Biblioterapia czyli leczenie ksiazka

Biblioterapia, czyli leczenie ksi

ąż

Termin biblioterapia składa si

z dwóch wyrazów pochodzenia greckiego biblion-

co oznacza ksi

ąż

ka, oraz therapeo- co oznacza lecz

, czyli najpro

ciej ujmuj

leczenie ksi

ąż

. Korzenie tej metody s

bardzo gł

bokie. Si

gaj

czasów

staro

ytnych, w bibliotece w Aleksandrii widniał napis „ lekarstwo duszy”.

Terapeutyczne zastosowanie miało czytanie Koranu oraz Biblii. Podstawy

biblioterapii stworzył N. A. Rubakin, który od 1919 r. w Instytucie Bibliopsychologii

w Lozannie zapocz

tkował badania nad reakcjami indywidualnych czytelników.

Poj

cie to po raz pierwszy zostało u

yte w 1916 roku przez Samuela McChorda

Cothersa. Stosowana była wtedy jako metoda terapeutyczna, ale jako dyscyplina

naukowa jest młoda. W Polsce pojawiła si

dopiero w latach trzydziestych XX wieku.

W roku 1966 Ameryka

skie Stowarzyszenie Bibliotekarzy przyj

ło oficjaln

definicj

biblioterapii, która mówiła,

e jest to: wyselekcjonowanie u

ycie materiałów

czytelniczych jako pomocy terapeutycznej w medycynie oraz psychiatrii, a tak

poradnictwo w rozwi

zywaniu problemów osobistych poprzez ukierunkowane

czytanie. Według R. Rubina – biblioterapia to program aktywno

ci oparty na

interaktywnych procesach poprzez zastosowanie drukowanych i nie drukowanych

materiałów, zarówno o charakterze wyobra

eniowym jaki i informacyjnych. Dzi

pomocy bibliotekarza lub odpowiednio przygotowanej osoby dokonuj

wgl

w normalny rozwój lub dokonuj

zmian w emocjonalnych zaburzeniach zachowania.

Bardziej t

definicj

upro

cił J.M Clarke oraz E.Bostle stwierdzaj

e biblioterapia

to terapeutyczne stosowanie ksi

ąż

ek i innych materiałów wzgl

dem pojedynczych

osób lub grup. Najbardziej znan

i u

ywan

definicj

poj

cia biblioterapia

przedstawiła Ewa Tomasik. Według niej biblioterapia jest zamierzonym działaniem

przy wykorzystaniu ksi

ąż

ki lub materiałów nie drukowanych, które prowadzi do

realizacji

celów

rewalidacyjnych,

resocjalizacyjnych,

profilaktycznych

oraz

ogólnorozwojowych. Koniecznym elementem tej biblioterapii jest mi

dzyosobowy

kontakt indywidualny lub te

grupowy z biblioterapeut

R. J. Rubin przedstawił trzy podstawowe kategorie biblioterapii:

E. J. Konieczna Arteterapia w teorii i praktyce, Impuls, Kraków 2004, s.110

E. Tomasik, Czytelnictwo i biblioterapia w pedagogice specjalnej, Wydawnictwo WSPS, Warszawa

1994, s.10-11

instytucjonaln

– w tego rodzaju biblioterapii stosujemy literatur

dydaktyczn

do potrzeb pacjenta. To jakby przepisywanie literatury na

specyficzne choroby. Celem takiej biblioterapii jest informowanie chorego

oraz zapewnienie mu odpowiedniej rekreacji. Tego typu biblioterapi

prowadz

lekarze.

kliniczn

– w tej kategorii biblioterapii stosuje si

literatur

wyobra

eniow

Skierowana jest ona do pacjentów z problemami emocjonalnymi albo

behawioralnymi.

Pacjenci

dobrowolnie

uczestnicz

zaj

ciach,

prowadzone s

one w szpitalu lub domu. Celem tej biblioterapii jest

uzyskanie przez pacjenta tzw. wgl

du w siebie, co ma doprowadzi

zmian w jego psychologicznej sytuacji.

rozwojow

- w tej biblioterapii stosuje si

ksi

ąż

ki dydaktyczne oraz

wyobra

eniowego potrzeb tzw. normalnych u

ytkowników. Zaj

cia z tej

kategorii biblioterapii maj

na celu pobudzanie rozwoju, wspieranie

psychiczne uczestników, pomoc w rozwi

zywaniu problemów itp.

Z punktu widzenia metodyki biblioterapi

na podzieli

na indywidualn

oraz

grupow

. Biblioterapia indywidualna jest to kontakt biblioterapeuty z jedn

osob

Natomiast biblioterapia grupowa, to praca z grup

, skierowana do osób

o podobnym profilu np. problemowym, czy wiekowym.

Biblioterapia pełni kilka funkcji. Jak podaje E. Tomasik jedn

z nich jest funkcja

profilaktyczna. Dzi

ki wypełnieniu wolnego czasu warto

ciowymi tre

ciami, a co za

tym idzie nauczenie młodego człowieka sp

dzania wolnego czasu, wpływa

pozytywnie na jego osob

, zapobiegaj

c mi

dzy innymi zachowaniom niewła

ciwym.

Kolejna funkcja zwi

zana jest z kompensacj

. Polega ona na przywracaniu osobie

obj

tej biblioterapi

sensu

ycia, działania.

Według J. Andrzejewskiej biblioterapia pełni nast

puj

ce funkcje:

utylitarn

- pomaga rozwi

niektóre praktyczne problemy

yciowe,

wychowawcz

- inspiruje, wskazuje zachowania akceptowane społeczne,

informacyjn

- dostarcza informacji o zdrowiu pacjenta, kształc

- wpływa na

rozwój sprawnego wypowiadania si

i rozwijania umiej

tno

ci estetycznych,

uwra

liwiaj

- ukazuj

c osobie doznania płyn

ce od innych i od niej samej,

Tam

e, s. 13

ideologiczn

wpływaj

kształtowanie

systemu

warto

i wyznaczaniu celów

yciowych,

emocjonaln

- pozwala na prze

ycie uczu

, które s

niedost

pne dla

wiadomo

ci człowieka.

Oprócz wy

ej wymienionych funkcji biblioterapia pełni jeszcze rol

katartyczn

, która

ma na celu dostarczanie nowych do

wiadcze

, a tak

e funkcj

ludyczn

relaksacyjn

i rozrywkow

Jak widzimy biblioterapia to zło

ona metoda, z bogat

histori

. Prawidłowo

stosowana przez odpowiednio do niej przygotowane osoby wpływa na rozwój

człowieka w ka

dym wieku, na jego problemy i troski, postawy i zachowania.

W biblioterapii przeprowadza si

proces biblioterapeutyczny, który składa si

ciu etapów:

1. Samodzielne czytanie, ogl

danie, słuchanie,

rodków biblioterapeutycznych

(ksi

ąż

ki, fragmenty utworów, alternatywne materiały czytelnicze, teatralne,

filmowe adaptacje itp.)które s

odpowiednio dobrane.

2. Identyfikacja z bohaterem literackim, która ma na celu wywołania okre

lonych

prze

emocjonalnych zarówno pozytywnych, jak i negatywnych. Mo

e tu

pojawi

zarówno wyciszenie, jak i pobudzenie.

3. Katharsis, czyli inaczej oczyszczenie– wywołanie takiego stanu psychicznego

podczas czytania lub ogl

dania, po zako

czeniu którego uczestnik powinien

odczu

swoistego rodzaju ulg

prowadz

do odreagowania napi

ęć

4. Wgl

d w siebie- gdzie, czytelnik samodzielnie albo z pomoc

biblioterapeuty

analizuje własne problemy.

5. Ukoronowaniem działa

biblioterapeutycznych jest wywołanie zmiany postaw

lub zachowa

uczestnika terapii.

przedstawione

etapy

procesu

biblioterapeutycznego

były

prawidłowo

przeprowadzone musimy wzi

ąć

pod uwag

z jak

grup

czy osob

podejmiemy

terapi

, jakie

rodki i materiały wykorzystamy, gdzie przeprowadzimy zaj

cia, a tak

jakich metody i technik u

yjemy.

Uczestnikami procesu biblioterapeutycznego mog

E. J. Konieczna Arteterapia w teorii i praktyce, op. cit, s.114

I. Borecka, S. Wontarowska-Roter, Biblioterapia w edukacji dziecka niepełnosprawnego

intelektualnie, Wydawnictwo UNUS, Wałbrzych 2003, s.49

Osoby niepełnosprawne, którzy wymagaj

pomocy terapeutycznej, którzy

maj

problemy z samoakceptacj

, zaburzenia zachowania, brakiem

wzorców do na

ladowania,

Uczniowie zdolni

Osoby chore

Osoby, które s

w konflikcie z prawem i zagubiły si

w otaczaj

cej

rzeczywisto

Osoby odrzucone przez rodzin

i społecze

stwo

Uczniowie, którzy maj

kłopoty z nauk

Osoby z zaburzeniami zachowania, zaburzeniami emocjonalnymi

Dzieci prze

ywaj

ce l

ki i wszyscy ci, którym potrzebna jest pomoc

i wsparcie.

Optymalna wielko

ść

grupy to od 6 do 12 osób. Dzieci powinny tworzy

mniejsze

grupy, aby lepiej współpracowa

i mie

liwo

ść

otworzenia si

przed innymi

rówie

nikami.

W pracy biblioterapeutycznej niezb

dne s

materiały i

rodki, które wzbogac

warsztaty pracy biblioterapeuty. Do

rodków biblioterapeutycznych zaliczamy

tradycyjne materiały wydawnicze oraz tzw. czytelnicze materiały alternatywne.

Tradycyjne materiały wydawnicze dziel

na :

Ksi

ąż

ki tzw. łatwe w czytaniu, czyli ksi

ąż

ki, które podlegaj

okre

lonym

kryteriom:

- sztywna oprawa i kartki, z odpowiednimi odst

pami pomi

dzy wersami,

wyrazami i literami, ka

de zdanie rozpoczyna si

od nowego wiersza,

- pisane s

jasnym, zrozumiałym dla dzieci j

zykiem, unikanie słów

trudnych i abstrakcyjnych,

- tre

ci oparte s

na realiach

ycia dziecka,

- zawarte s

w nich ilustracje, pi

kne barwne, które umieszczone s

obok

tekstu albo na s

siedniej stronie.

Ksi

ąż

ki- zabawki, które swoim kształtem przypominaj

klocki, maskotki,

ale z prostym tekstem lub nagran

na ta

magnetofonow

bajk

terapeutyczn

Ksi

ąż

ki drukowane du

żą

czcionk

Ksi

ąż

ki wydawane tradycyjnie, ale dostosowane od odbiorców terapii.

Ksi

ąż

ki pisane Braille’m.

Natomiast do alternatywnych materiałów czytelniczych mo

emy zaliczy

Ksi

ąż

ki tzw. mówione czyli nagrane na kasetach magnetofonowych,

Ksi

ąż

ki wydane w sposób tradycyjny, ale uzupełnione o np. rysunki do

kolorowania, teksty do uzupełniania, gry edukacyjne,

wiczenia gramatyczne,

matematyczne,

Kasety magnetofonowe z odgłosami przyrody, muzyk

relaksacyjn

piosenkami, monta

ami słowno- muzycznymi,

Edukacyjne i terapeutyczne programy komputerowe,

Gry dydaktyczne i zabawki edukacyjne,

Filmy wideo.

Oprócz wymienionych materiałów potrzebnych w procesie biblioterapii mo

wspomnie

o nagraniach na CD, DVD, audiobookach, ksi

ąż

kach dotykowych,

wszelkiego

rodzaju

zdj

ciach,

ilustracjach,

kolorowankach,

materiałach

papierniczych, które wzbogac

proces biblioterapii.

Wybieraj

teksty

biblioterapeutyczne

nale

pami

indywidualnych

zainteresowaniach uczestników procesu. Wybór tekstu biblioterapeutycznego

powinien by

dostosowany do predyspozycji poznawczych uczestników, ich wieku,

a tak

e zwi

zany z celem terapii. Jego tre

ść

powinna budzi

ciekawo

ść

zainteresowanie. Proponowany materiał słu

ma podniesieniu poczucia warto

ci,

wzmacnia

pozytywne stany emocjonalne.

Podział materiałów biblioterapeutycznych zaproponowała Danuta Gosty

ska,

podzieliła je na 3 rodzaje:

Uspokajaj

ce, nazywane sedativa, do których zaliczy

na ksi

ąż

przygodowe, literatur

fantastyczn

, humorystyczn

, ba

nie, powie

ci dla

młodzie

Pobudzaj

ce, nazywane stimulativa, do których zaliczy

na ksi

ąż

o tematyce popularnonaukowej, podró

nicze, wojenne, przygodowe.

Refleksyjne, nazywane problematica, do których zaliczy

na ksi

ąż

psychologiczne, socjologiczne, z elementami romansu, powie

ci obyczajowe,

biografie.

Do tego zestawu Wanda Kozakiewicz dodała jeszcze jeden rodzaj nazwany sacrum.

Obejmuje on literatur

, która u czytelnika wywołuje silne wzruszenia religijne,

I. Borecka, Biblioterapia: skrypt dla studentów pedagogiki, Wydawnictwo PWSZ, Wałbrzych

2001s.19-20

a czytelnik dokonuje u siebie wa

nego odkrycia. Innego podziału dokonała Ewa

Tomasik, która podzieliła literatur

na dwa rodzaje: literatur

faktu oraz literatur

, a nast

pnie uło

yła j

w układzie alfabetycznym. Oprócz tego ka

ksi

ąż

powi

zała z działami pedagogiki specjalnej.

Przygotowuj

c program biblioterapeutyczny powinni

my zastanowi

jakie metody

i techniki wykorzystamy w swojej pracy. W pracy biblioterapeutycznej

wykorzystywane s

rozmaite techniki i metody, nale

żą

do nich mi

dzy innymi:

Gło

ne samodzielnie czytanie tekstów,

Czytanie wybranych tekstów w grupie terapeutycznej przez wybran

osob

lub prowadz

cego,

Słuchanie tekstów o charakterze odpr

ęż

cym, relaksacyjnym,

Dyskusja nad czytanym utworem,

Metody aktywizuj

ce np. słoneczko, burza mózgów,

Pisanie listu do bohatera literackiego,

Elementy pedagogiki zabawy,

Techniki twórcze,

Drama,

Arteterapia.

Planuj

c spotkanie biblioterapeutyczne musimy zadba

o miejsce w jakim je

przeprowadzimy. Powinna to by

sala przestrzenna, wyciszona, pozbawiona

bod

ców pobudzaj

cych, z dobrym o

wietleniem, dywanem, stolikami. Wskazane by

było, aby sprawiała wra

enie przytulnego miejsca, w miłych dla oka i duszy kolorach

cian, firan itp.

de spotkanie terapeutyczne powinno składa

z dwóch cz

ęś

ci. W pierwszej

ęś

ci tzw. wst

pnej zapoznajemy si

z grup

, stosuj

c zabawy integracyjne,

zabawy twórcze. W drugiej cz

ęś

ci tzw. wła

ciwej dokonujemy wprowadzenia w temat

i wykorzystujemy tekst terapeutyczny. Nast

pnie przepracowujemy problem zawarty

w tek

cie za pomoc

np. technik plastycznych, dramy. Wa

na zasada, o której

nale

y pami

podczas tworzenia scenariuszy biblioterapeutycznych, aby

zajmowa

podczas jednych zaj

ęć

jednym problemem. Podczas spotkania

biblioterapeutycznego nale

y przestrzega

zasady dobrowolnego uczestnictwa.

Tam

e, s.21-22

Nale

y pami

, tworz

c program biblioterapeutyczny,

e musi by

on dostosowany

do grupy z któr

dziemy pracowa

, celu jaki w nim stawiamy oraz mo

liwo

ci jego

realizacji. Programy takie mog

krótko- lub długoterminowe. Dobrze

przygotowany program ma na celu integracj

grupy, dokonanie wgl

du w siebie

uczestnika programu, twórczy oraz harmonijny rozwój osobowo

ci uczestników

programu. Oprócz tego programy musi cechowa

elastyczno

ść

, gdy

podczas zaj

ęć

e co

wydarzy

, co spowoduje szybkie przekształcenie zaj

ęć

Proces biblioterapeutyczny powinien zapewni

dzieciom:

pozytywne do

wiadczenia, które zwi

zane b

z zaanga

owaniem

wysiłku intelektualnego,

szacunek dla swoich marze

oraz pogl

dów,

prawo decydowania o sobie,

pomoc w budowaniu zaufania do siebie, a tak

e do innych osób,

pomoc w wytworzeniu pozytywnego obrazu siebie.

de spotkanie z uczestnikiem biblioterapii, powinno sprawia

e czuj

oni

dobrze i bezpiecznie. Ich prowadz

cy jest wyrozumiały, otwarty, kreatywny,

elastyczny. Jest ich liderem, ale zarazem przewodnikiem. Podczas zaj

ęć

nie stoi

obok, ale bawi si

razem z podopiecznymi, pokazuj

c im swój potencjał i autorytet.

Opracowanie:

mgr Aleksandra Tomkowiak

Bibliografia:

1. Borecka I., Biblioterapia: skrypt dla studentów pedagogiki,

Wydawnictwo PWSZ , Wałbrzych 2001,

2. Borecka I. ,Wontarowska-Roter S., Biblioterapia w edukacji dziecka

niepełnosprawnego intelektualnie, Wydawnictwo UNUS, Wałbrzych

2003

Konieczna E. J. Arteterapia w teorii i praktyce, Impuls, Kraków 2004

Tam

e, 18-19

4. Konieczna E. J. (red.), Biblioterapia w praktyce. Poradnik dla

nauczycieli, wychowawców terapeutów, Impuls ,Kraków 2005

5. Molicka M., Bajkoterapia. O l

kach dzieci i nowej metodzie terapii,

Media Rodzina, Pozna

2002

6. Tomasik E., Czytelnictwo i biblioterapia w pedagogice specjalnej,

Wydawnictwo WSPS, Warszawa 1994

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron