„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Magdalena Rychlik

Posługiwanie się dokumentacją techniczną
815[01].Z1.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji

–

Państwowy Instytut Badawczy

Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:

dr inż. Sylwester Stawarz

dr inż. Rafał Bator

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Magdalena Rychlik

Konsultacja:

mgr inż. Halina Bielecka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 815[01].Z1.01
Posługiwanie się dokumentacją techniczną, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu operator urządzeń przemysłu chemicznego.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ćwiczenia

11

5.1.

Rola rysunku technicznego w pracy zawodowej, materiały i przybory do
rysowania. Normalizacja w rysunku technicznym, forma graficzna
arkusza

11

5.1.1.

Ć

wiczenia

11

5.2.

Rzuty prostokątne i aksonometryczne

13

5.2.1.

Ć

wiczenia

13

5.3.

Przekroje wybranych przedmiotów

17

5.3.1.

Ć

wiczenia

17

5.4.

Wymiarowanie i opisywanie przedmiotów na rysunkach

19

5.4.1.

Ć

wiczenia

19

5.5.

Przerywanie i urywanie przedmiotów na rysunkach

21

5.5.1.

Ć

wiczenia

21

5.6.

Oznaczenia połączeń rozłącznych i nierozłącznych

22

5.6.1.

Ć

wiczenia

22

5.7.

Programy komputerowe do wykonywania rysunków technicznych.
Techniczne zastosowanie programu AutoCAD. Technika komputerowa
w zakresie powielania i przechowywania informacji rysunkowej

24

5.7.1.

Ć

wiczenia

24

5.8.

Typowa dokumentacja techniczna i technologiczna. Schematy
technologiczne w dokumentacji technicznej

29

5.8.1.

Ć

wiczenia

29

5.9.

Oznaczenia na schematach armatury oraz urządzeń do pomiarów,
regulacji

i

sterowania.

Schematy

technologiczne

na

panelach

w sterowniach

instalacji

pracujących

z zastosowaniem

techniki

komputerowej

32

5.9.1.

Ć

wiczenia

32

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

35

7.

Literatura

50

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie operator urządzeń przemysłu
chemicznego. Poradnik dotyczy kształcenia w jednostce modułowej Techniczne podstawy
chemicznych procesów przemysłowych i stanowi ogólne zapoznanie z dokumentacją
techniczną i technologiczną. Kolejne etapy nauczania poświęcone będą stosowaniu
i eksploatacji maszyn, aparatów i urządzeń w przemyśle chemicznym oraz wykonywania
pomiarów parametrów procesowych i stosowania układów automatyki przemysłowej.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne jakie powinien posiadać uczeń aby móc w pełni korzystać
z poradnika,

−

szczegółowe cele kształcenia ucznia w zakresie jednostki modułowej,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykłady ćwiczeń,

−

przykładowy test pozwalający określić umiejętności nabyte w trakcie zajęć z przedmiotu,

−

wykaz wykorzystanej literatury.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej. Zespołową pracę uczniów można
zastosować w przypadku czytania dużych rysunków technicznych oraz interpretacji
schematów technologicznych. Analizę procesu sterowania procesami technologicznymi
należy przeprowadzić na wycieczkach organizowanych w ramach przedmiotu.

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć ucznia powinno odbywać się przez cały czas realizacji

jednostki modułowej na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

Ocenianie kształtujące powinno obejmować wiedzę i umiejętności z zakresu:

−

sporządzania rysunków części maszyn, urządzeń oraz elementów aparatury chemicznej,

−

szkicowania części maszyn, urządzeń oraz elementów aparatury chemicznej,

−

wymiarowania rysunków i szkiców,

−

czytania dokumentacji technicznej.

Przy ocenie wykonanych szkiców, rysunków i schematów należy uwzględnić staranność

i poprawność ich wykonania.

Podczas realizacji programu nauczania należy oceniać uczniów na podstawie: pisemnych

sprawdzianów i testów osiągnięć szkolnych, obserwacji ucznia podczas wykonywania
ć

wiczeń. Ćwiczenia wykonane nieprawidłowo należy powtarzać, aż do uzyskania wyniku

pozytywnego.

Ocenianie sumatywne może być przeprowadzone z zastosowaniem zadania praktycznego

oraz testu osiągnięć szkolnych.

W ocenie osiągnięć ucznia po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej

należy uwzględnić wyniki testu oraz wyniki indywidualnej i zespołowej pracy ucznia podczas
wykonywania ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

815[01].Z1

Techniczne podstawy

chemicznych procesów

przemysłowych

815[01].Z1.01

Posługiwanie się

dokumentacją techniczną

815[01].Z1.03

Stosowanie maszyn,
aparatów i urządzeń

przemysłu chemicznego

815[01].Z1.04

Eksploatacja maszyn,

aparatów i urządzeń

przemysłu chemicznego

815[01].Z1.05

Stosowanie układów

automatyki i sterowania

815[01].Z1.02

Wykonywanie pomiarów

parametrów

procesowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

rozpoznawać podstawowe przybory kreślarskie,

−

posługiwać się podstawowymi przyrządami kreślarskimi,

−

rozpoznawać podstawowe elementy obrazujące budowę przedmiotów: punkt, linia, łuk,
płaszczyzna, prosta,

−

posługiwać się komputerem na poziomie podstawowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określić znaczenie rysunku technicznego dla wykonywania zadań zawodowych,

−

posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu rysunku technicznego,

−

posłużyć się przyborami kreślarskimi i materiałami rysunkowymi,

−

wykonać szkice i rysunki prostych brył geometrycznych,

−

wykonać szkice i rysunki elementów aparatury chemicznej,

−

odczytać rysunki i szkice techniczne,

−

posłużyć się programami komputerowymi do wykonywania rysunków technicznych,

−

rozróżnić rodzaje i przeznaczenie dokumentacji instalacji przemysłu chemicznego,

−

rozpoznać na schematach usytuowanie armatury i urządzeń do pomiarów, regulacji
i sterowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Operator urządzeń przemysłu chemicznego 815[01]

Moduł:

Techniczne

podstawy

chemicznych

procesów

przemysłowych 815[01].Z1

Jednostka modułowa:

Posługiwanie się dokumentacją techniczną 815[01].Z1.01

Temat: Rzuty prostokątne i aksonometryczne.

Cel ogólny:

−

wykonanie rzutowania prostokątnego modelu dydaktycznego,

−

wykonanie rzutu aksonometrycznego modelu dydaktycznego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wymienić nazwy rzutni w rzutowaniu prostokątnym oraz wyjaśnić na czym polega
rzutowanie na te rzutnie,

−

wymienić rodzaje rzutów aksonometrycznych,

−

wykonać rzutowanie prostokątne modelu,

−

wykonać rzut aksonometryczny modelu w dimetrii ukośnej.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna.

Czas trwania zajęć: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

prezentacja objaśniająca sposoby wykonania rzutowania prostokątnego i rzutów
aksonometrycznych,

−

modele dydaktyczne.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1.

Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności, przygotowania arkuszy
rysunkowych do zajęć.

2.

Podanie tematu zajęć.

3.

Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.

Wprowadzenie do tematu
4.

Nauczyciel objaśnia uczniom zasady rzutowania prostokątnego, rysuje na tablicy
rzutowanie prostokątne przykładowego modelu.

5.

Nauczyciel podaje praktyczne rady dotyczące wykonania ćwiczenia.

6.

Rozdaje uczniom modele do samodzielnego wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Wykonanie ćwiczenia praktycznego
7.

Uczniowie oglądają przydzielone modele.

8.

Uczniowie ustawiają modele w odpowiedni sposób.

9.

Uczniowie przystępują do rysowania rzutów prostokątnych ze szczególnym
uwzględnieniem właściwej techniki rysowania (używania przyborów kreślarskich,
rysowania linii równoległych i prostopadłych w sposób konstrukcyjny, zachowania
kolejności rzutów, rysowania linii pomocniczych, zachowania grubości linii, proporcji).

Zakończenie zajęć
Nauczyciel ocenia pracę ucznia.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

uczeń potrafi wyjaśnić zasady rzutowania prostokątnego,

−

uczeń potrafi wyjaśnić zastosowanie grubości i rodzaju linii użytych przez niego w pracy
rysunkowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Operator urządzeń przemysłu chemicznego 815[01]

Moduł:

Techniczne

podstawy

chemicznych

procesów

przemysłowych 815[01].Z1

Jednostka modułowa:

Posługiwanie się dokumentacją techniczną 815[01].Z1.01

Temat: Programy komputerowe do wykonywania rysunków technicznych. Techniczne

zastosowanie programu AutoCAD. Technika komputerowa w zakresie
powielania i przechowywania informacji rysunkowej.

Cel ogólny: Zapoznanie uczniów z programem do wykonywania rysunków technicznych,

techniką przechowywania i powielania informacji rysunkowej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

posługiwać się prostymi komendami programu,

−

wykonywać proste rysunki przy użyciu programu, posługując się ikonami pasków
narzędzi,

−

zapisać w odpowiednim formacie swoją pracę,

−

wydrukować wykonany rysunek,

−

otworzyć rysunek już wykonany i dokonać poprawek.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna.

Czas trwania zajęć: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe z zainstalowanym programem AutoCad,

−

drukarka,

−

dysk przenośny, pamięć zewnętrzna,

−

instrukcja do ćwiczeń.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1.

Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności, przygotowania arkuszy
rysunkowych do zajęć.

2.

Podanie tematu zajęć.

3.

Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.

Wprowadzenie do tematu
1.

Nauczyciel zapoznaje uczniów z programem AutoCad.

2.

Nauczyciel wyjaśnia temat ćwiczeń i zakres jego wykonania.

3.

Nauczyciel zapoznaje uczniów z podstawowymi komendami programu oraz z instrukcja
do ćwiczeń.

4.

Nauczyciel pokazuje uczniom sposoby zapisywania i odtwarzania rysunków w programie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Wykonanie ćwiczenia praktycznego
5.

Uczniowie przystępują do wykonania zadania praktycznego według instrukcji.

6.

Nauczyciel obserwuje pracę uczniów, udziela rad i pomaga w trudnych partiach
wykonania ćwiczenia.

Zakończenie zajęć
7.

Uczniowie drukują wykonane rysunki.

8.

Nauczyciel ocenia wykonanie ćwiczenia praktycznego oraz pracy w trakcie trwania zajęć.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

uczeń potrafi zapisać i odtworzyć wykonany szablon arkusza rysunkowego, aby wykonać
kolejne ćwiczenie,

−

uczeń potrafi zapisać i odtworzyć wykonany rysunek na kolejnych ćwiczeniach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5.

ĆWICZENIA

5.1. Rola rysunku technicznego w pracy zawodowej, materiały

i przybory

do

rysowania.

Normalizacja

w

rysunku

technicznym, forma graficzna arkusza

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj kilka arkuszy rysunkowych A4.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić rolę rysunku

technicznego w pracy zawodowej, rolę i zakres normalizacji w rysunku technicznym oraz
zakres i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zmierzyć długość i szerokość arkusza rysunkowego,

2)

przyciąć w razie potrzeby arkusz do rozmiarów 297

×

210 mm,

3)

wrysować ramkę linią grubą ciągłą w arkusz o odpowiednich wymiarach,

4)

wrysować tabliczkę rysunkową, wpisać swoje imię i nazwisko oraz wymagane, możliwe
do wpisania dane oprócz tematu rysunku.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy lub prezentacja z rysunkami objaśniającymi rolę normalizacji w rysunku
technicznym, przedstawiająca materiały do rysowania oraz zasady higieny pracy nad
rysunkiem,

−

arkusze bloku technicznego,

−

linijka o długości 30 cm, ekierki 90

o

/45

o

/45

o

i 90

o

/60

o

/30

o

,

−

krzywiki,

−

ołówek miękki (B) – do rysowania linii grubych i twardy (H lub HB) – do rysowania linii
cienkich,

−

gumka,

−

cyrkiel,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Rysunki pokazują sposób kreślenia linii równoległych i prostopadłych. Na

przygotowanym podczas ćwiczenia 1 arkuszu rysunkowym narysuj kilka przykładów linii
prostopadłych i równoległych oraz wyznacz konstrukcyjnie kąty 135

o

, 105

o

. Sprawdź

otrzymane kąty przecięcia prostych za pomocą kątomierza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Rysunek do ćwiczenia 2. Kreślenie linii rysunkowych: a) równoległych [2, s. 30], b) prostopadłych [2, s. 31]

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien przedstawić zasady konstrukcyjnego kreślenia linii równoległych

i prostopadłych oraz wyznaczania kątów, pod jakimi przecinają się proste, bez używania
kątomierza oraz pokazać uczniom sposób wykonania ćwiczenia wykorzystując jako przykłady
wyznaczanie innych niż w ćwiczeniu kątów, pod którymi mogą przecinać się proste na
płaszczyźnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wpisać w tabliczkę rysunkową temat ćwiczenia – Rysowanie linii prostopadłych
i równoległych oraz konstrukcja linii przecinających się pod zadanym kątem,

2)

wykonać konstrukcyjnie rysunki linii równoległych i prostopadłych,

3)

wykonać konstrukcyjnie rysunek dzielenia dowolnego kąta na połowy,

4)

wykonać konstrukcyjnie rysunek podziału kąta prostego na połowy,

5)

wykonać konstrukcyjnie rysunek linii przecinających się pod kątem 135

o

(bez użycia

kątomierza),

6)

wykonać konstrukcyjnie rysunek linii przecinających się pod kątem 105

o

(bez użycia

kątomierza).

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy lub prezentacja z rysunkami znormalizowanych elementów rysunku
technicznego,

−

prezentacja objaśniająca zasady rysowania linii równoległych i prostopadłych oraz linii
przecinających się pod zadanymi kątami,

–

rysownica,

–

linijka o długości 30 cm, ekierki 90

o

/45

o

/45

o

i 90

o

/60

o

/30

o

,

–

ołówek miękki (B) – do rysowania linii grubych i twardy (H lub HB) – do rysowania linii
cienkich,

–

gumka,

–

przygotowany arkusz rysunkowy,

−

Poradnik dla ucznia.

a)

b)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.2. Rzuty prostokątne i aksonometryczne

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na przygotowanym arkuszu rysunkowym wykonaj rzuty prostokątne punktu, odcinka,

dowolnej figury płaskiej i bryły przestrzennej.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien objaśnić technikę wykonywania rzutów prostokątnych na

przykładzie punktu, odcinka, figury płaskiej oraz bryły przestrzennej. Podczas pokazu należy
zwrócić szczególną uwagę na definicje rzutów na poszczególne rzutnie, zachowanie
kolejności wykonania rzutów, rysowanie linii pomocniczych, zachowanie grubości linii
rysunkowych oraz na staranność wykonania rysunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wpisać w tabliczkę rysunkową temat ćwiczenia,

2)

podzielić arkusz rysunkowy na cztery części (na każdej wydzielonej części arkusza
narysować poszczególne części ćwiczenia),

3)

wykonać rzut główny punktu pamiętając o zastosowaniu odpowiednich linii
rysunkowych,

4)

narysować linie odnoszące i wykonać rzut poziomy,

5)

pogrubić linie oznaczające krawędzie widoczne,

6)

powtórzyć powyższe czynności dla każdego punktu w odcinku, dowolnej figury płaskie
i bryły przestrzennej i wykonać ich rzuty prostokątne.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

foliogramy lub prezentacja z rysunkami objaśniającymi zasady rzutowania prostokątnego
punktu, odcinka, dowolnej figury płaskiej i bryły przestrzennej,

−

przybory rysunkowe.

Ćwiczenie 2

Na przygotowanym arkuszu rysunkowym wykonaj rzuty prostokątne modelu

otrzymanego od prowadzącego zajęcia.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien objaśnić technikę wykonywania rzutów prostokątnych na

przykładzie prostego modelu dydaktycznego. Podczas pokazu należy zwrócić szczególną
uwagę na definicje rzutów na poszczególne rzutnie, zachowanie kolejności wykonania
rzutów, rysowanie linii pomocniczych, zachowanie grubości linii rysunkowych oraz na
staranność wykonania rysunku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wpisać w tabliczkę rysunkową temat ćwiczenia,

2)

ustawić model tak, aby rzut główny (rzut z przodu) pokazywał jak najwięcej szczegółów
przedmiotu,

3)

wykonać rzut główny przedmiotu pamiętając o zastosowaniu odpowiednich linii
rysunkowych, proporcji przedmiotu oraz o odpowiednim wykorzystaniu arkusza
rysunkowego (maksymalnie duże rysunki),

4)

narysować linie odnoszące szerokość wycięć (linią cienką ciągłą) i wykonać rzut poziomy
(rzut z góry) określając głębokości wycięć z przedmiotu,

5)

narysować linie odnoszące wysokość modelu i wysokości poszczególnych wycięć oraz
przenieść głębokości wycięć modelu z rzutu poziomego na rzutnię boczą i wykonać rzut
główny,

6)

pogrubić linie oznaczające krawędzie widoczne (linie ciągłe) i niewidoczne (linie
kreskowe).

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy lub prezentacja z rysunkami objaśniającymi zasady rzutowania prostokątnego
punktu, odcinka, dowolnej figury płaskiej i bryły przestrzennej,

−

przybory rysunkowe, przygotowany arkusz rysunkowy,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Na przygotowanym arkuszu rysunkowym wykonaj rzut aksonometryczny dimetryczny

ukośny modelu otrzymanego od prowadzącego zajęcia.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien objaśnić technikę wykonywania rzutów aksonometrycznych na

przykładzie prostego modelu dydaktycznego. Podczas pokazu należy zwrócić szczególną
uwagę na układ współrzędnych, w jakim wykonany będzie rzut, rysowanie linii
pomocniczych, zachowanie grubości linii rysunkowych oraz na staranność wykonania
rysunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wpisać w tabliczkę rysunkową temat ćwiczenia,

2)

ustawić model tak aby z przodu modelu znajdowało się jak najwięcej szczegółów
przedmiotu,

3)

narysować układ współrzędnych do rzutu aksonometrycznego dimetrycznego ukośnego
(układ prawoskrętny),

4)

wykonać rzut aksonometryczny bryły, na bazie, której wykonano przedmiot pamiętając
o zastosowaniu

odpowiednich

linii

rysunkowych,

proporcji

przedmiotu

oraz

o odpowiednim wykorzystaniu arkusza rysunkowego (rzut powinien maksymalnie
wypełniać arkusz),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5)

wykonać rzuty aksonometryczne poszczególnych wycięć w modelu (liniami cienkimi
ciągłymi), zaczynając od najłatwiejszego,

6)

rozpocząć rysowanie każdego wycięcia od rysowania krawędzi równoległych do osi
układu współrzędnych,

7)

odłożyć model rzeczywisty po wrysowaniu wszystkich wycięć przedmiotu, zdecydować,
które z krawędzi przedmiotu będą w rzucie aksonometrycznym widoczne, a które
niewidoczne pamiętając o odpowiednim zastosowaniu linii rysunkowych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

prezentacja pokazująca różne możliwości wykonania rzutów aksonometrycznych oraz
zasady wykonania rzutu aksonometrycznego w dimetrii ukośnej,

−

przybory rysunkowe,

−

model dydaktyczny,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Na podstawie rzutu aksonometrycznego wykonaj rzuty prostokątne modelu.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien objaśnić sposób wykonywania rzutów prostokątnych na podstawie

rzutu aksonometrycznego na przykładzie rzutu aksonometrycznego prostego modelu
dydaktycznego. Podczas pokazu należy zwrócić szczególną uwagę na kolejność wykonania
rzutów, rysowanie linii pomocniczych, zachowanie grubości linii rysunkowych oraz na
staranność wykonania rysunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wpisać w tabliczkę rysunkową temat ćwiczenia,

2)

wykonać rzut główny przedmiotu pamiętając o zastosowaniu odpowiednich linii
rysunkowych, proporcji przedmiotu oraz o odpowiednim wykorzystaniu arkusza
rysunkowego (maksymalnie duże rzuty), pamiętając, że na rzutach prostokątnych
umieszcza się również krawędzie niewidoczne – znajdujące się na ścianie z tyłu modelu,

3)

narysować linie odnoszące szerokość wycięć (linią cienką ciągłą) i wykonać rzut poziomy
(rzut z góry) określając głębokości wycięć z rzutu aksonometrycznego,

4)

narysować linie odnoszące wysokość modelu i wysokości poszczególnych wycięć oraz
przenieść głębokości wycięć modelu z rzutu poziomego na rzutnię boczną i wykonać rzut
główny,

5)

pogrubić linie oznaczające krawędzie widoczne (linie ciągłe) i niewidoczne (linie
kreskowe) na rzutach.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

przybory rysunkowe,

−

rzut aksonometryczny modelu (inny niż wcześniej wykonywany przez ucznia),

−

Poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Ćwiczenie 5

Na przygotowanym arkuszu rysunkowym wykonaj rzut aksonometryczny dimetryczny

ukośny na podstawie rzutów prostokątnych.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien objaśnić sposób wykonywania rzutów aksonometrycznych na

podstawie rzutów prostokątnych na przykładzie rzutów prostokątnych prostego modelu
dydaktycznego. Podczas pokazu należy zwrócić szczególną uwagę na rysowanie linii
pomocniczych, zachowanie grubości linii rysunkowych oraz na staranność wykonania
rysunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wpisać w tabliczkę rysunkową temat ćwiczenia,

2)

ustawić rysunek rzutów prostokątnych tak, aby pozycja rzutni głównej (pionowej)

π

1

,

poziomej –

π

2

i bocznej –

π

3

,

3)

określić pozycję poszczególnych wycięć na rzutach prostokątnych,

4)

narysować układ współrzędnych do rzutu aksonometrycznego dimetrycznego ukośnego
(układ prawoskrętny),

5)

wykonać rzut aksonometryczny bryły, na bazie, której wykonano model przedstawiony na
rzutach aksonometrycznych,

6)

wykonać rzuty aksonometryczne poszczególnych wycięć w modelu (liniami cienkimi
ciągłymi), zaczynając od najłatwiejszego,

7)

rozpocząć rysowanie każdego wycięcia od rysowania krawędzi równoległych do osi
układu współrzędnych,

8)

odłożyć rzuty prostokątne modelu po wrysowaniu wszystkich wycięć przedmiotu,
zdecydować, które z krawędzi przedmiotu będą w rzucie aksonometrycznym widoczne,
a które niewidoczne pamiętając o odpowiednim zastosowaniu linii rysunkowych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

przybory kreślarskie, przygotowany arkusz rysunkowy,

−

rzuty prostokątne modelu (inne niż wykonywane wcześniej przez ucznia),

−

Poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.3. Przekroje wybranych przedmiotów

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj przekrój obrotowego modelu elementu maszynowego.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien przygotować pokaz sposobu wykonania przekroju prostego

elementu obrotowego ze szczególnym uwzględnieniem sposobu rysowania przekrojów,
sposobu kreskowania przekroju oraz na staranność wykonania rysunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wpisać w tabliczkę rysunkową temat ćwiczenia,

2)

ustawić model,

3)

ustawić arkusz rysunkowy pionowo,

4)

narysować oś symetrii elementu na arkuszu rysunkowym,

5)

narysować przekrój modelu zaznaczając wszystkie krawędzie zewnętrzne i wewnętrzne,
rozpoczynając rysowanie w odległości ok. 6 cm od górnej ramki arkusza,

6)

zakreskować pole oznaczające materiał z którego został wykonany element,

7)

narysować widok z góry modelu, z zaznaczeniem płaszczyzny przekroju,

8)

pamiętać o użyciu odpowiednich linii rysunkowych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

przybory rysunkowe, przygotowany arkusz rysunkowy,

−

prezentacja objaśniająca zasady wykonania różnych przekrojów,

−

model elementu maszynowego,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Narysuj półwidok – półprzekrój obrotowego modelu elementu maszynowego.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien przygotować pokaz sposobu wykonania przekroju prostego

elementu obrotowego ze szczególnym uwzględnieniem sposobu rysowania półwidoku
półprzekroju sposobu kreskowania przekroju oraz na staranność wykonania rysunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wpisać w tabliczkę rysunkową temat ćwiczenia,

2)

ustawić model,

3)

ustawić arkusz rysunkowy pionowo,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4)

narysować oś symetrii elementu na arkuszu rysunkowym,

5)

narysować pół widok pół przekrój modelu zaznaczając wszystkie krawędzie zewnętrzne
i wewnętrzne, rozpoczynając rysowanie w odległości ok. 6 cm od górnej ramki arkusza,

6)

zakreskować pole oznaczające materiał z którego został wykonany element,

7)

narysować widok z góry modelu, z zaznaczeniem płaszczyzny przekroju,

8)

pamiętać o użyciu odpowiednich linii rysunkowych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

przybory rysunkowe,

−

model obrotowego elementu maszynowego,

−

Poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.4. Wymiarowanie i opisywanie przedmiotów na rysunkach

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj wymiarowanie przekroju wykonanego w ćwiczeniu 1 z rozdziału 4.3.3.

poradnika dla ucznia.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien przygotować pokaz z wymiarowania prostego elementu

maszynowego. Szczególną uwagę należy zwrócić na ogólne zasady wymiarowania, sposób
rysowania strzałek i linii wymiarowych, umieszczania wymiarów na rysunkach technicznych
oraz na staranność wykonania rysunku.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1)

wpisać w tabliczkę rysunkową temat ćwiczenia,

2)

zwymiarować wszystkie średnice przekroju w modelu ćwiczenia 1 z rozdziału 4.3.3.
poradnika dla ucznia poprzedniego rozdziału pamiętając o zasadach wymiarowania,

3)

wykonać wymiarowanie wszystkich wysokości przyjmując jedna płaszczyznę jako bazę
wymiarowania,

4)

umieścić wymiary na rzucie poziomym tylko w razie konieczności.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy lub prezentacja pokazująca zasady wymiarowania,

−

Poradnik dla ucznia,

−

przybory rysunkowe,

−

rysunek przekroju elementu maszynowego wykonany na ćwiczeniach dotyczących
przekrojów.

Ćwiczenie 2

Wykonaj wymiarowanie przekroju wykonanego w ćwiczeniu 2 z rozdziału 4.3.3.

poradnika dla ucznia.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien przygotować pokaz z wymiarowania prostego elementu

maszynowego. Szczególną uwagę należy zwrócić na ogólne zasady wymiarowania, sposób
rysowania strzałek i linii wymiarowych, umieszczania wymiarów na rysunkach technicznych
oraz na staranność wykonania rysunku.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1)

wpisać w tabliczkę rysunkową temat ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5)

zwymiarować wszystkie średnice przekroju w modelu ćwiczenia 2 z rozdziału 4.3.3.
poradnika dla ucznia poprzedniego rozdziału pamiętając o zasadach wymiarowania,

2)

wykonać wymiarowanie wszystkich wysokości przyjmując jedna płaszczyznę jako bazę
wymiarowania,

3)

umieścić wymiary na rzucie poziomym tylko w razie konieczności.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy lub prezentacja pokazująca zasady prawidłowego wymiarowania,

−

przybory rysunkowe,

−

rysunek z poprzednich zajęć,

−

Poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

5.5. Przerywanie i urywanie przedmiotów na rysunkach

5.5.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj rysunek widoku wału maszynowego, który otrzymasz od prowadzącego

ć

wiczenia.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien przygotować pokaz z objaśnieniem możliwości urywania

i przerywania przedmiotów na rysunkach technicznych. Poziom trudności ćwiczenia należy
dopasować do możliwości uczniów. Szczególną uwagę należy zwrócić na samodzielne
określanie przez ucznia możliwości wykonania urwań lub przerwań oraz na staranność
wykonania rysunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wpisać w tabliczkę rysunkową temat ćwiczenia,

2)

określić możliwość zastosowania wyrwań lub urwań i przerwań w rysunku przedmiotu,

3)

wykonać rysunek wału z zastosowaniem możliwych skróceń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy lub prezentacja z rysunkami objaśniającymi możliwości urywania
i przerywania przedmiotów na rysunkach technicznych,

−

przybory rysunkowe,

−

arkusz rysunkowy,

−

wał maszynowy,

−

Poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.6. Oznaczenia połączeń rozłącznych i nierozłącznych

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie rysunku złożeniowego zaworu grzybkowego określ elementy zaworu

i powiedz jak działa zawór. Uzupełnij wyciąg z dokumentacji technicznej.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien przygotować pokaz z objaśnieniem sposobu rozpoznawania części

urządzeń na rysunkach technicznych (przykład własny prowadzącego zajęcia). Ćwiczenie 1
podane w poradniku dla ucznia proszę traktować przykładowo. Ćwiczenie należy powielić
zapoznając uczniów z rysunkami złożeniowymi elementów instalacji, np. elementów
wymienników ciepła, w których występują inne połączenia, np. połączenia spawane.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z rysunkiem złożeniowym zaworu,

2)

dokonać analizy rysunku oznaczeń przekrojów, połączeń rozłącznych i nierozłącznych,

3)

przeczytać wyciąg z dokumentacji technicznej zaworu,

4)

oznaczyć elementy rysunku na podstawie obu informacji,

5)

określić funkcje poszczególnych elementów zaworu oraz zasadę działania całego zaworu.

Wyciąg z Instrukcji Technicznej zaworu grzybkowego
(…) Rysunek przedstawia zawór grzybkowy (…). Najważniejszymi elementami zaworu

jest kadłub 1 wyposażony w siedlisko 2. Trzpień 4 zaopatrzony w grzyb 3 jest umieszczony
w pokrywie 5 za pomocą połączenia……………. Trzpień i pokrywa jest uszczelniona za
pomocą uszczelnienia dławicowego 6. Trzpieniogrzyb jest podnoszony względem pokrywy 5
kółkiem ręcznym przymocowanym do trzpienia za pomocą połączenia …………..
i zabezpieczony przed rozkręceniem nakrętką 7.

Rysunek do ćwiczenia 1. Rysunek złożeniowy zaworu grzybkowego z wymiarowaniem

[3, s. 145]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

prezentacja z rysunkami objaśniającymi sposób rozpoznawania części maszyn i urządzeń
na rysunkach oraz połączeń rozłącznych i nierozłącznych,

−

rysunki złożeniowe aparatów i urządzeń lub ich fragmentów stanowiące wyciągi
z dokumentacji technicznej tych aparatów i urządzeń,

−

przybory rysunkowe,

−

Poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

5.7. Programy

komputerowe

do

wykonywania

rysunków

technicznych. Techniczne zastosowanie programu AutoCAD.
Technika

komputerowa

w

zakresie

powielania

i przechowywania informacji rysunkowej

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj arkusz rysunkowy w programie AutoCad.

Wskazówki do realizacji
Realizacja

ć

wiczenia

powinna odbywać się na stanowisku komputerowym

z zainstalowanym programem AutoCad, możliwością drukowania i zapisywania rysunków na
dyskach przenośnych. Nauczyciel powinien przygotować instrukcje do ćwiczeń oraz pomagać
uczniom w trakcie wykonywania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

rozpocząć pracę z programem przez uruchomienie programu z Menu Start. W tym celu
rozwiń menu Start i uruchom program AutoCad.

Start

→

Programy

→

AutoCAD 2005-Polski

→

AutoCAD 2005.

2) ustalić granice rysunku:

W tym celu wybierz z menu górnego: [Format] następnie [Granice rysunku].
W odpowiedzi na komunikat w obszarze poleceń (dolna część ekranu): „Określ lewy
dolny narożnik lub [Tak/Nie] <0.00,0.00>: ”Wciśnięcie klawisza Enter potwierdzi
określenie współrzędnych lewego narożnika formatu. Następnie w odpowiedzi na
komunikat „Określ prawy górny narożnik <420.00,297.00> wpisz współrzędne prawego
górnego rogu obszaru granicznego <297.00,210.00> i potwierdź klawiszem Enter.

3) ustalić jednostki:

Aby ustalić jednostki, wybierz z menu górnego: [Format] następnie [Jednostki].
Wybierz jednostki miary liniowej Długość [Dziesiętne] oraz dokładność, czyli ilość
miejsc po przecinku. Wybierz jednostkę miary kontowej Kąt [stopnie dziesiętne] oraz jej
dokładność, np. 0,0. Po ustawieniu jednostek rysunkowych potwierdź wydanie polecenia
klawiszem OK.

4) włączyć funkcje Skok i Siatka:

Aby ułatwić rysowanie skorzystamy z funkcji SKOK, której przełącznik znajduje się
w dolnej linii ekranu lub naciskając klawisz F9 na klawiaturze.

Włączanie i wyłączanie funkcji skoku

W celu określenia rozdzielczości skoku, czyli odległości pomiędzy sąsiadującymi
węzłami skoku w kierunku X i Y, wybierz z menu [Narzędzia]

→

[Ustawienia

rysunkowe...]

→

[Skok i siatka].

W polach Odstęp X: i Odstęp Y: wpisz rozdzielczość skoku np.: Skok: Odstęp X:5
i Odstęp Y:5

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Siatka: Odstęp X:5 i Odstęp Y:5.
Ustawienia Skoku i Siatki potwierdzamy przyciskiem
OK.

5) narysować ramkę i tabliczkę rysunkową, za pomocą funkcji rysowania odcinka

.

6) zapisać ustawienia rysunku w pliku jako

plik Szablonu:
W menu Zapisz jako..wpisz nazwę pliku,
np. szablon1. Pamiętaj, że typ pliku
powinien być określony jako plik szablonu
rysunku (*DWT).

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe z drukarką,

−

program AutoCad,

−

modele rysunkowe,

−

nośnik danych (dyskietka, płyta CD, płyta DVD, dysk pamięci przenośnej),

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Za pomocą programu AutoCad narysuj rzuty prostokątne elementu maszynowego.

Wskazówki do realizacji
Realizacja

ć

wiczenia

powinna odbywać się na stanowisku komputerowym

z zainstalowanym programem AutoCad, możliwością drukowania i zapisywania rysunków na
dyskach przenośnych. Nauczyciel powinien przygotować instrukcje do ćwiczeń oraz pomagać
uczniom w trakcie wykonywania ćwiczenia pokazując kolejne możliwości programu oraz
coraz bardziej zaawansowane techniki rysunku komputerowego. Po zajęciach należy zwrócić
uczniom uwagę na zapisywanie pracy na dyskach twardych oraz przenośnych oraz na
możliwości i sposoby ich odtwarzania i nanoszenia zmian.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

uruchomić program,

2)

wybrać w oknie dialogowym opcję „użyj szablonu” (program wczyta plik szablonu, który
został przez Ciebie utworzony poprzednim rysunku),

Okno dialogowe ustawień skoku
i siatki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

3)

ustalić warstwy rysunku:
Aby utworzyć nowe warstwy, kliknij ikonę symbolizującą warstwy w oknie
narzędziowym znajdującym się nad rysunkiem lub wybierz z menu [Format] następnie
[Warstwa...].
Na ekranie pojawi się okno dialogowe, za pomocą, którego sterujemy warstwami.
Aby utworzyć warstwę, nr 1 należy przycisk Nowa następnie po jej pojawieniu wpisać jej
nazwę (np. krawedz), przechodząc do kolejnych ustawień przy pomocy myszki określić
jej kolor (wybieramy kolory standardowe np.: żółty i potwierdzamy przyciskiem OK),
następnie określić rodzaj linii. Pojawia się okno ”Wybierz rodzaj linii” (standardowo
w oknie tym znajduje się tylko linia Continuous), przycisk Wczytaj pozwala uzyskać
więcej rodzajów linii z okna „Wczytaj lub uaktualnij rodzaje linii. Po wybraniu
potrzebnego rodzaju linii, np.: ACAD_ISO10W100 wybór należy potwierdzić
przyciskiem OK, następnie w oknie „ Wybierz rodzaj linii” zaznaczyć interesujący nas
rodzaj linii i potwierdzić przyciskiem OK. Przechodząc dalej w prawo myszką można
dokonać zmiany szerokości linii z okna „ Szerokość linii”. Wybór odpowiedniej
szerokości i potwierdzamy przyciskiem OK.
W podobny sposób postępujemy z pozostałymi warstwami, parametry pozostałych
warstw podano poniżej.

−

linia Continuous, kolor biały, szerokość linii 1,0,

−

linia przerywana kolor błękitny linia ACAD_ISO02W100, szerokość linii 1,0.

−

linia odniesienia kolor biały linia Continuous szerokość linii 0,05.

4)

przystąpić do rysowania:
Aby móc rysować na utworzonej wcześniej warstwie, trzeba ja uczynić warstwą aktualną.
W tym celu wybierz warstwę z listy rozwijanej znajdującej się w oknie narzędziowym
nad ekranem.
Wybieramy np.: warstwę1.
Następnie odszukaj okno narzędziowe Rysuj. Jest to jedno z dwóch okien narzędziowych
znajdujących się w obszarze rysunku, w którym można znaleźć bardzo charakterystyczną

ikonę symbolizującą odcinek

. Zauważ, że w obszarze poleceń (na dole ekranu)

pojawił się komunikat: „Określ pierwszy punkt:”. AutoCAD oczekuje wskazania punktu
początkowego odcinka.

Wskaż na ekranie punkt początkowy. Zauważ, że w obszarze dialogowym pojawił

się komunikat: „Określ następny punkt lub [Cofaj]:” AutoCAD oczekuje na wskazanie
punkty końcowego odcinka.

Zakończenie rysowania kresek, uzyskuje się przez naciśnięcie klawisza Enter.

W obszarze poleceń pojawił się komunikat: Polecenie:, który oznacza, że AutoCAD jest
gotów na przyjęcie nowego polecenia.

Za pomocą ikon pulpitu

można narysować linie proste. Rysunek wykonany przy

pomocy AutoCad-a jest wykonywany w taki sam sposób jak rysunek wykonywany przy
pomocy przyborów kreślarskich. Technika wykonania rysunku pozostaje taka sama.
Należy zachować grubości linii , tak więc rysowanie poszczególnych fragmentów
rysunku powoduje używanie wszystkich warstw.

5)

zapisać rysunek w formacie *.dwg i wydrukować.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe z drukarką,

−

program AutoCad,

−

modele rysunkowe,

−

nośnik danych (dyskietka, płyta CD, płyta DVD, dysk pamięci przenośnej),

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Za pomocą programu AutoCad narysuj półwidok – półprzekrój obrotowego elementu

maszynowego i zwymiaruj go.

Wskazówki do realizacji
Realizacja

ć

wiczenia

powinna odbywać się na stanowisku komputerowym

z zainstalowanym programem AutoCad, możliwością drukowania i zapisywania rysunków na
dyskach przenośnych. Nauczyciel powinien przygotować instrukcje do ćwiczeń oraz pomagać
uczniom w trakcie wykonywania ćwiczenia pokazując kolejne możliwości programu oraz
coraz bardziej zaawansowane techniki rysunku komputerowego. Po zajęciach należy zwrócić
uczniom uwagę na zapisywanie pracy na dyskach twardych oraz przenośnych oraz na
możliwości i sposoby ich odtwarzania i nanoszenia zmian.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

użyć szablonu z ćwiczenia 1,

2)

ustalić warstwy rysunku:

−

0 – linia Continuous, kolor biały, szerokość linii 1,0,

−

1 – oś symetrii, kolor żółty linia ACAD_ISO10W100, szerokość linii 1,0,

−

2 – kreskowanie kolor czerwony linia Continuous, szerokość linii 0,05,

−

3 – wymiarowanie kolor niebieski linia Continuous szerokość linii 0,05,

3)

narysować oś symetrii – warstwa 1,

4)

narysować kontury elementu (możesz skorzystać z funkcji odbicia lustrzanego
(znajdziesz je na pasku narzędzi)) – warstwa 0,

5)

narysować krawędzie zewnętrzne po stronie widoku i kredzie wewnętrzne po stronie
przekroju – warstwa 0,

6)

wykonać kreskowanie:

Aby

rozpocząć

kreskowanie,

kliknij

ikonę

kreskowania znajdującą się w oknie narzędziowym
Rysuj lub wybierz z menu [Rysuj]

→

[Kreskuj...]. Po

określeniu

granicy

obszaru

do

zakreskowania

pozostaje jeszcze określenie wzoru kreskowania, kąta
i współczynnika skali (gęstości wzoru). Aby określić
wspomniane parametry wpisz je we właściwych
polach edycyjnych.
Skala – im mniejszy współczynnik skali tym wzór

kreskowania bardziej gęsty,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Kąt – ustala kąt pochylenia kreskowania.
Podgląd kreskowania – umożliwia obejrzenie jak będzie wyglądał obszar zakreskowany
z aktualnie ustawionymi parametrami. Po obejrzeniu następuje zamknięcie podglądu
i ponownie pokazuje się okno dialogowe umożliwiające zmianę parametrów
kreskowania. Gdy już wybierzesz obszar do zakreskowania i dopasujesz parametry
możesz przystąpić do wykonywania kreskowania. W tym celu potwierdź ustawienia
przyciskiem OK.

7)

wykonać wymiarowanie,
Na początku wymiarowania warto umieścić na ekranie okno narzędziowe
z narzędziami służącymi do wymiarowania. Osiągniesz to, klikając prawym przyciskiem
myszki w obszarze dowolnego okna narzędziowego i włączając przełącznik Wymiar.
Za pomocą powyższego okna narzędziowego uzyskasz możliwości tworzenia różnych
wymiarów.

8)

zapisać rysunek w formacie *.dwg i wydrukować.
W razie jakichkolwiek wątpliwości skorzystać z pomocy programu AutoCad (klawisz F1)
lub poproś o pomoc prowadzącego zajęcia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe z drukarką,

−

program AutoCad,

−

modele rysunkowe,

−

nośnik danych (dyskietka, płyta CD, płyta DVD, dysk pamięci przenośnej),

−

Poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

5.8. Typowa

dokumentacja

techniczna

i

technologiczna.

Schematy technologiczne w dokumentacji technicznej

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie dokumentacji technicznej zaworu, którą otrzymasz od prowadzącego

zajęcia, określ:

−

do jakich czynników zawór został zaprojektowany,

−

na jakie warunki ciśnienia i temperatury zawór został wykonany,

−

na jakich przekrojach rurociągu można zawór zamontować,

−

z jakich części składa się zawór i w jaki sposób są one ze sobą połączone,

−

przeznaczenie każdej z części.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien powielić ćwiczenie o korzystanie z dokumentacji DTR innych

aparatów i urządzeń przemysłu chemicznego, np. wymienników ciepła, pomp lub urządzeń do
pomiaru i regulacji parametrów procesowych (rotametrów, poziomowskazów, termometrów
analogowych i oporowych) – najlepiej tych samych, które znajdują się w laboratorium,
w którym będą prowadzone ćwiczenia z pozostałych jednostek w module kształcenia
w zawodzie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać zamieszczony tekst opisu procesu wytwarzania metanolu,

2)

zapoznać się z graficznymi symbolami aparatów i urządzeń na rysunkach 28–36
z poradnika dla ucznia,

3)

narysować schemat technologiczny procesu na podstawie obu informacji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

plansze z rysunkami symboli graficznych urządzeń i aparatów przemysłu chemicznego,

−

katalogi aparatów i urządzeń przemysłu chemicznego, np.: pomp, wymienników ciepła,
armatury oraz urządzeń do pomiaru i regulacji parametrów procesowych (rotametrów,
poziomowskazów, termometrów analogowych i oporowych),

−

przybory rysunkowe,

−

dokumentacja techniczno-ruchowa dowolnego zaworu,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na podstawie zamieszczonego poniżej opisu procesu wytwarzania fenoplastów narysuj

uproszczony schemat technologiczny wytwarzania tego nawozu.

Produkcja fenoplastów składa się z następujących etapów:

−

przygotowanie surowców,

−

kondensacja w reaktorze (reakcja fenolu i aldehydu mrówkowego),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

−

odwodnienie i chłodzenie żywicy,

−

operacje końcowe (mieszanie z wypełniaczami, dodatkami, utwardzanie, suszenie
i mielenie).
Reakcja prowadzona jest w reaktorze zaopatrzonym w mieszadło i płaszcz, do którego

można w razie potrzeby doprowadzić albo parę grzejną albo wodę chłodzącą (co pozwala
utrzymać należytą temperaturę w zbiorniku). Reaktor jest również zaopatrzony w chłodnicę
zwrotną podłączoną do pompy próżniowej. Do reaktora wprowadza się również kwas
chlorowodorowy w odpowiedniej do otrzymania odpowiedniego pH ilości. Gdy mieszanina
osiągnie odpowiednią lepkość proces zostaje przerwany. Otrzymaną żywice wylewa się
z aparatu na obrotowe bębny chłodzone od wewnątrz wodą. Ochłodzona żywica zastyga i jest
kierowana do rozdrabniania i mielenia w młynie. Zmielona żywicę miesza się w mieszalniku
z wypełniaczami i dodatkami a następnie kieruje na walce obrotowe, gdzie zachodzi reakcja
z utwardzaczem (urotropiną). Skrobak zdejmuje z walców żywicę i za pomocą transportera
kieruje się do kruszenia i mielenia.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien wprowadzić uczniów w temat symboli graficznych aparatów,

maszyn i urządzeń, stosowanych w przemyśle chemicznym, przedstawić możliwości ich
wykorzystania na schematach technologicznych zwracając szczególną uwagę na opisy
surowców i produktów procesu technologicznego oraz czynników energetycznych
i materiałów pomocniczych (o ile występują w opisie procesu technologicznego).

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać zamieszczony tekst opisu procesu wytwarzania metanolu,

2)

zapoznać się z graficznymi symbolami aparatów i urządzeń na rysunkach 28–36
z poradnika dla ucznia,

3)

narysować schemat technologiczny procesu na podstawie obu informacji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

plansze z rysunkami symboli graficznych urządzeń i aparatów przemysłu chemicznego,

−

przybory rysunkowe.

Ćwiczenie 3

Prowadzący zajęcia przekaże Ci schemat technologiczny pewnego procesu. Nazwij

i wskaż wszystkie aparaty i urządzenia znajdujące się na rysunku. Określ miejsca i parametry
procesu podlegające pomiarowi, regulacji i sterowania.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien powielić ćwiczenie przedstawiając uczniom do analizy schematy na

różnych stopniach trudności od łatwiejszych do trudniejszych. Przykładowe symbole
graficzne najczęściej spotykanych aparatów maszyn i urządzeń stosowanymi w przemyśle
chemicznym, powinny zostać przedstawione na planszach wraz z omówieniem symbolu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

dokładnie przeanalizować schemat technologiczny,

2)

zapoznać się z graficznymi symbolami aparatów i urządzeń na rysunkach 28–36
z poradnika dla ucznia,

3)

narysować schemat technologiczny procesu na podstawie obu informacji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

plansze z rysunkami symboli graficznych urządzeń i aparatów przemysłu chemicznego,

−

duże rysunki prostych i bardziej skomplikowanych schematów technologicznych
typowych procesów przemysłu chemicznego,

−

norma do oznaczeń symboli graficznych aparatów i urządzeń przemysłu chemicznego,

−

schematy technologiczne procesów przemysłu chemicznego,

−

przybory kreślarskie,

−

Poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

5.9. Oznaczenia na schematach armatury oraz urządzeń do

pomiarów, regulacji i sterowania. Schematy technologiczne
na

panelach

w

sterowniach

instalacji

pracujących

z zastosowaniem techniki komputerowej

5.9.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie poniższego opisu procesu technologicznego rozcieńczania kwasu

siarkowego w procesie wytwarzania superfosfatu narysuj schemat technologiczny procesu
i oznacz miejsca zastosowania urządzeń do pomiarów, regulacji i sterowania.

Do produkcji superfosfatu stosuje się 65% kwas siarkowy, który jest otrzymywany przez

rozcieńczanie wodą stężonego 98% kwasu siarkowego. W zakładzie przemysłowym
rozcieńczanie odbywa się w sposób okresowy. Stężony kwas siarkowy(VI) i woda są
podawane do zbiornika za pomocą pomp dozujących. W zbiorniku kwasu stężonego
wykonany jest pomiar stężenia kwasu stężonego.

Podczas rozcieńczania następuje ogrzanie rozcieńczonego kwasu – uwalnia się ciepło

rozpuszczania. Dlatego rozcieńczanie odbywa się w zbiorniku zaopatrzonym w wężownicę
do odbierania nadmiaru ciepła oraz bełkotkę do mieszania mieszaniny reakcyjnej sprężonym
powietrzem. Powietrze jest odprowadzane ze zbiornika rurociągiem. Na rurociągu znajduje
się zawór i urządzenie sprawdzające natężenie przepływu powietrza. Wytworzony kwas jest
odprowadzany do dalszych etapów produkcji superfosfatu za pomocą pompy wykonanej
z materiałów kwasoodpornych. Zbiornik jest zaopatrzony w urządzenia do pomiaru poziomu
cieczy i temperatury w zbiorniku.

Jeżeli temperatura kwasu w zbiorniku jest wyższa niż zakładana, zwiększa się natężenie

przepływu wody chłodzącej w wężownicy przez zmianę położenia zaworu regulującego
przepływ wody. Regulacja temperatury w zbiorniku i natężenie przepływu wody chłodzącej
jest sterowana automatycznie za pomocą termostatu. Po zakończeniu procesu rozcieńczania
wykonuje się analizę stężenia kwasu i wypompowuje ze zbiornika za pomocą pompy.
W trakcie wypompowywania mierzone jest natężenie przepływu kwasu.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien umożliwić uczniom korzystanie z dużych plansz symboli

graficznych aparatów, maszyn i urządzeń, stosowanych w przemyśle chemicznym oraz
przedstawić sposoby oznaczania miejsc oraz parametrów podlegających kontroli, regulacji
i sterowaniu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać tekst opisujący technologię rozcieńczania kwasu siarkowego(VI),

2)

narysować schemat technologiczny procesu na podstawie symboli graficznych
zamieszczonych w poprzednim rozdziale,

3)

oznaczyć miejsca i rodzaje urządzeń do pomiaru, regulacji i sterowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

przybory kreślarskie,

−

plansze z rysunkami symboli graficznych aparatów i urządzeń przemysłu chemicznego,

−

plansza z oznaczaniem sposobu oznakowania miejsc i parametrów podlegających
kontroli, regulacji lub sterowaniu,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na podstawie poniższego opisu procesu technologicznego gaszenia wapnia w procesie

wytwarzania sody narysuj schemat technologiczny procesu i oznacz miejsca zastosowania
urządzeń do pomiarów, regulacji i sterowania.

Wapno palone stosuje się w przemyśle sodowym do produkcji wodorotlenku wapnia.

W tym celu przeprowadza się gaszenie (lasowanie) przygotowanego w instalacji wypalania.
Wodorotlenek wapnia otrzymuje się w postaci zawiesiny wodnej zwanej mlekiem
wapiennym w aparacie zwanym lasownikiem. Lasownik pracujący w sposób ciągły jest
poziomym cylindrem obrotowym. Wapno palone dozuje się do lasownika za pomocą
obrotowego dozownika. Z tej samej strony doprowadza się wodę. Rurociąg doprowadzający
wodę jest zaopatrzony w zawór dozujący lub pompę dozującą i wymiennik płaszczowo-
rurowy służący do jej ogrzewania. Woda jest ogrzewana przez parę grzejną, której natężenie
przepływu jest regulowane na podstawie pomiarów temperatury wody na wylocie
z podgrzewacza. Rurociąg wody jest zaopatrzony w automatyczny termostat, połączony
z zaworem regulującym natężenie przepływu pary grzejnej w wymienniku. Odbierane na
drugim końcu lasownika mleko wapienne podaje się na sito wibracyjne. Wytworzony
produkt jest przepompowany do tymczasowego zbiornika mleka wapiennego, zaopatrzonego
w poziomowskaz. Następnie mleko jest przepompowane do kolejnych instalacji produkcji
sody. W rurociągu sprawdza się gęstość produktu i na jego podstawie określa stężenie
wodorotlenku sody w wytworzonym mleku wapiennym. Wapno jest magazynowane
w zbiorniku zaopatrzonym w poziomowskaz.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien umożliwić uczniom korzystanie z dużych plansz symboli

graficznych aparatów, maszyn i urządzeń, stosowanych w przemyśle chemicznym oraz
przedstawić sposoby oznaczania miejsc oraz parametrów podlegających kontroli, regulacji
i sterowaniu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać tekst opisujący technologię gaszenia wapna w procesie wytwarzania sody,

2)

narysować schemat technologiczny procesu na podstawie symboli graficznych
zamieszczonych w poprzednim rozdziale,

3)

oznaczyć miejsca i rodzaje urządzeń do pomiaru, regulacji i sterowania.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Ś

rodki dydaktyczne:

−

przybory rysunkowe,

−

Poradnik dla ucznia,

−

plansze z rysunkami symboli graficznych urządzeń i aparatów przemysłu chemicznego,

−

norma określająca symbole graficzne armatury i urządzeń do sterowania i regulacji.

Ćwiczenie 3

Na wycieczce szkolnej przeprowadź analizę pracy sterowni instalacji pracującej

w zakładzie przemysłowym

.

Wskazówki do realizacji
Wycieczki do zakładów przemysłowych powinny zostać zorganizowane w taki sposób,

aby umożliwić uczniom poznanie różnych technologii przemysłu chemicznego,
np.: technologii chemicznej organicznej i nieorganicznej. Instalacje należy obejrzeć w całości,
łącznie ze sterowniami. Podczas oglądania aparatów i urządzeń należy zwrócić uwagę na
zastosowane technologie, urządzenia rejestrujące, sterujące i regulacyjne oraz zasady
bezpieczeństwa użytkowania tych maszyn i urządzeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

obejrzeć instalację pracującą w zakładzie przemysłowym,

2)

zlokalizować na panelu w sterowni instalacji poszczególne elementy instalacji,

3)

zlokalizować miejsca wykonania pomiarów,

4)

określić parametry procesowe podlegające kontroli.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wycieczka dydaktyczna,

–

pokaz z objaśnieniem.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

przybory do pisania,

−

Poradnik dla ucznia,

−

kartka papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Posługiwanie się

dokumentacją techniczną”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1–10, 13–14, 16–19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 11, 12, 15, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 12 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. d, 4. d, 5. c, 6. b, 7. a, 8. c, 9. a, 10. b, 11. d,

12. c, 13. a, 14. c, 15. c, 16. c, 17. b, 18. c, 19. c, 20. a.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1.

Określić wymiary arkusza rysunkowego
określonego jako A4

A

P

a

2.

Określić przeznaczenia linii cienkiej punktowej
w rysunku technicznym

A

P

b

3. Rozróżnić rzuty prostokątne przedmiotu

C

P

d

4.

Wskazać prawidłowy rzut główny przedmiotu
przedstawionego na rysunku

C

P

d

5.

Wskazać prawidłowy rzut boczny na podstawie
rzutu głównego i poziomego

C

P

c

6.

Wskazać prawidłowy rzut aksonometryczny
przedmiotu, na podstawie rzutów prostokątnych

C

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

7.

Określić przeznaczenie linii cienkiej ciągłej

w rysowaniu przekrojów

A

P

a

8.

Sprawdzić poprawność wykonania półwidoku
półprzekroju tulejki

C

P

c

9.

Sprawdzić poprawność wykonania wymiarowania
ś

rednic i wysokości

C

P

a

10.

Określić sposób oznaczenia średnicy
w wymiarowaniu

A

P

b

11. Rozpoznać na rysunku połączenie gwintowe

C

PP

d

12.

Rozpoznać na rysunku część elementu
maszynowego

C

PP

c

13.

Określić

podstawowe

zastosowanie

ikon

w programie AutoCad

B

P

a

14.

Rozpoznać na schemacie technologicznym rodzaj
aparatu, w którym prowadzony jest proces

C

P

c

15.

Rozpoznać urządzenia do mieszania w zbiorniku,
na schemacie technologicznym

C

PP

c

16.

Rozpoznać miejsce i parametr podlegający
kontroli na schemacie technologicznym

C

P

c

17.

Rozpoznać na podstawie symbolu graficznego
urządzenie przemysłu chemicznego

B

P

b

18.

Rozpoznać na podstawie symbolu graficznego
złożonego urządzenia przemysłu chemicznego
(2 elementy graficzne)

C

P

c

19.

Rozpoznać prawidłowe oznaczenia parametru
podlegającego kontroli w procesie

C

P

c

20.

Rozpoznać prawidłowe oznaczenie miejsca
kontroli i rejestracji parametru procesu

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

5.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

6.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.

8.

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

9.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

10.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

11.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

12.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

13.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.

5.

Zestaw zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa. Zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż jego rozwiązanie na
później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

7.

Czas trwania testu – 30 minut.

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Arkusz rysunkowy określony jako A4 posiada wymiary

a)

297

×

420 mm.

b)

148

×

210 mm.

c)

210

×

297 mm.

d)

197

×

297 mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

2. Linia cienka punktowa służy w rysunku technicznym do rysowania

a)

krawędzi widocznych.

b)

osi symetrii.

c)

krawędzi niewidocznych.

d)

linii pomocniczych.

3. Aby wykonać rzut przedmiotu na rzutnię poziomą, należy patrzeć na przedmiot

a)

od dołu.

b)

z przodu.

c)

z lewego boku.

d)

z góry.

4. Prawidłowo wykonany rzut główny przedmiotu przedstawia rysunek






5. Na podstawie dwóch rzutów przedstawionych na rysunku wskaż prawidłowo wykonany

rzut boczny przedstawia rysunek

6. Na podstawie rzutów prostokątnych przedstawionych na rysunku wskaż prawidłowo

wykonany rzut aksonometryczny przedmiotu przedstawia rysunek

7. Kreskowanie przekroju wykonuje się linią

a)

cienką ciągłą.

b)

kreskową.

c)

punktową.

d)

grubą ciągłą.

a)

b)

c)

d)

a)

b)

c)

d)

a)

b)

c)

d)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

8. Na rysunku brakuje linii

a)

jednej.

b)

dwóch.

c)

trzech.

d)

czterech.

9. Ile błędów zawiera rysunek

a)

jeden.

b)

dwa.

c)

trzy.

d)

nie zawiera błędów.

10. Litera oznaczająca średnice w wymiarowaniu rysunku technicznego to

a)

τ

.

b)

φ

.

c)

ρ

.

d)

µ

.

11. Na rysunku zaworu zwrotnego pokrywa 7 jest zamocowana do kadłuba 1 za pomocą

a)

nitów.

b)

spawów.

c)

sworzni.

d)

ś

rub.

12. Na rysunku zaworu zwrotnego z zadania 11

znacznikiem 4 określono
a)

grzyb.

b)

kadłub.

c)

sprężynę.

d)

pokrywę wewnętrzną.

13. W programie AutoCad rysowanie prostych odcinków odbywa się za pomocą ikony

a)

b)

c)

d)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

14. Na rysunku przedstawiono schemat technologiczny procesu rozcieńczania kwasu

siarkowego(VI). Ze schematu wynika ze proces jest prowadzony w
a)

zbiorniku otwartym.

b)

wyparce.

c)

zbiorniku zamkniętym.

d)

kolumnie bezciśnieniowej.

15. Zgodnie ze schematem technologicznym pokazanym na rysunku z zadania 14 mieszanie

w zbiorniku odbywa się
a)

za pomocą mieszadła poziomego.

b)

za pomocą mieszadła pionowego.

c)

za pomocą bełkotki.

d)

samoczynnie pod wpływem zmiany gęstości roztworu.

16. Na rysunku schematu technologicznego z zadania 14, na rurociągu 2 służącym do

przesyłu stężonego kwasu siarkowego (VI) zamontowano urządzenie umożliwiające
pomiar
a)

temperatury.

b)

ciśnienia.

c)

natężenia przepływu.

d)

gęstości czynnika.

17. Rysunek zamieszczony obok przedstawia

a)

zawór.

b)

pompę.

c)

sprężarkę.

d)

wentylator.

St

ęż

ony kwas

Woda

Kwas siarkowy 65%

Spr

ęż

one

powietrze

Woda chłodz

ą

ca

1

2

7

6

8

4

3

5

9

•

F

F

F

F

F

3

T

L

P

•

•

•

•

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

18. Rysunek zamieszczony obok przedstawia

a)

zbiornik ciśnieniowy.

b)

wirówkę filtracyjną.

c)

mieszalnik z mieszadłem pionowym.

d)

zbiornik z bełkotką.

19. Prawidłowo oznaczone miejsce pomiaru ciśnienia w rurociągu przedstawia rysunek

20. Prawidłowo oznaczone miejsce pomiaru i rejestracji temperatury w zbiorniku przedstawia

rysunek

T R

T R

R A

F R

a)

b)

c)

d)

T R

a)

P R

b)

P

c)

F

d)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko................................................................................................................

Posługiwanie się dokumentacją techniczną

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Posługiwanie się

dokumentacją techniczną”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2–4, 6–9, 12, 14–19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 5, 10, 11, 13, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 12 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. c. 4. b, 5. a, 6. c, 7. c, 8. d, 9. d, 10. d, 11. d,

12. b, 13. c, 14. c, 15. c, 16. b, 17. a, 18. b, 19. a, 20. d.

Plan testu 2

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1.

Wskazać prawidłowe wymiary arkusza
rysunkowego A4

A

P

c

2.

Wskazać przeznaczenie linii ciągłej grubej
w rysunku technicznym

A

P

a

3.

Wskazać definicję rzutu przedmiotu na rzutnię
boczną

A

P

c

4.

Wskazać poprawny rzut główny przedmiotu
przedstawionego na rysunku

B

P

b

5.

Wskazać prawidłowo wykonany rzut boczny na
podstawie rzutu głównego i poziomego

C

PP

a

6. Rozpoznać typ przekroju

B

P

c

7. Wskazać prawidłowe wymiarowanie przedmiotu

B

P

c

8.

Sprawdzić poprawność wykonania wymiarowania
przedmiotu

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

9.

Sprawdzić poprawność rysunku otworu
nagwintowanego

B

P

d

10. Wskazać oznaczenie połączenia klejonego

C

PP

d

11. Rozpoznać połączenie sprężyste

C

PP

d

12.

Rozróżnić na rysunku elementy konstrukcyjne
zaworu

C

P

b

13.

Rozpoznać

pliki

rysunkowe

wykonane

w programie AutoCad

C

PP

c

14.

Rozpoznać na schemacie technologicznym rodzaj
aparatu, w jakim prowadzony jest proces

B

P

c

15.

Rozpoznać miejsce i parametr podlegający
kontroli na schemacie technologicznym

B

P

c

16.

Rozpoznać

na

schemacie

technologicznym

urządzenie do przesyłania cieczy

B

P

b

17.

Rozpoznać, na podstawie symbolu graficznego,
urządzenie przemysłu chemicznego

B

P

a

18.

Rozpoznać, na podstawie symbolu graficznego,
złożone urządzenie przemysłu chemicznego

B

P

b

19.

Rozpoznać oznaczenia miejsca kontroli zadanego
parametru procesu

B

P

a

20.

Rozpoznać prawidłowe oznaczenie miejsca
kontroli i rejestracji parametru procesu

C

PP

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Arkusz rysunkowy o wymiarach 210

×

297 mm to format

a)

A1.

b)

A3.

c)

A4.

d)

A5.

2. Linia gruba ciągła służy w rysunku technicznym do rysowania

a)

krawędzi widocznych.

b)

osi symetrii.

c)

krawędzi niewidocznych.

d)

linii pomocniczych.

3. Aby wykonać rzut przedmiotu na rzutnię boczną, należy patrzeć na przedmiot

a)

od dołu.

b)

z przodu.

c)

z lewego boku.

d)

z góry.

4. Wskaż prawidłowo wykonany rzut główny przedmiotu przedstawionego na rysunku







5. Na podstawie dwóch rzutów przedstawionych na rysunku wskaż prawidłowo wykonany

rzut boczny

6. Na rysunku obok przedstawiono

a)

przekrój prosty.

b)

przekrój złożony.

c)

półwidok półprzekrój.

d)

poprzeczny.

a)

b)

c)

d)

a)

b)

c)

d)

a)

b)

c)

d)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

7. Wskaż prawidłowo zwymiarowany przedmiot

8. Ile błędów zawiera rysunek?

a)

jeden.

b)

dwa.

c)

trzy.

d)

nie zawiera błędów.

9. Wskaż prawidłowo narysowany otwór przelotowy nagwintowany

10. Powierzchnie klejone na rysunkach technicznych są oznaczane

a)

b)

c)

d)

a)

b)

c)

d)

15

15

15

15

30

30

φ

30

30

3

0

3

0

3

0

3

0

5

0

5

0

5

0

5

0

2

0

15

a)

b)

c)

d)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

11. Na rysunku zaworu zwrotnego sprężyna na grzybie

zaworu jest oznaczona znacznikiem
a)

1.

b)

8.

c)

5.

d)

4.

12. Na rysunku zaworu zwrotnego z zadania 11

znacznikiem 1 określono
a)

grzyb.

b)

kadłub.

c)

sprężynę

d)

pokrywę wewnętrzną.

13. Rysunki zapisane w programie AutoCad można rozpoznać po rozszerzeniu pliku

a)

*.doc.

b)

*.xls.

c)

*.dwg.

d)

*.jpg.

14. Na schemacie technologicznym procesu rozcieńczania kwasu siarkowego(VI)

znacznikiem 5 oznaczono
a)

zbiornik ciśnieniowy.

b)

kolumnę z wypełnieniem.

c)

zbiornik z bełkotką.

d)

wyparkę.

St

ęż

ony kwas

Woda

Kwas siarkowy 65%

Spr

ęż

one

powietrze

Woda chłodz

ą

ca

1

2

7

6

8

4

3

5

9

•

F

F

F

F

F

3

T

L

P

•

•

•

•

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

15. Zgodnie ze schematem technologicznym pokazanym na rysunku z zadania 14 rurociąg

powietrza dostarczanego do zbiornika (oznaczony znacznikiem 7) jest zaopatrzony
w przyrządy służące do pomiaru
a)

temperatury i ciśnienia.

b)

natężenia przepływu i temperatury.

c)

natężenia przepływu i ciśnienia.

d)

gęstości i ciśnienia.

16. Na schemacie technologicznym przedstawionym na rysunku do zadania 14 procesu

rozcieńczania kwasu siarkowego(VI) woda jest dostarczana do zbiornika za pomocą
a)

zaworu.

b)

pompy.

c)

przenośnika kubełkowego.

d)

sprężarki wirnikowej.

17. Na rysunku przedstawiono

a)

cyklon.

b)

garnek kondensacyjny.

c)

młyn.

d)

pompę.

18. Na rysunku przedstawiono

a)

zbiornik ciśnieniowy.

b)

wymiennik ciepła.

c)

mieszalnik z mieszadłem pionowym.

d)

wyparkę.

19. Prawidłowo oznaczone miejsce pomiaru temperatury w rurociągu to

20. Prawidłowo oznaczone miejsce pomiaru i rejestracji poziomu płynu w zbiorniku to

T

a)

P R

b)

P

c)

F

d)

a)

b)

c)

d)

T R

F R

P R

L R

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko................................................................................................................

Posługiwanie się dokumentacją techniczną

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

7.

LITERATURA

1.

Dobrzański T.: Rysunek Techniczny Maszynowy. WNT, Warszawa 1987

2.

Dobrzański T.: Rysunek Techniczny. WNT, Warszawa 1990

3.

Glaser, R.: Materiały do Wykładów i Ćwiczeń z Maszynoznawstwa i Aparatury
Przemysłu Spożywczego i Chemicznego. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej,
Wrocław 1995

4.

Molenda, J.: Technologia Chemiczna. WSiP, Warszawa 1993

5.

Pikoń A.: AutoCAD 2000PL Pierwsze kroki. Wydawnictwo HELION, Gliwice 2000

6.

Pikoń A.: AutoCAD 2005PL Pierwsze kroki. Wydawnictwo HELION, Gliwice 2004

7.

Praca zbiorowa: Aparatura kontrolno-pomiarowa w przemyśle chemicznym. WSiP,
Warszawa 1989

8.

Surowiak, W.: Części Maszyn. PWSZ, Warszawa 1963

9.

Synoradzki, L., Wisialski, J.: Materiały do Laboratorium Procesów Technologicznych,
Schemat Technologiczny. Politechnika Warszawska, Wydział Chemiczny

10.

www.intelster.home.pl

11.

www.introl.pl