OCHRONA

ODGROMOWA

Pr

zepisy i normy elek

tr

yczne –

OCHRONA ODGROMO

WA

PRZEPISY I NORMY ELEKTRYCZNE

IE ochrona odgromowa 144x205.indd 1

2014-01-20 13:51:17

OCHRONA ODGROMOWA

UON 04.indd 1

14-02-19 11:16

Autor: Mgr inż. Krzysztof Wincencik

Absolwent Wydziału Elektrycznego Politechniki Krakowskiej. Obecnie pełni

funkcję dyrektora technicznego firmy DEHN Polska. Problematyką ochrony

odgromowej i przepięciowej zajmuje się od początku lat 90. XX w. Rzeczo-

znawca SEP w zakresie instalacji elektrycznych, członek Polskiego Komitetu

Ochrony Odgromowej SEP, członek Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.

Wydawca

Monika Kijok

Redaktor naczelna

Urszula Wróblewska

Redaktor prowadzący

Jarosław Wilk

Opracowanie graficzne okładki

Monika Gajewska

Koordynator produkcji

Mariusz Jezierski

Korekta

Zespół

ISBN 978-83-269-2848-2

Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

Warszawa 2014

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa,

tel. [phone], faks 22 617 60 10

Skład i łamanie: Dariusz Ziach

Druk: Zakłady Graficzne „MOMAG” SA, 97-200 Tomaszów Mazowiecki, ul. Farbiarska 28/32

tel. [phone], fax [phone]

Publikacja „Ochrona odgromowa” chroniona jest prawem autorskim. Przedruk materiałów opublikowanych

w niej – bez zgody wydawcy – jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło.

Niniejsza publikacja została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wy-

sokich kwalifikacji, wiedzy oraz doświadczenia jej twórców. Zaproponowane w niej wskazówki, porady

i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodat-

kowych, pogłębionych konsultacji. Opublikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stano-

wisko organów i urzędów państwowych.

W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych

w publikacji „Ochrona odgromowa” wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

Informujemy, że Państwa dane osobowe będą przetwarzane przez Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

z siedzibą w Warszawie, ul. Łotewska 9a, w celu realizacji niniejszego zamówienia oraz do celów marketingo-

wych – przesyłania materiałów promocyjnych dotyczących innych produktów i usług. Mają Państwo prawo do

wglądu oraz poprawiania swoich danych, a także do wyrażenia sprzeciwu wobec ich przetwarzania do celów

promocyjnych. Podanie danych jest dobrowolne. Zapewniamy, że Państwa dane nie będą przekazywane bez

Państwa wiedzy i zgody innym podmiotom.

UON 04.indd 2

14-02-19 11:16

www.elektryczneinstalacje.eu 3

Spis treści

Spis treści

Od redaktora ............................................................................................5

Okresowa kontrola urządzeń piorunochronnych

– praktyczne uwagi i wskazówki .........................................................7

Wstęp ........................................................................................................7

Przepisy i normy ......................................................................................8

Właściwa interpretacja przepisów .......................................................11

Urządzenia krytyczne ..........................................................................16

Sprawdzenie dokumentacji technicznej urządzenia

piorunochronnego ................................................................................22

Badanie urządzenia piorunochronnego ............................................23

Przykład ..................................................................................................28

Wzrost rezystancji uziemienia .............................................................29

Poprawa układu uziemienia .................................................................30

Warunki wykonywania pomiarów ......................................................31

Wykonanie dokumentacji z przeprowadzonych badań

urządzenia piorunochronnego ............................................................33

Raport z kontroli ...................................................................................34

Konserwacja LPS ..................................................................................41

Protokół z pomiarów rezystancji uziomów........................................47

Metryka urządzenia piorunochronnego ............................................48

Protokół badań urządzenia piorunochronnego ................................49

Literatura ................................................................................................50

Problemy, błędy i uchybienia spotykane w instalacjach

odgromowych .......................................................................................51

Wstęp ......................................................................................................51

Bezpieczne odstępy ...............................................................................51

Niezbędna ochrona ...............................................................................53

Środki ochrony ......................................................................................55

UON 04.indd 3

14-02-19 11:16

4

Wiedza i Praktyka

Spis treści

Rażące uchybienia .................................................................................57

Podsumowanie ......................................................................................64

Ochrona przed przepięciami – wymagania i wskazówki

montażowe ograniczników przepięć

Wstęp ......................................................................................................65

Sposób montażu ....................................................................................66

Dobór ograniczników przepięć ...........................................................73

Odporność na przepięcia dorywcze ....................................................75

Ograniczenie spadku napięcia na przewodach łączeniowych .........80

Błędy ........................................................................................................84

Oddziaływanie sił dynamicznych .......................................................85

Przewody łączeniowe ............................................................................87

Wytrzymałość zwarciowa .....................................................................88

Zabezpieczenie nadprądowe ................................................................90

Strefowa koncepcja ochrony ................................................................92

Wybór układu ochronnego ..................................................................93

Kontrola SPD .........................................................................................95

UON 04.indd 4

14-02-19 11:16

www.elektryczneinstalacje.eu 5

Od redaktora

Od redaktora

Niesprawne lub źle wykonane urządzenie piorunochronne może sta-

nowić zagrożenie dla osób przebywających w otoczeniu chronionego

obiektu. W polskich realiach niestety nie jest trudno znaleźć takie

instalacje. Sytuacji tej sprzyja pobłażliwość urzędników oraz niepre-

cyzyjne przepisy dotyczące okresowych przeglądów i konserwacji

urządzeń piorunochronnych. Zupełnie inaczej ta sytuacja wygląda

u naszych sąsiadów. W Niemczech na przykład są krajowe dodatki

normatywne szczegółowo opisujące sposób przeprowadzania pomia-

rów oraz wymagania w zakresie dokumentacji pokontrolnej urzą-

dzeń piorunochronnych. Szwajcarzy natomiast traktują urządzenie

piorunochronne jako system bezpieczeństwa pożarowego i gotowe

druki ułatwiające poprawną dokumentację z badań LPS udostępniane

są na stronach internetowych lokalnych urzędów lub oddziałów straży

pożarnej. W Polsce próżno szukać takiej pomocy.

Tym bardziej mam przyjemność przekazać w Państwa ręce publikację

przygotowaną przez specjalistę ochrony odgromowej. Został w niej

dokładnie pokazany proces prawidłowego przeprowadzania okreso-

wych kontroli urządzeń piorunochronnych. W publikacji znajdziemy

również omówione rażące uchybienia spotykane w ochronie obiek-

tów, a także materiał traktujący o ogranicznikach przepięć realizują-

cych wewnętrzną ochronę odgromową.

Zapraszam do lektury!

Jarosław Wilk

redaktor prowadzący

UON 04.indd 5

14-02-19 11:16

Zapoznaj się

z konsekwencjami zmian

– skorzystaj z przystępnego

komentarza ekspertów

Ernst & Young,

którzy we współpracy

z Ofi cyną Prawa Polskiego

przygotowali praktyczne

wydanie nowej ustawy.

11 września weszła w życie nowa ustawa

PRAWO ENERGETYCZNE

ZAMÓW JUŻ DZIŚ: tel. [phone]

Książka „Prawo energetyczne 2013. Komentarz do nowelizacji”

zawiera ujednoliconą ustawę Prawo energetyczne wraz z komenta-

rzem opisującym najnowsze zmiany przepisów.

Eksperci Ernst & Young Law wyjaśniają m.in.:
• kto może przyznawać i otrzymywać dodatek energetyczny,
• jakie przesłanki mogą być podstawą do wstrzymania dostaw

energii elektrycznej lub paliwa gazowego,

• jak zmieniły się zasady przyłączania mikroinstalacji do sieci

elektroenergetycznej.

SPIS TREŚCI

Eksperci odpowiadają na pytania Czytelników ................................. str. 3

Okresowa kontrola urządzeń piorunochronnych

– praktyczne uwagi i wskazówki, cz. 1

Przepisy i normy ............................................................................................ O 40/03

Właściwa interpretacja przepisów ............................................................... O 40/06

Wytyczne dotyczące przeglądu LPS ............................................................ O 40/15

Sprawdzanie dokumentacji technicznej ..................................................... O 40/20

Błędy popełniane przy ochronie dużych obiektów, cz. 1

Przyczyny błędów w ochronie ................................................................... B 13/02

Specyfikacja istotnych warunków zamówienia (SIWZ) ........................... B 13/07

Przykład wymagań zapisanych w SIWZ ..................................................... B 13/08

Pomiary rezystancji izolacji w praktyce elektryka

Zależność rezystancji od warunków otoczenia ......................................... P 32/03

Wytyczna dla pomiarów ............................................................................... P 32/06

Obwody oświetleniowe ................................................................................. P 32/07

Przyrządy do pomiaru rezystancji izolacji ................................................. P 32/12

Błędy w pomiarach ........................................................................................ P 32/15

Ochrona przed przepięciami – wymagania i wskazówki

montażowe ograniczników przepięć, cz. 2

Przewody łączeniowe ................................................................................... O 39/02

Wytrzymałość zwarciowa ............................................................................ O 39/04

Zabezpieczenie nadprądowe ....................................................................... O 39/05

Strefowa koncepcja ochrony ....................................................................... O 39/08

Wybór układu ochronnego ......................................................................... O 39/09

Kontrola SPD ................................................................................................ O 39/11

Bilans mocy dla obiektów przemysłowych i użyteczności publicznej

Wymagania dotyczące bilansowania mocy ............................................... B 14/03

Interpretacja pojęć ........................................................................................ B 14/04

Metody bilansowania mocy ......................................................................... B 14/06

Przykładowe obliczenia ................................................................................ B 14/12

Przyłączenie instalacji elektrycznej do sieci

ETAP 1 – Warunki przyłączenia P 33/02

ETAP 2 – Umowa przyłączenia – zawarcie umowy P 33/07

ETAP 3 – Realizacja umowy o przyłączenie P 33/08

ETAP 4 – Zawarcie umowy o świadczeniu usług dystrybucji

energii elektrycznej ....................................................................................... P 33/09

11 września 2013 r. weszła w życie nowa ustawa

UON 04.indd 6

14-02-19 11:16

www.elektryczneinstalacje.eu 7

Okresowa kontrola urządzeń piorunochronnych

Okresowa kontrola urządzeń

piorunochronnych – praktyczne

uwagi i wskazówki

Obowiązkiem nałożonym na właściciela lub zarządcę budynku wy-

nikającym z ustawy Prawo Budowlane, jest użytkowanie budynku

zgodnie z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska.

Niezbędne jest utrzymywanie budynku w należytym stanie technicz-

nym i  estetycznym, a  także poddawanie, w  czasie jego użytkowa-

nia, okresowym kontrolom. Mają one polegać na sprawdzeniu stanu

sprawności technicznej i wartości użytkowej całego budynku, estetyki

budynku oraz jego otoczenia. Jednym z  elementów podlegających

okresowym kontrolom jest urządzenie piorunochronne.

Wstęp

Jeden z elementów wyposażenia budynku może służyć wyposażenia

budynku jest element do ochrony przed skutkami wyładowania pio-

runowego. W zależności od źródła informacji (rozporządzenie, norma)

może on być nazywany:

1. Instalacja piorunochronna – zespół elementów konstrukcyjnych

budynku i elementów zainstalowanych na budynku, odpowiednio

połączonych, wykorzystywanych do ochrony odgromowej [1].

2. Urządzenie piorunochronne (LPS) – kompletne urządzenie sto-

sowane do redukcji szkód fizycznych przy wyładowaniach pioru-

nowych w obiekt [2].

Kompletne urządzenie piorunochronne to nie tylko część zewnętrz-

na (odpowiadająca definicji instalacji piorunochronnej ) składająca

się ze zwodów, przewodów odprowadzających i uziomów, ale także

wewnętrzne urządzenie piorunochronne. Składa się ono z pioruno-

11 września 2013 r. weszła w życie nowa ustawa

UON 04.indd 7

14-02-19 11:16

8

Wiedza i Praktyka

Okresowa kontrola urządzeń piorunochronnych

chronnych połączeń wyrównawczych i/lub elektrycznego odizolowa-

nia zewnętrznego LPS.

Nie ma urządzeń ani metod, które mogłyby zmodyfikować natu-

ralne zjawiska pogodowe w stopniu umożliwiającym zapobiega-

nie wyładowaniom piorunowym. Trafienia piorunowe w obiekty

lub w pobliżu obiektów (albo w przyłączone do nich linie) są groź-

ne dla ludzi, dla obiektów z ich zawartością i instalacjami oraz

dla samych linii. System ochrony odgromowej nie gwarantuje

absolutnej ochrony budowli, osób lub obiektów ale prawidłowo

zapro jektowany, wykonany i konserwowany obniża znacznie ry-

zyko wystąpienia szkód spowodowanych przez pioruny. Dlatego

ważne jest, aby nasze urządzenie piorunochronne było właściwie

utrzymywane i podlegało okresowej kontroli.

Przepisy i normy

Przeprowadzone kontrole, prace konserwacyjne i naprawcze winny

być ewidencjonowane, a dokumenty z tym związane dołączone do do-

kumentacji obiektu. W tym zakresie rozporządzenie [1] stanowi, że:

dokumentacja użytkowania oznacza – dokumentację odbioru budyn-

ku wraz z książką obiektu budowlanego, kopiami imiennych przydzia-

łów lokali, protokołami zdawczo-odbiorczymi lokali, umowami najmu

lokali, protokołami pomiaru powierzchni użytkowej lokali, dokumen-

tacją eksploatacyjną oraz protokołami okresowych kontroli stanu tech-

nicznego, opiniami technicznymi i ekspertyzami dotyczącymi budyn-

ku, dokumentację eksploatacyjną, w tym również metrykę instalacji

piorunochronnej,….

Natomiast w rozdziale 16 rozporządzenia znalazły się zapisy do-

tyczące utrzymania urządzania piorunochronnego w  należytym

stanie.

UON 04.indd 8

14-02-19 11:16

www.elektryczneinstalacje.eu 9

Okresowa kontrola urządzeń piorunochronnych

§ 56 

Obowiązek zapewnienia właściwego stanu technicznego instalacji

piorunochronnej i ochrony wewnętrznej budynku obciąża właści-

ciela budynku.

§ 57 

Do obowiązków właściciela budynku w zakresie utrzymania właści-

wego stanu technicznego instalacji piorunochronnej należy:

1) badanie tej instalacji w szczególności w zakresie stanu sprawności

połączeń, osprzętu, zabezpieczeń od korozji oraz uziemienia,

2) zapewnienie realizacji napraw i wymian przez osoby posiadają-

ce kwalifikacje zawodowe wymagane przy świadczeniu usług oraz

wykonywaniu napraw lub dozoru nad eksploatacją urządzeń i insta-

lacji elektrycznych,

3) zapewnienie nadzoru nad realizacją robót konserwacyjnych, na-

praw i wymian,

4) zapewnienie realizacji zaleceń pokontrolnych wydawanych przez

upoważnione organy,

5) w razie zagrożenia życia lub zdrowia użytkowników albo środo-

wiska lub mienia – przeprowadzenie kontroli stanu technicznego

tej instalacji.

W zakresie kontroli okresowej prawo budowlane [3]

w art. 62. 1. nakazuje, że:

Obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane

przez właściciela lub zarządcę kontroli: (…)

2) okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzeniu

stanu technicznego i przydatności do użytkowania obiektu bu-

dowlanego, estetyki obiektu budowlanego oraz jego otoczenia;

kontrolą tą powinno być objęte również badanie instalacji elek-

trycznej i piorunochronnej  zakresie stanu sprawności połączeń,

osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności

izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów;

UON 04.indd 9

14-02-19 11:16

OCHRONA

ODGROMOWA

Pr

zepisy i normy elek

tr

yczne –

OCHRONA ODGROMO

WA

PRZEPISY I NORMY ELEKTRYCZNE

IE ochrona odgromowa 144x205.indd 1

2014-01-20 13:51:17