdjęć, rysunków i schematów,

−

odczytać schematy elektryczne układów z urządzeniami dźwigowymi,

−

scharakteryzować podstawowe parametry urządzeń dźwigowych na podstawie tabliczki
znamionowej oraz katalogów,

−

narysować proste schematy sterowania z zastosowaniem urządzeń dźwigowych,

−

dobrać potrzebne narzędzia i materiały w zależności od prowadzonych prac,

−

zorganizować stanowisko pracy,

−

sprawdzić stan techniczny elementów i podzespołów przeznaczonych do montażu,

−

połączyć obwody zasilania suwnicy, dźwigu osobowego lub towarowego według
podanych schematów ideowych oraz montażowych,

−

połączyć obwody sterowania suwnicy, dźwigu osobowego lub towarowego według
podanych schematów ideowych oraz montażowych,

−

dokonać przeglądów urządzeń dźwigowych,

−

zlokalizować uszkodzenia urządzeń dźwigowych na podstawie oględzin i pomiarów,

−

wykonać montaż i demontaż urządzeń dźwigowych,

−

dokonać konserwacji i napraw urządzeń dźwigowych,

−

skorzystać z poradników, materiałów reklamowych, katalogów części zamiennych oraz
materiałów elektrotechnicznych,

−

wykorzystać dostępne oprogramowanie komputerowe przy doborze urządzeń
dźwigowych i przy prowadzeniu dokumentacji przeglądów,

−

zastosować zasady bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska obowiązujące na
stanowisku pracy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Urządzenia dźwigowe

4.1.1. Materiał nauczania

W urządzeniach do transportu bliskiego poziomego i pionowego można wyróżnić:

−

dźwignice,

−

dźwigi.
Ze względu na przeznaczenie dźwignice można podzielić na:

−

suwnice,

−

żurawie,

−

dźwigi bramowe,

−

inne o specjalnym przeznaczeniu.

Przykłady dźwignic o różnej budowie przedstawione są na rysunku 1.

Rys. 1. Dźwignice: a) wciągnik łańcuchowy ręczny, b) suwnica pomostowa ogólnego przeznaczenia

podwieszona, c) żuraw samojezdny, d) układarka akumulatorowa, e) pomost roboczy maszynowy [5]

Na rysunku 2 przedstawiony jest szkic wciągarki elektrycznej, podlegającej przepisom

o suwnicach, żurawiach i wciągarkach.

Rys. 2. Szkic wciągarki: 1-wciągnik elektryczny, 2 - lina nośna, 3 - platforma [6]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ze względu na przeznaczenie dźwigi można podzielić na:

−

dźwigi osobowe,

−

dźwigi towarowe i towarowe małe,

−

dźwigi towarowo-osobowe,

−

dźwigi szpitalne.
W powszechnie stosowanej terminologii pojęcie dźwigu jest łączone z urządzeniem do

transportu pionowego osób i towarów w kabinach lub na platformach, poruszających się po
prowadnicach w szybach całkowicie lub częściowo zamkniętych.

Dane charakteryzujące dźwig to:

−

prędkość jazdy kabiny,

−

udźwig,

−

przyspieszenie.
ELEMENTY I PODZESPOŁY MECHANICZNE WYPOSAŻENIA DŹWIGU
Na rysunku 3 przedstawiony jest układ dźwigu szybowego.

Rys. 3. Układ dźwigu szybowego: 1 - szyb, 2 - kabina, 3 - przeciwwaga, 4 - liny nośne, 5 - wciągarka,6 –

prowadnice kabiny, 7- prowadnice przeciwwagi, 8 - drzwi przystankowe, 9 - koło kierujące

(zdawcze), 10 - tarcza cierna [6]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wciągarka. Każda z wciągarek, niezależnie od rozwiązań konstrukcyjnych i wielkości,
składa się z następujących podzespołów (rysunek 4):

−

silnik napędowy,

−

sprzęgło łączące silnik z reduktorem,

−

reduktor (przekładnia),

−

koło cierne,

−

koło zdawcze,

−

hamulec (ze zwalniakiem).

Rys. 4. Wciągarka cierna: 1-silnik elektryczny, 2-sprzęgło, 3-hamulec, 4-reduktor, 5- koło cierne, 6-podstawa,

7-łożysko boczne [6]

Silniki dźwignicowe są zwykle przystosowane do pracy przerywanej od S3 do S8. Powinny
charakteryzować się: dużym momentem rozruchowym, zwiększoną przeciążalnością
momentem obrotowym, zwiększoną wytrzymałością na przeciążenie prądem, zwiększoną
wytrzymałością mechaniczną. Silniki do dźwigów w budynkach i szpitalach powinny być
silnikami cichobieżnymi.
Sprzęgło ma za zadanie połączyć silnik z reduktorem. Stosowane są sprzęgła kłowe
z wkładkami elastycznymi. Jedna z tarcz sprzęgła zamontowana jest na wale silnika a druga,
która jest jednocześnie tarczą hamulcową, na wale przekładni.
Reduktor jest niezbędny do uzyskania odpowiedniej prędkości kabiny. Uzyskanie
wymaganej prędkości kabiny wiąże się z odpowiednią prędkością obwodową koła ciernego.
Właściwą redukcję zapewnia przekładnia ślimakowa, gwarantująca duże przełożenie, cichą
pracę i dużą sprawność.
Hamulec (zespół hamulcowy) ma za zadanie zapewnić zatrzymanie się kabiny dokładnie na
przystanku podczas normalnej pracy dźwigu oraz bezpieczeństwo poprzez zadziałanie
w przypadku zaniku napięcia zasilania w obwodzie siłowym lub zaniku napięcia zasilania
obwodów sterowych.
Hamulec szczękowy posiada tarczę hamulcową, szczęki hamulcowe z okładzinami ciernymi,
które powinny być niepalne, sprężyny do zaciskania szczęk i śruby do regulacji szczęk.
Skuteczność hamowania zależy od siły rozwarcia sprężyn. W zespole hamulcowym znajduje
się zwalniak (luzownik) powodujący zwolnienie hamulca przy normalnej pracy silnika. Przy
przeglądach należy zwracać uwagę na stan okładzin ciernych, gładkość tarczy hamulcowej,
luzy na sworzniach i dźwigniach, stan sprężyn.
Chwytacze służą do zatrzymywania jadącej w dół kabiny w przypadku przekroczenia,
z jakiejkolwiek przyczyny, jej nominalnej prędkości o więcej niż 15%. W układach
z napędem ciernym wymagane jest stosowanie mechanizmu uruchamiającego działanie
chwytaczy przy nadmiernej prędkości również podczas jazdy w górę. Powinny także

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zatrzymać kabinę przy zerwaniu jednej z lin lub nadmiernym wydłużeniu się liny. Chwytacze
montowane są w dolnej części ramy kabiny. Wymagane jest zadziałanie chwytaczy po obu
stronach kabiny z jednakową wartością siły tarcia, aby nie występowało przechylenie kabiny
większe niż 5%. Aby to zjawisko nie wystąpiło, należy kontrolować i regulować luz
pomiędzy chwytaczami a prowadnicami kabiny. Ustawienie końcowe chwytaczy
posiadających możliwość regulacji powinno być plombowane W chwytacze powinna być
wyposażona również przeciwwaga, jeżeli pomieszczenia pod kabiną i przeciwwagą są
dostępne dla ludzi. Chwytacze powinny posiadać tabliczkę znamionową z nazwą wytwórcy
i znakiem badania typu. Ponieważ chwytacze działają w sytuacji awarii w pracy dźwigu,
każdorazowe zluzowanie chwytaczy po zadziałaniu powinno być przeprowadzone przez
konserwatora.
Ograniczniki prędkości są elementem bezpieczeństwa. W układ ogranicznika prędkości
muszą być wyposażone wszystkie dźwigi, których kabiny są dostępne dla ludzi. Wyzwalanie
ogranicznika prędkości uruchamiającego chwytacze powinno nastąpić przy prędkości co
najmniej 115% prędkości znamionowej. Norma PN-EN 81-1 uszczegóławia warunki
wyzwalania ogranicznika w zależności od rodzaju stosowanych chwytaczy. Ogranicznik
prędkości powinien spowodować zatrzymanie dźwigu przez łącznik ogranicznika prędkości,
zanim kabina osiągnie prędkość wyzwalania ogranicznika.
Liny, na których są zawieszane kabiny i przeciwwagi oraz ograniczniki prędkości, są
wykonane ze stali. Lina składa się z rdzenia i splotek. Rdzeń może być wykonany
z materiałów organicznych, tworzyw sztucznych lub drutu. Każda splotka składa się
z kilkudziesięciu drutów stalowych, przy czym druty mogą być o jednakowych, bądź różnych
średnicach. Liny są oznaczone symbolami literowo-cyfrowymi identyfikującymi średnicę
liny, rodzaj rdzenia, ilość i budowę splotek oraz wytrzymałość. Według normy PN-EN 81-1
średnica liny nie powinna wynosić mniej niż 8 mm.

Ze względu na bezpieczeństwo dźwig przeznaczony do transportu ludzi powinien być

zawieszony na co najmniej dwóch linach, każda z oddzielnym zawiesiem. Dźwig powinien
być wyposażony w łącznik zwisu liny, który spowoduje unieruchomienie dźwigu nawet
w przypadku nadmiernego wydłużenia tylko jednej z kilku lin. W ramach przeglądu
konserwator powinien sprawdzać bardzo starannie stan lin. Lina kwalifikuje się do wymiany
w przypadkach, gdy: nastąpi znaczna jej deformacja, pęknięcia drutów w niewielkiej od
siebie odległości, pęknięcia więcej niż dziesięciu drutów na odcinku 0,5 m. Do wymiany
należy zastosować liny takiej samej konstrukcji i średnicy, jakie były stosowane przez
producenta w nowym dźwigu.
Zderzaki umieszcza się w podszybiu pod kabiną i przeciwwagą. Ze względu na budowę
wyróżnia się zderzaki sprężynowe i hydrauliczne. Zderzaki stosowane w dźwigach
o prędkościach powyżej 0,5 m/s o charakterystyce nieliniowej i zderzaki z akumulacją energii
są traktowane (zgodnie z normą) jako element bezpieczeństwa. Na rysunku 5 pokazany jest
zderzak z akumulacją energii (sprężynowy) i zderzak hydrauliczny rozpraszający energię,
który może być stosowany w dźwigach powyżej prędkości 1 m/s.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 5. Zderzak sprężynowy i hydrauliczny [6]

ELEMENTY I PODZESPOŁY ELEKTRYCZNE I ELEKTROMECHANICZNE

WYPOSAŻENIA DŹWIGÓW I SUWNIC

Do napędu urządzeń dźwigowych wykorzystywane są silniki elektryczne. Wybór rodzaju

silnika zależy od warunków ruchowych stawianych urządzeniu i konieczności zastosowania
odpowiedniego sterowania. Są to najczęściej silniki trójfazowe klatkowe jednobiegowe lub
dwubiegowe i coraz rzadziej stosowane silniki pierścieniowe. Do sterowania silników jest
niezbędna aparatura przystosowana do charakteru pracy dźwigów, to jest sposobu
uruchamiania oraz do częstego ich załączania i wyłączania. Do aparatury tej należą:
nastawniki, sterowniki, zwalniaki hamulcowe, oporniki, wyłączniki i przełączniki krańcowe,
łączniki manewrowe, chwytniki elektromagnesowe. W skład wyposażenia elektrycznego
wchodzą poza tym aparaty elektryczne, stosowane powszechnie, jak: styczniki, bezpieczniki,
wyłączniki, prostowniki, transformatory. Zasilania urządzeń dźwigowych dokonuje się
z rozdzielnic dźwigowych.

Poniżej omówiono podzespoły istotne dla pracy dźwigów i suwnic, ich budowę i funkcję.
Na rysunku 6 przedstawione jest wyposażenie elektryczne suwnicy mostowej.

Rys. 6. Wyposażenie elektryczne suwnicy mostowej: 1- silnik mechanizmu podnoszenia, 2 - silnik jazdy wózka,

3 - silnik jazdy mostu, 4 - nastawnik mechanizmu podnoszenia, 5 - sprzęgnięte nastawniki jazdy mostu

i jazdy wózka, 6 - rozdzielnia dźwigniowa, 7 - rezystory rozruchowo-regulacyjne, 8 - wyłaczniki

krańcowe na wózku, 9 - wyłącznik krańcowy na moście, 10 - wyłacznik krańcowy, wrzecionowy

mechanizmu podnoszenia, 11 - zwalniak, 12 - przewody ślizgowe główne, 13 - przewody ślizgowe na

moście, 14 - pantografowe odbieraki prądu [5]

Nastawniki łączą silnik napędowy z siecią zasilającą oraz urządzeniami pomocniczymi:

rezystorami, łącznikami krańcowymi, innymi urządzeniami pomocniczymi. Nastawniki są

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

stosowane w dźwignicach (np. suwnicach) do sterowania pracą urządzenia przez operatora.
Przez odpowiedni układ krzywek załączają obwód rozruchowy silnika, układ zmiany
kierunku wirowania, regulacji prędkości, hamowania i zatrzymywania silnika. Przy
sterowaniu pośrednim, gdzie przełączanie w obwodach silnika następuje za pomocą
styczników uruchamianych zdalnie nastawnikiem, nastawnik nazywany jest nastawnikiem
sterowniczym lub po prostu sterownikiem.

Budowę nastawnika krzywkowego przedstawiono na rysunku 7.

Rys. 7. Zasada działania nastawnika krzywkowego: a) szkic nastawnika, b) współpraca przerywnika z krzywką,

1 - wał, 2 - krzywki, 3 - zestyki przerywników, 4 - urządzenie taktujące [1]

Odpowiedni

kształt

krzywek

powoduje

otwieranie

zestyków

przerywników

mechanicznych. Liczba krzywek osadzonych na wale nastawnika wynika z liczby obwodów
sterowanych, które są załączane nastawnikiem (może wynosić od kilku do kilkunastu).
Urządzenie taktujące zamocowane na wale umożliwia ustawienie wału w kilku lub kilkunastu
określonych położeniach. Napędy do nastawników przedstawia rysunek 8.

Rys. 8. Rodzaje napędów nastawników dźwigowych: a) kołowy, b) korbowy, c) dźwigniowy boczny,

d) linowy [1]

Co kilka tygodni, zgodnie z zaleceniem producenta, należy sprawdzić stan styków,

przeczyścić styki nastawnika, nasmarować odpowiednim olejem rolki i krzywki,
a odpowiednim smarem dźwignie i koła zębate. Zamawiając nastawnik należy podać: typ
nastawnika, układ nastawnika, typ napędu, wykonanie.

Na rys. 9 przedstawiony jest schemat sterowania silnikiem pierścieniowym za pomocą

nastawnika krzywkowego.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9. Schemat nastawnika dla układu trójfazowego z silnikiem indukcyjnym pierścieniowym: Nk – nastawnik

krzywkowy, OP – trójfazowy rezystor rozruchowy, SI – silnik indukcyjny, ZH – zwalniak

hamulcowy (luzownik), WK1,WK2 –wyłączniki krańcowe [1]

Zwalniaki hamulcowe (luzowniki) mają za zadanie zwalnianie hamulca w chwili

załączania silnika oraz utrzymanie rozwarcia hamulca w stanie rozwartym podczas rozruchu
i pracy ustalonej silnika. W zależności od źródła siły działającej na układ mechaniczny
hamulca zwalniaki wykonuje się jako:

−

elektromagnetyczne (budowane na prąd trójfazowy, jednofazowy i stały),

−

elektrohydrauliczne,

−

silnikowe.

Rysunek 10 ilustruje budowę zwalniaka elektromagnetycznego.

Rys. 10. Zwalniak elektromagnetyczny na prąd trójfazowy 1 – jarzmo, 2 – obudowa, 3 – cewki, 4 –zwora,

5 – drążek, 6 – tłumik powietrzny, 7 – śruba , 8 – tłok [1]

Do poprawnej pracy zwalniaka wymagane jest, aby napięcie zasilania cewek mieściło się

w granicach

)

(

, a także właściwe wyregulowanie tłumików, co wpływa na

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

skrócenie czasu pracy zwory, nie przekraczanie wartości dopuszczalnych względnego czasu
łączeń. Należy w terminach określonych w dokumentacji techniczno-ruchowej dźwigu
dokonywać czyszczenia zwalniaka, sprawdzenia stanu przewodów, cewki, tłumika oraz
prowadnic i połączeń śrubowych.

Przeglądy zwalniaków hydraulicznych są przeprowadzane rzadziej, zwykle jeden raz

w roku. Należy wówczas sprawdzić stan uzwojeń i łożysk silnika, osadzenie wirnika i pompy
oraz stan tłoka i cylindra. Należy także wymienić olej, stosując rodzaj wskazany przez
producenta.

Łączniki krańcowe stosowane są do bezpośredniego lub pośredniego wyłączania napędu

w suwnicach, żurawiach, dźwigach. Wyłączenie następuje przed dojściem urządzenia do
położenia skrajnego. Łączniki krańcowe są umieszczone w obwodzie głównym lub obwodzie
sterowania. Łączniki krańcowe prądu głównego są stosowane do silników o mocy do 50 kW
przy rzadkich rozruchach. Łączniki krańcowe prądu sterowniczego stosowane są
w urządzeniach o częstym działaniu, bez względu na moc urządzenia. Współpracują
z elementami obwodu sterowania: załączają cewki styczników, wyłączników.

Ze względu na sposób napędu można wyróżnić łączniki dźwigniowe i wrzecionowe. Na

rysunku 11 przedstawiono zasadę działania łącznika dźwigniowego.

Rys. 11. Zasada działania łącznika krańcowego z mechanizmem migowym: a) stan przed zadziałaniem,

b) stan po zadziałaniu, gdzie: 1 – listwa, 2 – rolka, 3 – dźwignia, 4 – trzpień,

5 – sprężyna,6 – styki ruchome, 7 – listwa sprężysta [1]

Na rysunku 12 przedstawiono zasadę działania łącznika wrzecionowego. Łączniki

wrzecionowe są wypełnione olejem transformatorowym, ułatwiającym gaszenie łuku
elektrycznego. Mają zastosowanie w obwodach prądu głównego.

Rys. 12. Zasada działania łącznika krańcowego wrzecionowego: 1 – śruba, 2 – jarzmo, 3 – korytko, 4 – nakrętka

oporowa, 5 – urządzenie dźwigniowe, 6 – wał, 7 – segmenty, 8 – młotek stykowy [1]

Łączniki poddawane są przeglądom i konserwacji co kilka tygodni (według zaleceń

producenta urządzenia dźwigowego). Należy sprawdzać stan styków, sprężyn, role
przewodów, napędów mechanicznych oraz poziom oleju w łącznikach olejowych. Częste
uszkodzenia to: pęknięcie sprężyn, obluzowanie dźwigni, spadnięcie rolki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W dźwigach osobowych, osobowych z przeznaczeniem dla szpitali i osobowo-

towarowych system sterowania jazdą kabiny jest bardziej rozbudowany niż, np. w dźwigach
towarowych. Wyróżnia się kilka rodzajów łączników stosowanych w dźwigach:

−

Wyłączniki krańcowe. Zadaniem wyłączników krańcowych jest wyłączenie napędu

silnika w sytuacji, gdy kabina nie zatrzyma się z powodu awarii w strefie prawidłowego
zatrzymania i znajdzie się w górnej lub dolnej strefie krańcowej. Wyłączniki krańcowe są
włączane w obwód główny i/lub w obwód sterowniczy. Po zadziałaniu łączników
krańcowych powrót dźwigu do eksploatacji nie powinien nastąpić samoczynnie.

Rys. 13. Wyłącznik krańcowy [6]

−

Wyłączniki końcowe powinny być zamontowane jak najbliżej poziomu przystanków

końcowych.

−

Przełączniki piętrowe są stosowane w dźwigach osobowych i osobowo-towarowych.

Przy dźwigach jednobiegowych ich rolą jest zatrzymanie kabiny na przystanku.
W przypadku stosowania dwóch prędkości jazdy zadaniem przełącznika piętrowego jest
wyłączenie dużej prędkości przy dojechaniu do przystanku docelowego i włączenie małej
prędkości i przygotowanie dźwigu do zatrzymania. W przypadku stosowania jednej
prędkości pełnią rolę wyłączników zatrzymania. Przełączniki piętrowe są włączane
w obwód sterowniczy.

Rys. 14. Przełącznik piętrowy [6]

−

Wyłączniki zatrzymania są umieszczone na kabinie. Są stosowane w dźwigach

z dwiema prędkościami jazdy. Współpracują z przełącznikami piętrowymi. Ich zadaniem
jest zatrzymanie kabiny na przystanku. Gdy kabina dojeżdża do przystanku, przełącznik
piętrowy podaje sygnał wyłączający dużą prędkość i załączający małą prędkość (prędkość
dojazdową).

Rys. 15. Wyłącznik zatrzymania [6]

Chwytniki elektromagnetyczne służą do podnoszenia i przeładunku materiałów

zawierających żelazo. Mają zastosowanie w hutach i składowiskach złomu. Zasadniczym
elementem budowy jest elektromagnes z obwodem magnetycznym wzbudzonym prądem

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

stałym. Instalacja elektryczna musi więc być wyposażona w przetwornicę lub prostownik.
Szkic takiego chwytnika przedstawiony jest na rysunku 16.

Rys. 16. Chwytnik elektromagnetyczny: 1 – korpus, 2 – uzwojenie (cewka),

3 – izolacja (płyta niemagnetyczna) [1]

Sterowanie chwytnikiem elektromagnetycznym odbywa się za pomocą nastawnika
i rezystorów rozruchowych, zasilanych prądem doprowadzonym z sieci przewodem
oponowym.

względów

bezpieczeństwa

dźwignica

wyposażona

chwytnik

elektromagnetyczny musi mieć niezależny łącznik sieci zasilającej i łącznik zasilania
dźwignicy, zabezpieczone przed niekontrolowanym załączeniem lub wyłączeniem.

W dźwignicach przeznaczonych do transportu materiałów niezawierających żelaza

stosuje się inne chwytniki, na przykład próżniowe, wyposażone w pompę próżniową.
Wytwarzane w cylindrach podciśnienie oddziałuje na komory ssawek. Podnoszenie ładunków
(np. płyt kamiennych o jednolitej i gładkiej powierzchni) polega na przyssaniu się ssawek do
powierzchni przenoszonego ładunku.

W dźwignicach przedstawionych na rysunkach 1a, 1b, 1c ładunek jest podnoszony za

pomocą odpowiednich chwytaków.

Rezystory są przeznaczone do współpracy z nastawnikami oraz stycznikami w układach

dźwignicowych. Są dobierane przez producenta na podstawie zamówienia, w którym należy
podać: rodzaj osłony rezystora, moc, napięcie znamionowe i względny czas włączenia silnika,
napięcie, prąd i ilość faz wirnika, typ i układ współpracującego nastawnika, rodzaj urządzenia
napędzanego przez silnik.

Omówione podzespoły nie wyczerpują całkowicie wszystkich elementów stosowanych

w wyposażeniu urządzeń dźwigowych. W zależności od sposobu sterowania i rodzaju
urządzenia dźwigowego, jego przeznaczenia istnieje cały szereg elementów dodatkowych
potrzebnych do zrealizowania założonych konstrukcyjnie funkcji. Katalogi wydawane przez
producentów elementów i podzespołów zawierają, oprócz danych znamionowych,
szczegółowe informacje ułatwiające dobór właściwego aparatu do konkretnego urządzenia.
Podane są również wymiary zewnętrzne oraz sposób mocowania aparatu, co pozwala
zaplanować sposób montażu. [1, 2, 5, 6]

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie przeznaczenie mają dźwignice? Jakie typy dźwignic są stosowane w przemyśle,

budownictwie?

2. Jakie zastosowania mają suwnice?
3. Jak można sklasyfikować dźwigi ze względu na przeznaczenie?
4. Jakie wielkości charakteryzują dźwig?
5. Z jakich podzespołów składa się wciągarka?
6. Czym powinny charakteryzować się silniki napędowe dźwigów?
7. Jaką rolę pełni reduktor?
8. Jakie jest zadanie hamulca? Na co należy zwrócić uwagę przy montażu hamulca?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Jakie rodzaje hamulców należy stosować w dźwigach przeznaczonych do przewozu

osobowych i szpitalnych?

10. Które dźwigi muszą być wyposażone w ograniczniki prędkości?
11. Jakie jest zadanie chwytaczy?
12. Jak zbudowane są liny do podwieszania kabin, ograniczników prędkości i przeciwwag?
13. Jakie aparaty elektryczne i podzespoły występują w obwodach suwnic, dźwigów?
14. Jaką rolę spełniają nastawniki, sterowniki?
15. Jakie funkcje realizuje nastawnik?
16. Jaką rolę spełniają wyłączniki krańcowe?
17. Jaką rolę spełniają zwalniaki (luzowniki)?
18. Jaką rolę spełniają chwytniki elektromagnetyczne? Gdzie się je stosuje?
19. Czy chwytniki mogą być zasilane przez ten sam łącznik co silnik napędowy?
20. Na co należy zwrócić uwagę przy montażu i eksploatacji zespołów hamulcowych?
21. Na co należy zwrócić uwagę przy montażu i eksploatacji łączników?
22. Które z elementów i podzespołów dźwigów są elementami bezpieczeństwa?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sklasyfikuj dźwignice przedstawione na foliogramach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) rozpoznać i nazwać dźwignice przedstawione na foliogramach,
2) określić sposób przenoszenia ładunku,
3) nazwać element przenoszący ładunek,
4) wskazać zastosowanie dźwignicy,
5) zapisać nazwę i przeznaczenie dźwignicy,
6) ocenić sposób wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

foliogramy z różnymi typami dźwignic,

−

rzutnik,

−

katalogi,

−

komputer z dostępem do sieci Internet,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Na rysunku suwnicy wskaż następujące podzespoły: wciągarkę, nastawnik, zwalniak

i opisz ich działanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) podać ilość silników i funkcje przez nie realizowane,
2) umiejscowić nastawnik i opisać jego działanie,
3) umiejscowić zwalniak i opisać jego działanie,
4) umiejscowić chwytnik i opisać jego działanie,
5) wymienić i wskazać elementy bezpieczeństwa,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) ocenić niebezpieczeństwa związane z pracą chwytnika i wskazać sposoby ich uniknięcia,
7) ocenić wykonanie ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunki suwnic,

−

fotografie, rysunki, szkice zwalniaków, nastawników, wciągarek,

−

literatura, poz. 1, 2, 5 i 6,

−

katalogi,

−

dokumentacja techniczno-ruchowa suwnicy,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Zinterpretuj dane znamionowe silnika dźwigowego zawarte na jego tabliczce

znamionowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z tabliczką znamionową silnika, odczytać dane znamionowe,
2) zinterpretować i poprawnie zapisać dane,
3) ustalić producenta silnika,
4) odszukać silnik w katalogu i na podstawie katalogu określić pozostałe parametry silnika,
5) wskazać i zinterpretować parametry charakterystyczne dla silnika dźwigowego,
6) sformułować wnioski dotyczące wymagań stawianych silnikom dźwigowym,
7) ocenić jakość wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tabliczka znamionowa silnika dźwigowego (lub silnik),

−

katalogi,

−

normy,

−

literatura, poz. 4, 5, 6,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 4

Zinterpretuj dane znamionowe nastawnika zawarte na jego tabliczce znamionowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z tabliczką znamionową nastawnika, odczytać dane znamionowe,
2) zinterpretować i poprawnie zapisać dane,
3) ustalić producenta nastawnika,
4) odszukać nastawnik w katalogu i na podstawie katalogu określić pozostałe jego

parametry,

5) napisać zamówienie do producenta na nowy nastawnik,
6) ocenić jakość wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tabliczka znamionowa nastawnika,

−

katalogi,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

normy,

−

literatura, poz. 4, 5, 6,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 5

Przeprowadź demontaż, konserwację i montaż wyłącznika krańcowego wrzecionowego

i oceń jego przydatność do dalszej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać oględzin wyłącznika,
2) ustalić i zapisać jego dane techniczne: napięcie znamionowe, prąd znamionowy, liczbę

zestyków, dopuszczalną częstość łączeń, trwałość mechaniczną, kąt obrotu wrzeciona
po zadziałaniu wyłącznika,

3) zaplanować czynności niezbędne do wykonania zadania,
4) zaplanować narzędzia niezbędne do wykonania demontażu i montażu,
5) zaplanować materiały niezbędne do konserwacji wyłącznika,
6) zorganizować stanowisko pracy (zgromadzić narzędzia, materiały),
7) wykonać zaplanowane czynności,
8) ocenić poprawność działania wyłącznika, stopień zużycia styków, stan izolacji

przewodów,

9) sformułować uwagi,

10) zamówić na wymianę zestyk i gniazdo wtykowe,
11) ocenić jakość wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wyłącznik krańcowy,

−

narzędzia wskazane przez ucznia,

−

materiały wskazane przez ucznia,

−

dokumentacja techniczno-ruchowa urządzenia,

−

katalogi aparatury dźwignicowej,

−

literatura, poz. 5, 6,

−

normy.

Ćwiczenie 6

Na podstawie pomiarów określ parametry zwalniaka elektromagnetycznego trójfazowego

i wykreśl jego charakterystyki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) sporządzić na podstawie oględzin schemat zwalniaka i odnotować dane znamionowe

zwalniaka,

2) połączyć układ pomiarowy, włączając odpowiednio do wykonywanych pomiarów

mierniki (pomiaru prądu, po stwierdzeniu symetrii zwalniaka, można dokonywać w
jednej fazie),

3) przygotować tabele do zapisywania pomiarów,
4) zmierzyć wartość prądu włączania i prądu trzymania (przy zworze odsuniętej

i przylegającej) przy napięciu znamionowym,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) określić stosunek prądu włączania do prądu trzymania na podstawie trzykrotnych

pomiarów prądów,

6) wyznaczyć charakterystykę udźwigu

)

(

f U

dla siedmiu różnych wartości napięć (do

7) wyznaczyć charakterystykę

)

(

f h

, gdzie h - długość skoku regulowana przez

stosowanie podkładek odpowiedniej grubości (skok regulować od

h do

0 h ),

8) wyznaczyć i wykreślić charakterystyki czasu wciągania zwory:

−

)

(

, przy

oraz

−

)

(

, przy

oraz

−

)

(

, przy

oraz

9) sformułować wnioski dotyczące pracy zwalniaka,

10) ocenić wykonanie ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zwalniak elektromagnetyczny trójfazowy,

−

schemat układu pomiarowego,

Rysunek do ćwiczenia [3]

−

wyłącznik krańcowy,

−

przyciski sterownicze zwierny i rozwierny,

−

obciążniki,

−

podkładki o różnych grubościach,

−

amperomierz elektromagnetyczny,

−

woltomierz elektromagnetyczny,

−

przełącznik woltomierzowy,

−

sekundomierz elektryczny,

−

autotransformator trójfazowy,

−

normy, katalogi,

−

przybory do pisania.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sklasyfikować dźwignice?

□

2) rozpoznać dźwignice na podstawie ich zdjęć, rysunków, modeli?

□

3) rozróżnić łączniki na podstawie ich cech zewnętrznych, zdjęć i danych

znamionowych?

□

4) sklasyfikować urządzenia dźwigowe ze względu na ich rolę w dźwigu?

□

5) rozpoznać urządzenia dźwigowe na podstawie ich zdjęć, rysunków,

schematów?

□

6) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ochrony ppoż.?

□

7) dobrać narzędzia i materiały do montażu, regulacji i konserwacji

urządzenia?

□

8) wykonać montaż i demontaż urządzenia dźwigowego zgodnie

z dokumentacją?

□

9) sprawdzić działanie urządzenia?

□

10) przeprowadzić

regulację

konserwację

łączników, elementów

mechanicznych?

□

11) ocenić stopień zużycia elementu dźwigu?

□

12) skorzystać z katalogu producenta?

□

13) sporządzić zamówienie części zamiennych?

□

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Obwody zasilania, sterowania i sygnalizacji urządzeń

dźwigowych

4.2.1. Materiał nauczania

Rozdzielnice dźwigowe są rozdzielnicami niskiego napięcia. Przeznaczone są do

zasilania układów napędowych i sterowania nimi, stąd używa się w odniesieniu do nich
nazwy sterownice. W rozdzielnicy następuje rozdział energii elektrycznej na obwody
zasilające poszczególne silniki napędowe. W rozdzielnicy umieszczone są zabezpieczenia,
których zadaniem jest zabezpieczenie silników przed:

−

skutkami zwarć,

−

skutkami przeciążeń (zarówno silników jak i przewodów),

−

samorozruchem po zaniku lub obniżeniu się napięcia (przekaźniki podnapięciowe).
Rozdzielnice mogą być wykonywane dla potrzeb konkretnego urządzenia dźwigowego

lub dobrane spośród aktualnie produkowanych, opisanych w katalogach. Przy doborze
rozdzielnicy, należy brać pod uwagę ilość obwodów zasilanych. W literaturze [1, 5 i 6]
podane są rozwiązania konstrukcyjne różnych typów rozdzielnic. Na rysunku 18 podany jest
przykład rozdzielnicy dźwigowej serii RD. Jest ona przeznaczona do zasilania dźwigów,
suwnic i żurawi sterowanych z kabiny (wyłącznik APU ma napęd ręczny).

Rys. 17. Schemat rozdzielnicy dźwigowej RD: PWM – przycisk wyłączający mechaniczny, NZ – napęd

elektromagnesowy, NR – napęd ręczny, Stp – stycznik pomocniczy, PZ – przycisk odłączający [1]

Zabezpieczenie zwarciowe w rozdzielnicy RD stanowi wyłącznik zwarciowy APU.

W typowym wykonaniu wyłącznik APU ma napęd ręczny i jest wyposażony w wyzwalacze

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

elektromagnetyczne (zwarciowe) WE, wyzwalacz napięciowo-zanikowy WZ, łącznik
pomocniczy Łw z dwoma zestykami zwiernymi i dwoma rozwiernymi. Jeżeli w obwodzie
zasilanych silników popłynie prąd większy od nastawionej wartości na wyzwalaczu WRT
(termobimetalowym) lub WRE (elektromagnetycznym), to wspólny wał tych wyzwalaczy
otworzy łącznik Łw, co spowoduje przerwę w obwodzie wyzwalacza WZ i rozwarcie styków
głównych APU, a więc wyłączenie rozdzielnicy. Ponowne załączenie jest możliwe po
zazbrojeniu wyzwalaczy dźwignią D. Sterowanie zasilanych z rozdzielnicy silników odbywa
się za pomocą nastawników. W przypadku, gdyby którykolwiek z nastawników nie znajdował
się w położeniu zerowym, ponowne załączenie wyłącznika jest niemożliwe.

Kabina dźwigu jest połączona z rozdzielnicą w maszynowni za pomocą przewodu

oponowego o zwiększonej wytrzymałości mechanicznej na rozciąganie. Obwody sygnalizacji
i oświetlenia, ze względów bezpieczeństwa, powinny być zasilane z oddzielnej linii
zasilającej.

Obwody elektryczne zostaną omówione dla dźwigów osobowych. W schematach można

wyodrębnić:

−

obwody główne (siłowe),

−

obwody sterowania,

−

obwody sygnalizacji,

−

obwody oświetlenia.
Do napędu dźwigów elektrycznych stosowane są najczęściej silniki trójfazowe

asynchroniczne klatkowe jednobiegowe i dwubiegowe. Silniki pierścieniowe są jeszcze
eksploatowane w dźwigach szpitalnych do transportu chorych, gdzie wymagany jest płynny
rozruch i hamowanie.

Struktura obwodów sterowania napędem dźwigów elektrycznych zależy od rodzaju

silnika i wiąże się z rodzajem napędu.

W obwodach sterowania dźwigów i suwnic wykorzystuje się poznane wcześniej

i przedstawione w jednostce modułowej Z2.03 układy sterowania:

−

sterowanie silnikiem z wielu miejsc,

−

regulacja prędkości za pomocą zmiany liczby par biegunów (silniki dwubiegowe),

−

układ do zmiany kierunku wirowania (układ nawrotny),

−

rozruch silnika pierścieniowego.
Złożoność schematów zależy od przeznaczenia dźwigu, ilości funkcji, które układ musi

spełniać, natomiast aparaty stosowane w układach sterowania dźwigów muszą spełniać
wymagania stawiane urządzeniom dźwigowym i być odpowiednio kontrolowane ze względu
na wymogi bezpieczeństwa.

Przy dźwigach jednobiegowych prędkość jazdy kabiny ograniczona jest (ze względu na

komfort pasażerów) do 0,5 m/s, przy dźwigach dwubiegowych może być stosowana prędkość
do 1 m/s. Prędkość niższa jest prędkością dojazdową do przystanku. Powyżej prędkości 1 m/s
ze względu na komfort jazdy stosuje się płynną regulację prędkości, obecnie za pomocą
falowników. W literaturze [2] podana jest dokumentacja techniczno-ruchowa nowoczesnej
tablicy sterowej (schematy, szczegółowy opis działania sterownika mikroprocesorowego,
obsługa błędów) dla dźwigu osobowego.

Sterowanie dźwigów ze względu na miejsce inicjowania sterowania może odbywać się na

wiele sposobów. Można wyróżnić między innymi sterowanie:

−

zewnętrzne (dźwigi towarowe i towarowe małe); wezwanie i odesłanie kabiny odbywa
się z przystanków,

−

wewnętrzne (dźwigi towarowe); w tym typie sterowania pasażer dysponuje kabiną,

−

przestawne (stosowane w dźwigach osobowych); umożliwia wezwanie kabiny
z dowolnego przystanku i podanie polecenia z kabiny,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zbiorcze (stosowane jest sterowanie zbiorcze: w kierunku dół, w kierunku góra,
w kierunku góra i dół),

−

grupowe (stosowane dla grupy dźwigów, w których wyróżnia się dźwigi rezerwowe
i dyspozycyjne),

−

grupowo - rozdzielcze (stosowane w budynkach, w których w pewnych godzinach jest do
przewiezienia duża liczba osób).
Na rysunku 18 przedstawione jest jeden z przykładów schematów obwodu głównego

i sterowania dla dźwigu osobowego.

Rys. 18. Schemat strukturalny obwodu głównego i obwodu sterowania dźwigu osobowego [1]

Opis elementów obwodu głównego:

WG – wyłącznik główny, umieszczony przy wejściu do maszynowni, odłącza wszystkie

obwody dźwigu,

WS – wyłącznik samoczynny z wyzwalaczami elektromagnetycznymi lub termicznymi,
B – bezpieczniki,
SG, SD – styczniki kierunkowe załączające silnik do jazdy w górę i w dół,
M – silnik napędowy klatkowy, cichobieżny.

Opis elementów obwodu sterowania:

1WK, 2WK – łączniki krańcowe prądu sterowniczego,
1PK÷4PK – przyciski sterujące umieszczone w kabinie,
PO – przycisk służący do natychmiastowego zatrzymania kabiny, umieszczony w kabinie,
KD – zestyk ogranicznika prędkości,
KDS – zestyk drzwi szybowych, ruch kabiny jest możliwy przy zamkniętych wszystkich

drzwiach,

KDK – zestyk drzwi kabiny,
WP – wyłącznik podłogowy,
KZ – zestyk zwisu liny, reagujący na zluzowanie lin nośnych kabiny.

Na rysunku 19 przedstawiony jest schemat obwodu sygnalizacji i oświetlenia.
Opis elementów obwodu sygnalizacji i oświetlenia:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

PkS – przekaźnik służący do zapalenia lampy w kabinie,
LS – lampa sygnalizacyjna, sygnalizująca, że kabina jest zamknięta, umieszczona w kabinie

przy drzwiach,

LK – lampa oświetlenia kabiny,
G – gniazdo wtyczkowe,
D – dzwonek alarmowy umieszczony na zewnątrz kabiny, np. u portiera,
PA – przycisk alarmu, umieszczony w kabinie.

Rys.19. Schemat strukturalny obwodów sygnalizacji i oświetlenia dźwigu osobowego [1]

Elementy układu sterowania umieszcza się w kasetach sterowych, które są montowane

w maszynowniach. Wyposażenie kasety sterowej (ilość i rodzaj elementów) zależy od
struktury obwodu sterowania. Na rysunku 20 przedstawiony jest przykład kasety sterowej.

Rys. 20. Widok kasety sterowej z układem mikroprocesorowym dźwigów produkowanych przez Dźwig –Serwis

Łódź [strona www. firmy Dźwig – Serwis Łódź]

Na rys. 21 przedstawiono fotografie typowych kaset wezwań montowanych na

przystankach dźwigu.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 21. Widok kaset wezwań: a) przy sterowaniu przestawnym, b) przy sterowaniu grupowym [7]

Na rys. 22 przedstawiono fotografie typowych kaset kabinowych montowanych

w dźwigach osobowych.

Rys. 22. Widok kaset kabinowych: a) przy sterowaniu przestawnym, b) przy sterowaniu grupowym [7]

każdego

dźwigu

dopuszczonego

do eksploatacji,

posiadającego

numer

identyfikacyjny i zarejestrowanego przez organ nadzoru dołączona jest dokumentacja
techniczno-ruchowa, zawierająca między innymi schematy dla tej jednostki konstrukcyjnej,
rysunki montażowe, wykaz aparatów, sposób konserwacji i regulacji, testowania obwodów
sygnalizacji dla konkretnego egzemplarza dźwigu.

Umiejętność korzystania z dokumentacji dołączonej do dźwigu jest niezbędna dla

właściwej pracy osób odpowiedzialnych za sprawne i bezpieczne działanie urządzenia oraz
wykonywanie napraw. [1, 2 4, 7]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie obwody można wyróżnić w schematach elektrycznych dźwigów, suwnic?
2. Jakie zabezpieczenia są stosowane w obwodach głównych dźwigów?
3. Jakie funkcje są realizowane przez obwody sterowania?
4. Jakie elementy (podzespoły) zawierają obwody główne?
5. Jakie elementy są umieszczone w obwodach sterowania?
6. Z jakich względów obwody sygnalizacji i oświetlenia powinny być zasilane z innego

źródła?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Jakiego rodzaju blokady elektryczne można wyróżnić w obwodach dźwigów? Po co się

je stosuje?

8. Czym należy się kierować przy doborze aparatów do układu sterowania urządzeń

dźwigowych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj schemat sterowania małego dźwigu towarowego obsługującego piwnicę, parter

i pierwsze piętro. Dźwig jest załączany 10 razy w ciągu godziny. Wymagana jest prędkość
dźwigu 0,4 m/s. Dźwig ma być napędzany silnikiem trójfazowym klatkowym o mocy

, napięciu znamionowym

Hz.

400

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z tekstem przewodnim otrzymanym od nauczyciela,
2) wykonać polecenia zawarte w tekście przewodnim,
3) ocenić jakość wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

foliogramy z układami sterowania pracą silnika,

−

literatura, poz. 1, 2,

−

poradnik ucznia dla jednostki modułowej Z2.03,

−

przybory do rysowania lub komputer z programem do rysowania schematów,

−

katalogi, normy,

−

przybory do rysowania lub komputer z programem do rysowania schematów.

Ćwiczenie 2

Wykonaj modyfikację układu sterowania dźwigiem z ćwiczenia 1 tak, aby dźwig mógł

obsługiwać pięć kondygnacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z istniejącym schematem układu,
2) ustalić, które funkcje muszą być zwielokrotnione,
3) ustalić liczbę i rodzaj elementów potrzebnych do modyfikacji układu sterowania

spełniającego postawione wymagania,

4) narysować zmodyfikowany układ sterowania,
5) ocenić, czy obwód główny silnika wymaga modyfikacji,
6) sformułować wnioski,
7) ocenić jakość wykonania zadania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schemat układu sterowania wykonany w ćwiczeniu 1,

−

literatura, poz. 1, 2, 5,

−

poradnik ucznia dla jednostki modułowej Z2.03,

−

przybory do rysowania lub komputer z programem do rysowania schematów.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wykonaj i uruchom układ zasilania dźwigu według schematu wskazanego przez

nauczyciela, zgodnie z otrzymaną dokumentacją i zaleceniami dotyczącymi montażu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z dokumentacją układu otrzymaną od nauczyciela,
2) zapoznać się z danymi znamionowymi sieci zasilającej i silnika napędowego,
3) zaplanować tok postępowania i zapisać go,
4) ustalić ilość i rodzaj aparatów (podzespołów) potrzebnych do wykonania układu

i sporządzić ich wykaz,

5) sporządzić wykaz potrzebnych narzędzi, materiałów, mierników,
6) przedstawić nauczycielowi zestawienia potrzebnych materiałów, urządzeń i narzędzi,
7) pobrać wszystkie potrzebne materiały i podzespoły,
8) przygotować stanowisko do montażu,
9) wykonać starannie montaż mechaniczny elementów na płycie montażowej lub w szafie

sterowniczej,

10) wykonać połączenia elektryczne według otrzymanego schematu,
11) sprawdzić mocowania przewodów, stabilność elementów, połączenia i dokonać

ewentualnych poprawek,

12) dobrać nastawy zabezpieczeń,
13) zgłosić wykonanie układu nauczycielowi,
14) podłączyć zasilanie zachowując środki bezpieczeństwa,
15) uruchomić układ i sprawdzić poprawność jego działania, zwracając szczególną uwagę na

działanie elementów bezpieczeństwa,

16) w przypadku nie działania układu zlokalizować usterkę i usunąć ją (w miarę możliwości),
17) zaprezentować pracę układu nauczycielowi, uzasadnić sposób wykonania układu,
18) uprzątnąć stanowisko,
19) uzasadnić dobór aparatów i sposób wykonania układu,
20) ocenić jakość wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sieć zasilająca 3-fazowa, pięcioprzewodowa z zabezpieczeniem różnicowoprądowym,

−

dokumentacja dźwigu ze schematem układu zasilania,

−

silnik trójfazowy,

−

podzespoły wskazane przez ucznia,

−

materiały do montażu mechanicznego i elektrycznego wskazane przez ucznia,

−

narzędzia i mierniki wskazane przez ucznia,

−

przewody o różnym przekroju i kolorze,

−

zestaw narzędzi do montażu, wskazanych przez ucznia,

−

normy, katalogi.

Ćwiczenie 4

Wykonaj i uruchom układ sterowania dźwigu według schematu wskazanego przez

nauczyciela, zgodnie z otrzymaną dokumentacją i zaleceniami dotyczącymi montażu.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

i sporządzić ich wykaz,

sterowniczej,

10) wykonać połączenia elektryczne według otrzymanego schematu,
11) sprawdzić mocowania przewodów, stabilność elementów, połączenia i dokonać

ewentualnych poprawek,

12) zgłosić wykonanie układu nauczycielowi,
13) podłączyć zasilanie zachowując środki bezpieczeństwa,
14) uruchomić układ i sprawdzić poprawność jego działania, zwracając szczególną uwagę na

działanie blokad,

15) w przypadku nie działania układu zlokalizować usterkę i usunąć ją (w miarę możliwości),
16) zaprezentować pracę układu nauczycielowi, uzasadnić sposób wykonania układu,
17) uprzątnąć stanowisko,
18) ocenić jakość wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sieć zasilająca 3-fazowa, pięcioprzewodowa z zabezpieczeniem różnicowoprądowym,

−

dokumentacja dźwigu ze schematem układu sterowania,

−

silnik trójfazowy,

−

podzespoły wskazane przez ucznia,

−

materiały do montażu mechanicznego i elektrycznego wskazane przez ucznia,

−

narzędzia i mierniki wskazane przez ucznia ,

−

przewody o różnym przekroju i kolorze,

−

zestaw narzędzi do montażu, wskazanych przez ucznia,

−

normy, katalogi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) odczytać i zinterpretować schematy ideowe i montażowe układów zasilania

i sterowania dźwigów, suwnic?

□

2) określić rolę aparatu w układzie sterowania?

□

3) dobrać podzespoły do wykonania układu sterowania na podstawie

dokumentacji?

□

4) zorganizować stanowisko umożliwiające

bezpieczne wykonywanie

montażu?

□

5) zaplanować czynności niezbędne do wykonania układu sterowania dźwigu,

suwnicy?

□

6) sprawdzić stan elementów i przewodów?

□

7) wykonać poprawnie montaż mechaniczny elementów i podzespołów

układu sterowania?

□

8) wykonać połączenia elektryczne układu sterowania dźwigów, suwnic?

□

9) sprawdzić działanie blokad?

□

10) dobrać nastawy zabezpieczeń?

□

11) sprawdzić i ocenić jakość wykonanych prac?

□

12) uzasadnić sposób wykonania układu?

□

13) zlokalizować i usunąć proste usterki w układzie sterowania dźwigów,

suwnic?

□

14) przewidzieć niebezpieczeństwa związane z niewłaściwym działaniem

blokad, elementów bezpieczeństwa?

□

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Eksploatacja, konserwacja i czynności kontrolne urządzeń

dźwigowych

4.3.1. Materiał nauczania

Nowe dźwigi z napędem elektrycznym powinny spełniać wymagania określone przez

normę PN/EN-81.1 i PN/EN-81.2. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej
w odniesieniu do dźwigów obowiązują wymagania zawarte w dyrektywie dźwigowej
95/16/WE (dotyczy dźwigów poruszających się po ustalonym torze wzdłuż prowadnic
nachylonych pod kątem większym niż 15

). Wymagania dotyczące dźwigów i ich elementów

bezpieczeństwa, wymienionych w dyrektywie 95/16/WE, określa Rozporządzenie Ministra
Gospodarki z dnia 8 grudnia 2005 r. (Dz.U. Nr 263 z dnia 30 grudnia 2005 r., poz. 2198).

Na wszystkich elementach bezpieczeństwa posiadających zgodność WE wytwórca

powinien umieścić znak zgodności CE. Forma tego znaku jest pokazana na rysunku 23.

Rys. 23. Znak zgodności CE [dyrektywa WE]

Urządzenia dźwigowe podlegają ustawie o dozorze technicznym z dnia 21.12.2000 r.

(Dz.U. Nr 122 poz. 1321), która określa zakres, formę i instytucję wykonującą dozór.
W odniesieniu do urządzeń dźwigowych jednostką sprawującą dozór jest Urząd Dozoru
Technicznego. Inspektorzy UDT przeprowadzają badania okresowe (zwyczajne) urządzeń
oraz badania doraźne (np. po modernizacji urządzenia, po awarii lub wypadku, po zmianie
miejsca eksploatacji). W oparciu o wyniki badania sporządzany jest protokół zamieszczany
w „Księdze rewizyjnej” urządzenia.

Do obsługi dźwignic, a także niektórych dźwigów wymagane są odpowiednie

uprawnienia. Kategorię i zakres uprawnień określa ustawa o dozorze technicznym. Do obsługi
dźwigów osobowych nie są wymagane uprawnienia, ale w każdym dźwigu (w kabinie)
powinna znajdować się instrukcja obsługi dla użytkownika.

Konserwację dźwigu może przeprowadzać tylko konserwator posiadający uprawnienia.

Konserwatorem dźwigów może zostać osoba spełniająca wymagania określone
w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 20 lutego 2003 r.
(Dz. U. Nr 50, poz. 426), a więc osoba, która:

−

jest pełnoletnia,

−

posiada odpowiedni stan zdrowia,

−

posiada kierunkowe przygotowanie zawodowe (świadectwo zasadniczej szkoły

zawodowej lub świadectwo czeladnicze) oraz rok stażu pracy zawodowej przy
konserwacji dźwigów (urządzeń technicznych) lub ukończoną szkołę średnią zawodową,
bądź 3 lata studiów wyższych technicznych i pół roku stażu przy konserwacji dźwigów,

−

posiada uprawnienia wydane przez organ dozoru technicznego po spełnieniu

wymienionych wyżej kryteriów i wykazaniu się znajomością warunków eksploatacji
urządzeń dźwigowych, dokumentacji technicznej, zasad wykonywania czynności
konserwacyjnych, znajomością przepisów bhp.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

PRZEPISY BHP PRZY KONSERWACJI I NAPRAWIE DŹWIGU

Podczas wykonywania czynności konserwacyjnych i remontu urządzeń dźwigowych,

należy bezwzględnie stosować przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
a w szczególności:

−

znać i przestrzegać ogólne przepisy oraz zasady bhp,

−

nie wolno wykonywać prac przy konserwacji i naprawie dźwigu jednoosobowo; grupa

konserwacyjna musi liczyć minimum dwie osoby i musi w niej być konserwator
z uprawnieniami oraz pomocnik,

−

grupa wykonująca zabiegi konserwacyjne musi być wyposażona w apteczkę pierwszej

pomocy, należycie zaopatrzoną,

−

wszystkie prace związane z niebezpieczeństwem powinien wykonywać konserwator

osobiście.

−

wszystkie prace należy wykonywać zgodnie z odpowiednimi instrukcjami,

−

przed rozpoczęciem zabiegów konserwacyjnych należy ustalić tok postępowania,

−

narzędzia, którymi posługuje się grupa, powinny być sprawne pod względem

technicznym, sprawdzone przez konserwatora,

−

znać zagrożenia wywołane prądem elektrycznym,

−

znać zasady postępowania przy udzielaniu pierwszej pomocy przedmedycznej

w wypadkach, (udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach jest
prawnym obowiązkiem każdego – art.162 Kodeksu Karnego),

−

stosować środki ochrony indywidualnej i zbiorowej oraz odzież i obuwie robocze,

−

utrzymywać ład i porządek w miejscu pracy,

−

właściwie zabezpieczyć dźwig podczas jego konserwacji, aby nie wystąpiło zagrożenie

dla bezpieczeństwa osób przebywających w budynku.

Do elementów bezpieczeństwa dźwigu powinna być dołączona instrukcja obsługi

sporządzona w taki sposób, aby na jej podstawie można było skutecznie i bezpiecznie
przeprowadzić montaż, połączenia, regulację i konserwację elementów bezpieczeństwa.

Do dźwigu powinna być dołączona dokumentacja zawierająca co najmniej:

−

instrukcję obsługi, zawierającą rysunki i schematy niezbędne do prawidłowego

użytkowania dźwigu, konserwacji, badań, napraw, sprawdzeń okresowych dźwigu oraz
działań ewakuacyjnych,

−

książkę dźwigu, w której odnotowuje się naprawy oraz sprawdzenia okresowe.

W ramach konserwacji należy wykonywać następujące przeglądy:

−

P 01 – w ramach tego przeglądu należy sprawdzać działanie wszystkich urządzeń pod

kątem bezpieczeństwa eksploatacji; zakres czynności obowiązkowych przy tym
przeglądzie oraz częstość jego przeprowadzania określone są w dokumentacji techniczno-
ruchowej producenta dźwigu; przegląd P1 wykonywany jest minimum 1 raz w miesiącu,
chyba, że dokumentacja stanowi inaczej,

−

P 02 – w ramach tego przeglądu należy wykonać wszystkie czynności określone dla

przeglądu P1, dokładnie sprawdzić stan techniczny wszystkich urządzeń dźwigu oraz
ocenić stopień ich zużycia, wykonać regulacje, czyszczenie, smarowanie bądź wymianę
zużytych części; zakres czynności obowiązkowych przy tym przeglądzie oraz częstość
jego przeprowadzania określone są w dokumentacji techniczno-ruchowej producenta
dźwigu; przegląd P2 wykonywany jest 1 raz w roku, chyba, że dokumentacja stanowi
inaczej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wykaz czynności, jakie musi wykonać konserwator w ramach przeglądów P1 i P2 oraz

sposoby regulacji elementów i podzespołów, a także sposób postępowania w przypadku
konieczności ich wymiany zawarty jest w dokumentacji techniczno-ruchowej.

Obowiązkiem konserwatora jest stosowanie się do zaleceń zawartych w dokumentacji,

prowadzenie książki dźwigu i wypełnianie zaleceń Urzędu Dozoru Technicznego,
określonych dla konkretnego urządzenia.

Narzędzia wykorzystywane przy przeglądach, takie jak: klucze, suwmiarki, taśmy

miernicze, szablony do sprawdzania rozstawu współosiowości i pionowości prowadnic
powinny być sprawne, bez usterek. Mierniki: woltomierze, amperomierze, omomierze,
tachometry, mierniki do pomiaru skuteczności ochrony przeciwporażeniowej powinny
posiadać aktualne świadectwa legalizacji.

Pomiary rezystancji izolacji powinny być wykonywane przynajmniej jeden raz w roku,

pomiary rezystancji uziemień roboczych, skuteczności ochrony przeciwporażeniowej dla
dźwigów pracujących w warunkach normalnych raz na dwa lata, a dla dźwigów pracujących
w warunkach wilgotnych, na wolnym powietrzu jeden raz w roku. Ponadto pomiary te
powinny być przeprowadzone zawsze po dokonaniu zmian w instalacji, po stwierdzeniu
uszkodzeń, zmianie miejsca zainstalowania urządzenia. Pomiary te winny być wykonane
zgodnie z instrukcją producenta.

W tabeli 1 zestawiono wykaz najczęściej występujących usterek, mających wpływ na

bezpieczeństwo użytkowników, które są zgłaszane przez użytkowników, bądź zauważane
przy przeglądach konserwacyjnych dźwigów.

Tabela 1. Wykaz najczęściej spotykanych usterek dźwigów [1, 2]

Objawy

Przyczyna usterki

Sposób usunięcia

uszkodzony łącznik drzwi szybowych

wymienić uszkodzony łącznik

złe ustawienie łącznika drzwi
przystankowych

ustawić właściwie łącznik

uszkodzony rygiel zamka drzwi
przystankowych lub uszkodzony czujnik
rygla

wymienić zamek

Kabina daje się
uruchomić przy
otwartych
drzwiach

wadliwie ustawiona krzywka zamka

ustawić właściwie krzywkę

nie wyregulowany hamulec

wyregulować hamulec

zużyte okładziny cierne szczęk
hamulcowych

wymienić okładziny cierne

niewłaściwie ustawione przełączniki
piętrowe

sprawdzić przełączniki
piętrowe

uszkodzone przełączniki piętrowe

wymienić przełączniki
piętrowe

uszkodzony wyłącznik zatrzymania

wymienić wyłącznik
zatrzymania

uszkodzony silnik napędowy

wymienić uszkodzony silnik

Kabina
zatrzymuje się na
przystankach poza
strefą
prawidłowego
zatrzymania

niewłaściwie wyregulowany układ
odwzorowania kabiny

ustawić właściwie impulsator

Wypracowane
liny nośne

zmęczenie materiału

wymienić liny nośne

źle wyregulowany ogranicznik

wyregulować ogranicznik

Ogranicznik
prędkości działa
niewłaściwie

uszkodzony ogranicznik

wymienić ogranicznik

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Objawy

Przyczyna usterki

Sposób usunięcia

zablokowana obciążka na prowadnicach oczyścić i nasmarować

prowadnice obciążki

Obciążka linki
ogranicznika
prędkości działa
niewłaściwie

zatarte łożysko rolki linowej obciążki
linki ogranicznika

oczyścić i nasmarować
łożysko rolki linowej obciążki

źle wyregulowane chwytacze

wyregulować chwytacze
zgodnie z instrukcją
producenta

Chwytacze
działają
niewłaściwie

wypracowane części i zespoły układu
chwytaczy

wymienić wypracowane
części i zespoły chwytaczy

nadpalone styki główne

oczyścić lub wymienić
nadpalone styki główne
(w razie potrzeby wymienić
stycznik)

nadpalone styki pomocnicze

oczyścić lub wymienić styki
pomocnicze (w razie potrzeby
wymienić stycznik)

Głośna praca
styczników

uszkodzona cewka

wymienić stycznik

niewłaściwie wykonana izolacja

wymienić kabel zwisowy

kabel ociera o elementy szybu

zamocować kabel zwisowy
właściwie, aby nie ocierał
o elementy w szybie

Popękana lub
uszkodzona
izolacja kabla
zwisowego

naturalne zużycie kabla

wymienić kabel zwisowy

Uszkodzona
instalacja
w szybie

przedostawanie się do instalacji
środków szkodliwych z zewnątrz szybu

wymienić uszkodzoną
instalację, zabezpieczyć szyb
tak, aby środki szkodliwe nie
dostawały się do szybu

W podszybiu
znajdują się
materiały
łatwopalne oraz
śmiecie

wrzucanie do szybu materiałów
łatwopalnych oraz śmieci

usunąć materiały łatwopalne
oraz śmiecie z podszybia,
wywiesić informację
o zakazie wyrzucania tych
materiałów do szybu

W urządzeniach dźwigowych przyczyną niewłaściwego ich działania mogą być zarówno

usterki mechaniczne jak i elektryczne. Z powodu mechanicznego uszkodzenia łącznika mogą
nie zamykać się poprawnie jego styki, co spowoduje przerwę w obwodzie, bądź łącznik nie
będzie przerywał obwodu zgodnie z oczekiwaniami. Najsłabszymi elementami łączników są
styki. Mogą one ulec zniszczeniu przy odkształceniu sprężyn i złym docisku.

Uszkodzenie styków przez łuk elektryczny zachodzi szczególnie często w obwodach

prądu stałego, gdzie łuk nie jest przerywany na skutek zmiany kierunku napięcia.

Często pomimo podania napięcia układ nie działa lub działa z przerwami. Wówczas

przyczyny należy upatrywać w niewłaściwym mocowaniu przewodów lub przerwanej żyle
przewodu.

Jeżeli nie jest wykonywana jedna z funkcji sterowania to typujemy, na podstawie analizy

schematu i skutków wadliwego działania fragment obwodu, w którym mogła wystąpić
przerwa.

Po stwierdzeniu jakichkolwiek usterek dźwig należy wyłączyć z eksploatacji i właściwie

zabezpieczyć do czasu usunięcia usterki. Awaria powinna być odnotowana w książce dźwigu
i podana do wiadomości dozoru technicznego. Po naprawie zespołów, które były
plombowane, należy je powtórnie zaplombować.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Części i podzespoły przeznaczone do wymiany podczas przeglądu muszą być wykonane

zgodnie z dokumentacją, elementy nośne muszą posiadać atesty lub świadectwa, elementy
uzupełniające (śruby, nakrętki, podkładki, sworznie itp.) muszą być zgodne z dokumentacją
i spełniać wymogi określone przez normy. Przed ich zamontowaniem należy sprawdzić ich
stan techniczny.

Po wykonaniu przeglądu konserwator powinien przeprowadzić próby ruchowe dźwigu.

Ich wynik powinien być wpisany do dziennika konserwacji.

Wymiana elementów bezpieczeństwa wymaga powiadomienia dozoru technicznego.

[1, 2, 6]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie oznaczenie umieszcza się na urządzeniu spełniającym europejskie wymagania

o bezpieczeństwie?

2. Kto może wykonywać czynności konserwacyjne urządzeń dźwigowych?
3. Jakie środki bezpieczeństwa należy zastosować przy pracach konserwacyjnych urządzeń

dźwigowych?

4. Jakie czynności należy wykonać przed przystąpieniem do przeglądu i konserwacji

urządzenia dźwigowego?

5. Jakie warunki muszą spełniać narzędzia grupy konserwacyjnej?
6. Jakie warunki muszą spełniać elementy i podzespoły przeznaczone do wymiany?
7. Jakie rodzaje przeglądów obowiązują dla urządzeń dźwigowych?
8. Jakie czynności wchodzą w skład przeglądów P1 i P2?
9. Skąd można czerpać informacje o terminach niezbędnych prób i pomiarów?
10. Skąd można czerpać informacje o sposobie dokonywania regulacji, napraw i materiałach

używanych do konserwacji?

11. Jakie usterki najczęściej występują w urządzeniach dźwigowych?
12. Jaką dokumentację należy prowadzić dla dźwigu?
13. Jak należy przeprowadzić pomiary rezystancji izolacji, pomiary rezystancji uziemień

roboczych, skuteczności ochrony przeciwporażeniowej dla dźwigów?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Mając do dyspozycji dokumentację techniczno-ruchową elektrycznego dźwigu

szpitalnego przygotuj prezentację dotyczącą wykonywania przeglądów okresowych tego
dźwigu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać informacje w różnych źródłach (podręczniki, poradniki, Internet, normy,

rozporządzenia) na temat budowy, działania i wymagań stawianych dźwigom
przeznaczonym do transportu chorych,

2) zapoznać się z dokumentacją techniczno-ruchową dźwigu,
3) określić warunki przyjęcia dźwigu do eksploatacji,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) opracować materiał dotyczący zakresu i częstotliwości wykonywania przeglądów,

zwracając szczególną uwagę na:

−

chwytacze,

−

wyłączniki krańcowe,

−

ograniczniki prędkości,

−

liny,

−

zwalniaki,

−

zderzaki,

−

elementy układu sygnalizacji i alarmowego,

5) zaprezentować wyniki swojej pracy,
6) ocenić wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko z dostępem do Internetu,

−

dokumentacja techniczno-ruchowa dźwigu szpitalnego,

−

podręczniki, poradniki, normy, rozporządzenia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj badania odbiorcze po naprawie silnika indukcyjnego pierścieniowego

napędzającego suwnicę pracującą na powietrzu, w warunkach dużej wilgotności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać oględzin zewnętrznych silnika,
2) odczytać dane znamionowe silnika,
3) zapoznać się zakresem prób i pomiarów dotyczących silników pierścieniowych,
4) sporządzić wykaz zalecanych pomiarów,
5) zaproponować konieczne układy pomiarowe,
6) sporządzić wykaz mierników potrzebnych do wykonania zadania,
7) zgromadzić przyrządy pomiarowe i zapoznać się z instrukcją ich obsługi,
8) przeprowadzić badania odbiorcze,
9) wypełnić protokoły badań,
10) ocenić stan techniczny maszyny na podstawie uzyskanych wyników pomiarów,
11) ocenić przydatność do eksploatacji,
12) ocenić wynik swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko do wykonywania prób silników elektrycznych,

−

silnik indukcyjny pierścieniowy,

−

dokumentacja techniczno-ruchowa suwnicy,

−

poradniki, podręczniki i instrukcje,

−

instrukcja do przeprowadzenia prób odbiorczych silnika pierścieniowego.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Przedstaw raport z wycieczki szkoleniowej do zakładu urządzeń dźwigowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią scenariusza przedstawionego przez nauczyciela,
2) wykonać polecenia zawarte w scenariuszu,
3) uczestniczyć czynnie w zajęciach prowadzonych na terenie zakładu urządzeń

dźwigowych,

4) sporządzić raport z wycieczki,
5) ocenić wykonanie zadania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

scenariusz zajęć,

−

katalogi zakładu urządzeń dźwigowych,

−

dokumentacje różnych typów dźwigów.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) posłużyć się dokumentacją techniczno-ruchową dźwigu?

□

2) zinterpretować i zastosować wymagania zawarte w normach

i rozporządzeniach dotyczące eksploatacji, konserwacji i napraw
urządzeń dźwigowych?

□

3) zaplanować czynności związane z przeprowadzeniem przeglądu P1, P2?

□

4) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp, ochrony

ppoż., ochrony środowiska i wymogów ergonomii?

□

5) dobrać narzędzia i mierniki potrzebne do przeprowadzenia przeglądu

dźwigu?

□

6) ocenić stan elementów i podzespołów na podstawie oględzin

i pomiarów?

□

7) sporządzić dokumentację dotyczącą przeglądu i konserwacji dźwigu?

□

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję – masz na tę czynność 5 minut; jeżeli są wątpliwości,

zapytaj nauczyciela.

2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego pytania dołączone są 3 możliwości odpowiedzi. Tylko

jedna jest prawidłowa.

5. Za każdą poprawną odpowiedź otrzymasz 1 punkt, za złą lub brak odpowiedzi 0 punktów.
6. W czasie rozwiązywania zadań nie możesz korzystać z żadnych pomocy.
7. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi; zaznacz poprawną

odpowiedź, zaczerniając odpowiednie pole w karcie odpowiedzi.

8. W przypadku pomyłki weź błędną odpowiedź w kółko, a następnie zaznacz odpowiedź

prawidłową.

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi na kolejne zadanie będzie Ci sprawiało trudność, odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

11. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Na rysunku przedstawiono:

a) pomost roboczy,
b) żuraw samojezdny,
c) dźwig towarowy.

2. Wielkości charakteryzujące dźwig to:

a) prędkość jazdy kabiny i powierzchnia kabiny,
b) prędkość jazdy kabiny i udźwig,
c) prędkość obrotowa silnika napędowego i udźwig.

3. Elementami wciągarki są:

a) silnik napędowy i ograniczniki prędkości,
b) chwytacze i ograniczniki prędkości,
c) silnik napędowy i hamulec.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Chwytacze stosowane w dźwigach osobowych powinny zatrzymać kabinę przy

przekroczeniu dopuszczalnej prędkości:
a) jadącą w górę,
b) jadącą w dół,
c) jadącą w górę lub w dół.

5. Wyzwolenie ogranicznika prędkości i uruchomienie chwytaczy powinno nastąpić przy

przekroczeniu prędkości nominalnej kabiny o:
a) 5%,
b) 15%,
c) 50%.

6. Po zadziałaniu chwytaczy ich zluzowanie może być wykonane przez:

a) konserwatora,
b) pasażera lub konserwatora,
c) pasażera.

7. W szybach dźwigów osobowych zderzaki powinny być montowane:

a) tylko pod kabiną,
b) tylko pod przeciwwagą,
c) pod kabiną i przeciwwagą.

8. Linę nośną należy wymienić, jeżeli stwierdzono:

a) na odcinku 0,5 m wystąpiło 5 pęknięć pojedynczych drutów,
b) lina jest znacznie odkształcona,
c) lina jest eksploatowana dłużej niż dwa lata.

9. Czas przyciągania zwory zwalniaka nie zależy od:

a) napięcia zasilania,
b) właściwej regulacji tłumika powietrznego,
c) liczby łączeń na godzinę.

10. Wyłącznik krańcowy ma za zadanie wyłączyć napęd silnika, gdy kabina:

a) nie zatrzyma się w górnej lub dolnej strefie prawidłowego zatrzymania,
b) dojeżdża do najwyższego przystanku,
c) dojeżdża do dowolnego przystanku.

11. Styki przełącznika piętrowego umieszcza się w obwodzie:

a) głównym,
b) sygnalizacji,
c) sterowania.

12. Stan wyłączników krańcowych należy kontrolować:

a) nie rzadziej niż 1 raz w roku,
b) nie rzadziej niż 1 raz w miesiącu,
c) nie wymagają kontroli.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Chwytniki elektromagnetyczne stosowane są w:

a) dźwigach osobowych do zatrzymania kabiny,
b) suwnicach do podnoszenia materiałów ferromagnetycznych,
c) dźwigach osobowych do podnoszenia kabiny.

14. Łącznik drzwi kabiny powinien być wyregulowany tak, aby uniemożliwić otwarcie

drzwi:
a) przy normalnej jeździe kabiny,
b) przy awaryjnym zatrzymaniu się kabiny,
c) w obu wymienionych przypadkach.

15. W przypadku zadziałania chwytaczy powinno nastąpić odłączenie zasilania:

a) napędu i oświetlenia kabiny,
b) napędu i obwodu sygnalizacji,
c) napędu.

16. Stan oleju w zderzaku hydraulicznym należy sprawdzać:

a) raz w roku,
b) co miesiąc,
c) codziennie.

17. Sterowanie przestawne dźwigów umożliwia:

a) wezwanie dźwigu z przystanku,
b) wydanie polecenia z przystanku do jazdy w górę lub w dół,
c) wezwanie dźwigu z przystanku i wydanie polecenia z kabiny.

18. W obwodzie sterowania do zmiany prędkości poruszania się kabiny wykorzystuje się:

a) przełącznik gwiazda-trójkąt,
b) zmianę liczby par biegunów silnika,
c) układ nawrotny.

19. Niewielkie prace remontowe dźwigu w miejscu jego zainstalowania powinny być

wykonywane przez:
a) konserwatora i pomocnika,
b) konserwatora,
c) pomocnika.

20. Książkę dźwigu powinien prowadzić:

a) producent dźwigu,
b) konserwator,
c) właściciel obiektu.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ..........................................................................................

Montaż i wykonywanie napraw urządzeń dźwigowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bartodziej G., Kałuża E.: Aparaty i urządzenia elektryczne. WSiP, Warszawa 2000
2. Chimiak M.: Poradnik konserwatora dźwigów. KaBe, Krosno 2004
3. Kacejko L.: Pracownia urządzeń elektrycznych. WSiP, Warszawa 1991
4. Poradnik montera elektryka. Praca zbiorowa. WNT, Warszawa 1997
5. Urbanowicz H.: Napęd elektryczny dźwignic. WNT, Warszawa 1976
6. Budowa, naprawy i konserwacja elektrycznych dźwigów pionowych. Zeszyty I

VIII.

ZREMB, Warszawa 1976

7. www.dzwigservice.pl
8. www.translift.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron