JAK SIĘ ROZWIJAĆ
I DOBRZE ŻYĆ? –
konwersatorium, cz. 1:
Świat wartości i cnót etycznych
SPRAWY ORGANIZACYJNE
„JAK SIĘ ROZWIJAĆ I DOBRZE ŻYĆ?” - konwersatorium
• 2 x 5h zajęć (cz. 1 – Świat wartości, cnót i dylematów etycznych,
cz. 2 – Drogowskazy rozwoju)
• Cele konwersatorium:
• uporządkowanie refleksji aksjologicznej
• zachęcenie do refleksji nad celem i kierunkami rozwoju
osobistego
• pogłębienie refleksji nad własnym rozwojem
• Zaliczenie – test jednokrotnego wyboru
• Zachęcam do skorzystania z lektur (teczka + WU)
Zaczynamy
Film dokumentalny Marcela Łozińskiego z 1974 / 1998 roku
Miejsce na zdjęcie
Obramowanie: 1,5pkt, kolor: czarny, tekst 2, jaśniejszy -35%
Jak się rozwijać i dobrze żyć?
Jaki jest świat wartości bohaterki tego dokumentu?
Jakie wartości Twoim zdaniem odgrywają istotną rolę
w życiu bohaterki?
Czy są wśród nich wartości wiodące? Jakie?
Czy w świecie bohaterki widoczny jest konflikt
wartości?
Które z wymienionych wartości bohaterka dokumentu
zaktualizowała?
Miejsce
na zdjęcie
Obramowanie: 1,5pkt,
kolor: czarny, tekst 2,
jaśniejszy -35%
Etyka i moralność
ETYKA
MORALNOŚĆ
Etyka i moralność
REFLEKSJA
NAZYWANIE
PORZĄDEK
PRAKTYKA
NAWYKI
CHAOS
Etyka i moralność
ETYKA
PSYCHOLOGA
(obowiązki
etyczne)
MORALNOŚĆ
PSYCHOLOGA
(powinności
moralne)
Wartości, normy i oceny etyczne
wartość
norma
ocena
Wartości, normy i oceny etyczne
• cenna, godna pożądania
• cel dążeń
• przedmiot troski
wartość
norma
ocena
Wartości, normy i oceny etyczne
• cenna, godna pożądania
• cel dążeń
• przedmiot troski
wartość
• forma wpływu na czyjeś zachowanie,
pogląd, postawę (nakaz lub zakaz)
• ma przeważnie charakter językowy
norma
ocena
Wartości, normy i oceny etyczne
• cenna, godna pożądania
• cel dążeń
• przedmiot troski
wartość
• forma wpływu na czyjeś zachowanie,
pogląd, postawę (nakaz lub zakaz)
• ma przeważnie charakter językowy
norma
• wyraz aprobaty lub dezaprobaty
• werbalny lub pozawerbalny
• reakcja na normę etyczną
ocena
Wartości, normy i oceny etyczne
wartość
norma
ocena
Dylematy etyczne
DOBRO
ZŁO
DOBRO
DOBRO
Dylematy etyczne - przykłady
DOBRO
DOBRO
Przypadek Anny Radosz:
27 lat, szósty miesiąc ciąży, czerniak złośliwy.
Dylemat etyczny - struktura
• Konflikt dwóch równoważnych racji (wartości, norm)
• Wybór jednej oznacza utratę drugiej
• Wybór jest konieczny
DOBRO
DOBRO
Dylematy etyczne – jak rozwiązywać?
BUDOWANIE
SŁOWNIKA (refleksja
ukierunkowana
praktycznie)
BUDOWANIE
PRAKTYCZNYCH
NARZĘDZI
(budowanie relacji)
Świat cnót etycznych
Czy młotek może być cnotliwy?
Świat cnót etycznych
• Cnota (gr. arete): sprawność, kunszt, dobre spełnianie funkcji;
trwała dyspozycja do dobrego zachowania.
• Cnota - pojęcie elitarne i egalitarne:
• tworzy określoną obyczajowość (zalety charakteru)
• jest podstawą etyki uniwersalnej jako ideał wychowawczy.
• Cnota – pojęcie elitarne i egalitarne:
• określa wymagania, jakim należy sprostać, by nasza pozycja
społeczna wspierała się na czymś więcej niż tylko sile czy
przewadze ekonomicznej.
• wyznacza idealny horyzont moralności opartej na
teleologicznej koncepcji człowieczeństwa (silny związek etyki
z metafizyką i antropologią).
Świat cnót etycznych - alegoria zaprzęgu
Świat cnót etycznych - Platon
roztropność
umiarkowanie, męstwo
sprawiedliwość
Świat cnót etycznych - Platon
• umiejętnie dobiera środki tak, aby najlepiej
prowadziły do zamierzonego celu.
• sprawnie rozumuje, przewiduje i rozważa.
• obdarzony cnotą kierowniczą
Człowiek roztropny
• panuje nad sobą
• zachowuje miarę i równowagę w sferze ludzkich
pożądań.
• cnoty pochodne: łagodność i pokora.
Człowiek
umiarkowany
• mężny
• zachowuje miarę i równowagę w sferze ludzkiej
impulsywności.
• cnoty pochodne: wielkoduszność,
wspaniałomyślność
Człowiek dzielny
• odnajduje słuszną miarę w postępowaniu
• harmonijnie łączy w sobie trzy części duszy:
rozumną, impulsywną i pożądliwą
Człowiek
sprawiedliwy
INNE KATALOGI CNÓT
CNOTY TEOLOGALNE - CHRZEŚCIJAŃSTWO
• Wiara
• Nadzieja
• Miłość
INNE KATALOGI CNÓT
CNOTY OBYWATELA DEMOKRATY (MARIA OSSOWSKA)
• Aspiracje perfekcjonistyczne
• Otwartość umysłu
• Dyscyplina wewnętrzna
• Tolerancja
• Aktywność
• Odwaga cywilna
• Uczciwość intelektualna
• Krytycyzm
• Odpowiedzialność za słowo
• Uspołecznienie (służba, współdziałanie, empatia)
• Zachowanie honorowe
• Wrażliwość estetyczna
• Poczucie humoru
INNE KATALOGI CNÓT
CNOTY W PSYCHOLOGII POZYTYWNEJ (EWA TRZEBIŃSKA)
• Przebaczanie
• Wdzięczność
• Duchowość
• Mądrość
• Miłość
• Inteligencja emocjonalna
• Poczucie sensu
• Nadzieja
• Poczucie własnej wartości
• Poczucie własnej skuteczności
• Poczucie własnej kontroli
• Pokora
INNE KATALOGI CNÓT
• Odpowiedzialność
• Ambicja
• Prawdomówność
• Uczciwość
• Dobrotliwość
• Delikatność
• Szczodrość
• Czystość
• Współczucie
• Pewność
• Roztropność
• Odwaga
• Twórczość
• Ciekawość
• Stałość
• Niezależność
• Zdecydowanie
• Przejrzystość
• Przyjazność
• Opanowanie
• Elastyczność
• Wdzięk
• Pomocność
• Entuzjazm
• Skromność
• Witalność
• Optymizm
• Cierpliwość
• Spokój
• Spolegliwość
• Szacunek
• Zaufanie
• Godność
• Usłużność
• Takt
• Pojętność
• Zaradność
• Posłuszeństwo
• Pobożność
• Prostolinijność
• Uprzejmość
• Oszczędność
• Punktualność
• Pracowitość
• Wspaniałomyślność
• Wytrwałość
• Pilność
• Powaga
• Surowość
• Gościnność
• Samotność
• Towarzyskość
• Wierność
• Opiekuńczość
• Spontaniczność
• Refleksyjność
• Poświęcenie
• Obowiązkowość
• Umiar
• Błyskotliwość
• Łaskawość
• Ostrożność
• ……
Piramida cnót Olivera Sacksa
• Neurolog angielski, od 1966 roku
nowojorczyk
• Przez 4 lata (1960-64) przemierzał na
motorze Stany Zjednoczone, był
członkiem Hell Angels
• Ekscentryk, samotnik
• Autor bestsellerowych książek:
Przebudzenia, Mężczyzna, który
pomylił swoją żonę z kapeluszem
Piramida cnót Olivera Sacksa
"Osiemdziesiąt! Trudno mi w to
uwierzyć, często czuję, jakby życie miało
się dopiero rozpocząć. Mój ojciec, który
żył 94 lata, mówił, że po 80. urodzinach
nadeszły jedne z najprzyjemniejszych lat
życia".
- lipiec 2013 roku
źródło: Gazeta Wyborcza, 22.02.2015
Piramida cnót Olivera Sacksa
Jeszcze miesiąc temu czułem, że jestem w dobrej
kondycji. Ale wyczerpałem swój limit szczęścia - kilka tygodni
temu dowiedziałem się, że mam liczne przerzuty do wątroby.
Nie, jeszcze nie skończyłem z życiem. Wprost przeciwnie,
czuję, że intensywnie żyję. W czasie, który mi pozostaje, chcę
pogłębić moje przyjaźnie, pożegnać się z tymi, których kocham,
jeszcze więcej pisać i podróżować, jeśli będę miał siły.
Nie mam teraz czasu na nic zbędnego. Muszę się skupić
na sobie, mojej pracy i moich znajomych. Już nie będę oglądać
nocnych wiadomości TV. Nie będę zwracał uwagi na politykę czy
spory w sprawie globalnego ocieplenia. To nie obojętność, wciąż
głęboko przejmuję się Bliskim Wschodem, globalnym ociepleniem
czy rosnącymi nierównościami, ale to już nie moja sprawa; to
należy do przyszłości.
Nie mogę udawać, że nie czuję strachu. Jednak moim
dominującym uczuciem jest wdzięczność. Kochałem i byłem
kochany. Wiele otrzymałem i sam wiele dałem w zamian. Przede
wszystkim byłem czującą istotą, myślącym zwierzęciem na tej
pięknej planecie i to samo w sobie było ogromnym przywilejem i
przygodą.
Piramida cnót Olivera Sacksa
?
?
?
Osobista piramida cnót
?
?
?
Etyka cnoty - cele
wg Magdaleny Środy i Pawła Śpiewaka:
Miejsce
na zdjęcie
Obramowanie: 1,5pkt,
kolor: czarny, tekst 2,
jaśniejszy -35%
„Życie w cnocie ma na celu przede wszystkim
budowanie w bezmiarze chaosu, okrucieństwa i
głupoty, w świecie przemijania i niepewności,
wyraźnego obszaru ładu i sensu” (M. Środa)
Etyka cnoty - praktyka
wg Magdaleny Środy i Pawła Śpiewaka:
• Etyka cnoty wymaga mistrza (wzorca
osobowego), a nie sztywnych, rygorystycznych
zaleceń.
• Nie chodzi o bierne naśladowanie. Etyka cnoty
promuje przejście od teorii do praktyki, wspiera
wysiłek i rozwój jednostki. Greckie askesis
oznacza właśnie ćwiczenie.
• Ocena cnotliwości człowieka dokonuje się nie
tylko poprzez obserwację jego zachowań, lecz
również przez wgląd w jego harmonię
wewnętrzną.
Miejsce
na zdjęcie
Obramowanie: 1,5pkt,
kolor: czarny, tekst 2,
jaśniejszy -35%
Etyka cnoty – drogą środka
wg Magdaleny Środy i Pawła Śpiewaka:
Miejsce
na zdjęcie
Obramowanie: 1,5pkt,
kolor: czarny, tekst 2,
jaśniejszy -35%
„Prawa moralne i obowiązki są tylko
nieosobowymi surogatami cnót” (Max Scheler).
Etyka cnoty:
• wolna od dogmatyzmu i kodeksowości;
• pozbawiona dowolności i skrajnego
subiektywizmu.
Etyka cnót podsuwa model postępowania i
zaleca widzieć siebie w perspektywie wymagań,
jakie nakłada na nas życie dobre.
Dziękuję za uwagę