SZTUKA ABSTRAKCYJNA
łac. abstractio - odciągnięcie, odłączenie
art non-objectif - sztuka bezprzedmiotowa
XX wiek
Przeciwstawienie się odtwarzaniu i sugerowaniu rzeczywistości przedmiotowej.
Postulowanie
„czystej formy”
- sztuka nie jest bezprzedmiotowa, ale zamiast posługiwać się
motywami zaczerpniętymi z otaczającej nas rzeczywistości wykorzystuje ona układy linii, form i
barw -
system znaków
.
Sztuka nie interesuje się naturą lub życiem, ale wiąże się i wyraża
uniwersalne ludzkie problemy
filozoficzne, społeczne czy emocjonalne.
Historia:
-
rozwijała się niezależnie i prawie równocześnie w wielu krajach.
-
1905
prace Mykolasa K. Ciurlionisa
-
1910
„Akwarela abstrakcyjna” Wassily Kandinsky (powszechnie uważane za pierwsze dzieło
abstrakcyjne)
-
1913
„Czarny kwadrat na białym tle”
Ugrupowania:
-
1917
, Haga „De Stijl” założona przez Mondariana i van Doesburga
-
1911
, Monachium „Der Blauer Reiter” założona przez Kandinsky’ego
-
1919
, Weimar; uczelnia plastyczna „Bauhaus” założona przez Gropiusa
-
1930
„Abstraction-Creation”
Ekspozycje:
-
1925
Hanower
-
1925
międzynarodowa wystawa w Paryżu „L’art d’aujourd’hui”
-
1931
wystawa w Łodzi
-
1937
Museum of non-objective Painting (Muzeum Guggenheima) w Nowym Jorku
Polska:
-
Reprezentowana przez artystów związanych z grupami awangardowymi „Blok”, „Preasens”,
„a.r.”
•
Strzemiński
•
Berlew
•
Stażewski
•
Szczuka
•
Hiller
•
Kryński
ARCHEIROPITA
W sztuce chrześcijańskiej obraz z przedstawieniem
głowy Chrystusa
, uważany za powstały w
sposób nadnaturalny, a w rzeczywistości najczęściej dzieło malarstwa późno-bizantyjskiego.
Typy:
1.
Mandylion
-
twarz
Chrystusa
nie cierpiącego
, zwykle podtrzymywanego przez dwa anioły,
popularny na Wschodzie.
2.
Veraikon
- chusta Weroniki,
twarz
Chrystusa
cierpiącego
, rozpowszechniony po 1400 r. w
sztuce zachodniej.
3.
Sindones
- odcisk ciała Chrystusa
zdjętego z krzyża
(np. całun turyński)
ACTION PAINTING
Malarstwo gestu nacechowane ekspresją.
W 2 połowie lat 40-tych - Willem de Kooning
Uderzenia
pędzla z farbą
o powierzchnię płótna
. Poprzez kierunek i siłę uderzenia oraz sposób
położenia farby, długość i szerokość duktu miała ukazać się
osobowość artysty
.
AKADEMIZM
XIX wiek
Rozwijany poprzez
teorię i praktykę
oraz
w kręgach oficjalnych instytucji
:
-
akademii
sztuk pięknych
-
salonów
wystawowych
-
mecenatu
urzędowego
Historia:
Akademie zaczęto zakładać
we Włoszech w XVI wieku
mając na celu
podniesienie prestiżu
artystów i kształcenie młodzieży.
Ostateczny kształt akademii —>
Francja czasów Ludwika XIV
- rok 1648 założenie Królewskej
Akademia Malarstwa i Rzeźby, która została włączona w system administracji państwowej i
stanowiła organ kontroli oraz patronatu. Z jej działalności
wywodzą się obecnie istniejące formy
instytucjonalnego
zarządzania twórczością artystyczną
:
-
nauczanie według ustalonego programu
-
zasady eliminacji
-
zasady konkursów
-
zasady stypendiów
-
publiczne pokazy malarstwa
Teoria sztuki:
-
skodyfikowana przez
teoretyków francuskich w XVII
wieku
-
przekonanie o
intelektualnym charakterze twórczości
artystycznej
-
zasady
rządzące sztuką są
poznawalne
, a ich przyswojenie gwarantuje osiągnięcie
artystycznej doskonałości
-
sztuka ma
za zadanie przekazywać idee
- o wartości dzieła przesądza więc jego treść
-
sztuka
naśladuje naturę
, ale tą
wyidealizowaną
i nieprzypadkową
Akademizm, pozostając wiernym głównym założeniom, zmieniał się pod wpływem prądów
artystycznych, takich jak romantyzm, historyzm czy realizm.
Brak więc jednoznacznej i ogólnie
przyjętej definicji
.
Przedstawiciele:
-
Baudry
-
Bouguereau
-
Cabanel
-
Makart
-
Siemiradzki
AKSONOMETRIA
Perspektywa równoległa
.
Polega na przedstawieniu figur przestrzennych na płaszczyźnie liniami równoległymi wobec siebie.
Zastosowanie -
rysunki techniczne
.
Umożliwia wyobrażenie przedmiotu przedstawionego w rzutach geometrycznych.
Pozwala na
odczytanie z jednego rysunku wszystkich trzech wymiarów
przedmiotu:
-
długości,
-
szerokości,
-
wysokości
AKWAFORTA
Technika graficzna
druku wklęsłego
.
Polega na
odbijaniu wytrawionego rysunku na płycie miedzianej lub cynkowej
w prasie
miedziorytniczej.
Wykonanie:
1. Płytę
pokrywa się werniksem akwafortowym
:
- wosk,
- żywica,
- asfalt
2. Rysunek
wykonuje się igłą
, nacinając werniks i
odsłaniając powierzchnię metalu
.
3. Płytę poddaje się
trawieniu w wodnym roztworze kwasu azotowego lub chlorku
żelazowego
.
Natężenie kreski zależy od głębokości (czasu) trawienia
ALBO
dorysowuje się
sukcesywnie kreski od najdłużej trawionych
(najciemniejszych)
ALBO
wykonuje się
całość rysunku
, a poszczególne
partie
pokrywa się
płynnym
werniksem
.
4. Wymywa się werniks.
5. Nakłada się farbę drukarską na podgrzaną płytę.
6. Wyciera się farbę tak, aby pozostała ona jedynie w głębi wytrawionych kresek.
7. Wykonuje się odbitkę w prasie na wilgotnym papierze.
Sposoby:
a) odbitka z
tonem
b) odbitka
wytarta do czysta dłonią
c) odbitka
przetarta muślinem na gorąco
Historia:
-
1515
- akwaforta Grafa
-
1515-1518
- Durer
-
XVII
wiek - największy rozwój, Rembrandt
-
XVIII
wiek - Piranesi
-
XIX
wiek - Goya, Whistler
Polska:
-
Chodowiecki
-
Norblin
-
Płoński
-
Pankiweicz
-
Wyczółkowski
-
Jurkiewicz
AKWARELA
1.
Farba wodna
—> o
spoiwie rozpuszczalnym w wodzie.
Przeważnie z gumy arabskiej, często z dodatkiem miodu, cukru lub gliceryny (w celu nadania
elastyczności i ułatwienia nabierania farby mokrym pędzlem).
2.
Technika malarska
—> farby akwarelowe kładzione na papierze, pergaminie.
Stosowana przy wykonywaniu
miniatur
na kości słoniowej czy jedwabiu,
zdobienia wachlarzy
;
Na Dalekim Wschodzie i w Europie
XVIII i XIX
wieku.
Często wykorzystywana w szkicach i projektach obrazów.
Farba
tworzy
cienką warstwę
, przez którą
przebija kolor podłoża
.
3.
Obraz
a)
wielobarwny
- malowany farbami akwarelowymi.
b)
jednobarwny
- malowany tuszem, bistrem lub sepią.
Historia:
-
Starożytny Egipt
-
Starożytna Grecja
-
Malarstwo ścienne rzymskie - freski pompejańskie
-
Katakumby wczesnochrześcijańskie
-
Technika dodatkowa iluminatorstwa
-
XV w. - w grafice książkowej
-
Renesans - rysunki i szkice przygotowawcze (pojawienie się wielobarwnych akwareli np.
Durera)
-
XVII-XIX w. - rozwój, szczególnie w Anglii; wykorzystywana w krajobrazach, scenach
rodzajowych, miniaturze portretowej
Polska:
Rozwój w okresie oświecenia.
AKWATINTA
Technika graficzna
druku wklęsłego
.
Zbliżona do akwaforty.
Rozpowszechniona w XVIII w.
Trawione są płaszczyzny
, a efekt plam o różnym natężeniu osiąga się poprzez odpowiednią
regulację czasu trawienia poszczególnych tonów.
Wynaleziona
przez Le Prince’a w 1768 roku
.
Le Blon stworzył podstawy druku barwnego.
Wykonanie:
1. Płytę miedzianą lub cynkową
zapyla się
sproszkowaną kalafonią lub asfaltem.
2.
Stapia się
na piecyku uzyskując efekt
jasnych punkcików na ciemnym tle
.
3. Stosuje się np. sól kuchenną rozsypaną na powierzchni płyty pokrytej werniksem
akwafortowym, a następnie stopioną na piecyku i spłukaną wodą.
4.
Po wytrawieniu
otrzymuje się
jasną powierzchnię pokrytą ciemnymi punkcikami
.
Sposoby:
a) kolejne zakrywanie werniksem płyty -
trawienie stanowe
,
b)
bezpośrednie trawienie
roztworem kwasu za pomocą pędzla z włókna szklanego
na płycie (
rysunek lawowany
), np. Picasso
c) stosowanie
past oksydujących
(Hopfer) na niezapylonej powierzchni płyty - szare
tony dla niewielkiej ilości odbitek
ALEGORIA
Umowne przedstawienie
treści
pojęć
oderwanych za pomocą zastępczego obrazu artystycznego
postaci, zwierząt, sytuacji nasuwającej odpowiednie uogólnienie.
Historia:
-
Występuje
od starożytności
(środek obrazowania pojęć obyczajowych, moralnych,
politycznych).
-
W
renesansie
rozpowszechniona.
-
W
baroku
występująca jako samodzielny temat.
-
W
XIX i XX wieku
posługują się nią w szczególności karykatura i satyra.
ALGRAFIA
Technika
druku płaskiego
.
Odmiana litografii wykonywana w płytach aluminiowych.
Pozwala na uzyskanie
dużej gradacji plamy
oraz
delikatność rysunku ołówkowego
.
Stosowana
od lat 90-tych XIX w
.
ALLA PRIMA
wł. fa presto
Technika malowania
szybko
,
bezpośrednio
, bez podmalowania i przygotowania rysunku.
1) Olejne:
- zróżnicowana faktura,
- wyraźne ślady pociągnięć pędzla
- od
XVIII
w.
2) Akwarele:
- silnie rozrzedzone farby
- zacieki
- płynność w łączeniu elementów kolorystycznych
- od
XIX
w.
AL SECCO
Technika
malarstwa ściennego
(fresk suchy).
Stosowana w
starożytności
.
Wykonanie:
-
malowanie na
suchym tynku
-
pigmentami zmieszanymi z wodą
-
spoiwem
jest np. mleko wapienne, kazeina, klej, olej, żywice, woski, jajo całe lub samo żółtko
ALTERNACJA
Układ
kilku
elementów
dekoracyjnych lub konstrukcyjnych, występujących
naprzemiennie w
rzędzie
.
Typy
:
1)
dwóch
elementów (najczęstsza)
2) jednego z drugim
powtórzonym dwukrotnie
3)
grupowa
Najwcześniejszy najprawdopodobniej naszyjnik z zębów i kręgów zwierzęcych (
paleolit
).
ANIMALISTYKA
Przedstawienie
zwierząt
lub
scen ze zwierzętami
.
Historia:
-
Znana od
paleolitu
.
-
Jako
temat samodzielny
odgrywają dużą rolę od wieku
XVI
.
-
XVII
w. - w sztuce
holenderskiej
i
flamandzkiej
-
XVIII
w. - we
Francji
i
Anglii
ANTYTETYCZNY UKŁAD
Układ
figuralny
dekoracyjny lub ornamentalny.
a) zamknięty,
b) jako ogniwo układu ciągłego
Elementy
przeciwstawiają
się sobie
po obu stronach osi symetrii
.
a) element środkowy oraz boczne,
b) same elementy boczne
Historia:
-
Znany od
starożytności
.
-
Duża rola w kościelnej sztuce
średniowiecznej
.
-
Występuje w ornamentyce
renesansowej
i
klasycystycznej
.
ART BRUT
franc. sztuka surowa
1. W odniesieniu do
dziwacznych i prymitywnych prac
wykonywanych przez
chorych umysłowo
i
w
ludzi w transie hipnotycznym
.
- szczególnie popularna
po
wydarzeniach
II wojny
światowej.
2.
„L’art Brut”
-
wystawa
zorganizowana w
Paryżu
w
1956
roku, gdzie eksponowano
przedmioty
natury, praktycznie
nieobrobione
.
3. Określenie
sztuki surowej
, aestetycznej np. formy z zardzewiałego metalu.
ART INFORMEL
Sztuka
abstrakcyjna bezforemna
.
Nasilenie
uczuć
wypowiada się
za pomocą
:
-
poszarpanych
linii,
-
skontrastowanych
plam barwnych o
niepokojącym
profilu,
-
antyestetyczną
wymową
nieregularnych układów
, kojarzących się z rozdartą lub
rozkładającą się materią organiczną
ATRYBUT
W
ikonografii
jest to
określony przedmiot
, o charakterze
symbolicznym
, ściśle związany z życiem
lub działalnością przedstawianej postaci.
Dodawany w charakterze
znaku rozpoznawczego
zawsze towarzyszy postaci.
Samodzielnie nabiera znaczenia symbolu.
Występowanie w sztuce:
1) egipskiej
2) greckiej
3) rzymskiej
4) chrześcijańskiej
5) nowożytnej świeckiej
Podział:
1)
Historyczne lub legendarne
- wyobrażające jakiś
określony fakt z życia lub legendy
postaci
2)
Symboliczne
- odnoszące się
do psychicznych cech
osoby przedstawionej
- określające przypisywane danej osobie czynności
3)
Ogólne
- ogólnie klasyfikujące osobę przedstawioną (np.
palma = męczennik
)
4)
Indywidualne
- określają bliżej osobę i odnoszą się tylko do niej (np.
X = św. Andrzej
)
Przykłady:
- laska z wężem
=
Asklepios
- maczuga
=
Herkules
- maska
=
Melpomena
- puszka
=
Pandora
- skrzydlate sandały
=
Hermes
- sowa
=
Atena
- trójząb
=
Posejdon
- waga
=
Temida
- wilczyca
=
Remus i Romulus
- winorośl
=
Dionizos
- klucze
=
Piotr Apostoł
- koło
=
św. Katarzyna
- łuk
=
św. Sebastian
- muszla
=
św. Jakub
- smok
=
św. Jerzy
AWERS
Strona przednia
, główna monety lub medalu.
Termin stosowany nie tylko w numizmatyce, ale też do plakiet, rycin, tkanin, rysunków, kart
iluminowanych, rękopisów, tkanin, przedmiotów liturgicznych.
Również
wewnętrzna strona dwustronnie
rzeźbionego lub malowanego
skrzydła ołtarzowego
w
tryptyku lub poliptyku.
BLEJTRAM
Rama z listew drewnianych
.
Zwykle
prostokątna
, czasem
okrągła
lub
owalna
.
Naciąga się na nią i przybija się płótno obrazu, pergamin lub papier.
W
XVIII
w. -
ulepszenie
poprzez wprowadzenie w wewnętrznej stronie narożników klinów do
regulowania naprężenia płótna.
BLIK
Skupione odbicie światła
, zaznaczone na obrazie
jasną farbą
.
Stosowany dla podkreślenia plastyki i połyskliwości fragmentów.
Historia:
-
XVI - XX
w. w technice
olejnej
.
-
XVIII - XX
w. w technice
pastelowej
.
-
XIX - XX
w. w technice
akwarelowej
(użycie gwaszu).
BOLUS
Glinka:
a) czerwonobrązowa
b) żółta (bolus armenica)
c) biała (bolus alba)
Historia:
Stosowana
od wczesnego średniowiecza
jako wykończeniowa warstwa zaprawy pod polerowane
złocenia płatkowe w tłach i nimbach obrazów.
Od
XVI
w. stosowana w zaprawach pod malarstwo olejne.
BORDIURA
1.
Ozdobny pas
obramiający tkaninę, stanowiącą zamkniętą całość dekoracyjną:
- arrasy,
- gobeliny,
- kobierce,
- kilimy,
- makaty
2.
Obrzeżenie
stosowane w podobnie rozwiązanych kompozycjach malarskich, rzeźbiarskich i
graficznych.
3. Wzorzysty,
wąski pas kwiatowy
z niskim żywopłotem stosowany jako obrzeżenie klombów,
kwietników, gazonów.
CAMAIEU
franc. en camaïeu
Malowidło monochromatyczne - używa się w nim
jednego koloru w różnych odcieniach
.
CAMERA OBSCURA
Ciemnia optyczna
.
Skrzynka z otworkiem w przedniej ścianie, z matową szybą w tylnej, na której powstawał
odwrócony obraz
ustawionego przed otworem
przedmiotu
.
Historia:
- znana już
Arystotelesowi
- stosowana przez
Arabów w X
w.
- udoskonalona przez
da Vinci
- stosowana w
XVIII
w. przez wielu malarzy i sztycharzy
CARAVAGGIONIZM
Formuła
stylistyczna
w malarstwie
barokowym
.
Wprowadzona i rozwinięta około
1605-1640 roku
przez kontynuatorów i
naśladowców Caravaggia
.
Przedstawiciele:
1. W
Rzymie
a) Manfredi
b) Saraceni
c) Gentileschi
2. W
Neapolu
a) Caracciolo
b) Ribera
3. Holandia
a) der Brugghen
b) Honthorst
c) van Baburen
4. Flandria
a) Rombouts
5. Francja
a) Valentin de Boulogne
b) Vouet
c) de La Tour
6. Hiszpania
a) Ribalta
7. Niemcy
a) Loth
Wpływ na:
- Rubensa
- Lievensa
- Rembrandta
- Velazqueza
- Zurbarana
Cechy:
1)
silny światłocień
z intensywnym
snopem światła
2) neutralne
ciemne tło
3) postacie ujęte najczęściej
w półfigurach lub w 3/4
, ukazane na bliskim planie
4) silne
stłoczenie
kompozycji
5)
iluzjonizm
w oddaniu faktur i materii przedmiotów oraz ciał
6) dramatyczny
patos
7)
dynamiczność
kompozycji
CHIAROSCURO
1.
Światłocień
lub malarstwo światłocieniowe
2. Drzeworyt światłocieniowy
- drzeworyt barwny tonowy
- jedna z technik
druku wypukłego
-
polega na
wycinaniu obrazu w 2-6 deskach drzeworytniczych lub płytach metalowych, z
których jedna stanowi rysunek właściwy, a tony półcieni i cieni wycina się na oddzielnych
płytach
- powstał w
Niemczech około roku 1508
-
rozwijał
się we
Włoszech
jako technika reprodukcyjna
- wybitniejsi twórcy:
a) Burgkmair
b) Altdorfer
c) Ugo da Carpi
d) Beccafumi
COLLAGE
Zestawienie na płaszczyźnie wycinków różnych materiałów w zamierzoną całość kompozycyjną.
Za pomocą klejenia, spawanie czy innych metod montażu.
Jako
pierwsi
zastosowali:
1) Pablo Picasso
2) Georges Barque
3) Juan Gris
Ideę
przejęli
i rozwinęli
dadaiści
(Kurt Schwitters).
CZARNOFIGUROWE MALARSTWO
Technika i styl zdobienia
waz greckich scenami figuralnymi
.
Na
tle czerwonego lub żółtego
koloru gliny malowano
pokostem czarne sylwetki
postaci.
Szczegóły anatomiczne i dekoracyjne uzupełniano rylcem.
Kompozycja układała się w pasy, zajmujące
środkową część brzuśca naczynia
.
Tematyka obejmowała
głównie
sceny z
eposów i mitologii
.
Stosowana w
VI
w.p.n.e. głównie w Atenach i Chalkis.
Technika ta stopniowo została
wyparta przez czerwonofigurową
.
CZERWONOFIGUROWE MALARSTWO
Technika i styl zdobienia waz greckich scenami figuralnymi.
Sylwetki
pozostawione są
w czerwonym kolorze gliny
, a
tło
pokryte jest połyskliwym,
czarnym
pokostem
.
Tematyka początkowo oscylowała wokół
mitów i eposów
, później zaczęto malować
sceny z życia i
obyczajowe
.
Podział na okresy:
-
530 - 500 pne -
styl surowy
-
500 - 475 pne -
późno-archaiczny
-
475 - 450 pne -
swobodny wczesny
-
450 - 420 pne -
swobodny doby klasycznej
-
koniec V w.pne -
bogaty
-
IV w. pne - malarstwo wazowe wywodzące się od czarnowfigurowego
DEKALKOMANIA
Polega na
rozciskaniu rozlanej farby
, najczęściej tempery,
między dwiema warstwami papieru
.
Daje to efekt wibracji barwy.
Historia:
1935
r. - pierwsze zastosowanie przez Oscara
Domingueza
(Francja)
1936
r. - Max Ernst
DOMIMANTA
Główny akcent w kompozycji
plastycznej.
Dominanta barwna/kolorystyczna - plama barwna odgrywa zasadniczą rolę w kompozycji
kolorystycznej obrazu.
DYPTYK
1.
Dwie tabliczki
połączone zawiasami
zamykające się jak książka -
w formie prostokąta lub
zbliżonej do kwadratu;
-
starożytność —> służyły do pisania,
-
II w. ne —> zapisywanie neofitów, imion zmarłych, imion dostojników duchownych i
świeckich,
-
IV w.n.e. —> z okazji objęcia urzędu wykonywano
dyptyki konsularne
z kości słoniowej,
przedstawiające portret lub monogram konsula
2.
Ołtarzyki z kości słoniowej
, zdobione po wewnętrznej stronie scenami ze Starego i Nowego
Testamentu. W gotyku wzbogacone o trójkątne szczyty lub filary.
3.
Nastawa ołtarzowa
składająca się z dwóch ruchomych skrzydeł podzielonych na kwatery,
szczególnie popularna w średniowieczu
DRIPPING
Półautomatyczna
technika.
Polega na
wylewaniu farby na płótno
i poprzez jego
pochylanie
tworzeniu uciekających form.
Rozwinęła się dzięki amerykańskim twórcom z kręgu abstrakcyjnego ekspresjonizmu (
Pollock
).
Stosowana także przez Maxa Ernsta.
DROLERIE
Motyw
dekoracyjny
w postaci małych scenek:
-
figuralnych,
-
animalistycznych
Nacechowane:
-
fantazją,
-
humorem,
-
groteskową deformacją
Historia:
-
popularne w
średniowieczu
•
występowanie:
-
w inicjałach
-
na marginesach rękopisów iluminowanych
-
w rzeźbie
•
portale
•
głowice
-
w snycerstwie - uzupełnienia ornamentu roślinnego
-
w
renesansie
•
malarstwo ścienne
•
grafika
-
w
baroku
•
połączyły się z groteską
DYWIZJONIZM
franc. podział
Zapoczątkowany przez
impresjonistów
.
Inspirowany rozbiciem wiązki światła białego
na barwy spektralne (
Chevreul
) oraz
analizy światła
(Maxwell i Helmholtz).
Polega na
rozbiciu plamy koloru na drobniejsze
, stanowiące zasadnicze barwy widma, położone
czystymi farbami.
Przy patrzeniu na obraz
z pewnej odległości
plamy te
mieszają się i porządkują na siatkówce
oka,
wywołując
wrażenie jednolitych plam
koloru o dużej intensywności i świetlistości.
EKSPRESJONIZM
fr. expressionisme (expression = wyraz)
1.
Tendencja
zmierzająca do
spotęgowania wyrazu w dziele sztuki
- osiągnięcia największego
napięcia poprzez wybór momentów treściowych i odpowiednią kompozycję (często przy
pomocy deformacji i kontrastu barw).
2.
Kierunek
w sztuce
-
od
XX
wieku
-
źródła:
a) filozofia
mistyczno-metafizyczna
b) filozofia
spirytualistyczna
c)
niepokój
wojny
d)
niestabilność
polityczna
e)
symbolizm
końca XIX wieku
f) teoria
Freuda
-
świadome zerwanie z realistycznym odtwarzaniem świata
-
dążenie do pokazania
świata w sposób oddziałujący wymową
przeżycia
-
inspiracja w:
a) sztuce
prymitywów
b) plastyce
murzyńskiej
c) rysunkach
dzieci
d) sztuce
ludowej
e)
gotyku
f)
manieryzmie
g) sztuce
archaicznej
i) sztuce
prehistorycznej
-
zasada
wszechwładności
ludzkich
uczuć
(żywiołowość; swoboda kształtów i barw)
-
demonstrowanie przeżyć ludzkich
w ich najwyższym napięciu
a) wyobrażenia
ludzi
- w
egzaltowanych
pozach i o
histerycznej
mimice
b) wyobrażenie
świata
-
krzywe
linie,
zdeformowane
kształty,
przejaskrawione
kolory, subiektywne wizje,
halucynacje
i
koszmary
-
unikanie
elementów wzbudzających poczucie
pewności i spokoju
-
głoszenie prymatu ducha nad naturą
-
chęć poznania świata psychicznego poprzez świat zewnętrzny
-
przedstawiciele
•
już w latach 1885-1905):
a) Vincent van Gogh
b) Henri Toulouse-Lautrec
c) James Ensor
d) Ferdinand Hodler
•
1905, Niemcy - „Die Brücke”
a) Ernst Ludwig Kirchner
b) Erich Heckel
c) Karl Schmidt-Rottluff
d) Fritz Bleyl
e) Emil Nolde
f) Max Pachstein
•
Austria - Oskar Kokoshka
•
Norwegia - Edvard Munch
•
Belgia - Frans Masareel
•
Francja - Georges Rouault
•
1917-1922, Polska; poznańskie czasopismo „Zdrój”
a) Jerzy i Witold Hulewiczowie
b) Tytus Czyżewski
•
Polska - formiści
a) Stanisław Ignacy Witkiewicz
b) Tadeusz Kulisiewicz
c) Wacław Wąsowicz
EMBLEMAT
Przedmiot
lub jego przedstawienie
symbolizujące pojęcie, ideę, czynność
.
W sztuce będący elementem uzupełniającym treść wyobrażenia lub spełniał rolę ornamentu.
Historia:
-
znany od
starożytności
-
popularność zdobył w
renesansie
-
w
baroku
- emblematy
wiary
-
w
klasycyzmie
- emblematy
wojenne
-
w
nowożytności
-
godła
państw, symbole
idei
politycznych lub społecznych
EN FACE
Sposób przedstawienia postaci w stosunku do patrzącego.
Na wprost
EN PIED
Sposób przedstawienie postaci w stosunku do patrzącego.
W całej postaci
EN TROIS QUARTS
Sposób przedstawienia postaci w stosunku do patrzącego.
W trzech czwartych
ENKAUSTYKA
Antyczna technika malarstwa.
Techika:
-
spoiwo
- wosk pszczeli
-
pigmenty
wymieszane z woskiem nakładano szpachlami ogrzewanymi lub na gorąco
pędzlami
Farby
enkaustyczne:
-
trwałość barwy
-
odporności na wilgoć
-
ulegają ujemnym wpływom zbyt wysokiej temperatury
Historia:
-
znana i udoskonalana w
Egipcie
(portrety sepulkralne w Fajum)
-
I i II
w.n.e. w Grecji i Rzymie
-
zarzucona w
średniowieczu
prawie całkowicie
-
próby wskrzeszenia w renesansie i w
XIX
wieku -
bez powodzenia
FAKTURA
Sposób
kształtowania powierzchni
dzieła:
-
rzeźbiarskiego
-
malarskiego
-
graficznego
-
rzemiosła artystycznego
Zależna
od:
-
charakteru tworzywa
-
techniki
-
narzędzi
-
właściwości indywidualnego stylu twórcy
W
malarstwie
- szczególne znaczenie sposobu nakładania farby
-
gładka
-
szorstka
-
impastowa
W
architekturze
- np. sposób kształtowania powierzchni muru
Badanie faktury
pomaga w ustaleniu autentyczności lub datowaniu
dzieł sztuki
FOWIZM
fr. fauves - dzikie bestie
Kierunek w malarstwie francuskim.
Charakter
ekspresjonistyczny
.
Historia:
-
powstał w
1905
r.
-
artyści skupieni wokół
Matisse’a
, niezwiązani programem czy manifestem
-
pomiędzy artystami istniały wyraźne
rozbieżności
, co wiązało się z indywidualnością sztuki
każdego z nich
-
nazwę
kierunkowi nadał
Louis Vauxelles
podczas Salonu Jesiennego w 1905
-
rozpad
grupy w
1907
Założenia:
-
zaczerpnięte od
Gauguina
i
van Gogha
-
chęć udokumentowania
całkowitej swobody
artystycznej
-
zerwanie z naśladowaniem natury
Inspiracje:
-
sztuka dawna
-
sztuka dalekiego i bliskiego Wschodu
-
mozaiki bizantyjskie
-
sztuka prymitywów
Cechy:
-
syntetyczne
kształtowanie formy
-
śmiała
deformacja
rysunku
-
stosowanie czystych, płaskich i pełnych światła plam koloru
Przedstawiciele:
-
Henri Matisse
„organizowanie doznań i wrażeń” - szukanie czystej barwy, aby uzyskać przez to
„maksimum ekspresji”
-
Maurice Vlaminck
ekstatyczny impresjonista
„u podstaw sztuki leży instynkt”
-
Albert Marquet
-
Henri Charles Manguin
-
Charles Camoin
-
Jean Puy
-
Andre Derain
-
Emile-Othon Friesz
-
Raoul Dufy
-
Georges Braque
FRESK
al fresce
buon fresco
Technika
malarstwa ściennego
Technika:
-
mokry tynk
pokryty
•
kilkoma warstwami zaprawy
a) intonaco,
b) arriciato
•
farbami odpornymi na alkaliczne działanie wapna, rozprowadzonymi z wodą deszczową
-
spoiwo
:
samo podłoże na skutek przemiany wapna gaszonego pod wpływem CO2 z powietrza w
krystaliczny węglan wapnia, który wiąże cząsteczki farby
-
wykonuje się częściami
, które można zamalować w ciągu jednego dnia (partie dzienne -
giornata
)
-
przeniesienie
projektu na ścianę:
1. Malowidło wykonane na kartonie przenoszone przy pomocy ułatwiającej powiększenie
siatki
.
2.
Wyciśnięcie
konturu w ścianie.
3.
Przeprószenie
węglem drzewnym poprzez otworki zrobione w kartonie.
Jest to technika
trudna
, ponieważ:
-
nie pozwala na dokonywanie poprawek czy zmian
-
wymaga malowanie częściami
Historia:
-
w
XVI
w. prawie wyłącznie we Włoszech
-
rozpowszechniony w
renesansie
i
baroku
-
następnie prawie porzucony
-
w
XVII-XIX
w. jako technika
mieszana
z al secco
FROTTAGE
Technika
rysunkowa
Polega na p
ocieraniu grafitem kartki papieru
położonej na fakturalnie ukształtowanych
powierzchniach różnych materiałów (np. drewno, kamień).
Taki rysunek odznacza duże
bogactwo efektów i skojarzeń
.
Po raz
pierwszy
- lata 20-te XX w.,
Max Ernst
GRISAILLE
fr. en grisaille
Malowidło
monochromatyczne
Naśladuje płaskorzeźbę.
Wykonane różnymi
odcieniami szarości
.
Rozpowszechnione w
Holandii
(XVII w.), we
Francji
(XVIII w.)
GWASZ
Nieprzeźroczysta
farba wodna z domieszką kredy lub bieli.
Właściwości
kryjące
.
Spoiwo:
-
guma arabska
Po wyschnięciu
jaśnieje
i daje efekt podobny do pasteli
Podłoże:
-
papier biały
-
papier barwny
-
pergamin
-
kość słoniowa
Gwasz
biały
:
-
do wydobycia świateł
-
do wprowadzania poprawek autorskich w akwareli (gwasz zmieszany z odpowiednimi
akwarelami)
Historia:
-
stosowany w Europie
od średniowiecza
w
iluminacjach
-
rozpowszechnił się w
XVII
i
XVIII
wieku w malarstwie
miniatur portretowych
HIPERREALIZM
Zapoczątkowany w
Stanach
Zjednoczonych.
Rozkwit w latach
1970-1973
.
Cechy ogólne:
-
skrupulatna
wierność
w odtwarzaniu wybranych motywów z
rzeczywistości
,
-
programowe
odrzucenie
wszelkich elementów pikturalnych czy innych
cech estetyzmu
,
-
niezwykle
duże
wymiary
płócien
Jean Christoph Amman
-
wyróżnienie zagadnień
typowych
:
•
optyczna realność pojęta jako metoda
•
optyczna realność odtworzonego przedmiotu
-
obowiązujące
kryteria
hiperrealizmu:
•
wzór stanowi zawsze prawie zdjęcie lub diapozytyw
•
tradycyjną kompozycję zastępuje
wybór wzoru fotograficznego
przenoszonego drogą
projekcji na podkład obrazu
•
specyficzne
cechy indywidualnego warsztatu
twórczego zostają całkowicie
odrzucone
•
przedmiot obrazowany oddany jest precyzyjnie,
zgodnie z wzorem
•
motywy pochodzą zasadniczo
z codziennego życia i otoczenia
artysty
•
podkład fotograficzny nie jest traktowany jako środek pomocniczy, ale jako świadomie
wybrana sytuacja wyjściowa dla przedstawienia obrazu
Przedstawiciele:
-
USA
•
Duane Hanson
•
John de Andrea
•
Charles Close
•
Stephen Posen
•
Ralph Goings
•
Robert Cottingham
•
Don Eddy
-
RFN
•
Gerhard Richter
-
Szwajcaria
•
Franz Gertsch
HORROR VACUI
Tendencja
do
całkowitego wypełnienia pola
powierzchni przedmiotu mnogością motywów
ornamentalnych.
Bez
pozostawiania
pustego
tła.
W rzemiośle artystycznym lub dekoracji.
HORYZONTALIZM
Zasada
kompozycyjna
Rozbudowa
kompozycji dzieła plastycznego
wszerz
.
Podkreślenie kierunków
poziomych
, którym podporządkowuje się osie i podziały pionowe.
Kompozycyjne ograniczenie, przecinanie i
osłabienie
kierunków
pionowych
.
Przeciwieństwo wertykalizmu.
IKONA
W sztuce
wschodnio-chrześcijańskiej
.
Rozwijała się w krajach kręgu
kultury bizantyjskiej
.
Najbogatsze są ruskie z XIV-XV w.
Tradycja przetrwała do XIX w. w środowiskach wiejskich.
Obraz przedstawiający:
-
osoby
święte
-
sceny
biblijne
Wykonywanie:
-
malowanie
-
w mozaice
-
w drewnie
-
w marmurze
-
w steatycie
-
w emalii
Jako
malowidła
:
-
ujęte w
występujące obramienie
- wydrążenie pola pod właściwe malowidło (kowczeg) - na
którym z czasem malowano drobne rozmiarami sceny związanie z przedstawieniem głównym
-
najstarsze zdobiono niekiedy szlachetnymi kamieniami
-
od
XVI
w.
zdobione sukienkami ze srebrnej lub złotej blachy
pokrywającej cały obraz z
wyjątkiem twarzy i rąk
-
schemat
ikonograficzny
Technika:
1. Na
deskach
, najczęściej lipowych lub sosnowych.
2. Powlekano je najpierw
klejem
, na którym
przytwierdzano płótno
(powłoka).
3. Na płótno kładziono
grunt
z mieszaniny gipsu alabastrowego i kleju (lewkas).
4. Zaznaczano
rysunek
konturów (grafija).
5. Nakładano części
złocone
(poliment).
6. Wykonywano
malowidło farbami temperowymi
, rozpuszczonymi w żółtku i kwasie.
7. Pokrywano malowidło
werniksem
(olifa).
8. Przy
przenoszeniu
rysunku posługiwano się
szablonem
.
IKONASTAS
W cerkwiach -
ściana dzieląca nawę od miejsca ołtarzowego
:
-
wysoka
-
całkowicie zamknięta
-
pokryta ikonami
-
trójdrzwiowa
:
a) środkowe -
wrota carskie
;
mógł przez nie przechodzić jedynie kapłan i car w dzień swojej koronacji
b) prawe -
diakońskie
c) lewe - dla
innych
duchownych
Wywodzi się z balustradowej przegrody oddzielającej nawę od części ołtarzowej.
Ukształtowanie:
-
XIV-XV w. na Rusi
Program ikonograficzny:
-
ściśle
określony
-
w większych obrazy wiszą
zwykle w 5-ciu rzędach
:
1. Popiersia
patriarchów z Bogiem
Ojcem pośrodku.
2. Popiersia
Matki Boskiej
,
Dawida
,
Salomona
i
proroków
.
3. Przedstawiciele
ważniejszych świą
t roku.
4. Przedstawienie
Dieris
, archaniołów
Gabriela
i
Michała
, św.
Piotra
i św.
Pawła
oraz
innych
świętych
.
5. Przedstawienie
komunii Apostołów nad carskimi
wrotami.
6.
Na carskich
wrotach - scena
Zwiastowania
oraz 4
ewangeliści
.
7. Po obu stronach ikony świętych
miejscowych
.
ILUMINACJA
Miniatura do tekstu
rękopiśmiennego na pergaminie.
Występuje głównie w sztuce
średniowiecznej
do XVI w.
Iluminator
- malarz wykonujący takie miniatury.
ILUZJONIZM
W malarstwie i rzeźbie.
Założenia:
-
możliwie
najwierniejsze oddanie złudzenia
rzeczywistości
-
zaakcentowanie
przestrzeni oraz budowy anatomicznej
-
dążenie do
wiernego oddania barwy i materialności
postaci i przedmiotów
Malarstwo iluzjonistyczne -
monumentalne malarstwo ścienne
Przedstawienie powierzchni sklepienia i ścian jako przestrzeni uciekającej w głąb:
-
zupełnie otwartej
-
ograniczonej architekturą
Historia:
-
rozwijał się we
Włoszech
-
rozkwit w
baroku
-
tematyka religijna w kościołach
-
tematyka świecka w pałacach
-
Polska:
-
wnętrza kościelne
-
2 poł. XVII w.
-
XVIII w.
IMPAST
W malarstwie głównie olejnym, rzadziej temperowym.
Wypukłe nałożenie farby
pędzlem lub szpachlą.
Początkowo dla
zaakcentowania efektów światła
.
Historia:
-
XVI
i
XVII
w. w malarstwie:
•
holenderskim
•
flamandzkim
•
włoskim
-
XVIII
w. w malarstwie:
•
angielskim
-
2 poł. XIX
w.
—> impresjoniści pokrywali impastem większe partie obrazu dla urozmaicenia faktury
IMPRIMITURA
Cienka warstwa laserunku
:
-
olejnego
-
olejno-żywicznego
Wcierana w gesso sottile w celu
uodpornienia jej na farby o spoiwach wodnych lub temperowych
.
Bezbarwna
lub
zabarwiona
.
Stosowana głównie
XV-XVII w
.:
-
Niderlandy
-
Włochy
IZOKEFALIZM
gr. równa wysokość głów
Rodzaj
kompozycji
wielofigurowego reliefu albo malowidła.
W całości lub w części
przedstawienia głów odtworzonych postaci są na tej samej wysokości
.
Nadaje surowości i przejrzystości
Historia:
-
reliefy
antyczne
-
malarstwo
wczesnośredniowieczne
-
francuskie
reliefy
gotyckie
z XIII w.
-
malarstwo
włoskie wczesnego renesansu
(np. Masaccio)
-
zarzucony od pełnego renesansu
KOMPOZYCJA
Sposób
powiązania elementów formalnych dzieła
tak, aby tworzyły całość zgodną z intencją
twórcy
-
linii
-
brył
-
płaszczyzn
-
plam barwnych
-
rozłożenia światła i cienia
Schemat kompozycyjny -
stały układ
poszczególnych
elementów
kompozycji, charakterystycznych
dla danego kierunku, epoki
-
elementy kompozycji, które
nie wchodzą
w skład schematu:
•
stopień
konkretności
przedstawienia
•
stopień
szczegółowości
opracowania poszczególnych fragmentów dzieła
•
elementy
faktury
itp.
-
elementy kompozycji
wchodzące
w skład schematu:
•
ramy
zewnętrzne
np.
a) otoczenie przestrzenne w przypadku rzeźby czy architektury
b) rama malowidła
•
ramy
wewnętrzne
a) wyznaczające zasięg przestrzenny samej kompozycji
b)
osie
kompozycyjne - zazwyczaj ze sobą sprzężone
c)
podziały
kompozycyjne - wprowadzające rozgraniczenia wewnątrz kompozycji
d)
napięcia
kierunkowe - sugerujące ruch rzeczywisty lub wyobrażeniowy
-
nigdy nie jest oderwany
(wyjątek: abstrakcyjna), ale wynika z:
•
programu i celowości dzieła
•
tematyki
-
Historia - stanowią jeden z wykładników stylu epok
•
starożytny Egipt —> kompozycja
strefowa
•
Bizancjum —>
izokefalizm
•
renesans —>
figura
piramidalna
•
barok —>
diagonalizm
Rodzaje kompozycji:
-
ze względu na
charakter schematu
:
•
zamknięta
•
otwarta
•
zwarta
•
luźna
•
dynamiczna
•
statyczna
•
symetryczna
•
diagonalna
KONTUR
Zarys kształtu
postaci czy przedmiotu.
Linia
obwodząca
kształt przedstawiony na rysunku lub malowidle.
Linia
odgradzająca
jedną płaszczyznę od drugiej.
Konturowanie
- akcentowanie przez przesadne pogrubienie linii (np. w secesji).
KRAKELURA
Spękania:
-
w warstwach powierzchniowych
-
w obrazach
-
w rzeźbach polichromowanych
-
werniksu
Powstaje na wskutek:
-
normalnego starzenia
się materiałów stanowiących tworzywo obiektu
-
przedwczesnego starzenia
się - wadliwe zastosowanie techniki
-
ruchów podłoża
spowodowanych niewłaściwymi warunkami otoczenia
Charakterystyczną dla siebie krakelurę daje każdy rodzaj:
-
podłoża
-
techniki
-
materiałów
-
uszkodzeń mechanicznych
Różnice pomiędzy krakelurami:
-
rozmieszczenie
na powierzchni obiektu
-
głębokość
pęknięć
-
szerokość
pęknięć
W wyrobach ceramicznych - spękania
siatkowe
powstałe wskutek:
-
użycia
dwu szkliw
o
różnych
stopniach
kurczliwości
-
zwiększenia kurczliwości
szkliwa
przy równoczesnym
zmniejszeniu kurczliwości czerepu
-
działania
czasu
LASERUNEK
Wykończeniowa
przezroczysta
warstwa
farby
położona
na powierzchni obrazu
olejnego lub
temperowego.
Zmienia
zabarwienie w partii pokrytej.
Otrzymywanie farb laserunkowych:
-
przez użycie
laserunkowych pigmentów
organicznych i nieorganicznych
-
przez
zwiększenie ilości spoiwa
w stosunku do ilości pigmentu kryjącego
-
przez użycie
barwnika rozpuszczalnego w spoiwie
lub laki
Historia:
-
znany w
starożytności
-
w
średniowieczu
początkowo do pokrywania srebra mającego naśladować złoto
-
od
XVI
w. w partiach malowanych obrazu
LAWOWANIE
Cieniowanie
i
podmalowanie
rozwodnionym tuszem lub farbą akwarelową
niektórych partii rysunku
w celu pogłębienia plastyczności.
Poprzez
wzmocnienie kontrastów
światłocienia.
Używano:
-
tuszu chińskiego
-
akwareli
-
bistru
-
sepii
LINEARYZM
Sposób
kształtowania kompozycji
malarskiej lub graficznej.
Wydobycie kształtu, plastyki i ekspresji przedstawianego przedmiotu czy postaci przez
akcentowanie wartości dekoracyjnych
.
LINORYT
Technika
graficzna
druku wypukłego
.
Stosowana od końca
XIX
wieku.
Technika:
-
wycięcie
rysunku w linoleum
-
pokrycie
wyciętych części wypukłych farbą
-
wykonanie
odbitki
Charakter odbitek:
-
wielkie, kontrastowe płaszczyzny biało-czarne - Fijałkowski
-
drobniejsze elementy linearyczne - Gielniak
LITOGRAFIA
Technika
graficzna
druku płaskiego
.
Rysunek przeznaczony do odbicia ryciny wykonuje się
na kamieniu litograficznym
.
Oparta na
właściwościach tłuszczu i wody
.
-
Przyjmowanie
farby w miejscu zatłuszczonym kredką lub tuszem litograficznym.
-
Odpychanie
farby z miejsc na kamieniu lub blasze zwilżonych wodą.
Partie drukujące i niedrukujące leżą
na tej samej płaszczyźnie
.
Rodzaje ze względu na
sposób wykonania
:
1. Sposób
bezpośredni
- rysunek wykonywany na
powierzchni kamienia lub blachy
.
2. Sposób
pośredni
[przedruk] - rysunek wykonany
na papierze przenosi
się w prasie na
formę litograficzną.
3. Sposób
druku wklęsłego
[kamienioryt; kwasoryt] - rysunek
rytuje się lub trawi
na
wypolerowanej powierzchni kamienia.
Stosowane kamienie:
-
gładkie
•
rysunki piórkiem
•
rysunki prószone
•
przedruki
-
groszkowane
•
rysunki kredką
•
rysunki lawowane
•
rysunki tamponowane
•
ossa-sepia
Poddaje się rysunek
trawieniu słabymi roztworami
kwasu azotowego lub fosforowego i gumy
arabskiej.
Historia:
-
1796
r. - wynalezienie przez Alojzego
Senefeldera
-
1 połowa XIX
wieku -
rozpowszechnienie
jako techniki artystycznej
-
ok. 1830
- rozwinięcie litografii
barwnej
-
koniec XIX
w. - druk
plakatów
(Henri de Toulouse-Lautrec)
-
od końca XIX
w. - stosowanie płyt
aluminiowych lub cynkowych
-
PL
- Jan Siestrzyński
LUMINIZM
Sposób
kształtowania kompozycji
za pomocą
gry światła
.
Charakterystyczny dla malarstwa
baroku
.
Rodzaje:
-
monochromatyczny
- uwypuklenie światła przy dominacji
tonacji jednobarwnej
.
•
Caravaggio
•
Rembrandt
-
kolorystyczny
- światło jako czynnik wyzwalający
wibrację kolorystyczną
.
•
Pierro della Francesca
•
Terbrughen
•
Lorrain
•
Turner
•
impresjoniści
MARINA
Przestawienie w dowolnej technice
krajobrazu morskiego
:
-
morze z łodziami, okrętami i partią brzegu
-
scena odbywająca się na morzu - bitwa morska jeżeli przeważa element krajobrazowy
-
fragment portu i zabudowań nadbrzeżnych (połączenie z wedutą)
Historia:
-
starożytność
- jako tło scen figuralnych krajobrazu
-
średniowiecze
- wprowadzona w niektórych kompozycjach religijnych
-
przełom
średniowiecza i renesansu - Lukas Moser, bracia van Eyck
-
XVI
w. - panoramiczne krajobrazy morskie
•
Patinir
•
Breughel
-
XVII
w. - rozwinięcie się w
samodzielny gatunek
na skutek rozwoju malarstwa
krajobrazowego Holandii:
a) sceny bitew morskich
b) pejzaże morskie oparte na realistycznych studiach natury
•
uwzględnienie
•
perspektywy powietrznej
•
zjawisk atmosferycznych
van Ruysdael
van Ruisdael
-
XVII
- popularność we Francji i Włoszech
Vernet
Guardi
-
XVIII/XIX
w. - Anglia
W. Turner
R.P. Bonington
-
romantyzm
impresjoniści i postimpresjoniści
MIEDZIORYT
Technika graficzna
druku wklęsłego
.
Technika:
-
rytowanie
rysunku na gładkiej i zagruntowanej płycie miedzianej
-
przeszlifowanie
węglem drzewnym
-
podgrzanie
-
wtarcie
farby w wycięte bruzdy
-
usunięcie
farby z gładkich partii metalu
-
odbicie
na wilgotnym papierze pod prasą
Używa się do odbicia:
-
papieru
-
pergaminu
-
płótna
-
atłasu
itp.
Kreska charakteryzująca technikę:
-
cienka
-
sucha
-
ostro zakończona
Historia:
-
najstarsza
technika graficzna na metalu
-
XV
w. - najprawdopodobniej wynalazł ją włoski złotnik Finiguerra
-
XVI
w. - głównie wykorzystywano rylec
•
Durer
•
Schongauer
•
Mantegna
•
van Leyden
•
Duvet
-
XVII/XVIII
w. - łączenie z rylcem suchej igły - technika akwaforty
•
Goltzius
•
Nenteuil
•
Bosse
•
Moreau le Jeune
-
XVI-XVIII
- wykorzystywana w ilustracji książkowej czy planszy kartograficznej
Najważniejsze ośrodki:
-
Włochy
-
Francja
-
Niderlandy
-
Niemcy
Rodzaje:
1. Miedzioryt
barwny
- odbitka uzyskana przez nakładanie różnych
kolorów za pomocą tamponów
na jedną płytę
2. Miedzioryt
punktowy
- zastosowanie zamiast rylca
stalowych stempli
(punc) o jednym lub kilku
ostrych końcach;
wybija się nimi drobne punkciki
; modelunek o bardzo miękkich przejściach
MODELUNEK
Wydobycie plastycznego kształtu postaci lub przedmiotu.
Środki rzeźbiarskie:
-
wydobycie przez
bezpośrednie odtworzenie kształtu w bryle
o odpowiednio uformowanej
powierzchni
Środki malarskie:
-
modelunek
światłocieniowy
- odpowiednie
zróżnicowanie partii oświetlonych i zacienionych
z
uwzględnieniem zjawisk takich jak:
•
cień własny
•
cień rzucony
•
półcień
•
refleks świetlny
-
modelunek
kolorystyczny
- przeciwstawienie t
onom ciepłym partii oświetlonych tonów
zimnych partii
pozostających w cieniu
Środki rysunkowe:
-
akcentowanie
linią zarysów
pewnych wypukłości czy wklęsłości
-
szrafowanie
- zróżnicowanie walorowe przedstawienia
MONOCHROMATYZM
W malarstwie:
Operowanie tylko
jedną barwą w kilku odcieniach
.
W celu uzyskania jednolitego tonu całego malowidła.
Historia:
-
występował w
średniowieczu
i
renesansie
-
XVII
w. - zdobył popularność w malarstwie holenderskim
MONOTYPIA
Technika
rysunkowa
Technika:
-
na płycie metalowej lub szklanej - rysunek farbami olejnymi lub drukarskimi
-
odbicie ręczne w prasie na papierze
-
otrzymanie zasadniczo jednej odbitki
Historia:
-
XVII
w. - wynalezienie
-
od połowy XIX
w. - popularna
-
współcześnie
- stosowana odmiana tej techniki
PANORAMA
1. Malowidło przedstawiające krajobraz lub scenę batalistyczną.
Dzięki
kolistemu ułożeniu płótna
daje
złudzenie dużej głębi
przestrzeni.
Wywodzi się z barokowego iluzjonistycznego malarstwa teatralnego.
Historia:
- znana już w końcu
XVIII
w.
- rozkwit w 2 połowie
XIX
w.
Odmiany:
a)
cyklorama
- horyzont pełny;
b)
diorama
- obraz malowany na przeźroczystej tkaninie z obu stron jednocześnie, co przy
odpowiednim oświetleniu dawało złudzenie plastyczności przedmiotów
c)
georama
- malowidło przedstawiajace rzeźbę Ziemi uplastycznioną oświetleniem
d)
kosmorama
- malowidło przedstawiające widoki miast
e)
neorama
- malowidło przedstawiające wnętrza gmachów przy ruchomym oświetleniu
2. Określenie
budynku
mieszczącego panoramę - malowidło
- zwykle okrągły,
- przykryty kopułą
3. Szeroki, rozległy widok lub obraz obserwowany z pewnej odległości z wyżej położonego
miejsca
w malarstwie, rysunku, grafice
PASTEL
1.
Farba
uformowana w cienkie, miękkie
pałeczki z pigmentów
kredy, gipsu i małej ilości spoiwa.
2.
Technika
malarska mająca charakter pośredni między rysunkiem a malarstwem;
Farby
wcierane
w szorstkie podobrazie:
- papier,
- płótno,
- karton,
- pergamin (XVII-XVIII);
Charakterystyka:
- jasne,
- delikatne,
- miękko przenikające się kolory;
- barwy nie ulegają zmianom z biegiem czasu, chyba że w skutek wstrząsów mechanicznych
(zapobiega się temu poprzez utrwalanie fiksatywami - zmieniają nasilenie barw);
Historia:
- znany od
XV
w.;
- rozkwit w
XVIII
w. we Francji - portretowe, rodzajowe;
- zarzucona w
1 połowie XIXw
.;
- podjęta
w końcu XIX
w.
PASTOSO
Szorstka
, jakby rzeźbiona
faktura obrazu
.
Uzyskiwana poprzez
położenie impastu
na całej powierzchni obrazu lub na dużych jego partiach
PENTAPTYK
Poliptyk składający się
z pięciu
części:
-
szafy środkowej
-
dwóch nieruchomych skrzydeł bocznych
-
dwóch skrzydeł ruchomych zamykających część środkową
PERSONIFIKACJA
Przedstawienie
w postaci ludzkiej pojęć
głównie abstrakcyjnych
W ikonografii:
-
świeckiej
-
religijnej
Historia:
-
od
starożytności
-
popularne w
średniowieczu
Skomplikowana symbolika
Najczęściej przedstawiane:
-
Eklezja i Synagoga
-
cnoty i grzechy
-
sztuki wyzwolone
-
cztery żywioły
-
pory toku
-
zajęcia miesięczne
PERSPEKTYWA MALARSKA
Umiejętność ukazania trójwymiarowych przedmiotów na płaszczyźnie.
Zgodnie z prawami widzenia.
Perspektywa linearna:
-
geometryczna
-
centralna
-
podstawowe
prawa
:
•
pozorne zmniejszanie
się przedmiotów
w miarę
ich
oddalania
się
od oka
•
pozorna zbieżność ku horyzontowi
wszelkich
linii
biegnących w głąb oka
-
obserwacja powstałego na płaszczyźnie obrazu wywołuje
iluzję
postrzegania takich samych
stosunków przestrzennych jak gdy obserwujemy
rzeczywistość
-
powstaje na skutek przecięcia przez płaszczyznę obrazu wiązki linii łączących oko
obserwatora z przedmiotami - rzutowanie rozmieszczonych w przestrzeni obiektów na
płaszczyznę
-
cechy obrazu:
•
wszystkie linie równoległe do płaszczyzny obrazu pozostają równoległe wobec siebie
i w
obrazie
•
wszystkie linie prostopadłe do płaszczyzny obrazu przecinają się w „punkcie zbiegu”
wyznaczonym przez prostopadłą prowadzoną od oka do płaszczyzny obrazu
•
wszystkie przedmioty ulegają pomniejszeniu zgodnie z oddaleniem
się ich od oka
obserwatora
•
linia pozioma przeprowadzona przez punkt widzenia
- horyzont - stanowi
„miejsce
geometryczne” punktów zbiegu
wszystkich prostych równoległych do płaszczyzny
ustawionej prostopadle do płaszczyzny obrazu
-
odmiany:
•
z lotu
ptaka
- wysoko w stosunku do obrazu
•
żabia
- bardzo nisko
•
boczna
•
ukośna
•
da sotto in su
- przedstawienie obiektów lub postaci w widoku z dołu, częste w
iluzjonistycznym malarstwie sklepień
Perspektywa odwrócona:
-
w
średniowieczu
-
podporządkowanie stosunku
wielkości
obiektów ich
znaczeniu
-
wielkość postaci uzależniona od ich znaczenia zgodnie z obowiązującym ówcześnie
światopoglądem
Perspektywa barwna:
-
wykorzystanie zjawiska, w którym
złudzenie głębi
wywołane
przez
różne
kolory
jednakowo
oddalone od obserwatora
-
czerwień i żółcień - występują ku przodowi
-
błękit - cofanie w głąb
Perspektywa powietrzna:
-
uwzględnienie zjawiska, że z dużej odległości
przedmioty maleją oraz zmieniają kolor
-
warstwa atmosfery sprawia, że barwy sprowadzają się do szaroniebieskiej tonacji
-
zmiany w kolorze
-
do barw ciemnych i zimnych
-
jasne i ciepłe - zachowują większa widoczność
-
historia:
•
XVI
w. - malarze niderlandzcy w celu wywołania sugestywnego złudzenia głębi pejzażu:
-
schemat barwny trójplanowy
:
1. plan pierwszy - brunatny
2. plan drugi - ciepły zielony
3. plan trzeci - zimny niebieski
PIKTURALIZM
łac. pictus
Termin używany w kręgu
polskich postimpresjonistów
.
Określenie
czystych
wartości malarskich:
-
kolorystycznych
-
fakturowych
PLAFON
Duże pole
dekoracyjne
obejmujące
centralną
część:
-
sufitu
-
podniebienia sklepienia:
•
zwierciadlanego
•
spłaszczonego
•
kolebkowego
•
żagielkowego
•
kopuły nie przebitej latarnią
Wykonywane najczęściej jako:
-
malowidła
na tynku
technikami malarstwa
ściennego
:
•
fresk
•
al secco
-
malowidła
olejne
na płótnie założonym pod podniebieniem
-
dekoracja
stiukowa
Historia:
-
w
starożytności
-
w epoce
wczesnego chrześcijaństwa
-
termin używany od
renesansu
-
rozwój we Włoszech w
2 połowie XV
w.
-
rozkwit w późnym
renesansie
i
baroku
-
zdobienie budowli publicznych w
XIX
w.
PODOBRAZIE
Materiał, na którym wykonane zostało malowidło.
Podłożem może być:
-
płótno
-
drewno
-
metal
-
papier
-
kamień
-
szkło
-
itp.
Malowidło najczęściej
nie
jest wykonane
bezpośrednio
na podobraziu lecz na pokrywającej je
warstwie zaprawy:
-
funkcja
izolacyjna
-
umożliwienie
nadania
wymaganej
gładkości
i właściwego
koloru
powierzchni podłoża
Zaprawa i podłoże są
zróżnicowane technicznie i estetycznie
w zależności od czasu i miejsca -
może być wskaźnikiem przy
datowaniu
dzieła.
Przed położeniem zaprawy - przygotowanie podłoża:
-
nadanie odpowiedniej
chropowatości
dla lepszej przyczepności
-
wzmocnienie
słabszych miejsc poprzez zaklejenie płótnem
-
przyklejenie
powierzchni cienką warstwą kleju zwierzęcego dla
uniknięcia wsiąkania
w
podłoże spoiwa zaprawy i farby
Rodzaj podłoża i sposób jego przygotowania zależą od:
-
techniki malowidła
-
wyposażenia warsztatu
-
staranności wykonawcy
PODMALÓWKA
Pierwsza
warstwa farby kładziona
jednolicie
na całym podłożu.
Czasem z zaznaczeniem głównych zarysów kompozycji.
Stosowana dla:
-
osiągnięcia
głębi
tonacji barwnej,
-
zabezpieczenia
wierzchniej warstwy farby przed spękaniem
POINTYLIZM
Rozwinięty
z dywizjonizmu
przez neoimpresjonistów.
Plamki
koloru są bardzo
drobne
i
regularne
.
Odległość
, z jakiej plamki mają zlać się w jednolitą plamę jest
ściśle obliczona
w stosunku do ich
wielkości.
Dawał nieosiągalną dotychczas:
-
świetlistość,
-
intensywność,
-
soczystość koloru,
-
niezwykłą wibrację powierzchni płótna
POLICHROMIA
Wielobarwne malowidła
zdobiące:
-
ściany
-
stropy
-
sklepienia
-
rzeźby
-
wyroby rzemiosła artystycznego
Historia:
-
w
starożytności
- rzeźby; elementy architektoniczne; wnętrza budowli
-
wczesnochrześcijański
- wnętrza kościołów
-
średniowiecze
- wnętrza kościołów bizantyjskich i romańskich; rozwój rzeźby (głównie
drewnianej)
-
renesans
- jeden z najczęściej stosowanych sposobów dekoracji reprezentacyjnych wnętrz
-
XX
w. - ozdoba elewacji monumentalnych gmachów użyteczności publicznej
POLIPTYK
Wieloskrzydłowy
ołtarz
szafiasty.
Charakterystyczny dla
gotyku
.
Rozróżnienie w zależności od liczby skrzydeł:
-
tryptyk
- 3 skrzydła
-
pentaptyk
- 5 skrzydeł
POMPEJAŃSKIE MALARSTWO
Rzymskie malarstwo
ścienne
.
Znane głównie z wnętrz mieszkalnych w
Pompejach
i
Herkulanum
zasypanych przez wybuch
Wezuwiusza w 79 r.n.e.
Charakterystyczne dla
I w.p.n.e.
-
I w.n.e
.
Style:
-
inkrustacyjny
:
•
do około 80 r.p.n.e.
•
imitujący
okładzinę
z barwnych murów
-
architektoniczny
:
•
około 90-15 r.p.n.e.
•
stworzenie iluzji głębi przestrzennej za pomocą
malowanych elementów architektonicznych
-
egiptyzujacy
:
•
około 15 r.p.n.e. - około połowy I w.n.e.
•
malowidła
imitujące obraz sztalugowy
były zdobione drobnymi motywami często pochodzenia
egipskie
-
iluzjonistyczne
:
•
2 połowa I w.
•
sztucznie powiększający wnętrza przez malowanie
dekoracyjnych ram o motywach
fantastycznej architektury
dla scen mitologicznych, pejzaży, martwych natur
POSTIMPRESJONIZM
franc. postimpressionnisme
Działalność artystów
rozwijających
doświadczenia impresjonizmu.
Według francuskich historyków sztuki, np.
Revalda
, działania malarzy przekształcających
impresjonizm w nowe zasady malarskie w latach
1885
-
1905
.
Zróżnicowane postawy artystyczne:
-
neoimpresjonizm
•
Georges Seurat
-
syntetyzm
•
Paul Gauguin
-
Paul Cezanne
-
Vincent van Gogh
-
Henri Toulouse-Lautrec
-
późny Edward Degas
-
późny August Renior
Niekiedy zalicza się też rzeźbiarzy:
-
Aristide Maillol
-
Charles Despiau
-
Antoine Bourbelle
Polska:
-
nawiązanie do
tradycji impresjonizmu
w sensie węższym
-
„polski
koloryzm
”
-
rozwijał się w latach
20stych
-
główni reprezentanci:
•
kapiści
- Komitet Paryski, 1923:
-
Jan Cybis
-
Józef Czapski
-
Józef Jarema
-
Artur Stefan Nacht-Samborski
-
Tadeusz Piotr Potworowski
-
Hanna Rudzka-Cybisowa
-
Zygmunt Waliszewski
•
grupy
:
-
„Jednoróg” 1925
-
„Zwrotnik” 1928
-
„Pryzmat” 1931
-
pozycja dominująca w malarstwie polskim już w latach 30stych
-
trwał po II wojnie światowej
POWIDOK
Termin medyczny
Wprowadzony do sztuki
przez Strzemińskiego
.
Zjawisko fizjologiczne
Pojawienie się na siatkówce oka podrażnionego światłem lub agresywną plamą barwną,
krótkotrwałych
doznań o charakterze
przeciwstawnym
wobec świetlno-barwnych bodźców.
Obserwując plamę światła:
-
na ciemnym tle
po przeniesieniu wzroku na płaszczyznę koloru neutralnego - złudne wrażenie
dostrzegania plamy o tym samym kształcie i wielkości -
ciemnej na tle jasnym
Obserwując plamę barwną:
-
pojawia się
plama
koloru
dopełniającego
-
czerwona - zielona
-
żółta - fioletowa
-
niebieska - pomarańczowa
REFLEKS
Przedstawienie
odbicia
światła:
-
naturalnego
-
sztucznego
Na przedmiotach otaczających obiekt.
Uzyskiwany poprzez:
-
położenie
farbą
jaśniejszej plamy
we właściwym temu przedmiotowy kolorze
-
ściemnienie
barwy przedmiotów
otaczających
-
charakterystyczny dla malarstwa
światłocieniowego
SFUMATO
Modelunek malarski
miękki
.
O
łagodnych
przejściach światłocieniowych.
Zacierający
wyrazistość konturu.
Wrażenie oglądania malowidła
przez mgłę
lub dym.
Typowy dla:
-
Leonarda da Vinci i jego szkoły
-
Coreggia
-
Prud’hona
SGRAFITTO
1.
Technika dekoracyjnego
malarstwa
ściennego
:
-
pokrycie muru kilkoma warstwami
barwnego tynku
-
częściowe
zeskrobywanie
wilgotnych warstw górnych za pomocą ostrych narzędzi
-
w wydrapywanych partiach odsłania się kolor warstwy dolnej
-
powstaje dwukolorowa lub kilkubarwna kompozycja
-
oparta najczęściej na ornamencie
geometrycznym
-
najczęściej stosowana do dekoracji
fasad
w architekturze
włoskiej
2. W
ceramice
:
-
wycina się lub wydrapuje rysunek w angobie białej lub kontrastowej do koloru czerepu
-
stosowana głównie w
Chinach
-
w Europie -
XV
w. ceramika
włoska
SPOIWO MALARSKIE
Substancja
wiążąca
cząsteczki pigmentu w wyschniętej farbie.
W momencie
użycia
musi być w postaci
ciekłej
.
-
wodne
-
niewodne
-
emulsje
-
roztwory wodne
•
ciecze
:
-
oleje
-
roztopione woski
•
roztwory
:
-
werniksy
-
sztuczne żywice organiczne
-
emulsje w środowisku wodnym
•
wiążą przez:
-
odparowanie
składników wodnych:
•
woda
•
rozpuszczalnik organiczny
-
reakcje
chemiczne:
•
olej lniany
•
woda wapienna
Najczęściej stosowane spoiwa:
-
organiczne
:
•
kleje roślinne:
-
guma wiśniowa
-
guma arabska
•
głównie do wyrobu
-
akwareli
-
pasteli
-
temper
•
kleje zwierzęce:
-
stolarski
-
kazeinowy
•
głównie do wyrobu:
-
temper
•
oleje:
-
lniany
-
orzechowy
-
makowy
•
głównie do wyrobu:
-
farb olejnych
•
żywice:
-
mastyks
-
szelak
•
stosowane jako dodatkowe spoiwa w:
-
farbach olejno-żywicznych
-
temperach bezoleistych
-
nieorganiczne
:
•
zastosowanie głównie w malarstwie ściennym
STREFIZM
Doktryna malarska
Leona Chwistka
.
Dzielenie
płaszczyzny na
strefy
geometryczne i barwne.
Każda ze stref miała skupiać inne formy i tonacje.
SUPERMATYZM
Kierunek malarstwa kreowany przez
Kazimierza Malewicza
- twórcę abstrakcji geometrycznej.
Ograniczenie
stosowanych
form
do:
-
kwadratu
-
prostokąta
-
prostej linii
-
koła
-
krzyża
Dążenie do
wyzwolenia sztuki
od świata przedmiotowego i wszelkiej ekspresji.
Brak celów społecznych
, które według Malewicza przeszkadzają w wyzwoleniu czystej formy.
Odegrał znaczną rolę w dziejach
architektury nowoczesnej
.
Historia:
-
1913
„Czarny kwadrat na białym tle”
Malewicz
jako najpełniejszy wyraz nieobecności przedmiotu
-
1915
ogłoszenie manifestu ruchu
Majakowski i awangardowi pisarze rosyjscy
-
1919
„Biały kwadrat na białym tle”
całkowite wyzwolenie „czystej formy”
-
1919
„Czarne na czarnym”
Aleksander Rodczenko
non-obiektywistyczny
SYMULTANIZM
Kompozycja symultaniczna.
1.
Zasada
przedstawienia
w jednej kompozycji kilku wydarzeń
, z których każde rozegrało się w
innym czasie lub miejscu
Tylko wtedy,
gdy różne czasowo
wydarzenia skomponowane są
łącznie
,
NIE
gdy są wyraźnie
rozbite
na oddzielne obrazy (cykl obrazów).
Historia:
- typowe dla okresów, w których przedstawienie
figuralne zastępowały teksty
pisane
-
starożytność
-
starochrześcijański
-
średniowiecze
- zanik około XVI w.
2. W sztuce
nowoczesnej
G. Apollinaire
Określenie kompozycji budowanych na zasadzie
kontrastów kolorystycznych
.
Charakterystyczny dla malarzy z kręgu
orfizmu
.
SZAFOWANIE
1.
Cieniowanie
rysunku lub ryciny równoległymi albo krzyżującymi się
liniami
.
2. W
konserwacji
malarstwa - kreskowanie
punktowe
.
SZTAFAŻ
Zazwyczaj
niewielkie postacie
ludzkie i zwierzęce lub
skromne sceny
rodzajowe.
Wprowadzone
do kompozycji krajobrazowych
w celu ich ożywienia lub upiększenia.
TEMPERA
1. Malarskie
spoiwo emulsyjne
Zawieszone
w środowisku wodnym substancje:
- oleiste
- żywiczne
- tłuszcze
- woski
Historia:
- od
XV
w. - wszelkie spoiwa ze stopniową przewagą substancji oleistych.
- granice znaczenia zacierały się, gdy zaczęto utożsamiać temperę ze spoiwem
przygotowanym z jaj.
2.
Technika
malarska
Najpospolitsza i najtrwalsza obok woskowej.
Historia:
- znana od
starożytności
- szeroko stosowana
do końca XV
w.
- powoli
traciła
supremację
na rzecz
techniki
olejnej
- odzyskała
znaczenie w XIX
w.
3.
Farba
:
Dla określenia rodzaju emulsji nadaje się nazwy poszczególnym temperom:
np.
- tempera jajeczna
- tempera żywiczna
- tempera żywiczno-olejna
TENEBRYZM
Sposób ujęcia obrazu.
Użycie
ciemnej
tonacji barwnej.
Postacie i przedmioty wydobyte są
z mrocznego
tła
ostrym światłocieniem
.
Stosowany w:
-
malarstwie
północnowłoskim
w 2 połowie XVI w. (maniera tenebrosa)
-
malarstwie
barokowym
•
Caravaggio
•
Rembrandt
UNIZM
Koncepcja
Władysława Strzemińskiego
.
Podbudowana teorią i praktyką artysty.
Historia:
-
1928
r., „Unizm w malarstwie”, Strzemiński
-
1931
r., „Kompozycja przestrzeni - obliczanie rytmu czasoprzestrzennego”, Strzemiński,
Katarzyna Kobro
Wymaga
jednozgodności
wszystkich
elementów
obrazu.
Obraz po namalowaniu powinien
tworzyć powierzchnię jednolicie płaską
.
Dążenie do
ujednolicenia powierzchni
i
jednolitego natężenia formy
:
-
zestawienia kolorystyczne o wielkiej subtelności, sprowadzone niemal do jednego tonu
-
jednostajnie zagęszczone wypełnienie płaszczyzny reliefowo wypukłymi, swobodnie wijącymi
się liniami, związanymi organicznie z płaszczyzną płótna i jego prostokątną formą
WEDUTA
-
obraz
-
rysunek
-
rycina
Przedstawienie:
-
ogólnego
widoku miasta
-
poszczególnych
:
•
placów
•
ulic
•
zespołów architektonicznych
•
budowli
Rodzaje:
-
rzeczywista
- zwana krajobrazem miejskim
-
idealna
•
fantastyczna
•
kaprys architektoniczny:
-
istniejące budowle występują w fantazyjnym zestawieniu:
•
razem z budowlami wymyślonymi przez artystę
•
w całości będąca tworem wyobraźni artysty
Historia:
-
starożytność
-
średniowiecze
-
późne
średniowiecze i renesans - rozwój
-
XVII
w. - usamodzielnienie, Holandia
-
XVIII
w. - Wenecja
•
Canale
•
Bellotto - Canaletto
•
Marieschi
•
Guardi
-
2 połowa XVIII
w. - rozpowszechnienie w całej Europie
-
1 połowa XIX
w. - przejęcie cech romantycznych
WERTYKALIZM
Zasada
kompozycyjna
.
Budowanie kompozycji dzieła ze specjalnym
podkreśleniem
i
wydobywaniem
kierunków osi
pionowych
.
Zaniechanie
akcentów i podziałów w kierunku
poziomu
.
Przeciwieństwo horyzontalizmu.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron