George Herbert MEAD
1. Psychologia społeczna Meada
Mead uważał się przede wszystkim za filozofa, a już z całą pewnością nie za
socjologa.
Punktem wyjścia były dla niego pytania filozoficzne: jak w toku ewolucji dochodzi do
powstania cech swoiście ludzkich: myślenia abstrakcyjnego, samowiedzy,
moralności?
Zakładał, wraz z, Daweyem, że cechy te są możliwe dzięki językowi i interakcji
społecznej, rozwiązanie problemów filozoficznych wymagało podjęcia pracy na polu
nauk społecznych.
2. Idea behawioryzmu społecznego
Behawioryzm bronił w ujęciu, Meada pojęcia świadomości, jako pojęcia
niezbędnego w nauce o ludzkim zachowaniu się, ale i próbował odpowiedzieć na
pytanie, w jaki sposób można go używać, nie rezygnując z rygorów naukowości w
przyrodniczym rozumieniu.
Mead krytykował Cooleya za „solipsyzm”, czyli skupienie się na tym, co się dzieje
w umyśle jednostki.
Odrzucał introspekcję jako metodę nauki o człowieku.
Meada interesowało nade wszystko samo
powstanie świadomości
, odbywające się
na
poziomie „pierwotnego komunikowania się”
Mead był silnie związany z tradycją naturalistyczną i behawioryzmem Watsona.
Jego założenia były następujące:
a. Odrzucał możliwość przypisywania jednostkom ludzkim jako
takim jakichkolwiek jakości psychicznych. Poza procesem
komunikowania się psychika po prostu nie istnieje.
b. Stosunek społeczny jest pierwotny w stosunku do
wszelkich form świadomości.
c.
Grupie przysługuje prymat w stosunku do jednostki
d.
Konkretna jest całość, część jest abstrakcją
.
e. Nie zakładał pierwotności społeczeństwa w stosunku do
jednostki. Uważał, że na początku były nie jednostki ludzkie,
ale działanie społeczne.
f. Wypowiadał się przeciwko wszelkiemu dualizmowi
zakładającemu istnienie świadomości jako zjawiska
należącego do jakiegoś innego porządku niż fakty społeczne.
Nie chciał dwóch języków: języka faktów fizycznych i języka
faktów z zakresu świadomości.
g. Mead negował istnienie świadomości jako swoistej
substancji, ale przyjmował jej istnienie jako funkcji
organizmu.
h. Zalecał badanie zachowań się ludzi od zewnątrz, ale
stwierdzał, że w przypadku niektórych zachowań zachodzą
ważne zjawiska których obserwacja z zewnątrz nie obejmuje.
Bez ich uwzględnienia takiego zachowania nie można
wyjaśnić.
i. Stworzył pojęcie czynności. W ujęciu Meada doświadczenie
wewnętrzne okazuje się częścią szerszej całości, a mianowicie
czynności, której inna „fazą” jest widzialna „czynność
zewnętrzna”.
j. Oponował przeciwko mechanistycznemu modelowi
interakcji między jednostkami. Człowiek nie jest po
prostu biernym odbiorcą bodźców, lecz dokonuje ich selekcji i
interpretacji; odnosząc je do swoich wcześniejszych
doświadczeń, wybiera jedną z możliwych odpowiedzi. Każdy
organizm nie tylko odbiera bodźce, ale także ich szuka.
k. Mead koncentrował uwagę na aktywności podmiotu.
l. Mead odrzucił ideę danego jednostce świata społecznego tak
samo, jak odrzucił ideę danych jej cech psychicznych.
m. Był przekonany, że nauka ma zawsze do czynienia z
procesami, nigdy zaś ze stanami. Wszystko jest nieustannym
stawaniem się… Fascynacja ideą ewolucji Darwina i filozofią
Hegla.
3. Gesty a symbole znaczące.
Najprostsza kooperacja organizmów ma podłoże czysto biologiczne.
Ludzkie społeczeństwo jest w pewnym sensie tylko przedłużeniem i rozgałęzieniem
prostych i podstawowych socjo-fizjologicznych stosunków.
Pojęcie gestu – zaczerpnięte od Wundta, będącego pierwszą i najprostszą drogą
wzajemnego oddziaływania organizmów i wzajemnego dostosowania swych
czynności.
Gestem był dla Meada każdy ruch organizmu wywołujący reakcje przystosowawczą ze
strony innego organizmu. Reakcja ta ma charakter „instynktowny” to znaczy
spontaniczny, niewyrozumowany, nieświadomy – tak samo jak wywołujące ją
zachowanie się.
Gest jest robiony bez zamiaru wywołania określonej reakcji: organizm nie ma
świadomości jego znaczenia.
A zaczyna być świadomy znaczenia swego gestu od chwili, gdy reakcja B staje się dla
niego przewidywalna.
Na tym poziomie zaczynamy mieć do czynienia ze znaczącym symbolem – językiem.
Pojawienie się interakcji symbolicznej to powstanie stosunków społecznych.
Przejście od gestu do symbolu, od stosunków społecznych mających czysto
biologiczne podłoże do stosunków społecznych opartych na komunikacji symbolicznej
było głównym tematem myśli społecznej Meada.
Uważał on to przejście za proces mający 4 wymiary:
i.
Kształtowanie się języka, dzięki któremu znaczenia są nie tylko
uświadamiane sobie przez uczestników działania społecznego, ale i
komunikowanie. W rezultacie między ludźmi zostaje ustanowiona
wspólnota.
ii.
Powstanie myślenia abstrakcyjnego, umysłu, wchodzenia we
wszechświat rozmowy. Gest jest partykularny, symbol – mniej lub bardziej
uniwersalny. Narodziny języka są tożsame z narodzinami rozumu.
iii.
Stawanie się działającego podmiotu przedmiotem dla samego
siebie, osiąganie przez niego zdolności reagowania na własne
bodźce, „rozmawiania” z samym sobą, interpretowania własnych
czynności, refleksji.
iv.
Kształtowanie się instytucji społecznych.
4. Koncepcja jaźni.
Teoria działalności świadomej.
Człowieka można określić jako organizm posiadający jaźń, czyli organizm zdolny
percypować sam sobie, mający określone poglądy na swój temat, świadomie
regulujący swe postępowanie za pomocą refleksji, to jest dialogu z samym sobą
prowadzącego do zmiany postaw.
Człowiek jest organizmem zdolnym do internalizacji działania społecznego.
Człowiek sam odpowiada na własny bodziec tak, jak gdyby odpowiadaliby inni, gdyby
dana postawa była uzewnętrzniona.
Jaźń ma genezę społeczną, tym, bowiem, co ją konstytuuje jest dialog.
Wszelkie myślenie jest wewnętrzną konwersacją, toteż, aby nauczyć się rozmawiać z
samym sobą – trzeba najpierw rozmawiać z innymi.
Dopiero wtedy, gdy dialog się zaczął może ulec internalizacji.
W doświadczeniu jednostce dani są najpierw inni ludzie i w pewnym sensie dopiero od
nich dowiaduje się o swoim istnieniu.
Jednostka staje się dla siebie obiektem przyjmując w stosunku do siebie postawy
innych jednostek w stosunku do niej w obrębie środowiska społecznego. Problem,
który zajmuje Meada: wykształcenie przez jednostkę zdolności do samodzielnej oceny
własnego postępowania.
Jednostka wobec samej siebie występuje w roli innych ludzi. Zastanawia się, co by
powiedzieli o jej zachowaniu się, zadaje sobie pytanie, jaka była by ich reakcja i umie
sobie tę rekcje wyobrazić.
Mead określa to zjawisko jako przyjmowanie ról.
Mead wyróżnił 2 fazy rozwoju jaźni:
i.
Faza zabawy – gra się role konkretnych osób – mamy, taty, naśladując ich
postępowanie.
ii.
Faza gry – postępuje się zgodnie z ogólnymi regułami, dostosowując swe
zachowania do zespołu jako całości. W fazie gry następuje
generalizacja
postaw innych ludzi
; pojawia się uogólniony inny.
ME – aspekt kolektywistyczny. Me to jednostka konwencjonalna, kierująca się
nawykami. Zawsze jest taka Musi ona mieć te nawyki, te same reakcje, co wszyscy,
bo bez tego nie mogłaby być członkiem zbiorowości.
I – aspekt indywidualistyczny. Ale jednostka reaguje stale na taka
zorganizowaną zbiorowość przez samoekspresję. Wchodzące tu w grę postawy są
wzięte od grupy, ale jednostka, w której zostają zorganizowane, może dać im wyraz,
który przedtem nie miał miejsca.
I to odpowiedź organizmu na postawy innych, me to zorganizowany zespół
postaw innych ludzi przyjętych przez daną jednostkę.
Jaźń jednostki jest to nieustanny proces interakcji pomiędzy I i me. Odpowiednik
wzajemnego oddziaływania organizmu i środowiska.
Jednostka kształtuje się pod wpływem grupy, ale pozostaje swego rodzaju monadą,
czymś wyjątkowym i jedynym.
5. Społeczeństwo.
Socjologia oparta na założeniach Meada musiałaby być socjologią humanistyczną,
interakcjonistyczną, indeterministyczną.
Humanistyczną, dlatego, że nie istnieje według niego żadna rzeczywistość społeczna,
która nie była by korelatem świadomej działalności podmiotów ludzkich;
Interakcjonistyczną, dlatego, że byty zwane jednostkami i społeczeństwem nie istnieją
poza procesem interakcji.
Indeterministyczną, dlatego, że jednostki ludzkie uczestniczące w interakcji mają
znaczna autonomię i są zdolne do twórczości.
Główne kategorie socjologii Meada to kontrola, instytucja, komunikowanie się i
przedmioty społeczne.
Mead mówił o 3 rodzajach kontroli:
i.
Kontroli jednostki nad samym sobą, własnym
postępowaniem. Samoświadomość jest nieustanną
samokrytyką, a rozwój jaźni jest jednocześnie rozwojem
świadomego konformizmu. Rozwój jaźni jednostek powadzi
do zacieśnienia więzi ze wspólnotą.
ii.
Zdolność społeczeństwa do kierowania własnym rozwojem:
inteligencja ludzka ma nieograniczoną możliwość
rozwiązywania problemów, jakie stają przed ludzkością.
Właśnie problemy, kryzysy, trudności są siłą
napędową postępu.
iii.
Kontrola nad środowiskiem przyrodniczym.
Terminu społeczeństwo Mead używał zawsze wtedy, gdy miał na myśli wzajemne na
siebie oddziaływanie jednostek.
Granice społeczeństwa są wyznaczone przez granice komunikowania się, a tym
samym przybieraniem ról jednostek, które nie należą do naszego najbliższego
otoczenia.
Czynnikiem cementującym istnienie społeczeństwa jest istnienie przedmiotów
społecznych. Przedmioty nie istnieją same przez się, lecz tylko w związku z
doświadczającymi ich organizmami.
Wg Blumera społeczeństwo Meada to nie jest zastana struktura, ale stawianie przez
ludzi czoła warunkom ich życia.
Społeczeństwo ujmuje się nie jako system, lecz jako olbrzymia liczbę połączonych ze
sobą działań podejmowanych po to by służyć celom uczestników, a nie potrzebom
systemu.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron