Józef Bohdan Zaleski: Wybór poezyj

Wczesny program Zaleskiego:

Wśród wierszy Bohdana Zaleskiego powstałych do 1830 roku, obok rycersko- kozackich dum

o charakterze narracyjnym znajdują się też utwory liryczno- refleksyjne, wzorowane na

ukraińskich pieśniach ludowych, mające znamię programowych wypowiedzi autora.

W wierszach tych wizja świata przedstawionego wynika z kreacji podmiotu lirycznego.

Podmiot mówiący w różnych wierszach będący jednocześnie bohaterem lirycznym

charakteryzowany jest jako: tęskny, czuły śpiewak i poeta.

Nakreślony w wierszach poeta ma oblicze podwójne. Z jednej strony jest wesołym

śpiewakiem głoszącym radość i urodę świata, lub czułym marzycielem rozpamiętującym

własną, szczęśliwa przeszłość, z drugiej- jest osobowością nieszczęśliwą, pełną rozterek

i tęsknot za utraconą bezpowrotnie przeszłością, co zbliża go w pewien sposób do tradycji

sentymentalnej.

Tworząc symbol poety narodowego posłużył się Zaleski trzema symbolami, które określają

„ja” liryczne jego wierszy:

1. Postać ukraińskiego barda- Bojana. Ten ludowy wzorzec poety opiewającego dzieje

przodków odpowiadał Zaleskiemu, usiłującemu zachować w swoich utworach klimat

i stylistykę dum ukraińskich. Jako pisarz doby romantyzmu pragnął wyrazić swój

związek z rodzinnym regionem i historią Ukrainy. Uważał się za następcę

i spadkobiercę Bojana.

2. Symbol ptaka- skowronka czy słowika, małego, wdzięcznego śpiewaka sławiącego

urodę świata natury. Wybór skowronka jako symbolu poetyckiego świadczył

o przyjęciu postawy pokornej, parakletejskiej, w której wyrzeczenie się buntu

i poddanie się wyrokom boskim w ufności i prostocie serca stawało się służbą bożą na

ziemi.

3. Ufny i daleki od buntu bohater o niewinności dziecka. Widoczne są tu związki

z Schillerem, który traktuje dziecko jako byt o czystej nieskazitelnej naturze.

Naiwność i prostota są cechą geniuszu. Świat podobnie jak człowiek dojrzały utracił

swoje dzieciństwo bezpowrotnie. Jedyną szansą jest wypracowanie przez artystę

dziecięco- naiwnego sposobu widzenia i odczuwania świata. Do utraconego raju

dzieciństwa nie ma innej drogi jak tylko przez poezję. Poetycka wizja Ukrainy

wyłaniająca się z wierszy Zaleskiego zrodziła się z próby przywołania utraconego raju

dzieciństwa. Arkadyjski obraz kraju lat dzieciństwa stanowi poetyckie przeniesienie

do miejsc utraconych jak również stanowi pewien sposób oglądania tych miejsc

z perspektywy dziecka. Podmiot poetycki uzyskuje cechy łączące naturalną naiwność

dziecięcą z wrażliwością wychowanka ziemi ukraińskiej, syna stepu, spadkobiercy

ukraińskiej pieśni, poszukującego natchnienia w zachowanych w pamięci śladach

dzieciństwa.

W tak zaproponowanym wzorcu poety narodowego stapiają się dwie tendencje:

sentymentalna i romantyczna. O ich ścieraniu się można mówić, gdy Bojan narodowy

wieszcz, zjawia się obok skowronka, czułego i tęsknego marzyciela.

Zetknięcie się tych dwóch tradycji znalazło swoje odzwierciedlenie także w wizji świata

przedstawionego. Zaleski przedstawia swoją realizacje mitu arkadyjskiego. Arkadyjską krainą

szczęścia poety jest oczywiście Ukraina. Jest to świat zamierzchłej, rycerskie przeszłości,

pełen chwały i baśniowego uroku, a także świat przyjaznej natury, kraina głębokich,

tajemniczych więzi między człowiekiem a przyrodą.

Opromieniony wizją historyzm, a także inspirująca wyobraźnię egzotyka pejzaży i dziejów

ukraińskich czyniły tę wizje romantyczną.

Sięgając do dumy, wychodził Zaleski naprzeciw romantycznym dążeniom do

nierespektowania klasycznych norm gatunkowych, a jednocześnie przejmował tendencje

sentymentalnej poetyki, którą duma była związana. Cechy tej poetyki zaznaczają się w

środkach językowych i doborze leksyki. Słowa kluczowe „serce” i „łzy”, którymi poeci

sentymentalni oznaczali czułego człowieka i jego serdeczny stosunek do świata u Zaleskiego

mają podobne znaczenie. Jednocześnie chcąc się zbliżyć do ludowych sposobów tworzenia,

przestrzega poeta prostoty i szczerości wypowiedzi, chętnie stosuje powtórzenia i refreny,

uzyskując efekt melodyjności.

Sięgnięcie do motywów folklorystycznych stanowi w poezji Zaleskiego punkt, w którym

sentymentalna poetyka styka się z tradycją ludową i jest to droga, którą poeta wkroczył w

romantyzm.

Innowacją w stosunku do sentymentalnych form przedstawiania było wprowadzenie przez

Zaleskiego nazw z obszaru ukraińskiego oraz regionalizmów.

Mówiło się o nim, że jest poetą barw i światła, a ruch, dźwięk i melodyjność stanowią główną

zasadę organizacji jego wypowiedzi poetyckiej. W jego wierszach było wiele kolorów,

których różnorodność wzbogaca plastycznie pejzaż i daje złudzenie zmienności.

Związany był z nurtem melicznym sylabotonizmu, wywodzącym się z folkloru, ze śpiewnej

poezji ludowej. Z rytmów ludowych trocheiczno- amfibrachicznych czerpał inspirację dla

wyrażenia własnej, lirycznej refleksji romantycznego poety.

Sentymentalny romantyk

Zaleski był romantykiem, który dopracował się własnej koncepcji romantyzmu

sentymentalnego. Realizował jedynie te postulaty romantyzmu, które nie przekreślały jego

poetyckiej wizji świata: harmonijnego, opartego na serdecznym współistnieniu człowieka

z naturą. Kozackich bohaterów jego dum cechowała swoista idealizacja. Chętnie opisywał

Zaleski zwycięskie bitwy, łagodził krwawe obrazy i dołączał pełne optymistycznego

dydaktyzmu przesłania mówiące o chwalebności śmierci rycerskiej.

Poetycki program Bohdana Zaleskiego różnił się od modelu romantyzmu młodego

Mickiewicza, ale także od modelów tworzonych przez poetów pochodzących z Ukrainy:

Seweryna Goszczyńskiego, i Antoniego Malczewskiego.

Goszczyński widział Ukrainę w krwawych barwach walk i nie potrafił zrozumieć

załagodzenia dziejów Ukrainy, jakiego dopuścił się Zaleski.

Malczewski preferował pesymistyczną wizję, w której pojmowanie historii jako procesu

nieodwracalnego wiodło do wniosku, że niemożliwe jest ocalenie ludzkich wartości

wypracowanych przez pokolenia. Dla poezji Zaleskiego charakterystyczny był optymistyczny

prowidencjalizm połączony z poczuciem misji, jaką poeta romantyczny winien wypełniać

z pokorą wobec Boga i narodu.

Milczenie poetyckie w pierwszych latach emigracyjnych jak i krąg pytań rysujący się

w pierwszych napisanych poza krajem utworach skłoniły Zaleskiego do przyjęcia pokornej

postawy człowieka mającego nadzieje na przetrwanie i odnowę jednostki i społeczności.

Próby kontynuacji programu:

Oprócz realizowanego wcześniej tematu ukraińskiego, na emigracji podjął Zaleski również

tematykę religijną. Około roku 1840 powstały wiersze pozostające w jakiś sposób w kręgu

oddziaływań i związków z ukraińską dumą i pieśnią ludową, a równolegle pisał Zaleski

hymny dewocyjne oraz religijną sielankę (Przenajświętsza Rodzina). Zarazem usiłował

realizować romantyczny model poezji wieszczej. Pogodny i idylliczny świat pozostał

przedmiotem jego dążeń i fascynacji. Kontynuował na emigracji tematykę narodową

w historyczno- rycerskich dumach oraz lirycznych dumkach o proweniencji ludowej pieśni.

W historycznych dumach faworyzowanymi tematami były tryumfalne zwycięstwa oręża

słowiańskiego, radosne śpiewy zwycięzców, dzielność kozackich bohaterów, hetmanów

i rycerzy.

Dumki natomiast, stanowią wiersze stylizowane na ludowe pieśni, będącego obrazkami

z życia ludu ukraińskiego. Obraz świata w tych utworach budowany jest poprzez relacje

bohaterów posiadających swój pierwowzór w tradycji ludowej, a jednocześnie spełniających

funkcje podmiotu mówiącego.

Właściwym centrum tematycznym dla wszystkich wierszy jest skala wzruszeń

i wewnętrznych doznań bohaterów, które pragną oni wyrazić w pieśniach. Pieśń świadczy

o związkach z tradycją idyllizmu.

Idylliczność opisania świata cechuje także niektóre utwory o tematyce religijnej. Temat

religijnej sielanki Przenajświętsza Rodzina określają: ewangeliczne ubóstwo, klimat

pobożnego ładu i chrześcijańskiej dobroci.

Późna twórczość:

Zaleski zmienił charakter swojej poezji pod wpływem wydarzeń politycznych i społecznych

( głównie powstania styczniowego).

Odtąd jego twórczość zaczyna spełniać funkcję posłanniczą. Pogłębiający się ton religijny,

ograniczający twórczość Zaleskiego oraz świadome odchodzenie od tematyki świeckiej

świadczą o dokonujących się zmianach w programie poetyckim poety.

Polistopadowe przewartościowanie programu u Zaleskiego polegało na włączeniu poezji

w kontekst nowych, religijnych i mesjanistycznych teorii dziejów.

Poetyckim rozrachunkiem z dotychczasową drogą twórczą staje się dla Zaleskiego wiersz

Duch od stepu.

Podmiotem lirycznym staje się duch poety, będący obserwatorem świata i dokonujący oceny

przeszłości i przyszłości.

Dzieje świata przedstawione są jako wizja senna poety i splatają się z poetycka, mistyczną

autobiografią, która również traktowana jest jako senne widzenie.

Umityczniona w utworze Ukraina jest tożsama z rajem.

Eksponowany jest element pokory. Poezja i życie są aktem łaski Boga, a pojawiająca się

u człowieka pycha jest błędem i prowadzi do zguby.

Zaleski wyróżnia dwa źródła poetyckiej inspiracji. Jednym jest Ukraina- matka, mityczna siła

zsyłająca natchnienie. Drugim stała się wiara, jako szansa otwierająca nowe, zaczarowane

światy poezji, przeciwstawione rzeczywistości emigracyjnej.

W koncepcji poetyckiego „ja” nowym elementem jest postawa wybaczająca światu i służebna

praca poety „robotnika w mogilniku” i czarnoksiężnika odczytującego znaki natury.

Kiedy Zaleski chce pokazać świat idealny odnosi się do koncepcji snu

(Sen- Drzewo- Wieszcze).

Wyraźnie rysują się wspólne punkty zbliżające poezję Zaleskiego do koncepcji

Mickiewiczowskiego mesjanizmu.

Zaleski podkreślał wieczną młodzieńczość Słowiańszczyzny, podobnie jak Mickiewicz

krytykował zafascynowanie cywilizacją, postępem i techniką, które stały się przyczyną

kryzysu moralnego społeczeństwa.

Zwrócił się ku tematyce współczesności, w której pojawiają się motywy nieszczęścia narodu.

Wiersze pochodzące z lat 1860- 1865 uległy specyficznemu przewartościowaniu.

Sentymentalna czułość stała się miłością bolesną. Rzeczywistość doczesna traktowana jest

jako etap przejściowy, jako konieczna faz zła i cierpień, które umożliwiają odkupienie.

Cierpienie zyskuje sens potrzebnej ofiary.

Ta wizja rzeczywistości, zarysowana w późnej twórczości Zaleskiego wyraźnie różni się od

Mickiewiczowskiego mesjanizmu czynu.

W wierszach z lat sześćdziesiątych pojawiają się również silne akcenty antycarskie

i przekonanie o słuszności walki zbrojnej. Poeta ze zbrojnym powstaniem wiązał nadzieje na

odmianę losu narodu. W najistotniejszych sprawach i dla niego czyn był nośnikiem nadziei.

Polskę przedstawiał jako naród męczeński, mający przynieść światu wybawienie.

Pojawia się również w późnych wierszach Zaleskiego koncepcja osobowego przywódcy

narodu (poety śpiewaka ludu), zbieżna z mesjanistyczną idea charyzmatycznego

przywództwa.

Upadek postania styczniowego załamał nadzieje na odkupienie i wyzwolenie narodu.

Z biegiem lat w poezji Zaleskiego pojawiają się akcenty pesymistyczne, przychodzi

świadomość złudzeń i żal wynikający z niemożności wyśpiewania pieśni bojańskiej, będącej

hymnem na część nadchodzącej wolności.

Dzieje sławy:

Seweryn Goszczyński za największy walor poezji Zaleskiego uznał fakt, że jego dumy

zmieniły się w pieśni narodowe. Wspominał o pokrewieństwie poety z poezją Brodzińskiego,

podkreślając jednocześnie jego samodzielny talent. Krytykował jednak późniejszą twórczość

Zaleskiego, wytykając poecie bierność postawy i mylnie skierowaną pobożność.

Michał Grabowski doceniał wczesny dorobek Zaleskiego, ale oczekiwał również, że poeta

zdoła uczynić z poezji gminnej podstawę, na której zbuduje sztukę, gdzie znajdzie swój wyraz

idea kozaczyzny zindywidualizowana w poezji i zuniwersalizowana w zespole symboli

określających sztukę współczesną.

Julian Ursyn Niemcewicz zestawił w swoim Dzienniku nazwiska Mickiewicza i Zaleskiego,

uznając ich za najwybitniejszych polskich poetów.

Tomiki Zaleskiego chwalił Mickiewicz, Witwicki, Karol Różycki, Lucjan Siemieński

Wśród niewielu negatywnych opinii wyrażonych na temat późnej twórczości Zaleskiego

znalazł się głos Juliusza Słowackiego, który zaatakował religijno- ideową stronę poezji.

Wytykał Zaleskiemu nieporadności gramatyczne i ubóstwo myśli.

Piotr Chmielowski polemizował z romantyczną koncepcją natchnienia i krytykował poezje

religijne Zaleskiego.

Dzieje wydań

Pierwszy zbiorek Poezyj Józefa Bohdana Zaleskiego ukazał się w Wilnie (w Księgarni

J. Zawadzkiego) w 1838 roku.

W tym samym roku księgarz Jabłoński wydał również Poezje Zaleskiego.

Pierwszymi edycjami, w których przygotowaniu brał udział Zaleski były Poezija wydana

w Paryżu oraz edycja poznańska.

Poezje wydane przez Raczyńskiego w latach 1841- 1842 objęły cały dorobek Zaleskiego z lat

1836- 1840.

Następne tomy ogłosił księgarz Bolesław Maurycy Wolff w latach 1851- 1852, z czego I- II

tomy były bezprawnym przedrukiem, a tomy III- IV wydano za aprobatą poety.

Kolejna edycja wyszła z oficyny Jana Konstantego Żupańskiego, pod znaczącym tytułem

Wiersze oratorium(1866).

W 1877 roku ukazało się zbiorowe wydanie poezji Zaleskiego, przygotowywane w dwóch

wersjach, dla Galicji- Pisma, t. I-IV i dla zaboru rosyjskiego- Poezje, t. I-IV.

Wydania pośmiertne:

Dzieła pośmiertne, t. I-II, Kraków 1891, wyd. II 1899.

Wybór poezyj, Warszawa 1909

Wybór poezyj, Kraków 1921, wyd. II 1925

Pieśni gęślarskie serbskie. Car Łazarz, czyli bój kosowski, Warszawa 1909, 1936, 1947.

Utwory:

Dumka Hetmana Kosińskiego (1822)

Dumka ta została oparta na ukraińskiej pieśni ludowej Jechał Kozak za Dunaj.

Postaci Hetmana i przywódcy powstania kozackiego, Krzysztofa Kosińskiego nadał poeta

cechy rycerza polskiego, zachowując w dumce jedynie ukraińskie i kozackie tło.

Podmiot wzywa do odsieczy Czehryna zaatakowanego przez wojska tatarskie, opisuje swoje

pożegnanie z ukochaną oraz prosi Boga o łaskę mająca uchronić jego i innych towarzyszy

broni przed strachem i śmiercią.

Śpiew poety (1823)

Jest to credo poetyckie Zaleskiego, poemat programowy, określający rodzaj własnej

twórczości i jej charakter uczuciowy. Utrzymany w tonie żartobliwym, stylu obfitującym w

liczne spieszczenia, stał się manifestem poetyckim, w którym Zaleski zawarł swe poglądy na

rozumienie roli poety i poezji w społeczeństwie.

Podmiot mówiący, będący jednocześnie bohaterem lirycznym charakteryzowany jest jako

tęskny, czuły śpiewak, poeta, opiewający świat ideału, kraj lat dziecinnych.

Wiersz pełni funkcję terapeutyczną, kojącą tragizm człowieka współczesnego. Pełen jest

sielskich obrazków: łany zboża płonące w słońcu, zielone doliny, gaje pełne kwiatów

i ptaków.

Podmiot opisuje stany ducha, takie jak wzruszenie, zachwyt i radość oraz pozostawia nadzieję

na szczęście niebieskie po śmierci dla wszystkich chrześcijan.

Dumka Mazepy (1824)

Podmiotem lirycznym wiersza jest Mazepa, właściwie Jan Kołodyński- młody, piękny

i śmiały kozak, pochodzący z bogatej rodziny, o nieco dzikim charakterze. Kochał Polki nie

lubił Polaków, śpiewał przy torbanie i tęsknił za wojną.

W wierszu Mazepa opowiada o tym jak opuszcza dwór króla Jana Kazimierza w nadziei, że

zostanie hetmanem kozackim W żartobliwy sposób zwraca się również do ponów polskich,

aby darowali mu jego miłosne wybryki.. Mówi, że słyszy jak głos broni wzywa go do walki

i nie pozwala siedzieć mu bezczynnie w jednym miejscu, w którym popsuła się młodzież

a władza myśli tylko o zabawie. Najlepiej poczuje się będąc znowu w obozie kozackim

pośród łupów wojennych i znajomych krajobrazów.

Duma z pieśni ludu ukraińskiego (1825)

Duma należy do grupy utworów Zaleskiego realizujących jego koncepcję poezji i modelu

poety. Przepojona melancholią i smutkiem elegijnym, jest przypomnieniem utraconego raju

dzieciństwa.

Wypowiedź podmiotu lirycznego traktowana jest jako „głos syna Ukrainy”, który czerpie

natchnienie i ukojenie z ukraińskich pieśni i tamtejszej przyrody.

Motyw pobojańskiej pieśni poruszony w utworze ma oznaczać rycerskość, optymizm

i zwycięstwo, ma być przedłużeniem dawnych pieśni uwieczniających zwycięskie boje

i szczęśliwe, waleczne czasy.

Czajki (1826-1829)

Wiersz opisuje powrót z wyprawy kozackiej na czajkach, hetmana Piotra Konaszewicza,

najsławniejszego wodza polskich Kozaków.

Kozacy wyśpiewują pieśń pochwalną na część swojego wodza. Hetman pokazany jest

z perspektywy żołnierzy kozackich jako zamyślony, czujny wojownik, zawsze gotowy na

kolejną wyprawę i stoczenie zwycięskiej bitwy.

Śpiewające jezioro (1828)

W wierszu opisana została w romantycznej poetyce wszechogarniająca i czarowna moc

natury, będącej siłą aprobującą człowiecze pragnienie miłości i umożliwiającą człowiekowi

przerwanie istnienia ziemskiego, jeśli miłości w nim nie ma.

Pośród romantycznego, górskiego krajobrazu rozgrywa się tragedia rozdzielonych

kochanków- Majumy i Muradyna.

Majuma wyśpiewuje żałosne pieśni, aż w końcu pogrążana w rozpaczy, straciwszy nadzieję

na powrót ukochanego, popełnia samobójstwo, topiąc się w jeziorze.

Rusałki (1828)

Na kanwę epicką utworu złożyły się różnorakie składniki, zarówno z czasów dzieciństwa

i młodości, echa przeżytej miłości do Róży Żukowskiej, jak i wpływ ukraińskiej pieśni

ludowej oraz romantyki niemieckiej.

Pierwsza osoba mówiąca w utworze to Cisław Zorza- śpiewak ludu. Elementy fantastyczne,

przedstawione w wierszu są arabeskami przy większym historycznym obrazie, wyobrażeniem

ludu i poety.

I.

Przesilenie

Podmiot liryczny wspomina chwile spędzone z ukochaną Zoryną oraz to, jakim był przy niej

romantycznym i czułym człowiekiem. Widział w niej piękną czarownicę, która jednym

gestem potrafi pokierować jego duszą i ciałem.

Przywołane tu elementy nocy: gwiazdy, księżyc i słońce w symbolice ukraińskich pieśni

ludowych odgrywają bardzo ważną rolę.

Przestraszony groźbami Zoryny bohater, uciekł od swej ukochanej i trafił do gaju Rusałek.

II.

Skarga

Wędrującemu po krainie Rusałek bohaterowi przychodzą do głowy różne myśli połączone ze

strachem. W końcu dostrzega rusałki, a wśród nich także Zorynę, która przekonuje go do

złożenia przysięgi, że nigdy nie przekroczy on wyznaczonej przez nią granicy.

III.

Przepióreczka

Rusałki uciekają, nie zważając na mężczyznę, który pobiegł za nimi i z ukrycia obserwował

ich taniec (przepióreczkę). Dziewczęta kręciły się w kole, a w środku tańczyła Zoryna.

Bohater już chciał przyłączyć się do zabawy, gdy nagle dostrzegł inne obserwujące go

z ukrycia rusałki.

IV.

Cudowność

Rusałki postanawiają wymierzyć karę Cisławowi za to, że nie dotrzymał danego wcześniej

słowa i zabierają mu jego ukochaną Zorynę.

Grono bogiń zebrało się przy Zorynie i utworzyło krąg, z którego nie mogła się wydostać.

Załamany Cisław nie może jej pomóc i upada tracąc przytomność. Gdy się budzi czuje przy

sobie bicie serca Zoryny.

V.

Epilog. Do przyjaciół.

W epilogu podmiot liryczny jawi nam się jako tęskny i czuły poeta, śpiewak.

Sławi młodość, beztroskę i miłość. Tłumaczy, iż w pogoni za marzeniami można stracić to, co

jest dla nas najważniejsze. Podobnie jak Cisław stracił Zorynę. Na końcu jednak dodaje, iż to,

co stanowi nasze szczęście składa się z różnych obrazów życia, uczuć i pamiątek z lat

młodzieńczych.

Bojanicz (1838-1840)

W wierszu opisane zostało nadejście Bojanicza – poety, śpiewaka, zwiastowane przez znaki

natury, serdeczne wróżby. Wiersz wykorzystuje ważną dla Zaleskiego koncepcję związku

człowieka z naturą oraz koncepcję osobowego przywódcy narodu.

Sen- Drzewo- Wieszcze (1839)

Geneza Snu wiąże się z rozmową Seweryna Goszczyńskiego z Zaleskim na temat rodzimego

nazewnictwa ziół i kwiatów. Pierwiosnka, lud ukraiński nazywa snem.

Symbolika snu ma w utworze potrójny charakter: sentymentalne wspomnienie błogiego czasu

młodości, sens tajemniczego symbolu wywodzącego się z ludowych wierzeń w czarowną

moc ziół, według poety istnieje jeszcze inny sen, sen utajony pochodzący z bożej rosady,

tajemniczy sen zamknięty w symbolicznym drzewie stojącym gdzieś na stepach, na straży

mogił przodków.

Sen- Drzewo jest jakby pośrednikiem miedzy Bogiem a człowiekiem. Drzewo jest snem, ale

sen ten otwiera się ku przyszłości. Drzewo wyrosłe na ziemi i w tradycji przodków łączy sen-

marzenie odwołujące się do tej tradycji w marzeniu o przyszłości. Wobec tego sen jest

wieszczym proroctwem. Takie ujęcie zbliża Zaleskiego do koncepcji mesjanistycznej, łączy

się także z romantyczną koncepcją poety- wieszcza.

Podmiot liryczny mówi, iż Sen- Drzewo zaklął sam poeta Bojan- twórca dum, będący bardzo

ważną postacią w twórczości Zaleskiego.

Modlitwa za Polską (1840)

Wiersz jest modlitwą i prośbą skierowaną do Boga i Świętych o to, aby uratowali Polskę

przed całkowitym upadkiem. Zaleski zestawia w wierszu kalendarz klęsk, w którym

prawdopodobnie mieszczą się: emigracja po upadku Konstytucji 3 maja, rozbiory i wreszcie

powstanie listopadowe. Polska przedstawiona jest w wierszu jako naród męczeński, który ma

przynieść wybawienie współczesnemu światu.

Ku młodziankom polskim (1863)

Wiersz pozostaje w bezpośrednim związku ze straceniem na szubienicy Zygmunta

Sierakowskiego, jednego z najwybitniejszych przywódców powstania styczniowego.

Utwór jest poetyckim hołdem oddanym młodziankom- powstańcom 1863 r. związanym ze

stronnictwem „czerwonych”, działającym na Litwie, Białorusi i Ukrainie. Zaleski widział

powstańców styczniowych w mesjanistycznej aureoli. Ich nazwiska wymienia w teksie:

Koziełło, Padlewski, Drohomirecki.

Wykorzystany w tekście zwrot wieszcz namogilny wiąże się w języku Zaleskiego

z romantyczną topiką grobu, mogiły, cmentarza. Mogiła ma tu znaczenie symboliczne, jest

przede wszystkim grobem ojczyzny, pod którym tętnić może życie, która może się odrodzić.

Poeta- wieszcz staje się pośrednikiem między zamkniętą w grobie, lecz nie martwą

przeszłością a przyszłością.