Najczęstsze zaburzenia zdrowia psychicznego, ich przyczyny i sposoby

zapobiegania

Zaburzenia psychiczne u dzieci w wieku szkolnym należą do częstych, trudnych do

rozpoznania i leczenia problemów zdrowotnych.
Szacuje się, że dotyczą one w zależności od wieku i płci około 10-20 % populacji.

Duże ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych możemy zauważyć w okresie dorastania,

który jest szczególnie trudny dla dorastającego człowieka i jego rodziny.
Za wystąpienie zaburzeń psychicznych u młodzieży najczęściej odpowiedzialne są czynniki
genetyczne, konstytucyjne, organiczne oraz rodzinno-społeczne (separacja od rodziców, ich strata,
sposoby sprawowania przez nich opieki i kontroli oraz zaburzenia psychiczne i zachowania kryminalne
w rodzinie). Do najczęstszych zaburzeń zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży należą:

▪

ZABURZENIA HIPERKINETYCZNE (zespoły nadpobudliwości ruchowej):

Dzieci w niemowlęctwie mają skłonności do kolki, zaburzeń snu i łaknienia oraz nadmiernej
aktywności. W wieku 3 – 4 lat dzieci nie są w stanie trwać dłużej w jednej pozycji, nie przestrzegają
reguł w zabawach i nie doprowadzają swych prac do końca, mają zaburzenia uwagi, percepcyjno-
ruchowe, ogólnej koordynacji oraz procesów poznawczych, są impulsywne.
Przyczyny: nie są znane, zaburzenia występują częściej u dzieci w mieście, niż na wsi, u chłopców
niż u dziewczynek.
Sposoby zapobiegania: psychoterapia indywidualna dla dziecka, edukacja rodziców, odpowiednie
środowisko szkolne (jasne zasady postępowania, małe klasy, przerwy śródlekcyjne).

▪

RUCHY MIMOWOLNE (tiki):

mimowolne, raptowne, powtarzające się nierytmiczne ruchy lub

powtarzające się wyrzucanie z siebie dźwięków lub wyrazów, które nie służą żadnemu celowi.
Przyczyny: czynniki genetyczne, neurobiologiczne i neuroprzekaźnikowe, urazy głowy we wczesnym
dzieciństwie oraz zbyt rygorystyczne wychowanie.
Sposoby zapobiegania: psychoterapia ukierunkowana na łagodzenie pierwotnych i wtórnych
problemów emocjonalnych dziecka i rodziny, odpowiedzialne rodzicielstwo, zapobieganie patologiom
ciąży i porodu.

▪

ZABURZENIA ODŻYWIANIA (eating disorders):

- jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) – uporczywe dążenie do utraty masy ciała
- napadowe objadanie się (bulimia) – powtarzające się epizody obżarstwa z następczym
dążeniem do szybkiego zmniejszenia masy ciała

Przyczyny: anoreksja - indywidualne (zaburzenia neuroprzekaźników, nieprawidłowy rozwój
emocjonalny), rodzinne (dysfunkcja systemu rodzinnego), społeczno-kulturowe (lansowany ideał
współczesnej kobiety o szczupłej sylwetce); bulimia – patologia rodziny, deprywacja emocjonalna
(niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb emocjonalnych), czasami patologia społeczna
(alkoholizm, wykorzystywanie seksualne, maltretowanie fizyczne).
Sposoby zapobiegania: terapia behawioralno – poznawcza, psychoterapia indywidualna, grupowa i
rodzinna, ograniczenie stresu i strachu, odpowiedzialne rodzicielstwo, zmiana mody (ideał kobiety
bliższy Jenifer Lopez o okrągłych kształtach), nie przekarmianie dzieci – wykształcenie racjonalnych
nawyków żywieniowych.

▪ ZABURZENIA ZACHOWANIA:

grupa zaburzeń, charakteryzujących się stosunkowo trwałym

wzorcem buntowniczych i agresywnych lub aspołecznych zachowań, występujących w domu, szkole i
grupie rówieśniczej.
Przyczyny: środowiskowe (związane z rodziną, szkołą i grupą rówieśniczą), organiczne,
predyspozycje genetyczne i konstytucjonalne (w najmniejszym stopniu), główny nacisk – emocjonalna
i społeczna patologia rodziny (często w interakcji z mniej lub bardziej wyraźnym uszkodzeniem
ośrodkowego układu nerwowego.
Sposoby zapobiegania: zapobieganie patologii ciąży i porodu, unikanie chorób i urazów w wieku
dziecięcym, dobry klimat emocjonalny w środowisku rodzinnym i szkolnym

▪ ZABURZENIA NERWICOWE:

grupa zaburzeń emocjonalnych, cechujących się bezpośrednimi i

pośrednimi przejawami lęku, objawami somatycznymi i częstym przekonaniem o chorobie fizycznej.
Przyczyny: czynniki emocjonalne, zwykle sięgające wczesnego dzieciństwa

Sposoby zapobiegania: odpowiedzialne rodzicielstwo, nauczenie się wyrażania emocji, a nie
tłumienia ich w sobie, ciepły klimat domu rodzinnego, nabycie umiejętności radzenia sobie w
sytuacjach stresowych ( pomoc rodziców, pedagoga szkolnego i psychologa).

▪ DEPRESJA I CHOROBY AFEKTYWNE:
Przyczyny: endogenne (predyspozycja genetyczna, zaburzenia neuroprzekaźników), psychogenne
(związane z typowymi problemami i konfliktami okresu dorastania), stres związany z przewlekłym
zagrożeniem, obawa przed karą lub niepowodzeniem oraz system rodzinny.
Sposoby zapobiegania: wsparcie rodziny i przyjaciół, pomoc psychologa, dobry kontakt pomiędzy
rodzicami a nastolatkiem (rozmowa), nabycie umiejętności radzenia sobie z sytuacjami
problemowymi, stresującymi, zapobieganie patologiom rodzinnym.

▪ SCHIZOFRENIA:

zaburzenia psychiczne charakteryzujące się, oprócz typowych cech klinicznych,

występowaniem objawów dezintegracji osobowości, o różnym stopniu nasilenia oraz różnych
przejawach i konsekwencjach dla funkcjonowania społecznego i emocjonalnego chorych.
Przyczyny: nie są znane, zakłada się predyspozycję genetyczno-konstytucjonalną, realizującą się
pod wpływem czynników wyzwalających natury somatycznej i psychicznej.
Sposoby zapobiegania: nie są znane.

▪

ZESPÓŁ UZALEŻNIENIA (zaburzenia psychiczne spowodowane używaniem środków

psychoaktywnych):

zespół zjawisk fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych powstający, gdy

przyjmowanie środka (lub grupy środków) dominuje nad zachowaniami, które charakteryzowały
jednostkę przed uzależnieniem się. Wyróżniającym objawem jest silne, nie do odparcia pragnienie
przyjmowania środka psychoatkywnego.
Przyczyny: kryzys wieku młodzieńczego, mechanizm etykietowania społecznego, moda, czynniki
kulturowe i ekonomiczne.
Sposoby zapobiegania: szeroka profilaktyka uzależnień ( poinformowanie o śmiertelnych skutkach
uzależnień, etc.), rozpowszechnienie wśród młodzieży nowych wzorców zachowań, nauka
asertywności, wsparcie rodziny i psychologa w sytuacjach trudnych, ograniczenie dostępu do środków
psychoaktywnych, kontrolowanie nastolatka oparte na wzajemnym zaufaniu.

▪ ZAMACHY SAMOBÓJCZE: czyn samobójczy to każdy akt rozmyślnego samouszkodzenia, kiedy
osoba dokonująca go nie mogła być pewna przeżycia.
Przyczyny: wzorce społeczne, niekorzystna sytuacja rodzinna, uczucie straty miłości, porzucenia,
gniewu, agresji, poczucia winy i bezradności, wołanie o pomoc.
Sposoby zapobiegania: telefon zaufania, poradnie zdrowia psychicznego, program badań nad
zapobieganiem zamachom samobójczym, budowanie dobrego kontaktu między rodzicami a
nastolatkiem, pomoc psychologa, nauczenie się radzenia sobie z własnymi emocjami, wsparcie
nastolatka w trudnych momentach życiowych i niepowodzeniach.