À. Á. Çàêæåâñêèé. Ñîñòîÿíèå è ïåðñïåêòèâû ñîâðåìåííûõ...

101

2008. ¹ 1 (3). ßíâàðü—Èþíü

Miscellanea

Âòîðàÿ ìèðîâàÿ âîéíà ñîñòàâèëà ÷åòêóþ öåçóðó â ïîëüñêèõ èññëåäîâàíèÿõ ïî èñòî-

ðèè Ëèòâû: ñ êàðòû ïîëüñêîé íàóêè èñ÷åçëè äâà íàó÷íûõ öåíòðà, à èñòîðèêè — åñëè

ñìîãëè âûæèòü — îêàçàëèñü ðàçáðîñàíû ïî ñâåòó. Òå, êòî îñòàëñÿ íà Çàïàäå, äåéñòâè-

òåëüíî ñîõðàíèëè æèçíü è âîçìîæíîñòü ïðîâîäèòü ñâîáîäíûå èññëåäîâàíèÿ, îäíàêî

çà÷àñòóþ ëèøàëèñü óñëîâèé äëÿ íàó÷íîé ðàáîòû è íå èìåëè ñðåäñòâ äëÿ çàíÿòèÿ íàóêîé.

Ïîýòîìó èññëåäîâàíèÿ ïî èñòîðèè Ëèòâû è Ðóñè âåë î÷åíü íåáîëüøîé êðóã ó÷åíûõ.

Èç-çà ìàëî÷èñëåííîñòè èññëåäîâàòåëåé, îòðûâà îò áèáëèîòåê è àðõèâíûõ ìàòåðèàëîâ

ýòî áûëî íåïðîñòî.

Èññëåäîâàòåëè, îñòàâøèåñÿ â Ïîëüøå â åå íîâûõ ãðàíèöàõ, áûëè, â ñâîþ î÷åðåäü,

îãðàíè÷åíû â ñâîáîäå âûáîðà îáúåêòîâ ñâîèõ íàó÷íûõ èçûñêàíèé.  íà÷àëå 1950-õ ãã.

îáðàùåíèå êî ìíîãèì àñïåêòàì ïðîøëîãî èñòîðè÷åñêîé Ëèòâû âîñïðèíèìàëîñü îïðå-

äåëåííî íåãàòèâíî. Áîëüøèíñòâî âûæèâøèõ è îñòàâøèõñÿ â ñòðàíå èññëåäîâàòåëåé,

àêòèâíî ðàáîòàâøèõ ïåðåä âîéíîé íà íèâå èñòîðè÷åñêîé ëèòóàíèñòèêè, — Ñåâåðèí

Âèñëîóõ (Seweryn Wys³ouch), ßí Àäàìóñ (Jan Adamus), Ñòåôàí Êðàêîâñêèé (Stefan

Krakowski), Ðûøàðä Ìåíèöêèé (Ryszard Mienicki) — ñìåíèëè òåìû ñâîèõ èññëåäîâàíèé

íà áîëåå àêòóàëüíûå è ïðèåìëåìûå äëÿ âëàñòè. Òî åñòü èçó÷àëè ïðîøëîå Âîññîåäèíåí-

íûõ çåìåëü, ïîêàçûâàÿ èõ ïîëüñêîñòü, ëèáî çàíèìàëèñü ýêîíîìè÷åñêîé èñòîðèåé.

 ïåðâûå ãîäû ïîñëå âîéíû îòäåëüíûå ðàáîòû ïî èñòîðèè Ëèòâû åùå âûõîäèëè.

Îäíàêî ýòî áûëè ïóáëèêàöèè ðåçóëüòàòîâ ïðåæíèõ òðóäîâ, à íå íîâûå èññëåäîâàíèÿ.

À. Á. Çàêæåâñêèé

ÑÎÑÒÎßÍÈÅ È ÏÅÐÑÏÅÊÒÈÂÛ

ÑÎÂÐÅÌÅÍÍÛÕ ÏÎËÜÑÊÈÕ ÈÑÑËÅÄÎÂÀÍÈÉ

ÏÎ ÈÑÒÎÐÈÈ ÂÅËÈÊÎÃÎ ÊÍßÆÅÑÒÂÀ ËÈÒÎÂÑÊÎÃÎ

*

*

Ïåðåâîä ñ ïîëüñêîãî Î. Á. Íåìåíñêîãî (Èíñòèòóò ñëàâÿíîâåäåíèÿ ÐÀÍ).

Studia Slavica et Balcanica Petropolitana

102

Ïåòåðáóðãñêèå ñëàâÿíñêèå è áàëêàíñêèå èññëåäîâàíèÿ

 1940-å ãã. öåíçóðà åùå íå óñìàòðèâàëà íè÷åãî ïîðî÷íîãî â çàíÿòèÿõ èñòîðèåé ñîâåòñ-

êèõ ðåñïóáëèê, ñîñåäñòâóþùèõ ñ Íàðîäíîé Ïîëüøåé. Òàêèì îáðàçîì, âûøëî «Ëèòîâ-

ñêîå îáùåñòâî XV âåêà» Âèòîëüäà Êàìåíåöêîãî

1

, à òàêæå «Ðàçâèòèå êðóïíîé ñîáñòâåí-

íîñòè â Ïîäëÿøüå â XV–XVI ââ.» Àëèíû Âèëêåâè÷-Âàâæûí÷ûêîâîé

2

. Ýòà ïîñëåäíÿÿ

ðàáîòà áûëà ïîñâÿùåíà ýêîíîìè÷åñêîé èñòîðèè, ò. å. «ïðàâèëüíîé» ïðîáëåìàòèêå ñ

òî÷êè çðåíèÿ âóëüãàðèçèðîâàííîãî ìàðêñèçìà.

Òîëüêî ïîñëå õðóùåâñêîé «îòòåïåëè» èñòîðèÿ Âåëèêîãî êíÿæåñòâà Ëèòîâñêîãî ñíîâà

ñòàëà îáúåêòîì âíèìàíèÿ ïîëüñêèõ èññëåäîâàòåëåé. Ê èçíà÷àëüíûì ñâîèì èíòåðåñàì

âåðíóëñÿ — õîòÿ óæå è íà ôîíå íîâûõ óâëå÷åíèé — âûäàþùèéñÿ ïîëüñêèé èñòîðèê

ÕÕ â. Õåíðèê Ëîâìÿíñêèé (Henryk £owmiañski). Âî âðåìÿ Ïåðâîé ìåòîäîëîãè÷åñêîé

êîíôåðåíöèè ïîëüñêèõ èñòîðèêîâ â 1951 ã. îí ïðåäëîæèë ñâîþ ïåðèîäèçàöèþ ïîëüñêî-

ëèòîâñêîé óíèè ñ 1386 ïî 1569 ã., âûäåëèâ â åå ðàçâèòèè òðè ýòàïà

3

.

Ïðîôåññîð Õ. Ëîâìÿíñêèé ïîñëå âîéíû ïîñåëèëñÿ â Ïîçíàíè è ñîçäàë òàì ñâîþ

øêîëó. Â ñâÿçè ñ ýòèì äîëãèå ãîäû âåäóùèì öåíòðîì ïîëüñêîé ëèòóàíèñòèêè áûëà

Ïîçíàíü. Îíà è â íàøå âðåìÿ — íåñìîòðÿ íà ñìåðòü Åæè Îõìàíñêîãî (Jerzy Ochmañski) —

îñòàåòñÿ ñàìîé ñèëüíîé â êàäðîâîì îòíîøåíèè. Ïîçíàíñêèå èññëåäîâàíèÿ âïëîòü äî

1997 ã. îñîáåííî ÿðêî ïðåäñòàâëÿë Ãæåãîæ Áëàùèê

4

(Grzegorz B³aszczyk) — âîçìîæíî,

ñàìûé ïëîäîâèòûé ñîâðåìåííûé ïîëüñêèé èñòîðèê Âåëèêîãî êíÿæåñòâà Ëèòîâñêîãî

5

.

Ñàìûì âàæíûì ïðîåêòîì Ã. Áëàùèêà ÿâëÿåòñÿ ìîíîãðàôè÷åñêîå èññëåäîâàíèå,

ïîñâÿùåííîå âñåìó êîìïëåêñó ïîëüñêî-ëèòîâñêèõ îòíîøåíèé â Ñðåäíåâåêîâüå è Íîâîå

âðåìÿ. Ïåðâûé òîì, îõâàòûâàþùèé ïåðèîä äî Êðåâñêîé óíèè, âûøåë äåâÿòü ëåò íàçàä

è âñòðåòèë áëàãîñêëîííóþ ðåàêöèþ êðèòèêè

6

.

Òåïåðü àâòîð ïîäãîòîâèë ïåðâóþ ÷àñòü

î÷åðåäíîãî òîìà, îõâàòûâàþùåãî ïåðèîä ñ 1386 ïî 1492 ãîäû

7

, è ðàáîòàåò íàä èçó÷å-

íèåì ñëåäóþùèõ ýòàïîâ.

Êøèøòîô Ïåòêåâè÷ (Krzysztof Pietkiewicz) — ïîëüçóþùèéñÿ çàñëóæåííûì óâàæåíèåì

àâòîð ìîíîãðàôèé ïî èñòîðèè XV è XVI ñòîëåòèé

8

. Ñåé÷àñ áîëüøóþ ÷àñòü ýíåðãèè îí

îòäàåò ðóêîâîäñòâó Âîñòî÷íûì èíñòèòóòîì Óíèâåðñèòåòà èì. Àäàìà Ìèöêåâè÷à. Âàæ-

íåéøèì äîñòèæåíèåì Ê. Ïåòêåâè÷à çà ïîñëåäíèå ãîäû ñòàëî èçäàíèå äåâÿòîé êíèãè

çàïèñåé (1511–1518) è êíèãè-ïðîäîëæåíèÿ (1508–1518) Ëèòîâñêîé ìåòðèêè

9

.

1

Kamieniecki W. Spo³eczeñstwo litewskie w XV w. Warszawa, 1947.

2

Wilkiewicz-Wawrzyñczykowa A. Rozwój wielkiej w³asnoœci na Podlasiu w XV I XVI wieku. Wroc³aw, 1951. — Îíà

òàêæå áûëà àâòîðîì êíèã: Wilkiewicz-Wawrzyñczykowa A. 1) Spory graniczne polsko-litewskie w XV–XVII w. Wilno,

1938; 2) Studia z dziejów handlu Polski z Wielkim Ksiêstwem Litewskim i Rosj¹ w XVI wieku. Warszawa, 1956.

3

Ñì.: Bardach J. Z Henrykiem £owmiañskim moje naukowe obcowanie // Bardach J. W obiektywie nauki i w lustrze

pamiêci (o uczonych, pisarzach i politykach XIX i XX wieku) / Pod red. W. Sudnik. Warszawa, 2004. S. 351.

4

B³aszczyk G. Poznañ as a Centre of Lithuanian Studies in the 19

th

and 20

th

Centuries // History, Culture and Language

of Lithuania / Ed. by G. B³aszczyk, M. Hasiuk. Poznañ, 2000. P. 91–108. [Linguistic and Oriental Studies from Poznañ.

Monograph Supplement. Nr. 5].

5

B³aszczyk G.1) ¯mudŸ w XVII i XVIII wieku. Zaludnienie i struktura spo³eczna. Poznañ, 1985; 2) Diecezja ¿mudzka

od XV do pocz¹tku XVII w. Uposa¿enie. Poznañ, 1992; 3) Diecezja ¿mudzka od XV do pocz¹tku XVII w. Ustrój. Poznañ,

1993.

6

B³aszczyk G. Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do wspó³czesnoœci pocz¹tków. T. I:

Trudne pocz¹tki. Poznañ, 1998.

7

B³aszczyk G. Dzieje stosunków polsko-litewskich... T. II: Od Krewa do Lublina. Cz. I. Poznañ, 2007.

8

Pietkiewicz K. 1) Kie¿gaj³owie i ich latyfundium do po³owy XVI wieku. Poznañ,1984; 2) Wielkie Ksiêstwo Litewskie

pod rz¹dami Aleksandra Jagielloñczyka: Studia nad dziejami pañstwa i spo³eczeñstwa na prze³omie XV i XVI wieku.

Poznañ, 1995.

9

Lietuvos Metrika: Knyga. Nr. 9 (1511–1518). Užrašymu knyga 9. Vilnius, 2002.

À. Á. Çàêæåâñêèé. Ñîñòîÿíèå è ïåðñïåêòèâû ñîâðåìåííûõ...

103

2008. ¹ 1 (3). ßíâàðü—Èþíü

Miscellanea

Çáûñëàâ Âîéòêîâÿê (Zbys³aw Wojtkowiak) ïîíà÷àëó çàíèìàëñÿ èñòîðèåé òåððèòîðè-

àëüíîãî äåëåíèÿ ýòíè÷åñêîé Ëèòâû

10

, ïîòîì èì áûëà íàïèñàíà ìîíîãðàôèÿ î Ìàòâåå

Ñòðûéêîâñêîì

11

. Íåäàâíî ñîâìåñòíî ñ Ðàôàëîì Âèòêîâñêèì îí èçäàë ïîýìó «Ãåíåà-

ëîãèÿ» Ñàìóýëÿ Äîâãèðäà

12

(XVII â.), ïîñâÿòèâ ýòî èçäàíèå Þëèóøó Áàðäàõó â ÷åñòü

åãî 90-ëåòèÿ. Îí òàêæå îïóáëèêîâàë — ñïóñòÿ 25 ëåò — íîâîå, ðàñøèðåííîå èçäàíèå

ñâîåé êàíäèäàòñêîé äèññåðòàöèè

13

.

Èç ïîçíàíüñêîé æå ñðåäû âûøëà ðàáîòàþùàÿ â Çåëåíîé Ãóðå Ìàðèÿ Áàðáàðà

Òîïîëüñêàÿ (Maria Barbara Topolska). Øåñòü ëåò íàçàä îíà èçäàëà òðóä, ïîñâÿùåííûé

îáùåñòâó è êóëüòóðå èñòîðè÷åñêîé Ëèòâû, â êîòîðîì áûëà ñäåëàíà ïîïûòêà èñòîðè-

÷åñêîãî ñèíòåçà

14

. Êíèãà âûçâàëà íåìàëî ñïîðîâ. Íåñîìíåííûì åå äîñòîèíñòâîì ÿâëÿ-

åòñÿ — êàê ÿ ïîëàãàþ — èíòåðåñíàÿ ïîñòàíîâêà ïðîáëåìû, ñàìà æå òåìà åùå æäåò

äîïîëíèòåëüíîé ðàçðàáîòêè.

Ìàð÷åëè Êîñìàí (Marceli Kosman) ïóáëèêóåò ìíîãî íåáîëüøèõ ðàáîò

15

, îäíàêî

ñàìûì âàæíûì åãî íûíåøíèì ïðåäïðèÿòèåì ÿâëÿåòñÿ ãîòîâÿùèéñÿ îáîáùàþùèé òðóä:

«Èñòîðèÿ âîñòî÷íîé ãðàíèöû Ðå÷è Ïîñïîëèòîé».

ßí Þðêåâè÷ (Jan Jurkiewicz) îòëè÷àåòñÿ øèðîòîé ñâîèõ èññëåäîâàòåëüñêèõ èíòåðå-

ñîâ. Ýòî îöåíèëà íåñêîëüêî ëåò íàçàä è Ëèòîâñêàÿ Àêàäåìèÿ íàóê, èçáðàâ åãî ñâîèì

èíîñòðàííûì ÷ëåíîì. Îí àâòîð ðàáîò ïî ðàçíîîáðàçíîé òåìàòèêå: îò èñòîðèè ïîëè-

òè÷åñêîé ìûñëè íà ëèòîâñêî-áåëîðóññêèõ çåìëÿõ â íà÷àëå ÕÕ â. äî ïîëîæåíèÿ êðåñòüÿí

òðåìÿñòàìè ãîäàìè ðàíåå

16

. Ñåé÷àñ îí ïî-ïðåæíåìó çàíÿò èçó÷åíèåì ýêîíîìè÷åñêîé

èñòîðèè: îïóáëèêîâàë ñòàòüþ î ïîäâîäíîé ïîâèííîñòè

17

. Íî âñå æå ãëàâíîå íàïðàâ-

ëåíèå åãî èññëåäîâàíèé — ýòî èñòîðèÿ êóëüòóðû

18

, îñîáåííî — ëèòîâñêàÿ ýòíîãå-

íåòè÷åñêàÿ ëåãåíäà

19

. Íåäàâíî îí âçÿëñÿ çà ïîäãîòîâêó èíäåêñîâ, à òàêæå ïåðåèçäàíèÿ

«Àêòîâ âèëåíñêèõ öåõîâ» Õ. Ëîâìÿíñêîãî, Ìàðèè Ëîâìÿíñêîé è Ñ. Êîù÷àëêîâñêîãî.

Àêòû áûëè íàïå÷àòàíû â 1939 ãîäó, îäíàêî òîãäà èõ íå ñìîãëè ïåðåïëåñòè, òèðàæ æå —

ïî áîëüøåé ÷àñòè — ïîãèá â ãîäû âîéíû. Òîì áûë îïóáëèêîâàí â Ïîçíàíüñêîì èçäà-

òåëüñòâå â 2006 ãîäó

20

.

10

Wojtkowiak Z. Litwa Zawilejska w XV i pierwszej po³owie XVI w. Poznañ, 1980.

11

Wojtkowiak Z. Maciej Stryjkowski — dziejopis Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego: Kalendarium ¿ycia i dzia³alnoœci.

Poznañ,1990.

12

Dowgird S. Genealogia albo krótkie opisanie Wielkich Ksi¹¿¹t litewskich i ich wielkich a mê¿nych spraw wojennych /

Wyd. R. Witkowski i Z. Wojtkowiak. Poznañ, 2004.

13

Wojtkowiak Z. Lithuania Transwilniensis saec. XIV–XVI. Podzia³y Litwy Pó³nocnej w póŸnym œredniowieczu. Poznañ, 2005.

14

Topolska M. Spo³eczeñstwo i kultura w Wielkim Ksiêstwie Litewskim od XV do XVIII wieku. Zielona Góra, 2002.

15

 òîì ÷èñëå: Kosman M. Polska — Litwa. Z odleg³ej i bli¿szej przesz³oœci. T. I. Poznañ, 2003.

16

Jurkiewicz J. Powinnoœci w³oœcian w dobrach prywatnych w Wielkim Ksiêstwie Litewskim w XVI–XVII wieku.

Poznañ, 1991.

17

Jurkiewicz J. Powinnoœci podwodowe w³oœcian w Wielkim Ksiêstwie Litewskim (XVI–XVIII w.). Z zagadnieñ ich

terminologii i klasyfikacji // Istorijos akiraièiai / Red. E. Rimša et al. Vilnius, 2004. S. 101–126.

18

Jurkiewicz J. Polonizacja jêzykowa szlachty w Wielkim Ksiêstwie Litewskim u schy³ku XVI wieku w œwietle podpisów

sêdziów trybunalskich // Eruditio et interpretatio / Red. Z. Chody³a. Poznañ, 1997. S. 215–228.

19

Jurkiewicz J. 1) Od Palemona do Giedymina: Latopis Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego i ¯mudzkiego a przesz³oœæ

Litwy w dzie³ach Augustyna Rotundusa // Z dziejów kultury prawnej. Warszawa, 2004. S. 505–538; 2) Palemon, Kolumny

i Centaury: Kilka uwag o bohaterach legendy o rzymskim pochodzeniu Litwinów // Ca³a historia to dzieje ludzi… Studia

z historii spo³ecznej ofiarowane profesorowi Andrzejowi Wyczañskiemu / Red. C. Kuklo. Bia³ystok, 2004. S. 123–142;

3) Legenda o rzymskim pochodzeniu Litwinów w œwietle historiografii: Czas powstania i tendencje polityczne // Europa

Œrodkowo-Wschodnia. Ideologia, historia, spo³eczeñstwo: Ksiêga poœwiêcona pamiêci Profesora Wojciecha Peltza. Zielona

Góra, 2005. S. 335–350.

20

Akty cechów wileñskich 1495–1759 / Zebr. H. £owmiañski przy wsp. M. £owmiañskiej i S. Koœcia³kowskiego,

przedm. i skorowidze J. Jurkiewicz. Poznañ, 2006.

Studia Slavica et Balcanica Petropolitana

104

Ïåòåðáóðãñêèå ñëàâÿíñêèå è áàëêàíñêèå èññëåäîâàíèÿ

Ïîçíàíüñêèé èñòîðèê ìëàäøåãî ïîêîëåíèÿ ßðîñëàâ Íèêîäåì (Jaros³aw Nikodem)

ÿâëÿåòñÿ àâòîðîì áîëåå äåñÿòêà ñòàòåé ïî èñòîðèè ñðåäíåâåêîâîé Ëèòâû

21

, à íåäàâíî

îí îïóáëèêîâàë ìîíîãðàôèþ î ÷åøñêîé ïîëèòèêå ßãåëëà è Âèòîâòà

22

. Ýòî æå ïîêîëå-

íèå ïðåäñòàâëÿåò òàêæå óæå óïîìÿíóòûé âûøå Ðàôàë Âèòêîâñêèé (Rafa³ Witkowski),

èññëåäîâàòåëü èñòîðèè öåðêâè, ãëàâíûì îáðàçîì èñòîðèè êàðòåçèàíöåâ â Öåíòðàëüíîé

Åâðîïå

23

. Îí æå ïðèãîòîâèë ê ïå÷àòè â Ïîçíàíüñêîì èçäàòåëüñòâå ïåðåèçäàíèå â îäíîì

òîìå, ïîä îäíîé îáëîæêîé, äâóõ äèññåðòàöèé — Õåíðèêà Ëîâìÿíñêîãî («Âðàòà ëèòîâñ-

êèõ ãîðîäîâ») è Ìàðèè Ëîâìÿíñêîé («Âèëüíà ïåðåä ìîñêîâñêèì íàáåãîì 1655 ãîäà»)

24

.

Âèçèòíîé êàðòî÷êîé âñåãî ñîîáùåñòâà ïîçíàíüñêèõ èñòîðèêîâ ÿâëÿåòñÿ âûõîäÿùåå

óæå 20 ëåò èçäàíèå «Lituano-Slavica Posnaniensia», â êîòîðîì ïóáëèêóþòñÿ ðàáîòû èñòî-

ðèêîâ èç Ëèòâû è Áåëàðóñè, à ñïîðàäè÷åñêè, è èç Óêðàèíû, Ãåðìàíèè è Ôðàíöèè. Ïîêà

÷òî âûøëî 12 òîìîâ.

Êàê ìîæíî âèäåòü, ñïåêòð èíòåðåñîâ ïîçíàíüñêîãî öåíòðà øèðîê. Â íåãî âõîäÿò:

ïîëèòè÷åñêàÿ èñòîðèÿ è èñòîðèÿ êóëüòóðû sensu latissimo, èçäàíèÿ èñòî÷íèêîâ, à òàêæå

íàèáîëåå öåííûõ ðàáîò ïðåäøåñòâåííèêîâ. Òàê, èçäàíî óæå ïÿòü òîìîâ òðóäîâ Õåíðèêà

Ëîâìÿíñêîãî. Ïî÷òè êàæäûé íîìåð «Lituano-Slavica Posnaniensia» ñîäåðæèò ðàçäåë editio
posthuma

.

 òî æå âðåìÿ îñëàáëè èññëåäîâàíèÿ ïî ýêîíîìè÷åñêîé èñòîðèè, â êîòîðûõ ïîçíàíü-

ñêèå èññëåäîâàòåëè ïðåæäå áûëè î÷åíü ñèëüíû. Ýêîíîìè÷åñêèé àñïåêò â ðàáîòàõ

Õ. Ëîâìÿíñêîãî âñåãäà ïðèñóòñòâîâàë. Âåäóùåé òåìîé åãî ïîçíàíüñêîãî ñåìèíàðà

(à ïîòîì è ñåìèíàðà åãî ó÷åíèêà Åæè Îõìàíñêîãî) áûëî ôîðìèðîâàíèå êðóïíîé

çåìåëüíîé ñîáñòâåííîñòè â Âåëèêîì êíÿæåñòâå Ëèòîâñêîì. Ìîæåò áûòü, ðàíüøå

ñ÷èòàëîñü — õîòÿ ýòî óæå ìîÿ äîãàäêà, — ÷òî èññëåäîâàíèÿ â ýòîé îáëàñòè äîïîëíè-

òåëüíî ëåãèòèìèçèðîâàëèñü èõ ñâÿçüþ ñ ìàðêñèçìîì. Åñëè òàê, òî ëèêâèäàöèÿ öåíçóð-

íûõ è àäìèíèñòðàòèâíûõ îãðàíè÷åíèé ñòàëà ïðè÷èíîé îñëàáëåíèÿ ýòîãî íàïðàâëåíèÿ

èññëåäîâàíèé.

Âòîðûì öåíòðîì, îáëàäàþùèì ñâîèìè òðàäèöèÿìè, ÿâëÿåòñÿ Òîðóíü: èìåííî òóäà

ïðèáûë ëåãåíäàðíûé ïîåçä èç Âèëüíî, âåçóùèé ñîòðóäíèêîâ Âèëåíñêîãî óíèâåðñèòåòà

Ñòåôàíà Áàòîðèÿ ê èõ íîâîìó ìåñòó ðàáîòû. Òàì òàêæå áûë îñíîâàí óíèâåðñèòåò, åäèí-

ñòâåííûé ñðåäè ïîëüñêèõ óíèâåðñèòåòîâ â ãîðîäå — ïîâåòîâîì öåíòðå, — â êîòîðîì

ïðîäîëæàëè ðàáîòàòü èñòîðèêè èç Âèëüíî: Ðûøàðä Ìåíèöêèé (Ryszard Mienicki) è

Ëåîíèä Æèòêîâè÷ (Leonid ¯ytkowicz). Ïåðâûé ðåêòîð Òîðóíüñêîãî óíèâåðñèòåòà, Ëþä-

âèê Êîëàíêîâñêèé (Ludwick Kolankowski), òàêæå áûë âûäàþùèìñÿ èññëåäîâàòåëåì èñòî-

ðè÷åñêîé Ëèòâû. Îäíàêî ïîñëå âîéíû îí íå ñìîã îïóáëèêîâàòü óæå èñïðàâëåííóþ

âåðñèþ ñâîåé «Ïîëüøè ßãåëëîíîâ»

25

— ýòîìó íå ñïîñîáñòâîâàëà ïîëèòè÷åñêàÿ

àòìîñôåðà.

Ïî ýòèì æå ïðè÷èíàì âûõîäöû èç Âèëüíî çàíÿëèñü èñòîðèåé ñåëüñêîãî õîçÿéñòâà

ýòíè÷åñêè ïîëüñêèõ çåìåëü. Ë. Æèòêîâè÷, îäíàêî, ïîðîþ ïóáëèêîâàë òàêæå íåáîëüøèå

21

 òîì ÷èñëå: Nikodem J. 1) Stosunki Œwidrygie³³y z Zakonem Krzy¿ackim // BZH. 2000. ¹ 14. S. 5–32; 2) Jedynow³adztwo

czy diarchia? Przyczynek do dziejów ustroju Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego do koñca XIV wieku // ZH. 2003. T. 68.

¹ 4. S. 7–30; 3) Zbigniew Oleœnicki wobec unii polsko-litewskiej // Nasza Przesz³oœæ. 1999. T. 91. S. 101–151.

22

Nikodem J. Polska i Litwa wobec husyckich Czech w latach 1420–1433: Studium o polityce dynastycznej W³adys³awa

Jagie³³y i Witolda Kiejstutowicza. Poznañ, 2004.

23

Witkowski R. Jerzy Schwengel 1697–1766. Poznañ, 2004.

24

Dwa doktoraty z Uniwersytetu Stefana Batorego. Poznañ, 2005.

25

Ñì.: Od Wydawcy // Kolankowski L. Polska Jagiellonów. Olsztyn, 1991. S. 251.

À. Á. Çàêæåâñêèé. Ñîñòîÿíèå è ïåðñïåêòèâû ñîâðåìåííûõ...

105

2008. ¹ 1 (3). ßíâàðü—Èþíü

Miscellanea

ðàáîòû, ïîñâÿùåííûå ýêîíîìè÷åñêîé èñòîðèè Âåëèêîãî êíÿæåñòâà Ëèòîâñêîãî, à òàêæå

áèîãðàôèè ëèòîâñêèõ äåÿòåëåé XVIII â. äëÿ Ïîëüñêîãî áèîãðàôè÷åñêîãî ñëîâàðÿ

26

.

Íîâîå äûõàíèå òîðóíüñêîìó öåíòðó äàë ïðèáûâøèé èç Ïîçíàíè ó÷åíèê Õåíðèêà

Ëîâìÿíñêîãî — Ñòàíèñëàâ Àëåêñàíäðîâè÷ (Stanis³aw Alexandrowicz). Îí ÿâëÿåòñÿ àâòî-

ðîì êëàññè÷åñêèõ óæå ðàáîò ïî èñòîðèè ìåñòå÷åê

27

è êàðòîãðàôèè Âåëèêîãî êíÿæå-

ñòâà Ëèòîâñêîãî

28

. Â íàñòîÿùåå âðåìÿ îí ìíîãî ïóáëèêóåò íà òåìó ññûëüíûõ âî âðåìÿ

Âòîðîé ìèðîâîé âîéíû, ÷òî îáúÿñíÿåòñÿ åãî ëè÷íûìè ïåðåæèâàíèÿìè.  åãî ïëàíû,

îäíàêî, âõîäèò íîâîå — óæå òðåòüå! — èçäàíèå «Ðàçâèòèÿ êàðòîãðàôèè ÂÊË», à òàêæå

ïåðåèçäàíèå â âèäå îòäåëüíîé êíèãè ñòàòåé î ìåñòå÷êàõ Ëèòâû è Áåëàðóñè.

Ñòàíèñëàâ Àëåêñàíäðîâè÷ îñòàâèë ïîñëå ñåáÿ øêîëó, âïðî÷åì íå òîëüêî â Òîðóíè,

íî è â Áåëîñòîêå. Â Òîðóíè íàèáîëåå ðàáîòîñïîñîáíûì è íàèáîëåå ðåçóëüòàòèâíûì

ÿâëÿåòñÿ Òîìàø Êåìïà (Tomasz Kempa) — íåñìîòðÿ íà ìîëîäîñòü, àâòîð ÷åòûðåõ êíèã

29

è íåñêîëüêèõ äåñÿòêîâ íàó÷íûõ ñòàòåé, ïóáëèêàöèé èñòî÷íèêîâ è ðåöåíçèé

30

. Åãî

èíòåðåñû êîíöåíòðèðóþòñÿ âîêðóã êîíôåññèîíàëüíûõ âîïðîñîâ. Îí ïîäãîòîâèë äîê-

òîðñêóþ äèññåðòàöèþ î ñîòðóäíè÷åñòâå ïðîòåñòàíòîâ è ïðàâîñëàâíûõ â ïåðèîä Êîíòð-

ðåôîðìàöèè â êîíöå XVI – ïåðâîé ïîëîâèíå XVII âåêà

31

.

26

Ñì.: Alexandrowicz S. Profesor Leonid ¯ytkowicz — historyk Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego // Czasy Nowo¿ytne.

2000. Nr. IX (X). S. 35–45; Bibliografia prac Leonida ¯ytkowicza za lata 1933–1995 / Zest. K. Zieliñska – Melkowska //

Ibid. S. 57–75.

27

Alexandrowicz S. Miasteczka Bia³orusi i Litwy jako oœrodki handlu w XVI i w I po³owie XVII wieku // Rocznik

Bia³ostocki. 1961. T. I; etc.

28

Alexandrowicz S. Rozwój kartografii Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego od XV do po³owy XVIII wieku. Poznañ, 1989.

29

Kempa T. 1) Konstanty Wasyl Ostrogski (ok. 1524/1525–1608) wojewoda kijowski i marsza³ek ziemi wo³yñskiej.

Toruñ, 1997; 2) Miko³aj Krzysztof Radziwi³³ Sierotka (1549–1616) wojewoda wileñski. Warszawa, 2000; 3) Dzieje rodu

Ostrogskich. Toruñ, 2002.

30

Kempa T. 1) Koœció³ unicki w Rzeczypospolitej do po³owy XVII wieku: Czynniki sprzyjaj¹ce rozwojowi unii brzeskiej

i hamuj¹ce jej wzrost // Miêdzy Zachodem a Wschodem. Studia z dziejów Rzeczypospolitej w epoce nowo¿ytnej / Red.

J. Staszewski et al. Toruñ, 2002. S. 365–385; 2) Akademia Ostrogska // Szkolnictwo prawos³awne w Rzeczypospolitej /

Red. A. Mironowicz et al. Bia³ystok, 2002. S. 55–79; 3) Metropolita Micha³ Rahoza a unia brzeska // Klio. 2002. Nr. 2.

S. 48–100; 4) Urzêdnicy i klienci Miko³aja Krzysztofa Radziwi³³a Sierotki // LSP 2003. T. IX. S. 193–221; 5) Sprawa

zabójstwa wójta kijowskiego Teodora Chodyki przez Kozaków: Przyczynek do wyjaœnienia sytuacji na KijowszczyŸnie

w przededniu powstania kozackiego 1625 roku (publikacja Ÿróde³) // Miêdzy Zachodem a Wschodem. Studia ku czci

profesora Jacka Staszewskiego. T. 2 / Red. J. Dumanowski et al. Toruñ, 2003. S. 289–300; 6) Zabiegi kniaziów Olelkowic-

zów s³uckich o uzyskanie miejsca w senacie po 1569 roku // Odrodzenie i Reformacja w Polsce. 2003. T. 47. S. 65–88;

7) Rywalizacja o £awrê Pieczersk¹ w Kijowie miêdzy prawos³awnymi a unitami w koñcu XVI i na pocz¹tku XVII wieku //

Przegl¹d Wschodni. 2003. T. 8. Z. 4. S. 831–870; 8) Kariery przedstawicieli prawos³awnych rodów Ogiñskich i Stetkiewic-

zów w XVII wieku ¯ podobieñstwa i ró¿nice awansu spo³ecznego, ekonomicznego i politycznego // W³adza i presti¿.

Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku / Red. J. Urwanowicza et al. Bia³ystok, 2003. S. 345–368; 9) Plany

separatystycznej elekcji w Wielkim Ksiêstwie Litewskim w okresie trzech pierwszych bezkrólewi po wygaœniêciu dynas-

tii Jagiellonów (1572–1587) // ZH. 2004. T. LXIX. Z. 1. S. 23–61; 10) Wileñskie bractwo œw. Ducha jako centrum obrony

prawos³awia w Wielkim Ksiêstwie Litewskim w koñcu XVI i w pierwszej po³owie XVII wieku // BZH. 2004. T. XXI.

S. 47–69; 11) Drukarnia ostrogska // Prawos³awne oficyny wydawnicze w Rzeczypospolitej / Red. A. Mironowicza et al.

Bia³ystok, 2004. S. 105–126; 12) Prawos³awie i unia we wschodnich województwach WKL w koncu XVII w. // BZH.

2004. T. XXII. S. 5–41; 13) Nieznane listy biskupów unickich do kanclerza Lwa Sapiehy — zród³a ukazujace sytuacje

wyznaniowa w Wielkim Ksiestwie Litewskim w pierwszej po³owie XVII wieku // BZH. 2004. T. XXII. S. 183–223;

14) Nieznany list Melecjusza Smotryckiego (do Adama Chreptowicza) // Nasza Przesz³oœæ. 2004. T. 102. S. 427–448;

15) Listy Radziwi³³ów z okresu unii lubelskiej (1568–1569) // ZH. 2004. T. LXIX. Z. 4. S. 87–109; 16) Ksi¹¿êta

Ostrogscy a kwestia unii polsko-litewskiej w XVI wieku // Acta Universitatis Wratislaviensis = Wroc³awskie Studia

Wschodnie Wroc³awskie Studia Wschodnie. 2004. T. VIII. S. 47–64.

31

Kempa T. Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawos³awni w obronie swobód wyznaniowych w Rzeczypospolitej

w koñcu XVI i w pierwszej po³owie XVII wieku. Toruñ, 2007.

Studia Slavica et Balcanica Petropolitana

106

Ïåòåðáóðãñêèå ñëàâÿíñêèå è áàëêàíñêèå èññëåäîâàíèÿ

Äîñòîéíî ñîæàëåíèÿ, ÷òî Äîðîòà Ìèõàëþê (Dorota Michaluk), èçâåñòíàÿ ñâîåé

íåäàâíî âûøåäøåé ðàáîòîé î Ìåëüíèöêîé çåìëå

32

, èçìåíèëà îáëàñòü ñâîèõ èíòåðå-

ñîâ, è òåïåðü èçó÷àåò ôîðìèðîâàíèå áåëîðóññêîãî íàöèîíàëüíîãî ñàìîñîçíàíèÿ â

XIX âåêå. Ïîñëåäíèå äîêòîðñêèå äèññåðòàöèè, íàïèñàííûå ïîä ðóêîâîäñòâîì Ñò. Àëåê-

ñàíäðîâè÷à, êàñàþòñÿ ðàçëè÷íûõ àñïåêòîâ èñòîðèè èñòîðè÷åñêîé Ëèòâû: ìîëîäîé

èñòîðèê èç Áåëàðóñè — Ìàêñèì Ìàêàðîâ (Maksim Makarau) — èññëåäóåò ãîðîäà òàê

íàçûâàåìîãî áåëîðóññêîãî Ïîäâèíüÿ â XIV–XVI ââ. â ñîöèàëüíî-ïðàâîâîì àñïåêòå, à

ßðîñëàâ Ëó÷èíñêèé (Jaros³aw £uczyñski) èçó÷àåò êàðòû Âåëèêîãî êíÿæåñòâà Ëèòîâñêîãî.

Îòíîøåíèÿìè Ðå÷è Ïîñïîëèòîé è Ìîñêâû â íà÷àëå XVII â. çàíèìàëñÿ Âîé÷åõ Ïîëÿê

(Wojciech Polak)

33

. Îäíàêî äîêòîðñêóþ äèññåðòàöèþ îí ïîñâÿòèë íîâåéøåé èñòîðèè —

èññëåäîâàíèþ ïîëèòè÷åñêîé îïïîçèöèè â ïîñëåäíèå ãîäû ñóùåñòâîâàíèÿ ÏÍÐ.  òî

æå âðåìÿ åãî äîêòîðàíò Àðêàäèóø ×âîëåê (Arkadiusz Czwo³ek), íåäàâíî çàùèòèë äèñ-

ñåðòàöèþ, ïîñâÿùåííóþ ëè÷íîñòè Ëüâà Ñàïåãè.

Îñîáîãî âíèìàíèÿ çàñëóæèâàåò Áîãóñëàâ Äûáàñü (Bogus³aw Dybaœ). Îí ïîêàçàë ñâîþ

êîìïåòåíòíîñòü â âîïðîñàõ èñòîðèè Âåëèêîãî êíÿæåñòâà Ëèòîâñêîãî

34

. Ñåé÷àñ æå îí

ñêîíöåíòðèðîâàëñÿ íà èñòîðèè Ëèâîíèè (ïîëüñêèõ Èíôëÿíòîâ)

35

, ðåçóëüòàòîì ÷åãî

ñòàëà ïðåâîñõîäíàÿ ìîíîãðàôèÿ î ïèëòûíñêîì ïîâeòå è åãî ñåéìèêå

36

. Åãî àñïèðàíòêà,

Âèîëåòòà Çåìèíñêàÿ (Wioletta Ziemiñska) ïèøåò äèññåðòàöèþ íà òåìó: «Ïðàâîñëàâíûå

è óíèàòû â Ðå÷è Ïîñïîëèòîé XVI – XVIII ââ. â èõ îòíîøåíèè ê æèçíè è ñìåðòè â ñâåòå

èõ çàâåùàíèé». Äðóãèå åãî ó÷åíèêè ðàáîòàþò íàä òåìàìè, çíà÷èòåëüíî ìåíåå ñâÿçàí-

íûìè ñ ëèòîâñêî-ðóññêèìè çåìëÿìè, à â áîëüøåé ñòåïåíè — ñ Èíôëÿíòàìè: Ìàðèóø

Áàëüöåðåê (Mariusz Balcerek) èññëåäóåò ïðîáëåìó: «Êóðëÿíäèÿ â ïîëüñêî-øâåäñêèõ âîé-

íàõ â 1600–1629 ãã.», Àííà Çåìëåâñêàÿ (Anna Ziemlewska) — «Ðèãà â ïîëüñêî-ëèòîâñêîé

Ðå÷è Ïîñïîëèòîé â 1581–1621 ãã.».

Êàê âèäíî, ñïåöèàëèçàöèåé Òîðóíÿ ÿâëÿåòñÿ èñòîðèÿ êàðòîãðàôèè, âîïðîñû êîí-

ôåññèîíàëüíîé è êóëüòóðíîé èñòîðèè, îò÷àñòè — áèîãðàôè÷åñêèå èññëåäîâàíèÿ è

âíåøíÿÿ ïîëèòèêà. Íàäî òàêæå íàïîìíèòü, ÷òî òîðóíüñêèå «Zapiski Historyczne»

(«Èñòîðè÷åñêèå çàïèñêè»), êàê ãëàñèò ïîäçàãîëîâîê, ïîñâÿùåíû èñòîðèè Ïîìîðüÿ è

ïðèáàëòèéñêèõ ñòðàí.

Êðóã èñòîðèêîâ Îïîëÿ äîëãèå ãîäû îñòàâàëñÿ â òåíè Âðîöëàâà, ðàçäåëÿÿ èíòåðåñ

âðîöëàâñêèõ ó÷åíûõ ê èñòîðèè ïàðëàìåíòàðèçìà â Ðå÷è Ïîñïîëèòîé. ßí Ñåðåäûêà

(Jan Seredyka) â ñâîèõ ðàáîòàõ î ïàðëàìåíòàðèçìå íåîäíîêðàòíî çàòðàãèâàë òåìàòèêó,

ñâÿçàííóþ ñ Âåëèêèì êíÿæåñòâîì Ëèòîâñêèì

37

.  åãî ðàáîòàõ ïî èñòîðèè ïîëèòè÷åñ-

32

Michaluk D. Ziemia mielnicka województwa podlaskiego w XVI–XVIII wieku. Osadnictwo, w³asnoœæ ziemska i

podzia³y koœcielne. Toruñ, 2002.

33

Polak W. O Kreml i Smoleñszczyznê. Polityka Rzeczypospolitej wobec Moskwy w latach 1607–1612. Toruñ, 1995.

34

Dybaœ B. W sprawie traktatu puzewickiego z 1698 roku i jego nastêpstw // ZH. 1988. T. LIII. Z. 3–4. S. 92. —

Çàñëóæèâàåò âíèìàíèÿ îáîçðåíèå: Dybaœ B. Die polnische Historiographie und der polnisch-litauische Staatsver-

band — multinationales Erbe und polnische Geschichtsschreibung // Zeitschrift für Ostmitteleuropa Forschung. 2004.

Bd. 53. H. 3. S. 351–362.

35

Dybaœ B. 1) Geschichtsdenken, Integration und Identität in Livland um die Mitte des 18. Jahrhunderts. Zur livländis-

chen Geschichte im historischen Werk Jan August Hylzens // Die Konstruktion der Vergangenheit / Hrsg. v. J. Bahlcke,

A. Strohmeyer. Berlin, 2002 [Zeitschrift für Historische Forschung. Bd. 29]. S. 81–97; 2) Unia kurlandzko-piltyñska w

drugiej po³owie XVII wieku // ZH. 2002. T. LXVII. Z. 2. S. 27–57.

36

Dybaœ B. Na obrze¿ach Rzeczypospolitej. Sejmik piltyñski w latach 1617–1717. Toruñ, 2004.

37

Seredyka J. Instrukcje powiatu wileñskiego na sejmy panowania Zygmunta III Wazy // Œl¹ski Kwartalnik Historyc-

zny Sobótka. 1993. T. XLVIII. Z. 2–3. S. 189–197.

À. Á. Çàêæåâñêèé. Ñîñòîÿíèå è ïåðñïåêòèâû ñîâðåìåííûõ...

107

2008. ¹ 1 (3). ßíâàðü—Èþíü

Miscellanea

êîé êóëüòóðû òàêæå íåìàëî ëèòîâñêèõ ìîòèâîâ

38

. Â îïóáëèêîâàííîì ïÿòü ëåò íàçàä

ñáîðíèêå ñòàòåé ëèòóàíèñòè÷åêèå ðàáîòû äîìèíèðóþò

39

. Îñîáîãî âíèìàíèÿ çàñëó-

æèâàåò, îäíàêî, åãî èñòîðèêî-àíòðîïîëîãè÷åñêèé òðóä «íà ïîãðàíè÷üå» ïðàâà è îáû-

÷àå⠗ èñòîðèÿ ëþáîâíîãî ðîìàíà Ñîôüè Äîðîãîñòàéñêîé ñî øëÿõåòñêèì ñëóãîé

40

.

Àííà Ôèëèï÷àê-Êîöóð (Anna Filipczak-Kocur) èññëåäóåò îðãàíèçàöèþ è ôóíêöèîíè-

ðîâàíèå ôèíàíñîâîé ñèñòåìû Ðå÷è Ïîñïîëèòîé. Ëåò äåñÿòü íàçàä ïîÿâèëèñü åå ìîíî-

ãðàôèÿ î ëèòîâñêîé êàçíå

41

, à òàêæå ìíîãî÷èñëåííûå ñòàòüè ïî èñòîðèè ôèíàíñîâ

Âåëèêîãî êíÿæåñòâà Ëèòîâñêîãî. Âñå ýòî ñîáðàíî è îáîáùåíî â êíèãå «Ôèíàíñû Ðå÷è

Ïîñïîëèòîé 1587–1648 â ýïîõó ïåðâûõ äâóõ êîðîëåé èç äèíàñòèè Âàçà»

42

. Òîìàø

Òåñåëüñêèé (Tomasz Ciesielski) çàíèìàåòñÿ èñòîðèåé ëèòîâñêèõ ôèíàíñîâ è âîåííîãî äåëà

â XVIII âåêå. Íåäàâíî îí èçäàë ìîíîãðàôèþ î ñåéìå 1653 ã.

43

è çàêàí÷èâàåò îáøèðíóþ

ìîíîãðàôèþ î âîåííîì äåëå Ðå÷è Ïîñïîëèòîé â XVIII âåêå. Ìàðèóø Ñàâèöêèé (Mariusz

Sawicki) çàâåðøèë ðàáîòó íàä äîêòîðñêîé äèññåðòàöèåé: «Ïðèäâîðíàÿ êîðîëåâñêàÿ

ïàðòèÿ â Ëèòâå â íà÷àëå ïðàâëåíèÿ ßíà Êàçèìèðà â 1649–1655 ãîäàõ». Òàêèì îáðàçîì,

â Îïîëå ïðåîáëàäàþò èññëåäîâàíèÿ ôèíàíñîâîé ñèñòåìû, ïàðëàìåíòàðèçìà è ïîëèòè-

÷åñêîé èñòîðèè èñòîðè÷åñêîé Ëèòâû.

Íåêîòîðîå óäèâëåíèå âûçûâàåò òî, ÷òî ëèòóàíèñòè÷åñêèå èññëåäîâàíèÿ â íàøå

âðåìÿ ñëàáî ðàçâèòû â Êðàêîâå — ñàìîì ñèëüíîì ïîëüñêîì èñòîðè÷åñêîì öåíòðå,

íåêîãäà èçâåñòíîì ïðåêðàñíûìè òðàäèöèÿìè â ýòîé îáëàñòè. Çäåñü ðàáîòàëè Îñêàð

Õàëåöêèé (Oskar Halecki), Âëàäèñëàâ Ñåìêîâè÷ (W³adys³aw Semkowicz), Ñòàíèñëàâ Êóò-

øåáà (Stanis³aw Kutrzeba). Ñåãîäíÿ â Êðàêîâå èñòîðèåé ñðåäíåâåêîâîé Ëèòâû çàíèìà-

åòñÿ Ëèäèÿ Êîð÷àê (Lidia Korczak), àâòîð ìíîãî÷èñëåííûõ ñòàòåé è äâóõ êíèã

44

. Òîëüêî

÷òî îíà çàêîí÷èëà êíèãó «Ñèñòåìà âëàñòè â Âåëèêîì êíÿæåñòâå Ëèòîâñêîì ýïîõè

ðàííèõ ßãåëëîíîâ». Ìàðåê Ôåðåíö (Marek Ferenc) ãîòîâèò ïîëèòè÷åñêóþ áèîãðàôèþ

Íèêîëàÿ Ðàäçèâèëëà Ðûæåãî. Åæè Ãîðäååâ (Jerzy Gordziejew), ïðèåõàâøèé èç Ãðîäíî,

ñïåöèàëèçèðóåòñÿ íà XVIII ñòîëåòèè

45

è ãîòîâèò äîêòîðñêóþ äèññåðòàöèþ: «Ãðàæäàí-

ñêî-âîåííûå ïîðÿäêîâûå êîìèññèè Âåëèêîãî êíÿæåñòâà Ëèòîâñêîãî». Ñåðüåçíûå äîñ-

òèæåíèÿ â îáëàñòè ëèíãâèñòèêè åñòü ó Ìàðèè Òåðåçû Ëèçèñîâîé (Maria Teresa Lizisowa):

38

Seredyka J. 1) Kultura prawna magnatów litewskich w XVI i XVII wieku // Kultura polityczna w Polsce: Przesz³oœæ

i teraŸniejszoœæ / Red. M. Kosmana. Poznañ, 1996. S. 35–41; 2) Konflikty marsza³ków koronnych z litewskimi do po³owy

XVII wieku // Œwiat pogranicza. Warszawa, 2003. S. 211–221.

39

Rozprawy z dziejów XVI i XVII wieku. Poznañ, 2003.

40

Seredyka J. Ksiê¿niczka i chudopacho³ek: Zofia z Radziwi³³ów Dorohostajska — Stanis³aw Tymiñski. Opole, 1995.

41

Filipczak-Kocur A. Skarb litewski za pierwszych dwóch Wazów 1587–1648. Wroc³aw, 1994.

42

Filipczak-Kocur A. Skarbowoœæ Rzeczypospolitej 1587–1648. Projekty — ustawy — realizacja. Warszawa, 2006.

43

Ciesielski T. 1) Problematyka badañ nad skarbowoœci¹ polsk¹ i litewsk¹ czasów saskich (lata 1717–1764) // Miscel-

lanea Historico-Archivistica. 2000. T. XII. S. 95–108; 2) Stan badañ nad skarbowoœci¹ polsk¹ i litewsk¹ wieku XVIII //

Studia z Dziejów Pañstwa i Prawa Polskiego. 2003. T. VIII. S. 44–59; 3) Sejm brzeski 1653 r. Toruñ, 2004.

44

Korczak L. 1) Litewska rada wielkoksi¹¿êca w XV wieku. Kraków, 1998; 2) Litwa. Przechowana to¿samoœæ. Kraków,

1998; 3) Adaptacja polskich wzorów ustrojowych w Wielkim Ksiêstwie Litewskim na przyk³adzie kszta³towania siê

litewskiej rady wielkoksi¹¿êcej w XV wieku // History, Culture and Language of Lithuania / Ed. by G. B³aszczyk, M. Hasiuk.

Poznañ, 2000. S. 141–149.

45

Gordziejew J. 1)

Socjotopografia Grodna. Toruñ, 2002; 2) Z dziejów komisji porz¹dkowych cywilno-wojskowych w

Wielkim Ksiêstwie Litewskim // Rocznik PAU/PAN. 2002. T. XLVII. S. 167–192; 3) Materia³y Ÿród³owe do dziejów

Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego. Cz. 1: Inwentarze miasta Piñska z lat 1764 i 1778 // Rocznik PAU/PAN. 2003. T. XLVIII.

S. 131–209; 4) Materia³y Ÿród³owe do dziejów Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego. Cz. 2: Z zagadnieñ skarbowoœci w dobie

stanis³awowskiej // Rocznik PAU/PAN. 2004. T. XLIX. S. 127–166; 5) Uwagi o bia³orusko-polskich kontaktach jêzykow-

ych w miastach Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego // Studia Slavica Hungarica. 2004. Nr. 49/3. S. 281– 294.

Studia Slavica et Balcanica Petropolitana

108

Ïåòåðáóðãñêèå ñëàâÿíñêèå è áàëêàíñêèå èññëåäîâàíèÿ

÷åòûðå êíèãè, íå ñ÷èòàÿ ìíîãî÷èñëåííûõ ñòàòåé

46

. Íà ïîãðàíè÷üå èñòîðèè êóëüòóðû è

èñòîðèè ïðàâà íàõîäèòñÿ òâîð÷åñòâî ïðèåõàâøåãî èç Âîðîíåæà Âëàäèìèðà Ìÿêèøåâà

(W³adimir Miakiszew), èññëåäóþùåãî îôèöèàëüíûé ÿçûê, à òàêæå èçäàíèÿ è ðàñïðîñòðà-

íåíèå ïå÷àòíûõ ýêçåìïëÿðîâ III Ñòàòóòà è åãî ðóêîïèñíûõ êîïèé

47

. Íåêîòîðûõ àñïåê-

òîâ èñòîðèè èñòîðè÷åñêîé Ëèòâû êàñàëèñü â ñâîèõ èññëåäîâàíèÿõ Åæè Ìàëåö

48

(Jerzy

Malec), Ñòàíèñëàâ Îáèðåê

49

(Stanis³aw Obirek), à òàêæå, â ñâÿçè ñ ðàáîòîé â ðåäàêöèè

Ïîëüñêîãî áèîãðàôè÷åñêîãî ñëîâàðÿ, Ìàðèÿ ×åïïå (Maria Czeppe). Íàäî òàêæå âñïîì-

íèòü, ÷òî â 1999 ã. Èðåíà Êàíåâñêàÿ (Irena Kaniewska) îïóáëèêîâàëà â Êðàêîâå «Ïèñüìà

Ñèãèçìóíäà Àâãóñòà ê Ðàäçèâèëëàì»

50

. Èçäàíèå ýòî âûçâàëî, îäíàêî, íåìàëî âîçðà-

æåíèé

51

.

Èòàê, êðóã êðàêîâñêèõ ëèòóàíèñòîâ íà óäèâëåíèå — äëÿ òàêîãî öåíòðà — íåìíîãî-

÷èñëåí. Îäíàêî àêòèâíîñòü ýòèõ íåñêîëüêèõ èññëåäîâàòåëåé óêàçûâàåò íà òî, ÷òî ðîëü

Êðàêîâà åùå ìîæåò óñèëèòüñÿ.

 Êàòîâèöàõ åäèíñòâåííûì èññëåäîâàòåëåì, çàíèìàþùèìñÿ èíòåðåñóþùåé íàñ òå-

ìàòèêîé, äîëãî áûëà Ìàðèîëà ßð÷èêîâà (Mariola Jarczykowa). Ñôåðîé åå èíòåðåñîâ

ÿâëÿåòñÿ èñòîðèÿ êóëüòóðû

52

. Îíà íåäàâíî çàêîí÷èëà êíèãó «“Áóìàæíûå ìàòåðèè”:

Î ïèñàòåëüñêîé äåÿòåëüíîñòè Ïåòðà Êîõëåâñêîãî, ñåêðåòàðÿ áèðæàíñêèõ Ðàäçèâèë-

ëîâ»

53

.  ïîñëåäíåå âðåìÿ, îäíàêî, ïîÿâèëèñü è íîâûå èññëåäîâàòåëè: Ìà÷åé Êóõàðñêèé

46

Lizisowa M. 1) Studia nad s³ownictwem regionalnym III Statutu litewskiego. Kielce, 1984; 2) Podstawowe terminy

prawne w statutach staropolskich na tle s³owiañskim. Kraków, 1995; 3) Prawem s¹dziæ czyli o jêzyku Statutów litewskich

w Panu Tadeuszu. Kraków, 1998; 4) Jêzyk Kodeksu Olszewskiego (1550). Z recepcji staropolskiego jêzyka prawno-

s¹dowego w Wielkim Ksiêstwie Litewskim w szesnastym wieku. Kraków, 2000.

47

Ìÿêèøåâ Â. «Âîõîìñêèé Ïîíîìàðü» êàê èññëåäîâàòåëü Ëèòîâñêîãî Ñòàòóòà 1588 ãîäà // Slavia Orientalis.

1999. T. XLVIII. Nr. 1. S. 73–88; 2) «Ìîâû» Âåëèêîãî êíÿæåñòâà Ëèòîâñêîãî â åäèíñòâå ñâîèõ ïðîòèâîïî-

ëîæíîñòåé // Studia Russica. 2000. T. XVIII. S. 165–172; 3) Ëèòîâñêèé ñòàòóò íà ïóòè îò «ðóñêîé» ðåäàêöèè ê

ïîëüñêîìó ïåðåâîäó (î ðóêîïèñíîì ýêçåìïëÿðå èç ôîíäîâ Áåðëèíñêîé êîðîëåâñêîé áèáëèîòåêè) // Krakowsko-

Wileñskie Studia Slawistyczne. 2001. T. III. S. 171–192; 4) Èç èñòîðèè èçó÷åíèÿ ïåðâîïå÷àòè Ëèòîâñêîãî Ñòà-

òóòà 1588 ãîäà: Îäíîé ãèïîòåçîé ìîãëî áûòü ìåíüøå // Kultura i jêzyki Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego / Red.

M. T. Lizisowa. Kraków, 2005. S. 223–231.

48

Malec J. Szkice z dziejów federalizmu i myœli federalistycznej w czasach nowo¿ytnych. Kraków, 1999.

49

Obirek S. Jezuici w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1564–1668. Kraków, 1996.

50

Listy króla Zygmunta Augusta do Radziwi³³ów / Oprac., wstêp i komentarze I. Kaniewska. Kraków, 1997.

51

Janicki M., Jaworski R. Nad now¹ edycj¹ listów Króla Zygmunta Augusta // Przegl¹d Historyczny. 1999. T. 90. Z. 3.

S. 347–364.

52

Jarczykowa Ì. 1) Ksi¹¿ka i literatura w krêgu Radziwi³³ów bir¿añskich w pierwszej po³owie XVII wieku. Katowice,

1995; 2) Kultura epistolarna w krêgu Radziwi³³ów bir¿añskich w XVII wieku. Kielce, 1998; 3) Program nauczania liceum

w S³ucku. Z dziejów szkolnictwa kalwiñskiego w XVII wieku // Studia bibliologiczne. T. 12 / Red. I. Socha. Katowice,

2000. S. 117–128; 4) «Czarna legenda» Janusza II Radziwi³³a // Czasy Potopu Szwedzkiego w Literaturze Polskiej / Red.

R. Ocieczek et al. Katowice, 2000. S. 25–42; 5) Biblioteczka podró¿na Janusza II Radziwi³³a (1612–1655) // Studia

bibliologiczne. T. 13 / Red. I. Socha. Katowice, 2001. S. 46–61; 6) Obraz zaœlubin Radziwi³³ów bir¿añskich w œwietle

literatury okolicznoœciowej i korespondencji XVII wieku // Sarmackie Theatrum. T. 2: Idee i rzeczywistoœæ / Red. R. Ociec-

zek et al. Katowice, 2001. S. 22–34; 7) Przedmowy w drukach z lubczañskiej oficyny Kmitów // Przedmowa w ksi¹¿ce

dawnej i wspó³czesnej / Red. R. Ocieczek et al. Katowice, 2002. S. 87–101; 8) Anna Kiszczanka Radziwi³³owa w œwietle

korespondencji i literatury okolicznoœciowej // Dzie³o literackie i ksi¹¿ka w kulturze / Red. I. Opacki, B. Mazurkowa.

Katowice, 2002. S. 95–103; 9) Kancelaria Radziwi³³ów bir¿añskich w œwietle listów Piotra Kochlewskiego // Studia

bibliologiczne. T. 14 / Red. K. Heska-Kwaœniewicz. Katowice, 2002. S. 9–18; 10) Krzysztof Radziwi³³ w œwietle kore-

spondencji Piotra Kochlewskiego // Radziwi³³owie. Obrazy literackie, biografie, œwiadectwa historyczne. Lublin, 2003.

S. 69–80; 11) Druki funeralne poœwiêcone Januszowi I Radziwi³³owi // Kultura ziem wschodniego i po³udniowego pog-

ranicza Polski (XVI–XX wiek). Paralele i ró¿nice / Red. E. Ró¿ycki, J. GwioŸdzik. Katowice, 2004. S. 152–163.

53

Jarczykowa Ì. «Papirowe materie» Piotra Kochlewskiego. O dzia³alnoœci pisarskiej sekretarza Radziwi³³ów bir¿añskich

w pierwszej po³owie XVII wieku. Katowice, 2006.

À. Á. Çàêæåâñêèé. Ñîñòîÿíèå è ïåðñïåêòèâû ñîâðåìåííûõ...

109

2008. ¹ 1 (3). ßíâàðü—Èþíü

Miscellanea

(Maciej Kucharski) ðàññìàòðèâàåò ôóíêöèîíèðîâàíèå ñèñòåìû âëàñòè ñ 1720-õ ãîäîâ,

Äàðèóø Íàâðîò (Dariusz Nawrot) èññëåäóåò èñòîðèþ çåìåëü Ëèòâû è Ðóñè âî âðåìÿ ìîñ-

êîâñêîãî ïîõîäà Íàïîëåîíà. Åäèíñòâåííîé ðàáîòîé èç îáëàñòè èñòîðèè þðèñïðóäåí-

öèè ÿâëÿåòñÿ êðàòêèé î÷åðê Âîé÷åõà Îðãàíèù÷àêà (Wojciech Organiœciak) î âîåííîì

ïðàâå

54

.

«Íåñòîðîì» âàðøàâñêèõ ëèòóàíèñòîâ â íàøå âðåìÿ ÿâëÿåòñÿ Þëèóø Áàðäàõ (Juliusz

Bardach). Ñåé÷àñ îí óæå ìåíåå àêòèâåí (ðîä. â 1914 ã.). Îäíàêî îí åùå òðè ãîäà íàçàä

îïóáëèêîâàë ñâîè èçáðàííûå ðàáîòû, ïîñâÿùåííûå äåÿòåëÿì êóëüòóðû, íå ëèøåííûå

ëèòóàíèñòè÷åñêèõ àêöåíòîâ. Ïÿòüþ ãîäàìè ðàíåå âûøëè åãî èçáðàííûå ëèòóàíèñòè-

÷åñêèå ðàáîòû â áåëîðóññêîì ïåðåâîäå

55

. Áîëüøèå çàñëóãè ïåðåä ó÷åíîé ñðåäîé èìååò

íåäàâíî îò íàñ óøåäøèé Òàäåóø Âàñèëåâñêèé (Tadeusz Wasilewski)

56

. Ýòî èç åãî øêîëû

âûøëè Àíäæåé Ðàõóáà (Andrzej Rachuba) è Õåíðèê Ëþëåâè÷ (Henryk Lulewicz). Õåíðèê

Ëþëåâè÷, çàâîåâàâøèé èçâåñòíîñòü êàê àâòîð î÷åíü äîáðîñîâåñòíûõ áèîãðàôè÷åñêèõ

î÷åðêîâ â Ïîëüñêîì áèîãðàôè÷åñêîì ñëîâàðå, èçäàë îäèí òîì â ñåðèè Ëèòîâñêîé

ìåòðèêè

57

. Íî îñîáåííî çàñëóæèâàåò ïîõâàë åãî ìîíîãðàôèÿ î âçàèìîîòíîøåíèÿõ

Êîðîíû è Ëèòâû â ïðîìåæóòêå ìåæäó Ëþáëèíñêîé óíèåé è èçáðàíèåì Ñèãèçìóíäà III

58

.

Àíäæåé Ðàõóáà — ïðåâîñõîäíûé çíàòîê íå òîëüêî ïîëèòè÷åñêîé èñòîðèè

59

, íî è

èñòîðèè ïàðëàìåíòàðèçìà

60

, è, êðîìå òîãî — óñåðäíûé èçäàòåëü èñòî÷íèêîâ, îñîáåííî

Ëèòîâñêîé ìåòðèêè

61

.

À. Ðàõóáà ñîâìåñòíî ñ Õ. Ëþëåâè÷åì è ñ ïîìîùüþ äðóãèõ èññëåäîâàòåëåé èçäàëè

ìåìóàðû Îáóõîâè÷åé

62

, òîì Ëèòîâñêîé ìåòðèêè

63

, ìíîãî÷èñëåííûå ðååñòðû ëèòîâñêèõ

öåíòðàëüíûõ è çåìåëüíûõ äîëæíîñòíûõ ëèö

64

, à òàêæå ïåðå÷åíü äåïóòàòîâ Òðèáóíàëà

65

.

 ñåðåäèíå 2006 ã. âûøëè ïðèãîòîâëåííûå Õ. Ëþëåâè÷åì àêòû òàê íàçûâàåìûõ

ëèòîâñêèõ êîíâîêàöèé

66

. À. Ðàõóáà ãîòîâèò èçäàíèå íàëîãîâûõ äîêóìåíòîâ Ìñòèñ-

54

Organiœciak W. Radziwi³³owie jako prawodawcy wojskowi w okresie od XVII do XVIII wieku // Radziwi³³owie.

Obrazy literackie. Biografie. Œwiadectwa historyczne / Red. K. Stêpnik. Lublin, 2003. S. 325–335.

55

Bardach J. W obiektywie nauki i w lustrze pamiêci (o uczonych, pisarzach i politykach XIX i XX wieku) / Red. W. Sudnik.

Warszawa, 2004; Áàðäàõ Þ. Øòóäû³ ç ãiñòîðû³ Âÿë³êàãà Êíÿñòâà Ëiòî¢ñêàãà. Miíñê, 2002.

56

Ñì.: Aleksander D. Skorobohaty. Diariusz / Opr. T. Wasilewski. Warszawa, 2000.

57

Metryka Litewska: rejestry podymnego Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego. Województwo trockie 1690. Warszawa, 2000.

58

Lulewicz H. Gniewów o uniê ci¹g dalszy. Stosunki polsko-litewskie w latach 1569–1588. Warszawa, 2002.

59

Rachuba A. Konfederacja kmicicowska i Zwi¹zek Braterski wojska litewskiego w latach 1660–1663. Warszawa, 1989.

60

Rachuba A. Wielkie Ksiêstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569–1763. Warszawa,

2002.

61

Metryka Litewska. Ksiêga Sigillat 1709–1719. Warszawa, 1987; Metryka Litewska. Ksiêga wpisów. Nr. 131. Warszawa,

2001; Metryka Litewska: rejestry podymnego Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego. Województwo wileñskie 1690 r. Warsza-

wa, 1989; Metryka Litewska: rejestry podymnego Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego. Województwo brzeskie litewskie

1667–1690 r. Warszawa, 2000.

62

Pamiêtniki Filipa, Micha³a i Teodora Obuchowiczów (1630–1707). Warszawa, 2003.

63

Metryka Litewska: rejestry podymnego Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego. Województwo nowogródzkie 1690.

Warszawa, 2002.

64

Urzêdnicy centralni i dostojnicy Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego. Kórnik, 1994; ñîâìåñòíî ñ Ï. Ðîìàíþêîì

(P. Romaniuk): Urzêdnicy Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego. Województwo wileñskie XIV–XVIII wiek. Warszawa, 2004;

Urzêdnicy Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego. Ziemia smoleñska i województwo smoleñskie XIV–XVIII wiek. Warszawa,

2003.

65

Deputaci Trybuna³u G³ównego Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego (1582–1696). Warszawa, 2007; ñîâìåñòíî ñ

Ï. Ðîìàíþêîì: Deputaci Trybuna³u G³ównego Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego (1697–1794). Warszawa, 2004.

66

Akta zjazdów stanów Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego (1572–1764). T. I: Okresy bezkrólewi (1572–1576, 1586–1587,

1632, 1648, 1696–1697, 1706–1709, 1733–1735, 1763–1764). Warszawa, 2006.

Studia Slavica et Balcanica Petropolitana

110

Ïåòåðáóðãñêèå ñëàâÿíñêèå è áàëêàíñêèå èññëåäîâàíèÿ

ëàâñêîãî âîåâîäñòâà ñ 1667 ãîäà — î÷åðåäíîé òîì ðååñòðà äîëæíîñòíûõ ëèö, íà ýòîò

ðàç Òðîöêîãî âîåâîäñòâà, à òàêæå èçäàíèå äîêóìåíòîâ, êàñàþùèõñÿ Íåìåæñêîãî äîãî-

âîðà 1656 ãîäà. Îíè ïðåäïîëàãàþò èçäàòü òàêæå ïåðå÷åíü æìóäñêèõ äîëæíîñòíûõ ëèö.

Âñåãî çàïëàíèðîâàíî èçäàíèå 10 òîìîâ òàêèõ ñïèñêîâ.

Ñðåäè èññëåäîâàíèé âàðøàâñêîé øêîëû íà çàêëþ÷èòåëüíîì ýòàïå íàõîäèòñÿ ðàáîòà

íàä ìîíîãðàôèÿìè «Ãðàæäàíñêàÿ âîéíà â Ëèòâå íà ïåðåëîìå XVII è XVIII â.» Ïøå-

ìûñëàâà Ðîìàíþêà (Przemys³aw P. Romaniuk), à òàêæå «Îòíîøåíèÿ Ðå÷è Ïîñïîëèòîé ñ

Ìîñêâîé â 1634–1648 ãã.» Ìèõàëà Ñòðàøåâè÷à (Micha³ Straszewicz). ßðîñëàâ Çàâàäñêèé

(Jaros³aw Zawadzki), ñïåöèàëèçèðóþùèéñÿ íà èñòîðèè ìàãíàòñêèõ ñåìåé

67

, çàêà÷èâàåò

êíèãó «Èñòîðèÿ ðîäà Êèøêè è åãî âëàäåíèé». Ðàôàë ßâîðñêèé (Rafa³ Jaworski) ñïåöèà-

ëèçèðóåòñÿ íà ïðîáëåìàòèêå êàíöåëÿðèè, äâîðà è ëèòîâñêîé êóëüòóðû

68

. Îí ïîäãîòî-

âèë òðóä «Ëèòîâñêèé äâîð Êàçèìèðà ßãåëëîí÷èêà». Îäíàêî ïîèñê ïîñòîÿííîãî ìåñòà

ðàáîòû ñòàë ïðè÷èíîé åãî ïåðåõîäà â âûñøóþ øêîëó â Ïåòðîêîâå Òðèáóíàëüñêîì,

÷òî ãðîçèò îòõîäîì îò ïðîáëåìàòèêè, êîòîðîé îí çàíèìàëñÿ äî ñèõ ïîð. Ìàðåê ßíèö-

êèé (Marek Janicki) èññëåäîâàë èñòîðèþ êóëüòóðû

69

, ãîòîâÿ âìåñòå ñ Ð. ßâîðñêèì èçäà-

íèå ìåìóàðîâ Ôåäîðà Åâëàøåâñêîãî. Ê ýòîìó æå íàïðàâëåíèþ ñòîèò îòíåñòè è èññëåäî-

âàíèÿ Ìàðêà Êóíèöêîãî-Ãîëäôèíãåðà (Marek Kunicki-Goldfinger)

70

, êàê è åãî îáðàçöî-

âîå èçäàíèå «Äèàðèóøà» Òåîäîðà Áèëëåâè÷à

71

.

Îäíèì èç ñàìûõ ìîäíûõ íûíå íàïðàâëåíèé èññëåäîâàíèé ÿâëÿåòñÿ èñòîðèÿ åâðååâ.

Àííà Ìèõàëîâñêàÿ-Ìûöåëüñêàÿ (Anna Micha³owska-Mycielska) — àâòîð, èìåþùèé áîëü-

øèå äîñòèæåíèÿ íà íèâå èñòîðèè Êîðîíû, ñìåíèëà îáëàñòü ñâîèõ èíòåðåñîâ è òåïåðü

ãîòîâèò ìîíîãðàôèþ «Ñåéì ëèòîâñêèõ åâðååâ». Ìàðèÿ Òåñëÿ (Maria Cieœla) ðàáîòàåò

íàä êíèãîé «Ñâÿçè ëèòîâñêèõ åâðååâ ñ Çàïàäíîé Åâðîïîé»

72

.

Âàðøàâñêèé êðóã èñòîðèêîâ òàêæå èçó÷àåò âîåííóþ èñòîðèþ. Èññëåäîâàíèÿ â ýòîé

îáëàñòè êîíöåíòðèðóþòñÿ â ñåìèíàðå Ìèðîñëàâà Íàãåëüñêîãî (Miros³aw Nagielski). Óæå

67

Zawadzki J. 1) Okuniowie herbu w³asnego. Z dziejów awansu spo³ecznego na Litwie wczesnonowo¿ytnej. // Miscel-

lanea Historico-Archivistica. 2000. T. XI. S. 169–193; 2) Anna z Radziwi³³ów Kiszczyna, 2

o

v

o

Sadowska — burzliwe losy

dziedziczki fortuny // W³adza i presti¿. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku / Red. J. Urwanowicza et al.

Bia³ystok, 2003. S. 381–392; 3) Stanis³aw Kiszka, wojewodzic witebski. Losy g³uchoniemego magnata // Œwiat pogranicza.

Warszawa, 2003. S. 121–135.

68

Jaworski R. 1) Kancelaria litewska XIV–XVI wieku. Stan i specyfika badañ. Postulaty badawcze // Polska kancelaria

królewska czasów nowo¿ytnych. Miêdzy w³adz¹ a spo³eczeñstwem. Toruñ, 2003. S. 89–104; 2) Z najdawniejszych doku-

mentów do dziejów domeny Radziwi³³owskiej // Studia ród³oznawcze. 2001. T. XXXIX. S. 101–114; 3) Zastawa paradna

wielkich ksi¹¿¹t litewskich w œwietle spisu z 1545 r. // Studia Waweliana. 2002/2003. T. 11/12. S. 157–166; 4) Kancelaria

litewska XIV–XVI wieku. Stan i specyfika badañ. Postulaty badawcze // Polska kancelaria królewska czasów nowo¿ytnych.

Miêdzy w³adz¹ a spo³eczeñstwem / Red. W. Chor¹¿yczewski. Toruñ, 2003. S. 89–104; 5) Nieznana korespondencja króla

Zygmunta Augusta z Miko³ajem Radziwi³³em Rudym i Ostafim Wo³³owiczem z lat 1550–1571 ze zbiorów Biblioteki

Czartoryskich // Studia ród³oznawcze. 2003. T. 41. S. 91–108.

69

Janicki M. 1) Górnicki, Kochanowski, Nidecki — wspólne lektury, wzajemne inspiracje? Kilka uwag o œrodowisku

humanistycznym kancelarii Zygmunta Augusta w Wilnie // £ukasz Górnicki i jego w³oskie inspiracje / Red. P. Salwa.

Warszawa, 2005. S. 65–84; 2) T³umaczenie listu Iwana GroŸnego do Zygmunta Augusta i jego rola w agitacji przed

sejmem warszawskim 1563 r. // Kancelaria królewska. Miêdzy w³adz¹ a spo³eczeñstwem. Czêœæ druga: Materia³y

konferencji naukowej, Kraków 14 kwietnia 2004 / Red. W. Chor¹¿yczewski i W. Krawczuk. Kraków, 2006. S. 73–86.

70

Kunicki-Goldfinger M. Cud i cudownoœæ w oczach podró¿ników litewskich XVI i XVII w.: Opowieœæ cudowna jako

mit czyli cud jako norma kultury // Senosios ra

š

tijos ir tautosakos s¹veika: Kulturine Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystes

patirtis. Seria: Senoji Lietuvos literatura. T. VI. Vilnius, 1998. S. 224–247.

71

Diariusz podró¿y po Europie w latach 1677–1678 / Oprac. M. Kunicki-Goldfinger. Warszawa, 2004.

72

Cieœla M. £azarz Moj¿eszowicz — przyk³ad ¿ydowskiej kariery w Wielkim Ksiêstwie Litewskim w po³owie

XVII wieku // KH. 2005. T. CXII. Nr. 4. S. 5–29.

À. Á. Çàêæåâñêèé. Ñîñòîÿíèå è ïåðñïåêòèâû ñîâðåìåííûõ...

111

2008. ¹ 1 (3). ßíâàðü—Èþíü

Miscellanea

ïðèãîòîâëåí ê èçäàíèþ äíåâíèê Ñìîëåíñêîé âîéíû (1632–1634), ãîòîâÿòñÿ ê ïóáëèêà-

öèè äíåâíèêè ìîñêîâñêîãî ïîõîäà ßêóáà Ñîáåññêîãî, à òàêæå êàíöåëÿðñêèé äíåâíèê

ßíóøà Ðàäçèâèëëà. Êøèøòîô Êîññàæåöêèé (Krzysztof Kossarzecki) çàêîí÷èë ìîíîãðà-

ôèþ «Âîéíà Ðå÷è Ïîñïîëèòîé ñ Ìîñêâîé â 1658 – 1661 ãã.»

73

, à Êîíðàä Áîáÿòûíñêèé

(Konrad Bobiatyñski) — «Ïîëèòè÷åñêî-âîåííàÿ äåÿòåëüíîñòü ãåòìàíà Ìèõàëà Êàçèìèðà

Ïàöà»

74

. Ñ âîåííîé èñòîðèè íà÷èíàë è Õåíðèê Âèñíåð (Henryk Wisner). Òåïåðü îí çàíè-

ìàåòñÿ òàêæå âíåøíåé ïîëèòèêîé Ðå÷è Ïîñïîëèòîé, îòíîøåíèÿìè ìåæäó Êîðîíîé è

Âåëèêèì êíÿæåñòâîì Ëèòîâñêèì, èäåîëîãèåé, ïîëèòè÷åñêîé êóëüòóðîé, à òàêæå ãîñó-

äàðñòâåííûìè èíñòèòóòàìè. Äîñòîèíñòâîì åãî ðàáîò ÿâëÿåòñÿ øèðîêîå èñïîëüçîâà-

íèå ëèòîâñêîé èñòîðèîãðàôèè. Åãî èññëåäîâàíèÿ ñîñòàâèëè òðè òîìà

75

.

Óðøóëà Àóãóñòûíÿê (Urszula Augustyniak) â 1992 ã. èçäàëà çàâåùàíèÿ ëèòîâñêèõ åâàí-

ãåëèêîâ

76

, îïóáëèêîâàëà áîëüøîå ÷èñëî ñåðüåçíûõ ñòàòåé

77

è â ïîñëåäíèå ãîäû èçäàëà

äâå êíèãè, ïîñâÿùåííûå èçó÷åíèþ êëèåíòåëëû Êøèøòîôà Ðàäçèâèëëà

78

. Äîñòîèíñòâîì

ìíîãî÷èñëåííûõ èññëåäîâàíèé Òåðåñû Çåëèíñêîé (Teresa Zieliñska) ÿâëÿåòñÿ ïðåâîñõîä-

íîå âëàäåíèå àðõèâíûì ìàòåðèàëîì

79

.

 îáëàñòè èñòîðèè ïðàâà öåííóþ ðàáîòó èçäàë Âîéöåõ Êóëèñåâè÷ (Wojciech

Kulisiewicz)

80

. Ê ñîæàëåíèþ, îí ñåé÷àñ çàíÿò ðóêîâîäñòâîì Ñåéìîâîé áèáëèîòåêîé è

íå èìååò âîçìîæíîñòè ïðîâîäèòü äàëüíåéøèå èññëåäîâàíèÿ. Ñëàâîìèð Ãîäåê (S³awomir

Godek) çàíÿëñÿ âàæíîé òåìîé âëèÿíèÿ ðèìñêîãî ïðàâà íà ïðàâî èñòîðè÷åñêîé Ëèòâû

81

.

Ñåé÷àñ — íàðÿäó ñ äàëüíåéøèì óãëóáëåíèåì ýòîé òåìû — îí çàíÿò èçó÷åíèåì ôóíêöè-

îíèðîâàíèÿ III Ëèòîâñêîãî ñòàòóòà â XIX âåêå. Àíäæåé Çàêæåâñêèé (Andrzej Zakrzewski),

ïîñëå ðàáîò î ïîëîæåíèè òàòàðñêîãî íàñåëåíèÿ â Ëèòâå, çàíÿëñÿ èñòîðèåé ïàðëàìåí-

òàðèçìà

82

. Ñåé÷àñ îí ãîòîâèò êðàòêèé îáçîð ãîñóäàðñòâåííîãî óñòðîéñòâà Âåëèêîãî

êíÿæåñòâà Ëèòîâñêîãî.  Âàðøàâå ñåé÷àñ ïèøóòñÿ êàíäèäàòñêèå äèññåðòàöèè: «Ïðàâî

“ðîäñòâà” â Âåëèêîì êíÿæåñòâå Ëèòîâñêîì, XVI–XVII âåêà», à òàêæå «Ëèòîâñêîå

ñóäîïðîèçâîäñòâî â XVI–XVIII âåêàõ». Íà ñîâðåìåííîì ýòàïå, îäíàêî, òðóäíî åùå

îöåíèòü èõ êà÷åñòâî è øàíñû íà îêîí÷àíèå.

Âàðøàâà êàê áîëüøîé àêàäåìè÷åñêèé öåíòð, âûðîñëà â êðóïíûé öåíòð ëèòóàíèñ-

òèêè. Íàèëó÷øèì îáðàçîì â ýòîì îòíîøåíèè ïðåäñòàâëåí Èíñòèòóò èñòîðèè Ïîëüñêîé

Àêàäåìèè íàóê (Õ. Âèñíåð, À. Ðàõóáà, Õ. Ëþëåâè÷). Áîëüøîé àâòîðèòåò, îñîáåííî

73

Kossarzecki K. Kampania roku 1660 na Litwie. Zabrze, 2005.

74

Ñð. äðóãóþ åãî ðàáîòó: Bobiatyñski K. Od Smoleñska do Wilna: Wojna Rzeczypospolitej z Moskw¹ 1654–1655.

Zabrze, 2004.

75

Wisner H. 1) Najjaœniejsza Rzeczpospolita. Szkice z czasów Zygmunta II i W³adys³awa IV Wazy. Warszawa, 2001;

2) Rzeczpospolita Wazów. Cz. 1. Warszawa, 2001; Cz. 2. Warszawa, 2004.

76

Testamenty ewangelików reformowanych w Wielkim Ksiêstwie Litewskim / Oprac. U. Augustyniak. Warszawa, 1992.

77

Augustyniak U. Specyfika patronatu magnackiego w Wielkim Ksiêstwie Litewskim w XVII wieku: Problemy

badawcze // KH. 2002. T. CIX. Nr. 1. S. 97–110.

78

Augustyniak U. 1) Dwór i klientela Krzysztofa Radziwi³³a. Warszawa, 2001; 2) W s³u¿bie hetmana i Rzeczypospo-

litej. Klientela wojskowa Krzysztofa Radziwi³³a (1585–1640). Warszawa, 2004.

79

Zieliñska T. 1) Noblewomen’s Property Rights in 16

th

–18

th

cent. Polish- Lithuanian Commonwealth //Acta Poloniae

Historica. 2000. Vol. 81 P. 79–89; 2) Programy i metody pedagogiczne zwi¹zane z osob¹ Hieronima Floriana Radziwi³³a

(1715–1760). Przyczynek do dziejów edukacji w Rzeczypospolitej epoki saskiej // Od narodzin do wieku dojrza³ego.

Dzieci i m³odzie¿ z w Polsce. Cz. I: Od œredniowiecza do wieku XVIII. Warszawa, 2002. S. 149–162.

80

Kulisiewicz W. Zaruka (vadium ) w prawie litewskim XV–XVII wieku. Warszawa, 1993.

81

Godek S. Elementy prawa rzymskiego w III Statucie litewskim. Warszawa, 2004.

82

Zakrzewski A. B. Sejmiki Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego XVI–XVIII w.: Ustrój i funkcjonowanie: Sejmik trocki.

Warszawa, 2000.

Studia Slavica et Balcanica Petropolitana

112

Ïåòåðáóðãñêèå ñëàâÿíñêèå è áàëêàíñêèå èññëåäîâàíèÿ

ïî âîåííîé èñòîðèè, â ïîñëåäíèå ãîäû ïðèîáðåòàåò Èñòîðè÷åñêèé èíñòèòóò Âàðøàâñ-

êîãî óíèâåðñèòåòà (Ì. Íàãåëüñêèé, Ê. Áîáÿòûíñêèé, Ê. Êîññàæåöêèé). Â ñàìîì óíè-

âåðñèòåòå âûõîäèò «Przegl¹d Wschodni» («Âîñòî÷íîå îáîçðåíèå»), óäåëÿþùåå âíèìàíèå

èçó÷åíèþ èñòîðè÷åñêîé Ëèòâû. Íàäî òàêæå îòìåòèòü, ÷òî Íåìåöêèé èñòîðè÷åñêèé

èíñòèòóò (Deutsches Historisches Institut) ïîìîãàåò íàì íåïëîõîé áèáëèîòåêîé è êîìïå-

òåíòíûìè ñîòðóäíèêàìè (òàêèìè, êàê ñïåöèàëèçèðóþùàÿñÿ íà èñòîðèè Êóðëÿíäèè

Àëüìóò Áóýñ (Almut Bues), à òàêæå Ìàòèàø Íèíäîðô (Mathias Niendorf), ê ñîæàëåíèþ,

óæå ïîêèíóâøèé Ïîëüøó.

 Áåëîñòîêå ïåðâîíà÷àëüíî áûë òîëüêî ôèëèàë Âàðøàâñêîãî óíèâåðñèòåòà. Èçíà-

÷àëüíî â íåì çàíèìàëèñü ðåãèîíàëüíîé òåìàòèêîé — Ïîäëÿøüåì. Ãîðîä, îäíàêî,

âûäåëÿëñÿ ñâîèì ïîëîæåíèåì — íà ãðàíèöå áûâøåãî Âåëèêîãî êíÿæåñòâà Ëèòîâñêîãî,

à òàêæå ýòíè÷åñêèì ñîñòàâîì íàñåëåíèÿ. Òàì ïðîæèâàåò íåìàëîå áåëîðóññêîå ïðàâî-

ñëàâíîå ìåíüøèíñòâî. Âñå ýòè ôàêòîðû áûëè ïðè÷èíîé âîçðàñòàíèÿ èíòåðåñà ê èñòî-

ðè÷åñêîé Ëèòâå. Îäíèì èç èíèöèàòîðîâ ýòèõ èññëåäîâàíèé áûë óïîìÿíóòûé óæå âûøå

Ñòàíèñëàâ Àëåêñàíäðîâè÷. Íåêîòîðûå ó÷åíûå ïîñòåïåííî ýâîëþöèîíèðîâàëè îò èññëå-

äîâàíèé ïî èñòîðèè Ðå÷è Ïîñïîëèòîé ê èçó÷åíèþ Âåëèêîãî êíÿæåñòâà Ëèòîâñêîãî.

Ê îáëàñòè êîíôåññèîíàëüíûõ èññëåäîâàíèé ìîæíî îòíåñòè è òâîð÷åñòâî Àíòîíè

Ìèðîíîâè÷à (Antoni Mironowicz), àâòîðà îáîáùàþùèõ òðóäîâ ïî èñòîðèè ïðàâîñëàâèÿ

â Ðå÷è Ïîñïîëèòîé

83

, à òàêæå ìíîãèõ áèîãðàôèé èåðàðõîâ Âîñòî÷íîé öåðêâè

84

. Èñòîðèþ

ïðàâîñëàâíîé êóëüòóðû èññëåäóåò Ïåòð Õîìèê (Piotr Chomik), åãî èíòåðåñóþò êàê êóëüò

èêîí

85

, òàê è ðàçâèòèå êíèãîïå÷àòàíèÿ

86

. Ìàæåíà Ëèäêå (Marzena Liedke) ïðîâîäèò

èññëåäîâàíèÿ íà ñòûêå èñòîðèè ñîöèàëüíûõ ñòðóêòóð è ðåëèãèè

87

. Ýëüæáåòà Áàãèíñ-

êàÿ (El¿bieta Bagiñska) íåäàâíî çàùèòèëà äèññåðòàöèþ íà òåìó: «Êîíôåññèîíàëüíàÿ

ïîëèòèêà áèðæàíñêèõ Ðàäçèâèëëîâ â èõ ïîäëÿøñêèõ âëàäåíèÿõ â XVII â.»; äèññåðòà-

öèÿ ãîòîâèòñÿ ê ïå÷àòè. Òåïåðü îíà íàìåðåâàåòñÿ çàíÿòüñÿ ëèòîâñêèìè åâàíãåëèêàìè

XVII ñòîëåòèÿ.

Ðåãèîíàëüíîå íàïðàâëåíèå ïðåäñòàâëÿåò Þçåô Ìàðîøåê (Józef Maroszek), àâòîð

öåííîé ðàáîòû î Ïîäëÿøüå â XVI âåêå

88

. Ìåäèåâèñòèêà, â ñâîþ î÷åðåäü, âõîäèò â

ñôåðó èíòåðåñîâ ïðèáûâøåãî èç Òîðóíÿ èññëåäîâàòåëÿ ßíà Òåíãîâñêîãî (Jan Têgowski),

èçâåñòíîãî ñâîèìè ãåíåàëîãè÷åñêèìè èçûñêàíèÿìè

89

. Îäíàêî îí íå ÷óæäàåòñÿ è ïîëè-

òè÷åñêîé èñòîðèè

90

. Ñ èññëåäîâàíèé ïî ïîëèòè÷åñêîé èñòîðèè íà÷èíàëè è Ýâà Äóáàñ-

Óðâàíîâè÷ (Ewa Dubas-Urwanowicz) è Åæè Óðâàíîâè÷ (Jerzy Urwanowicz). Ñåé÷àñ îíè

ýâîëþöèîíèðóþò â ñòîðîíó èññëåäîâàíèé ñîöèàëüíûõ ñòðóêòóð: êàæäûå äâà ãîäà

83

Mironowicz A. 1) Koœció³ prawos³awny w pañstwie Piastów i Jagiellonów. Bia³ystok, 2003; 2) Koœció³ prawos³awny

w dawnej Rzeczypospolitej. Bia³ystok, 2001; 3) Prawos³awie i unia za panowania Jana Kazimierza. Bia³ystok, 1997.

84

Mironowicz A. 1) Teodozy Wasilewicz — archimandryta s³ucki, biskup bia³oruski. Bia³ystok, 1997; 2) Józef

Bobrykowicz: biskup bia³oruski. Bia³ystok, 2003; 3) Sylwester Czetwertyñski biskup bia³oruski. Bia³ystok, 2004; etc.

85

Chomik P. Kult ikon Matki Bo¿ej w Wielkim Ksiêstwie Litewskim w XVI-XVIII wieku. Bia³ystok, 2003.

86

Chomik P. Typografie monasterskie w Rzeczypospolitej w XVII–XVIII w. // Prawos³awne oficyny wydawnicze w

Rzeczypospolitej. Bia³ystok, 2004. S. 77–104.

87

Liedke M. 1) Od prawos³awia do katolicyzmu: ruscy mo¿ni i szlachta Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego wobec wyznañ

reformowanych. Bia³ystok, 2004; 2) Wp³yw konwersji na przemiany kulturalne i jêzykowe szlachty ruskiej WXL w

drugiej po³owie XVI w. // BZH. 1995. T. III. S. 11–27; 3) Pañstwowa, religijna, czy narodowa œwiadomoœæ? Ruscy mo¿ni

i szlachta w WXL i Rzeczypospolitej // Istoriniai tekstai ir vietos kultura. Šiauliai, 2004. S. 192–200.

88

Maroszek J. Pogranicze Korony i Litwy w planach Zygmunta Augusta. Bia³ystok, 1999.

89

Têgowski J. Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów. Poznañ; Wroc³aw, 1999.

90

Têgowski J. Stosunki wielkiego ksiêcia litewskiego Zygmunta Kiejstutowicza z ksi¹¿êtami mazowieckimi (1432–

1440) // Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. T. XXI: Studia Historica. Cz. III. Kraków, 2004. S. 44–57.

À. Á. Çàêæåâñêèé. Ñîñòîÿíèå è ïåðñïåêòèâû ñîâðåìåííûõ...

113

2008. ¹ 1 (3). ßíâàðü—Èþíü

Miscellanea

îðãàíèçîâûâàþò êîíôåðåíöèè, ïîñâÿùåííûå èñòîðèè ìàãíàòåðèè Ðå÷è Ïîñïîëèòîé,

ñ íåìàëûì âêëþ÷åíèåì â íåå è ëèòîâñêî-ðóññêîé ïðîáëåìàòèêè

91

. Ý. Äóáàø-Óðâàíî-

âè÷ îõîòíåå çàíèìàåòñÿ XVI âåêîì

92

, Å. Óðâàíîâè÷ — XVIII ñòîëåòèåì

93

. Èíòåðåñû èõ

ó÷åíèêà Êàðîëÿ Ëîïàòåöêîãî (Karol £opatecki) óñòðåìëåíû â íàïðàâëåíèè èñòîðèè

ïðàâà

94

— îí ãîòîâèò ìîíîãðàôèþ «Âîåííûå àðòèêóëû Âåëèêîãî êíÿæåñòâà Ëèòîâñ-

êîãî (íà ñðàâíèòåëüíîì ôîíå)». Íîâåéøèå èçäàòåëüñêèå ïëàíû ýòîãî êðóãà ó÷åíûõ —

ïîäãîòîâêà Ì. Ëèäêå è Ïåòðîì Ãóçîâñêèì (Piotr Guzowski) èçäàíèÿ àêòîâ ïðîâèíöè-

àëüíûõ ñèíîäîâ Ëèòîâñêîé åâàíãåëè÷åñêîé öåðêâè 1626–1637 ãã. (êàê ïðîäîëæåíèå

âûïóùåííîãî â 1915 ã. èçäàíèÿ àêòîâ çà 1611–1625 ãã.).

Íàäî òàêæå âñïîìíèòü î òîì, ÷òî â Áåëîñòîêå ôóíêöèîíèðóåò áåëîðóññêèé íàó÷-

íûé êðóæîê, èçäàþùèé «Bia³oruskie Zeszyty Historyczne» («Áåëîðóññêèå èñòîðè÷åñêèå

òåòðàäè»), óðîâåíü êîòîðûõ ñëåäóåò îöåíèòü êàê âåñüìà äîñòîéíûé. Â æóðíàëå ïóáëè-

êóþòñÿ íå òîëüêî áåëîðóññêèå àâòîðû èç Ïîëüøè, íî è èç «ïîëüñêîãî áëèæíåãî çàðó-

áåæüÿ»: Ãðîäíî, Ìèíñêà, Ïîëîöêà è Áðåñòà, à òàêæå, êîíå÷íî, ïå÷àòàþòñÿ è ïîëÿêè.

Íàñòîÿùåé íåîæèäàííîñòüþ ñòàëî ïîÿâëåíèå â Âàðìèíñêî-Ìàçóðñêîì óíèâåðñè-

òåòå â Îëüøòûíå êîëëåêòèâà èç øåñòè ÷åëîâåê ïîä ðóêîâîäñòâîì Þçåôà Ñëèâèíñêîãî

(Józef Œliwiñski). Çà øåñòü ëåò ýòà ãðóïïà èçäàëà ïîä åãî ðåäàêöèåé ÷åòûðå êíèãè, îòíî-

ñÿùèåñÿ ãëàâíûì îáðàçîì ê ýêîíîìè÷åñêîé èñòîðèè Ïîäëÿøüÿ è Ãðîäíåíùèíû

95

.

Ìàð÷åëè Àíòîíåâè÷ (Marceli Antoniewicz) óæå íåñêîëüêî ëåò çàíèìàåòñÿ â ×åíñòîõîâå

ãåíåàëîãèåé è ãåðàëüäèêîé ýòîãî ðåãèîíà

96

.

Ñóììèðóÿ âûøåèçëîæåííîå, ìîæíî êîíñòàòèðîâàòü:
1. Öåíçóðíûå áàðüåðû â îòíîøåíèè èññëåäîâàíèé Âåëèêîãî êíÿæåñòâà Ëèòîâñêîãî

óæå â 70–80-õ ãîäàõ ÕÕ â. íå èìåëè áîëüøîãî çíà÷åíèÿ. Ðàíåå áûëî ïî-äðóãîìó: åùå

â 1969 ãîäó, âî âðåìÿ Õ Âñåîáùåãî ñúåçäà ïîëüñêèõ èñòîðèêîâ â Ëþáëèíå, þáèëåéíûé

91

W³adza i presti¿. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku / Red. J. Urwanowicz przy wsp. E. Dubas-

Urwanowicz i P. Guzowskiego. Bia³ystok, 2003; Patron i dwór. Magnateria Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku / Red.

E. Dubas-Urwanowicz i J. Urwanowicz. Warszawa, 2006.

92

Dubas-Urwanowicz E. 1) Stosunek Korony do unii z Litwa w latach 1562–1574 // Studia Podlaskie. 1995. T. V. S. 5–39;

2) Magnackie ma³¿eñstwa mieszane w WXLit. w XVI–XVIII w. // W³adza i presti¿. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–

XVIII wieku. Bia³ystok, 2003. S. 561–586; 3) Dylematy wyznaniowe magnaterii litewsko-ruskiej w XVI–XVII w. //

Rzeczpospolita wielu wyznañ / Red. A. KaŸmierczyka et al. Kraków, 2004. S. 79–87.

93

Dubas-Urwanowicz E.; Urwanowicz J. 1) Urzêdnicy podlascy XIV–XVIII w. Kórnik, 1994; 2) Grodno w XVIII

wieku: miasto i ludnoœæ. Bia³ystok, 1997; 3) Koœcielne fundacje magnackie w Wielkim Ksiêstwie Litewskim w XVIII w. //

W³adza i presti¿. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku. Bia³ystok, 2003. S. 605–616.

94

£opatecki K. Egzempcje wojskowe — immunitet ¿o³nierski w Rzeczypospolitej Szlacheckiej XVI–XVIII wieku //

Zeszyty Prawnicze. 2005. T. 5. Cz. 1. S. 101–145.

95

Zarys konfliktów o dobra na Podlasiu i GrodzieñszczyŸnie za Zygmunta I Starego: Wybór Ÿróde³ z Metryki Litews-

kiej. Olsztyn, 2001; Szkice z dziejów kolonizacji Podlasia i Grodzieñszczyzny od XIV do XVI wieku. Olsztyn, 2002;

Szkice z dziejów spo³eczno-gospodarczych Podlasia i Grodzieñszczyzny od XV do XVI wieku. Olsztyn, 2005; Puszcze

wielkoksi¹¿êce na pó³nocnym Podlasiu i zachodniej GrodzieñszczyŸnie w XV–XVI wieku (podzia³y, administracja, s³u¿by

leœne i wodne). Olsztyn, 2007.

96

Antoniewicz M. 1) O pochodzeniu i rodzinie biskupa wileñskiego Miko³aja zwanego Gorzkowskim // Prace Naukowe

WSP w Czêstochowie // Zeszyty Historyczne. 1994. T. II. S. 137–153; 2) On the Reception of Heraldic Works of Vojcieh

Vijuk Kojaloviè in the 17

th

to 19

th

Centuries: History, Culture and Language of Lithuania / Ed. by G. B³aszczyk, M. Hasiuk.

Poznañ, 2000. S. 227–239; 3) Manifestacja genealogiczna w herbie z³o¿onym biskupa Paw³a Olgimunta ksiêcia Holsza-

ñskiego // Zeszyty Historyczne. 1997. T. IV. S. 387–435; 4) O «rozbrataniu siê» panów litewskich ze szlacht¹ polska w

Parczewie, czyli o wiarygodnoœci relacji w Kronice Bychowca // Heraldyka i okolice. Warszawa, 2002. S. 105–116; 5) List

Kaspra Niesieckiego do ksiêcia Micha³a Kazimierza Radziwi³³a zwanego «Rybeñko» // Zeszyty Historyczne. 2003. T. VII.

S. 39–54; 6) Pochodzenie episkopatu litewskiego XV–XVI wieku w œwietle katalogów biskupów litewskich // Studia

ród³oznawcze. 2001. T. XXXIX. S. 47–68.

Studia Slavica et Balcanica Petropolitana

114

Ïåòåðáóðãñêèå ñëàâÿíñêèå è áàëêàíñêèå èññëåäîâàíèÿ

äîêëàä Þëèóøà Áàðäàõà, ïîñâÿùåííûé Ëþáëèíñêîé óíèè, áûë ïåðåíåñåí èç ïëåíàð-

íîãî çàñåäàíèÿ íà çàñåäàíèå ñåêöèè

97

.

2. Ðåøàþùåå çíà÷åíèå äëÿ ðàçâèòèÿ ëèòóàíèñòè÷åñêèõ èññëåäîâàíèé â Ïîëüøå

èìåëî óïðîùåíèå äîñòóïà ê àðõèâàì â Âèëüíþñå, Ìîñêâå, Ìèíñêå è Êèåâå.

3. Ðàáîòó óïðîñòèëè òàêæå âåñüìà îæèâëåííûå êîíòàêòû èññëåäîâàòåëåé. Ðåçóëü-

òàòîì ýòîãî ÿâèëîñü áîëüøîå êîëè÷åñòâî ñîâìåñòíûõ ïóáëèêàöèé. Óæå â òå÷åíèå 16 ëåò

êàæäûé ãîä â ñåíòÿáðå ïðîõîäèò ïîëüñêî-ëèòîâñêàÿ êîíôåðåíöèÿ Ëèòóàíèñòè÷åñêîé

êîìèññèè ïðè Êîìèòåòå èñòîðè÷åñêèõ íàóê ÏÀÍ, ÿâëÿþùàÿñÿ ôîðóìîì íå òîëüêî äëÿ

íàó÷íîé äèñêóññèè, íî òàêæå äëÿ èíôîðìèðîâàíèÿ î íàïðàâëåíèÿõ ðàáîòû è íîâåé-

øåé ëèòåðàòóðå. Èíîãäà, îäíàêî, èíôîðìàöèÿ ïîäâîäèò, è ïðîèñõîäèò äóáëèðîâàíèå

óñèëèé: ïîçíàíüñêîå èçäàíèå «Ãåíåàëîãèè» Äîâãèðäà îêàçàëîñü íåíàìíîãî óïðåæäåíî

âèëüíþññêèì èçäàíèåì

98

.

Ñ äðóãîé, îäíàêî, ñòîðîíû, ïðåäîñòàâëåííûé Ì. Êóíèöêèì-Ãîëäôèíãåðîì ìàøè-

íîïèñíûé ýêçåìïëÿð «Äíåâíèêà» Áèëëåâè÷à çàìåòíî óïðîñòèë âèëüíþññêèì èçäàòå-

ëÿì îñóùåñòâëåíèå åãî ëèòîâñêîãî ïåðåâîäà. Â èçäàíèÿõ Ëèòîâñêîé ìåòðèêè, ðååñòðîâ

äîëæíîñòíûõ ëèö è â êîíñòðóêòèâíûõ ðàáîòàõ ñîòðóäíè÷àþò ïîëüñêèå, ëèòîâñêèå,

áåëîðóññêèå, óêðàèíñêèå è ðîññèéñêèå èññëåäîâàòåëè

99

. Ïðåäñòàâëÿåòñÿ, îäíàêî, ÷òî

íàóêå õîðîøî ïîñëóæèëè áû åùå áîëåå ÷àñòûå è òåñíûå êîíòàêòû.

4.  öåëîì â Ïîëüøå íå ñóùåñòâóåò øèðîêîé ïðîãðàììû ëèòóàíèñòè÷åñêèõ èññëå-

äîâàíèé — êàæäûé öåíòð äåéñòâóåò ñàìîñòîÿòåëüíî. Íàèáîëåå äîëãîñðî÷íàÿ ïðî-

ãðàììà åñòü ðàçâå ÷òî ó À. Ðàõóáû è Õ. Ëþëåâè÷à.

5. Ïðîøëà íàó÷íàÿ ìîäà íà ýêîíîìè÷åñêèå èññëåäîâàíèÿ, çàòî ó÷åíûå çàíÿëèñü

ïîëèòè÷åñêîé èñòîðèåé, ýëèòàìè, êîíôåññèÿìè è êóëüòóðîé. Õðîìàåò — ÷òî òèïè÷íî

äëÿ íàøåé èñòîðè÷åñêîé íàóêè — èçäàíèå èñòî÷íèêîâ. Óòåøàþò áûñòðûå òåìïû èçäà-

òåëüñêèõ ðàáîò ëèòîâöåâ, à òàêæå — õîòÿ è áîëåå ìåäëåííûå — áåëîðóññêèõ èññëåäî-

âàòåëåé.

Òàêèì îáðàçîì, âèäíî, ÷òî, íåñìîòðÿ íà óêàçàííûå íåäîñòàòêè, èññëåäîâàíèÿ ïî

èñòîðèè èñòîðè÷åñêîé Ëèòâû ðàçâèâàþòñÿ â Ïîëüøå âïîëíå óñïåøíî.

97

Bardach J. Z perspektywy pó³wiecza // Bardach J. W obiektywie nauki i lustrze pamiêci (O uczonych , pisarzach i

politykach XIX i XX wieku) / Red. W. Sudnik. Warszawa, 2004. S. 393.

98

Dowgird S. Genealogia albo krótkie opisanie Wielkich Ksi¹¿¹t Litewskich i ich wielkich a mê¿nych spraw wojen-

nych, uczynione niegdyœ przez Matysa Strykowskiego, a teraz odnowione i znowu na œwiat wydane / Przez. Samuela

Dowgirda z Pogowia / Oprac. Rafa³ Witkowski i Zbys³aw Wojtkowiak. Poznañ, 2004.

99

Äîêàçàòåëüñòâîì ÷åìó ÿâëÿþòñÿ øåñòü òîìîâ ñåðèè «Ïàìÿòíèêè èñòîðèè Âîñòî÷íîé Åâðîïû» (=Monu-

menta Historica Res Gestas Europae Orientalis Illustrantia), èçäàííûõ ñîâìåñòíî ðóññêèìè è ïîëüñêèìè ó÷åíûìè

â 1995–2004 ãîäàõ: Êíèãà ñåóí÷åé 1619–1619 ãã.: Äîêóìåíòû ðàçðÿäíîãî ïðèêàçà î ïîõîäå À. Ëèñîâñêîãî

(îñåíü- çèìà 1615 ã.) / Ñîñò. À. À. Ñòàíèñëàâñêèé è äð.; Îòâ. ðåä. Á. Í. Ôëîðÿ. Ì.; Âàðøàâà, 1995 (Ïàìÿòíèêè

èñòîðèè Âîñòî÷íîé Åâðîïû. Ò. I); «Âûïèñêà èç ïîñîëüñêèõ êíèã» î ñíîøåíèÿõ Ðîññèéñêîãî ãîñóäàðñòâà ñ

Ïîëüñêî-Ëèòîâñêèì çà 1547–1572 ãã. / Ñîñò. Á. Í. Ìîðîçîâ. Ì., Âàðøàâà, 1997 (Ïàìÿòíèêè èñòîðèè

Âîñòî÷íîé Åâðîïû. Ò. II); Äîêóìåíòû Ëèâîíñêîé âîéíû: Ïîäëèííîå äåëîïðîèçâîäñòâî ïðèêàçîâ è âîåâîä

1571–1580 ãã. / Ñîñò. È. Ãðàëÿ. Ì., Âàðøàâà, 1998. (Ïàìÿòíèêè èñòîðèè Âîñòî÷íîé Åâðîïû. Ò. III);

Êðåñòîïðèâîäíàÿ êíèãà øëÿõòû Âåëèêîãî êíÿæåñòâà Ëèòîâñêîãî 1655 ã. / Ñîñò. Å. Å. Ëûêîâà, Ì. Êóëåöêèé;

Îòâ. ðåä. Á. Í. Ôëîðÿ. Ì.; Âàðøàâà, 1999. (Ïàìÿòíèêè èñòîðèè Âîñòî÷íîé Åâðîïû. Ò. IV); Ðàäçèâèëëîâñêèå

àêòû èç ñîáðàíèÿ Ðîññèéñêîé íàöèîíàëüíîé áèáëèîòåêè, ïåðâàÿ ïîëîâèíà XVI â. / Ñîñò. Ì. Ì. Êðîì; Îòâ.

ðåä. Þ. Ì. Ýñêèí. Ì.; Âàðøàâà, 2002. (Ïàìÿòíèêè èñòîðèè Âîñòî÷íîé Åâðîïû. Ò. VI); Ïîñîëüñêàÿ êíèãà ïî

ñâÿçÿì Ðîññèè ñ Ïîëüøåé (1575–1576 ãã.) / Ñîñò. Ë. Â. Ñîáîëåâ; Îòâ. ðåä. Á. Í. Ôëîðÿ è Þ. Ì. Ýñêèí. Ì.;

Âàðøàâà, 2004. (Ïàìÿòíèêè èñòîðèè Âîñòî÷íîé Åâðîïû. Ò. VII).