Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
WWW: http://www.zie.pg.gda.pl/sikorski/ergonomia
1/6
Ergonomia i ochrona pracy - Projektow anie
PROJEKT – ETAP 2.
Ocena uci
ąŜ
liwo
ś
ci wysiłku fizycznego metod
ą
chronometra
Ŝ
owo-
tabelaryczn
ą
wg Lehmanna.
1. Wst
ę
p
Do oceny uciąŜliwości wysiłku fizycznego metodą szacunkowo-tabelaryczną wg
Lehmanna brane są pod uwagę następujące składniki:
a)
wydatek energetyczny [kJ/8h], wyraŜający pracę mechaniczną (wysiłek dynamiczny)
wykonaną podczas czynności roboczych,
b)
wysiłek statyczny, związany ze stałym napięciem mięśni podczas pracy w wymuszonej
pozycji ciała,
c)
powtarzalność ruchów, określającą uciąŜliwość pracy wywołaną jednostronnym
obciąŜeniem układu mięśniowego w wyniku wykonywania jednostajnych, monotonnych
ruchów roboczych (np. na taśmie montaŜowej).
Sposób posługiwania się metodą jest następujący:
a)
opracować tabelę „fotografia dnia roboczego” wg wzoru podanego w tabeli A na str. 6,
b)
obliczyć wielkość wydatku energetycznego z tabel 1 i 2,
c)
ocenić kolejne składniki uciąŜliwości w skali punktowej wg tabel 4-6,
d)
podsumować oceny punktowe wg tabeli 3., w pisac je do tabeli B na str. 6.
e)
odczytać łączną uciąŜliwość danej pracy fizycznej z tabeli 6
Wydatek energetyczny metodą Lehmanna moŜna oszacować dla prac średnio cięŜkich
i cięŜkich z dokładnością rzędu 10%, co jest wystarczające dla potrzeb przemysłowych.
Uwagi do posługiwania się metodą Lehmanna:
a)
dopuszczalne są niewielkie interpolacje wartości z tabel,
b)
przerwy w pracy winny być wliczone, z uwzględnieniem jedynie pozycji ciała, w jakiej
pracownik te przerwy spędza,
c)
dokładność szacowania wydatku energetycznego spada, gdy okresy pracy przedzielone są
długimi przerwami.
2. Fotografia dnia roboczego
Przed przystąpieniem do oceny naleŜy sporządzić zestawienie wszystkich czynności
roboczych wykonywanych przez pracownika w ciągu 8 godz. zmiany roboczej. Zestawienie
takie zwane jest fotografią dnia roboczego (tab.8.).
Oznaczenia do tab.8.:
t
-
czas trwania danej czynności roboczej [min],
wa
-
wydatek energetyczny z uwagi na pozycję tułowia [kJ/min],
Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
WWW: http://www.zie.pg.gda.pl/sikorski/ergonomia
2/6
wb
-
wydatek energetyczny z uwagi na pracę kończyn [kJ/min],
wc
-
wydatek energetyczny na daną czynność roboczą [kJ], obliczony jako
wc = (wa+wb)* t
Wartości wa i wb do wzoru odczytujemy z tab.1. i tab.2.
Wielkość całkowitego wydatku energetycznego we [kJ/8h] obliczamy sumując
wydatki energetyczne wc dla wszystkich czynności w ciągu 8-godzinnej zmiany roboczej.
Obliczona wielkość wydatku energetycznego powinna mieścić się w zakresie:
do
3500 kJ/8h - dla prac lekkich,
od 3500
do
6500 kJ/8h - dla prac średnio cięŜkich,
od 6500
do
10000 kJ/8h - dla prac cięŜkich.
Dla osób o przeciętnej sile fizycznej za granicę dopuszczalną wydatku przyjmuje się
ok. 8400 kJ/8h dla męŜczyzn, ok. 7100 kJ/8h dla kobiet, natomiast za zakres optymalny dla
obu płci 3300-6500 kJ/8h.
Tab. 1. Wydatek energetyczny wa z uwagi na pozycj
ę
tułowia.
Pozycja ciała
w
a
[kJ/min]
Siedz
ą
ca
1,2
Kl
ę
cz
ą
ca
2,1
Stoj
ą
ca
2,5
Stoj
ą
ca pochylona
4,2
Chodzenie
7,2-14,8
Chodzenie bez obci
ąŜ
enia po pochyło
ś
ci 10
o
3,5/metr wzniesienia
Tab. 2. Wydatek energetyczny wb z uwagi na prac
ę
ko
ń
czyn.
Rodzaj pracy
w
b
[kJ/min]
Prace palców dłoni i przedramienia
lekka
ś
rednia
ci
ęŜ
ka
1,2 - 2,5
2,5 - 3,8
3,8 - 5,2
Prace jednego ramienia
lekka
ś
rednia
ci
ęŜ
ka
3,0 - 5,0
5,0 - 7,2
7,2 - 9,3
Prace obu ramion
lekka
ś
rednia
ci
ęŜ
ka
6,3 - 8,4
8,4 -10,5
10,5-12,6
Praca całego ciała
lekka
ś
rednia
ci
ęŜ
ka
b.ci
ęŜ
ka
10,5-16,8
16,8-25,1
25,1-35,6
35,6-48,2
Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
WWW: http://www.zie.pg.gda.pl/sikorski/ergonomia
3/6
3. Ocena punktowa uci
ąŜ
liwo
ś
ci
Po obliczeniu wielkości wydatku energetycznego kolejne składniki wysiłku fizycznego
naleŜy oszacować w skali punktowej:
Tab. 3. Ocena ł
ą
czna uci
ąŜ
liwo
ś
ci.
Składnik wysiłku
Ocena
punktowa
słowna
Wydatek energetyczny ................. kJ/8h
z tab.4.
Obci
ąŜ
enia statyczne
z tab.5.
Powtarzalno
ść
ruchów
z tab.6.
Σ
........pkt. Wysiłek...................
(ocena słowna z Tab.7.)
Tab. 4. Ocena wydatku energetycznego przy pracy fizycznej.
Wydatek
energetyczny
[kJ/8h]
Ocena wydatku energetycznego
słowna
punktowa
do 1260
bardzo mały
0
1260 - 3350
mały
1 - 25
3350 - 6300
ś
redni
25 - 50
6300 - 8400
du
Ŝ
y
51 - 75
ponad 8400
bardzo du
Ŝ
y
76 - 100
Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
WWW: http://www.zie.pg.gda.pl/sikorski/ergonomia
4/6
Tab. 5. Ocena stopnia obci
ąŜ
enia statycznego.
Ocena stopnia
obci
ąŜ
enia statycznego
Pozycja ciała przy pracy
Przykłady
słownie
punkty
1-10
siedz
ą
ca niewymuszona
wi
ę
kszo
ść
prac biurowych
mały
1-30
11-20
stoj
ą
ca niewymuszona z
mo
Ŝ
liwo
ś
ci
ą
okresowej
zmiany na siedz
ą
c
ą
ś
lusarz, stolarz
21-30
siedz
ą
ca lub stoj
ą
ca na
przemian z chodzeniem
nadzór techniczny,
bibliotekarz
31-40
siedz
ą
ca wymuszona,
niepochylona b
ą
d
ź
nieznacznie pochylona
pisanie na maszynie,
obsługa pras
mechanicznych
ś
redni
31-60
41-50
stoj
ą
ca niewymuszona, bez
mo
Ŝ
liwo
ś
ci okresowej
zmiany pozycji na siedz
ą
c
ą
obsługa niektórych
obrabiarek, malowanie,
lakierowanie, praca
ekspedienta
51-60
stoj
ą
ca wymuszona,
niepochylona z mo
Ŝ
liwo
ś
ci
ą
okresowej zmiany pozycji
na siedz
ą
c
ą
motorniczy, suwnicowy
61-70
siedz
ą
ca, wymuszona,
bardzo pochylona
szwaczka,
zegarmistrz
du
Ŝ
y
61-90
71-80
stoj
ą
ca wymuszona,
niepochylona bez
mo
Ŝ
liwo
ś
ci okresowej
zmiany pozycji na siedz
ą
c
ą
piaskowanie, obsługa
niektórych obrabiarek
81-90
stoj
ą
ca wymuszona,
pochylona, niezale
Ŝ
nie od
mo
Ŝ
liwo
ś
ci zmieniania
pozycji
górnictwo, obróbka drewna
bardzo
du
Ŝ
y
91-100
91-100
kl
ę
cz
ą
ca, w przysiadzie i
inne nienaturalne pozycje
formowanie r
ę
czne,
górnictwo, posadzki,
ś
lusarz samochodowy
Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
WWW: http://www.zie.pg.gda.pl/sikorski/ergonomia
5/6
Tab. 6. Ocena stopnia uci
ąŜ
liwo
ś
ci pracy fizycznej wskutek powtarzalno
ś
ci
ruchów.
Liczba powtórze
ń
ruchów
stereotypowych na zmian
ę
robocz
ą
Stopie
ń
uci
ąŜ
liwo
ś
ci
Wywierana siła
do 100 N
ponad 100 N
słownie
w punktach
do 800
do 300
mały
1 - 30
800-1600
300 - 800
ś
redni
31 - 60
ponad 1600
ponad 800
du
Ŝ
y
61 - 100
Tab. 7. Ocena sumaryczna obci
ąŜ
enia prac
ą
fizyczn
ą
w skali punktowej.
Ocena wysiłku
Ogólna
W punktach
Bardzo lekki
1 - 30
Lekki
31 - 70
Ś
redni
71 - 120
Ci
ęŜ
ki
121 - 190
Bardzo ci
ęŜ
ki
191 - 300
4. Analiza składników uci
ąŜ
liwo
ś
ci wysiłku fizycznego
Po zakończeniu obliczeń naleŜy określić:
a)
który ze składników obciąŜenia pracą fizyczną najbardziej przyczynia się do jej
uciąŜliwości,
b)
wskazać, które czynności robocze są najbardziej energochłonne i uciąŜliwe.
NaleŜy zaproponować metody pracy i usprawnienia techniczno-organizacyjne zmierzające
do:
a)
zmniejszenia wydatku energetycznego,
b)
ogólnego zmniejszenia uciąŜliwości pracy fizycznej na badanym stanowisku.
LITERATURA:
1. A.Hansen. Ergonomiczna analiza uciąŜliwości pracy. Wyd. ZW. W-wa 1977.
2. Praca zbiorowa. Medycyna Pracy. PZWL W-wa 1985.
3. J.V.G. Durnin, R.Passmore. Energetyka pracy i wypoczynku. PWN, W-wa 1969.
4. G.Lehmann. Praktyczna fizjologia pracy. PWT, W-wa 1960.
Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
WWW: http://www.zie.pg.gda.pl/sikorski/ergonomia
6/6
WZÓR OPRACOWANIA
Skład grupy:
Imi
ę
, nazwisko
Wydział, rok, grupa
Badanie uci
ąŜ
liwo
ś
ci wysiłku fizycznego metod
ą
Lehmanna.
1. Nazwa stanowiska pracy:....................................................................................
2. Fotografia dnia roboczego
Pracownik: m
ęŜ
czyzna / kobieta
t
w
a
w
b
w
c
L.p.
Czynno
ść
[min]
[kJ/min]
[kJ/min]
[kJ]
1. Przygotowanie stanowiska roboczego
15
2. ...........................................................
3. ...........................................................
... ...........................................................
SUMA:
Wydatek energetyczny
We=
3. Ocena punktowa składników wysiłku fizycznego (z tabel 3-5):
Składnik wysiłku
OCENA
Punktowa
Słowna
Wydatek energetyczny ................kJ/8h
Obci
ąŜ
enie statyczne
Powtarzalno
ść
ruchów
Ocena ł
ą
czna:
∑
........................ punktów
↓
Ocena słowna z tab. 7: wysiłek: ..........................
4. Analiza składników uci
ąŜ
liwo
ś
ci wysiłku fizycznego:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
5. Propozycje zmian techniczno-organizacyjnych na stanowisku pracy
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
A
B