luty 2014

issn 1734-4980

W y j a ś n i e n i a – i n t e r p r e t a c j e – p r a k t y k a

UBEZPIECZEŃ

SPOŁECZNYCH

ZESZYTY

ZADOŚĆUCZYNIENIE JEST
WOLNE OD SKŁADEK

Przyznane

zatrudnionemu przez sąd od byłego

pracodawcy zadośćuczynienie

za doznaną krzywdę jest

roszczeniem o charakterze

cywilnoprawnym. Pracodawca nie

musi odprowadzać od tej kwoty

składek na ubezpieczenia społeczne

i ubezpieczenie zdrowotne.

TRZEBA WYKAZAĆ PRAWO
DO ŚWIADCZENIA

Strony

stosunku pracy muszą stosować

się do zmienionych wymagań

dotyczących dowodów potrzebnych

do przyznania i wypłaty zasiłku

macierzyńskiego.

PRZEDAWNIENIE BIEGNIE OD DNIA
ZAPŁATY

Termin przedawnienia

roszczenia pracodawcy w stosunku

do podwładnego z tytułu

bezpodstawnego wzbogacenia

spowodowanego nieopłaceniem

składek ZUS wynosi 3 lata.

Rozpoczyna bieg od dnia faktycznej

zapłaty tych należności przez

pracodawcę.

PŁATNIK WYSTAWI
ZAŚWIADCZENIE O PRZYCHODACH

Emeryci i renciści, którzy dorabiają

do świadczeń, muszą do końca lutego

zawiadomić ZUS o przychodach

osiągniętych w 2013 roku. Przychody

rozlicza się na podstawie zaświadczenia

płatnika składek. Osoby opłacające

składki same za siebie przedstawiają

własne oświadczenie.

w n u m e r z e

5

6–7

8

1 2

Ustawa o zmianach w OFE do kontroli

przez Trybunał Konstytucyjny

Od 1 lutego obowiązują nowe przepisy przewidujące dobrowolność przekazy-

wania składek do otwartych funduszy emerytalnych. Prezydent uznał jednak

za konieczne zbadanie zgodności tych regulacji z konstytucją.

Zgodnie z ustawą z 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z okre-

śleniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach

emerytalnych OFE przestały być obowiązkowe. Ubezpieczeni sami zdecydują, czy

chcą, aby ich składki emerytalne nadal były przekazywane do OFE, czy wyłącznie do

ZUS. Na podjęcie decyzji przewidziano 4 miesiące. Deklaracje będzie można składać

od 1 kwietnia do 31 lipca 2014 r. Począwszy od 1 lipca 2014 r., składka będzie ewiden-

cjonowana wyłącznie na subkoncie w ZUS, chyba że ubezpieczony podejmie decyzję

o przekazywaniu jej części do OFE. Decyzja o pozostaniu w OFE lub tylko w ZUS nie

będzie ostateczna. Ubezpieczeni będą mogli zmienić zdanie w 2016 roku, a następnie

co 4 lata. W przypadku wybrania przez ubezpieczonego OFE wysokość składki odpro-

wadzanej do funduszu będzie wynosić 2,92% podstawy jej wymiaru. Zmiany w samych

funduszach dotyczą m.in. wysokości pobieranych opłat oraz polityki inwestycyjnej.

Fundusze przekażą do ZUS nieakcyjną część swoich portfeli i nie będą mogły już

kupować obligacji skarbowych.

Ustawa wprowadza mechanizm stopniowego przekazywania środków zgromadzonych

w OFE do ZUS na 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez ubezpieczonego.

Rozliczenia pomiędzy ZUS a OFE będą odbywać się w taki sposób, aby w miesiącu

osiągnięcia wieku emerytalnego przez danego ubezpieczonego liczba jednostek roz-

rachunkowych na rachunku członka OFE wynosiła zero. Wypłatą całości emerytur

zajmie się ZUS.

Podpisując ustawę wprowadzającą zmiany w OFE, prezydent podjął jednocześnie decy-

zję o skierowaniu jej do Trybunału Konstytucyjnego w trybie kontroli następczej. Na

jego wniosek zostanie zbadana zgodność z konstytucją m.in. następujących regulacji:

zakazu inwestowania OFE w papiery wartościowe emitowane albo gwarantowane przez

Skarb Państwa oraz nakazu inwestowania dużej części środków zgromadzonych w OFE

w akcje w powiązaniu z usunięciem przepisów gwarantujących ubezpieczonym w OFE

minimalną stopę zwrotu z inwestycji.

Zmiany w sposobie konstruowania portfela inwestycyjnego przez OFE, wynikające

z zakazu inwestowania w skarbowe papiery wartościowe oraz nakazu utrzymywania

wysokiego udziału akcji mogą naruszać zasadę zaufania do państwa i prawa. Zgodnie

z ustawą OFE przestały być bowiem zrównoważonymi funduszami emerytalnymi,

a stały się funduszami zwiększonego ryzyka. Nowe przepisy mogą także nadmiernie

ograniczać swobodę prowadzenia działalności gospodarczej przez OFE.

„

„

Mateusz Dobrowolski

specjalista z zakresu

ubezpieczeń społecznych

PODSTAWA PRAWNA:

art. 4–6 ustawy z 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad

wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych (Dz.U. z 2013 r.

poz. 1717).

Aktualności

ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH LUTY 2014

|

2

O D R E D A K C J I

SZANOWNI CZYTELNICY,
emeryci i renciści, którzy dorabiają do swoich świadczeń,

muszą do końca lutego zawiadomić ZUS o przychodach

osiągniętych w 2013 roku.

Przychody rozlicza się na podstawie zaświadczenia płat-

nika składek. Z uwagi na to, że świadczenia są rozliczane

rocznie lub miesięcznie (w zależności od tego, co jest ko-

rzystniejsze dla świadczeniobiorcy), płatnik składek powi-

nien wykazać w zaświadczeniu przychody uzyskane przez

emeryta lub rencistę w kolejnych miesiącach 2013 roku.

Osoby opłacające składki same za siebie przedstawiają

własne oświadczenie o wysokości przychodu.

Informacja o przychodach potrzebna jest ZUS do rozli-

czenia przysługujących należności.

W pewnych przypadkach płatnik składek jest zwolniony

z wystawienia dorabiającemu emerytowi lub renciście

zaświadczenia potwierdzającego przychód wypłacony

mu w poprzednim roku kalendarzowym.

Taka sytuacja dotyczy świadczeniobiorcy, któremu przysługi-

wała możliwość nieograniczonego dorabiania przez wszystkie

miesiące minionego roku kalendarzowego. Wystawienie

zaświadczenia nie jest konieczne, gdy dorabiający emeryt lub

rencista najpóźniej w styczniu roku kalendarzowego podle-

gającego rozliczeniu ukończył powszechny wiek emerytalny.

Nie ma w tym przypadku znaczenia czy pobiera emeryturę,

czy rentę (jako korzystniejsze świadczenie). Ograniczenie

możliwości zarobkowania nie dotyczy także osób uprawnio-

nych do rent dla inwalidów wojennych, rent dla inwalidów woj-

skowych, których niezdolność do pracy pozostaje w związku

ze służbą wojskową, a także rent rodzinnych przysługujących

po osobach uprawnionych do tych świadczeń, których śmierć

nastąpiła w związku ze służbą wojskową.

Wystawienie zaświadczenia potwierdzającego przychód

świadczeniobiorcy nie jest również potrzebne gdy przy-

sługująca mu emerytura była przez cały rok zawieszona

z innych przyczyn niż uzyskiwanie przychodów.

Zapraszam do lektury

Anna Puszkarska

Redaktor naczelna grupy czasopism:

Małgorzata Jankowska

Redaktor prowadząca: Anna Puszkarska

Wydawca: Marlena Prószyńska

Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski

Korekta: Zespół

Skład i łamanie: Studio Raster, N. Bogajczyk

ISSN: 1734-4980

Druk: Momag

Nakład: 4000 egz.
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a

Tel. [phone], faks 22 617 60 10

e-mail: [e-mail]

NIP: 526-19-92-256

Numer KRS: 0000098264

– Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy,

Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy

Rejestrowy

Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł

Zeszyty ubezpieczeń społecznych

Od fakultatywnie przyznawanego pakietu

trzeba odprowadzać składki

Jeżeli z obowiązującego w firmie regulaminu wynagradzania wynika, że prawo do

zakupu przez zatrudnionego pakietu medycznego po cenie niższej niż detalicz-

na zależy od decyzji pracodawcy, taka korzyść nie jest wyłączona z podstawy

wymiaru składek.

Potwierdza to indywidualna interpretacja

przepisów zawarta w decyzji ZUS z 17 grud-

nia 2013 r. (nr 488). Została ona wydana

w następującym stanie faktycznym. Spółka

wprowadziła do regulaminu wynagradzania

zapis stwierdzający, że jej zarząd może przy-

znawać pracownikom uprawnienie do zaku-

pu pakietu medycznego po cenie niższej niż

detaliczna. Różnica między wartością usług

medycznych a kwotą opłaconą przez zatrud-

nionego była pokrywana przez pracodawcę.

Zdaniem spółki, przychód uzyskiwany przez

podwładnego w związku z zakupem pakie-

tu medycznego na takich preferencyjnych

zasadach korzystał z wyłączenia z podstawy

wymiaru składek. ZUS uznał jednak takie

stanowisko za nieprawidłowe.

ZUS wyjaśnił, że podstawy wymiaru skła-

dek nie stanowią m.in. korzyści materialne

wynikające z układów zbiorowych pracy,

regulaminów wynagradzania lub przepisów

o wynagradzaniu, polegające na uprawnieniu

do zakupu po cenach niższych niż detaliczne

niektórych artykułów, przedmiotów lub usług.

Aby można było zastosować to wyłączenie,

dana korzyść musi stanowić przychód pracow-

nika z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku

pracy, a prawo do jej uzyskania musi wynikać

z układu zbiorowego pracy, regulaminu wyna-

gradzania lub przepisów o wynagradzaniu,

przewidujących udział zatrudnionego w kosz-

tach nabycia świadczenia. W rozpatrywa-

nym przypadku uzyskanie przez pracownika

prawa do zakupu usługi po cenie niższej niż

detaliczna musiałoby więc wynikać z regu-

lacji zawartej w regulaminie wynagradzania.

Takie uprawnienie nie może być natomiast

uzależnione od woli pracodawcy, dla które-

go regulamin wynagradzania stanowi tylko

podstawę do podjęcia decyzji o przyznaniu

uprawnienia swoim zatrudnionym.

W sytuacji, gdy zapis regulaminu wynagra-

dzania obowiązujący u pracodawcy prze-

widuje jedynie fakultatywne przyznanie

prawa do zakupu usługi po cenie niższej niż

detaliczna, z uwzględnieniem poniesienia

częściowej odpłatności przez pracowni-

ka, konieczne jest uwzględnienie takiego

przychodu w podstawie wymiaru składek.

PODSTAWA PRAWNA:

§ 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia ministra pracy

i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie

szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru

składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

(Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).

Zatrudniony w spółce jawnej

nie jest osobą współpracującą

Spółka jawna może zawrzeć umowę o pracę z żoną wspólnika. Podwładna nie

ma wówczas statusu osoby współpracującej.

Tak wynika z indywidualnej interpretacji

przepisów zawartej w decyzji ZUS z 11 grud-

nia 2013 r. (nr 1678/2013). Do ZUS zwróciła

się spółka jawna, której wspólnikami były

osoby fizyczna i prawna. Spółka zatrudniła

na podstawie umowy o pracę żonę wspól-

nika. Powzięła jednak wątpliwość, czy

podwładna nie ma statusu osoby współpra-

cującej. ZUS wyjaśnił, że w takim przypadku

tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń

społecznych jest stosunek pracy.

Za osobę współpracującą z osobami pro-

wadzącymi pozarolniczą działalność uważa

się małżonka, dzieci własne, dzieci dru-

giego małżonka i dzieci przysposobione,

rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby

przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi

we wspólnym gospodarstwie domowym

i współpracują przy prowadzeniu tej

działalności. Pracownik, który spełnia te

kryteria, do celów ubezpieczeń społecznych

jest traktowany jako osoba współpracują-

ca. Nie dotyczy to osób, z którymi została

zawarta umowa o pracę w celu przygoto-

wania zawodowego.

Przedstawiona wcześniej zasada nie ma tak-

że zastosowania, w przypadku gdy umowa

o pracę została zawarta ze spółką jawną.

Wtedy pracodawcą jest bowiem spółka, a nie

jeden z jej wspólników.

PODSTAWA PRAWNA:

art. 8 ust. 2 i 11 ustawy z 13 października

1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych

(tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).

Kolumnę przygotował

„

„

Piotr Witebski

specjalista z zakresu ubezpieczeń społecznych

Kup książkę

Aktualności

3

|

LUTY 2014

ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Przychód z umowy o dzieło w czasie urlopu rodzicielskiego nie

podlega oskładkowaniu

Osoba pobierająca zasiłek macierzyński nie ma statusu własnego pracownika.

W razie zawarcia z nią umowy o dzieło pracodawca nie odprowadza składek od

wypłaconego z tego tytułu wynagrodzenia.

Potwierdza to indywidualna interpretacja

przepisów zawarta w decyzji ZUS z 6 grud-

nia 2013 r. (nr 1606/2013). W rozpatrywa-

nym przypadku pracownik zatrudniony na

1/2 etatu zwrócił się do pracodawcy z wnio-

skiem o udzielenie mu urlopu rodzicielskiego.

Pracownik był zatrudniony jako dziennikarz

i zajmował się sprawami dotyczącymi prawid-

łowego działania redakcji. W czasie korzystania

przez tę osobę z urlopu rodzicielskiego praco-

dawca chciał zawrzeć z nią umowę o dzieło na

tworzenie utworów autorskich. Zwrócił się do

ZUS z pytaniem, czy w takim przypadku przy-

chód z umowy o dzieło powinien być oskład-

kowany. ZUS udzielił przeczącej odpowiedzi.

Katalog osób podlegających ubezpieczeniom

emerytalnemu i rentowym został określo-

ny w art. 6 ust. 1 ustawy z 13 października

1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych

(dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z jego

treścią, obowiązkowo ubezpieczeniom podle-

gają osoby fizyczne, które na obszarze Polski

są m.in. pracownikami oraz osobami wyko-

nującymi pracę na podstawie umowy agen-

cyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy

o świadczenie usług, do której zastosowanie

mają przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące

zlecenia. Umowa o dzieło nie została wymie-

niona w art. 6 ustawy systemowej, w związku

z czym osoba, która wykonuje wyłącznie

taką umowę, nie podlega ubezpieczeniom

społecznym. Należy jednak zauważyć, że na

podstawie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej za

pracownika uważa się również osobę, która

z własnym pracodawcą zawarła umowę agen-

cyjną, umowę zlecenia, umowę o świadczenie

usług, do której zastosowanie mają przepisy

Kodeksu cywilnego dotyczące umowy zle-

cenia, umowę o dzieło albo wykonuje taką

umowę na rzecz własnego pracodawcy.

Obowiązujące przepisy nie zabraniają

dorabiania osobie przebywającej na urlo-

pie rodzicielskim. Może ona nawet łączyć

korzystanie z takiego urlopu z wykony-

waniem pracy u pracodawcy, który go

jej udzielił, w wymiarze nie wyższym niż

połowa pełnego etatu. W takim przypad-

ku urlopu rodzicielskiego udziela się na

pozostałą część wymiaru czasu pracy, co

powoduje proporcjonalne pomniejszenie

zasiłku macierzyńskiego. W rozpatrywanym

przypadku zatrudniony nie wykonywał jed-

nak obowiązków w ramach stosunku pracy

w zmniejszonym wymiarze, ale podczas

korzystania z urlopu rodzicielskiego i pobie-

rania zasiłku macierzyńskiego miał zamiar

zawrzeć z pracodawcą umowę o dzieło.

Pobieranie zasiłku macierzyńskiego jest

odrębnym tytułem do ubezpieczeń. ZUS

uznał zatem, że jeśli w czasie korzystania

z urlopu rodzicielskiego podwładny zawrze

z pracodawcą umowę o dzieło, to uzyskiwa-

ne z tego tytułu przychody nie będą miały

wpływu na prawo do zasiłku macierzyńskie-

go i nie będą oskładkowane. Osoba przeby-

wająca na urlopie rodzicielskim i niełącząca

takiego urlopu z wykonywaniem dotychcza-

sowej pracy na część etatu nie ma bowiem

statusu własnego pracownika, co powoduje

brak możliwości zastosowania art. 8 ust. 2a

ustawy systemowej. W takim przypadku nie

trzeba również opłacać składki na ubezpie-

czenie zdrowotne.

PODSTAWA PRAWNA:

art. 6 ust. 1, art. 8 ust. 2a ustawy z 13 paź-

dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń spo-

łecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442

ze zm.).

Wykonywanie obowiązków na rzecz zagranicznego pracodawcy

nie pozbawia prawa do preferencyjnej podstawy wymiaru

Przy ustalaniu, czy przedsiębiorca spełnia warunki do opłacania składek od obniżonej

podstawy wymiaru, nie ma znaczenia wykonywanie pracy na rzecz zagranicznego

pracodawcy, jeżeli takie zatrudnienie nie podlegało polskiemu ustawodawstwu.

Takie stanowisko zajął ZUS w decyzji

z 15 listopada 2013 r. (nr 1532/2013). O wyda-

nie indywidulnej interpretacji przepisów zwró-

cił się wnioskodawca, który wskazał, że od

9 lipca 2012 r. do 31 czerwca 2013 r. mieszkał

w Niemczech. W tym okresie był tam zatrud-

niony na podstawie umowy o pracę. Umowa

z niemieckim pracodawcą została rozwiązana

z końcem czerwca 2013 roku. W lipcu 2013

roku wnioskodawca powrócił do Polski i od 1

sierpnia 2013 r. rozpoczął prowadzenie dzia-

łalności gospodarczej. W ramach prowadzonej

działalności świadczył zdalnie na rzecz byłego

niemieckiego pracodawcy usługi IT. Takie

czynności, wchodzące w zakres prowadzonej

działalności, były wykonywane przez niego

wcześniej w Niemczech w ramach umowy

o pracę. W tej sytuacji zwrócił się do ZUS

z pytaniem, czy przysługuje mu prawo do

korzystania z preferencyjnej podstawy wymia-

ru. ZUS udzielił twierdzącej odpowiedzi.

Na podstawie art. 18a ustawy z 13 paź-

dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń

społecznych (dalej: ustawa systemowa) osoby,

które rozpoczynają prowadzenie działalności

gospodarczej na podstawie wpisu do ewiden-

cji, przez okres 24 miesięcy kalendarzowych

od dnia rozpoczęcia tej działalności mogą

opłacać składki na ubezpieczenia społeczne

od zadeklarowanej przez siebie kwoty, nie

niższej niż 30% płacy minimalnej.

Z preferencyjnych zasad opłacania składek

nie mogą skorzystać osoby, które:

„

y

w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalen-

darzowych przed dniem rozpoczęcia

wykonywania działalności gospodarczej

prowadziły inną pozarolniczej działalność,

„

y

wykonują działalność gospodarczą na

rzecz byłego pracodawcy, dla którego

przed dniem rozpoczęcia działalności

gospodarczej w bieżącym lub w poprzed-

nim roku kalendarzowym wykonywały

w ramach stosunku pracy lub spółdziel-

czego stosunku pracy czynności wcho-

dzące w zakres wykonywanej działalności

gospodarczej.

ZUS wyjaśnił, że pod pojęciem byłego

pracodawcy należy rozumieć każdego

pracodawcę, na rzecz którego praca była

wykonywana przed rozpoczęciem prowa-

dzenia działalności. Przy ustalaniu, czy

przedsiębiorca spełnia warunki do opłacania

składek od niższej podstawy wymiaru, brane

są jednak pod uwagę tylko tytuły do ubez-

pieczeń wymienione w ustawie systemowej.

Wykonywanie pracy na rzecz zagranicz-

nego pracodawcy, jeżeli w całym okresie

zatrudnienia u takiego podmiotu właściwe

nie było ustawodawstwo polskie, w związ-

ku z czym taka umowa o pracę nie rodziła

skutków w zakresie ubezpieczeń w Polsce,

nie ma wpływu na prawo przedsiębiorcy

do niższych składek.

PODSTAWA PRAWNA:

art. 18a ustawy z 13 października 1998 r.

o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.:

Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).

Kolumnę przygotował

„

„

Mateusz Dobrowolski

specjalista z zakresu ubezpieczeń społecznych

Kup książkę