„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Katarzyna Kędzierska

Wykorzystanie żywności specjalnego przeznaczenia
321[11].Z2.11

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr inż. Aleksandra Kostrzewa-Tarnowska
dr inż. Joanna Bajerska

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Ewa Superczyńska



Konsultacja:
dr hab. inż. Henryk Budzeń

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[11].Z2.11
„Wykorzystanie żywności specjalnego przeznaczenia”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu dietetyk.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

6

3. Cele kształcenia

7

4. Przykładowe scenariusze zajęć

8

5. Ćwiczenia

13

5.1. Charakterystyka żywności specjalnego przeznaczenia

13

5.1.1. Ćwiczenia

13

5.2. Preparaty specjalnego przeznaczenia dla niemowląt i dzieci

16

5.2.1. Ćwiczenia

16

5.3. Dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego

19

5.3.1. Ćwiczenia

19

5.4. Żywność dla sportowców i ludzi o aktywnym trybie życia

22

5.4.1. Ćwiczenia

22

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

25

7. Literatura

39

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie dietetyk.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ćwiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania–uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

–

tekstu przewodniego,

–

metody projektów,

–

dyskusji dydaktycznej,

–

ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik

dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika
do nich adresowanego.

Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które

zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazane jest
zwrócenie uwagi na następujące elementy:
–

materiał nauczania – w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować sobie
samodzielnie. Obserwuje się niedoceniane przez nauczycieli niezwykle ważnej
umiejętności, jaką uczniowie powinni bezwzględnie posiadać – czytanie tekstu
technicznego ze zrozumieniem,

–

pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy
jest przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zlecić
uczniom samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne, z całą grupą uczniów
(w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania). Druga forma jest
korzystniejsza, ponieważ nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich
uczniów oraz w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,

–

dominująca rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ćwiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę
teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną
propozycję ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia,
uwzględniając różne możliwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które
z zaproponowanych ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu
techniczno – dydaktycznym szkoły. Prowadzący może również zrealizować ćwiczenia,
które sam opracował,

–

sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
W tym miejscu jest szczególnie ważna rola nauczyciela, gdyż do podstawy nauczyciela,
sposobu prowadzenia zajęć zależy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń
niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni
umiejętności założonych w jednostce modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne,
czy może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

–

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki
osiągnięte przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej
nauczyciela realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano
określoną liczbę możliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa
uzależniona jest od ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według
własnego projektu oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak
przeprowadzić proces oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie
swoich umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

Schemat układu jednostek modułowych

312[11].Z2

Produkcja i ekspedycja potraw

dietetycznych

321[11].Z2.01

Zapewnianie jakości zdrowotnej

żywności i żywienia

321[11].Z2.02

Prowadzenie gospodarki

produktami żywnościowymi

321[11].Z2.03

Organizowanie procesów

technologicznych

321[11].Z2.04

Sporządzanie i ekspedycja potraw

z owoców oraz warzyw

321[11].Z2.05

Sporządzanie i ekspedycja zup

oraz sosów

321[11].Z2.06

Sporządzanie

i ekspedycja
potraw z jaj,

mleka oraz jego

przetworów

321[11].Z2.07

Sporządzanie

i ekspedycja

potraw z kasz

i mąki

321[11].Z2.08

Sporządzanie

i ekspedycja

potraw z mięsa

zwierząt rzeźnych

321[11].Z2.09

Sporządzanie

i ekspedycja

potraw

z drobiu oraz ryb

321[11].Z2.10

Sporządzanie i ekspedycja napojów

,

deserów oraz dietetycznych wyrobów

ciastkarskich i kulinarnych z ciast

321[11].Z2.11

Wykorzystanie żywności

specjalnego przeznaczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

operować podstawowymi pojęciami z zakresu dietetyki,

−

określać działanie podstawowych składników mineralnych i witamin na organizm

człowieka,

−

określać potrzeby energetyczne organizmu na różnych etapach rozwoju człowieka,

−

orientacyjnie określać zawartość podstawowych składników odżywczych,

−

przeliczać wartości odżywcze,

−

obliczać wartość energetyczną produktu na podstawie zawartości podstawowych

składników odżywczych,

−

posługiwać się tabelami składu i wartości odżywczych potraw,

−

korzystać z aktów prawnych,

−

komunikować się z pacjentem,

−

postępować zgodnie z przyjętymi systemami wartości etycznych,

−

dobierać metody oceny jadłospisu,

−

posługiwać się technologią informacyjną,

−

współpracować w grupie z uwzględnieniem podziału zadań,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

sklasyfikować żywność specjalnego przeznaczenia,

−

scharakteryzować preparaty do początkowego żywienia niemowląt oraz preparaty do
dalszego żywienia niemowląt,

−

zastosować prawidłowe żywienie noworodków i wcześniaków z uwzględnieniem
preparatów do początkowego żywienia niemowląt,

−

scharakteryzować środki spożywcze uzupełniające, obejmujące produkty zbożowe
przetworzone i inne środki spożywcze dla niemowląt i małych dzieci,

−

scharakteryzować środki spożywcze stosowane w celu redukcji masy ciała,

−

scharakteryzować dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego,

−

zaplanować żywienie pozajelitowe i dojelitowe,

−

zapobiec powikłaniom żywienia pozajelitowego i dojelitowego,

−

scharakteryzować środki spożywcze umożliwiające zaspokajanie potrzeb organizmu
podczas intensywnego wysiłku fizycznego,

−

scharakteryzować środki spożywcze przeznaczone dla osób z zaburzeniami metabolizmu
węglowodanów,

−

scharakteryzować środki spożywcze niskosodowe i bezlodowe,

−

scharakteryzować środki spożywcze bezglutenowe,

−

sporządzić potrawy bezglutenowe,

−

zidentyfikować

znakowanie

środków spożywczych specjalnego przeznaczenia

żywieniowego,

−

zastosować się do zaleceń dotyczących stosowania żywności specjalnego przeznaczenia,

−

zastosować środki spożywcze specjalnego przeznaczenia w żywieniu niemowląt, małych
dzieci, sportowców i ludzi chorych,

−

skorzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

………………………………………………………..

Modułowy program nauczania:

Dietetyk 321[11]

Moduł:

Produkcja i ekspedycja potraw dietetycznych 321[11].Z2

Jednostka modułowa:

Wykorzystanie żywności specjalnego przeznaczenia
321[11].Z2.11

Temat: Charakterystyka żywności specjalnego przeznaczenia.

Cel ogólny: Określenie dla jakich grup ludzi przeznaczone są odpowiednie produkty

specjalnego przeznaczenia.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

sklasyfikować żywność specjalnego przeznaczenia,

−

scharakteryzować preparaty do początkowego żywienia niemowląt oraz preparaty do

dalszego żywienia niemowląt,

−

scharakteryzować środki spożywcze uzupełniające, obejmujące produkty zbożowe

przetworzone i inne środki spożywcze dla niemowląt i małych dzieci,

−

scharakteryzować środki spożywcze stosowane w celu redukcji masy ciała,

−

scharakteryzować dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego,

−

scharakteryzować środki spożywcze umożliwiające zaspokajanie potrzeb organizmu

podczas intensywnego wysiłku fizycznego,

−

scharakteryzować środki spożywcze przeznaczone dla osób z zaburzeniami metabolizmu

węglowodanów,

−

scharakteryzować środki spożywcze niskosodowe i bezlodowe,

−

scharakteryzować środki spożywcze bezglutenowe.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,

−

zestaw pytań prowadzących,

−

kartki papieru formatu A4, pisaki.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach 2

−

4 osobowych.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Zadanie dla ucznia:

Wymienić trzy produkty specjalnego przeznaczenia i określi dla jakiej grupy ludzi są one

przeznaczone.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą tekstu przewodniego.
4. Podział grupy uczniów na zespoły.

Faza właściwa

Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I. Informacje

Pytania prowadzące:

1. Jakie funkcje dietetyczne spełniają produkty specjalnego przeznaczenia?
2. Jakie produkty należą do żywności specjalnego przeznaczenia?
3. Czym charakteryzują się produkty dietetyczne?
4. Czym charakteryzują się mieszanki mleczne dla niemowląt?
5. Jakie grupy środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego wyróżniamy?
6. Co powinna zawierać etykieta preparatów specjalnego przeznaczenia?

Faza II. Planowanie

Uczniowie określają:

1. Jakie wyróżniamy rodzaje produktów specjalnego przeznaczenia?
2. Jak można sklasyfikować produkty specjalnego przeznaczenia?
3. Jakie produkty specjalnego przeznaczenia są dla odpowiedniej grupy ludzi?

Faza III. Ustalenie
1. Uczniowie pracując w zespołach proponują różne rodzaje produktów specjalnego

przeznaczenia.

2. Uczniowie proponują dla jakiej grupy ludności przeznaczone są zaproponowane środki

specjalnego przeznaczenia.

3. Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność doboru odpowiedniego produktu

specjalnego przeznaczenia dla różnych grup ludzi.

Faza IV. Wykonanie
1. Uczniowie wypisują różne rodzaje produktów specjalnego przeznaczenia,
2. Uczniowie określają dla jakich grup ludzi przeznaczone są wybrane produkty.

Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność zaproponowanych rodzajów produktów

specjalnego przeznaczenia. Nauczyciel sprawdza poprawność dobrania produktów.

2. Po uzyskaniu aprobaty nauczyciela określają dla jakich grup ludzi dane produkty są

przeznaczone.

3. Uczniowie sprawdzają poprawność doboru wybranych produktów specjalnego

przeznaczenia dla odpowiednich grup ludzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Faza VI. Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności
były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

………………………………………………………..

Modułowy program nauczania:

Dietetyk 321[11]

Moduł:

Produkcja i ekspedycja potraw dietetycznych 321[11].Z2

Jednostka modułowa:

Wykorzystanie żywności specjalnego przeznaczenia
321[11].Z2.11

Temat: Preparaty specjalnego przeznaczenia dla niemowląt i dzieci.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności zaplanowania dowolnej potrawy dla dzieci

ze schorzeniami przewodu pokarmowego, np. celiakię.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować środki spożywcze przeznaczone dla osób z zaburzeniami metabolizmu

węglowodanów,

−

scharakteryzować środki spożywcze niskosodowe i bezlodowe,

−

scharakteryzować środki spożywcze bezglutenowe,

−

sporządzić potrawy bezglutenowe,

−

zastosować środki spożywcze specjalnego przeznaczenia w żywieniu niemowląt i małych

dzieci.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,

−

zestaw pytań prowadzących,

−

kartki papieru formatu A4, pisaki.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach 2

−

4 osobowych.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Zadanie dla ucznia:

Zaproponuj potrawę dla dzieci ze schorzeniami przewodu pokarmowego, np. celiakię.

Obliczyć wartość odżywczą danego preparatu.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą tekstu przewodniego.
4. Podział grupy uczniów na zespoły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Faza właściwa

Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I. Informacje

Pytania prowadzące:

1. Co to jest ergonomia i jakie są jej wymogi?
2. Na czym polega sztuczne żywienie niemowlęcia?
3. Co to są kleiki zbożowe?

Faza II. Planowanie

Uczniowie określają:

1. Jakie wyróżniamy potrawy dla dzieci ze schorzeniami przewodu pokarmowego?
2. Jakie wyróżniamy metody obliczenia wartości odżywczej?

Faza III. Ustalenie
1. Uczniowie pracując w zespołach proponują przykładowe potrawy dla dzieci ze

schorzeniami przewodu pokarmowego.

2. Uczniowie zastanawiają się nad sposobem doboru odpowiedniej potrawy dla danego

schorzenia.

3. Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność doboru potrawy do danego schorzenia

przewodu pokarmowego.

Faza IV. Wykonanie
1. Uczniowie wypisują dozwolone potrawy dla dzieci ze schorzeniami przewodu

pokarmowego.

2. Uczniowie obliczają wartość odżywczą wybranego preparatu.
3. Uczniowie oceniają poprawność doboru potrawy dla danego schorzenia przewodu

pokarmowego.

Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność doboru potrawy do określonego

schorzenia przewodu pokarmowego.

2. Po uzyskaniu aprobaty nauczyciela obliczają wartość odżywczą wybranej potrawy dla

dzieci ze schorzeniami przewodu pokarmowego.

3. Uczniowie sprawdzają poprawność obliczenia wartości energetycznej.

Faza VI. Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności
były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.

ĆWICZENIA

5.1. Charakterystyka żywności specjalnego przeznaczenia

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wymień trzy produkty specjalnego przeznaczenia i określ dla jakiej grupy ludzi są one

przeznaczone.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Charakterystyka żywności specjalnego przeznaczenia. Należy
zwrócić uwagę na staranne dobieranie produktów w zależności od ich przeznaczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyjaśnić pojęcie produktu specjalnego przeznaczenia,
2) wypisać produkty i potrawy specjalnego przeznaczenia,
3) określić dla jakiej grupy ludzi przeznaczone są dane produkty.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na podstawie dowolnego opakowania środka specjalnego przeznaczenia określ, które

informacje na etykiecie są podstawowe, a które dodatkowe.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Charakterystyka żywności specjalnego przeznaczenia. Należy
zwrócić uwagę na rodzaje informacji zamieszczonych na etykietach środków specjalnego
przeznaczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się ze oznakowaniami na opakowaniu,
2) wypisać informacje podstawowe z opakowania,
3) wypisać informacje dodatkowe z opakowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

dowolne opakowanie po środku specjalnego przeznaczenia,

−

flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Określ cechy jakie powinien spełniać zakład produkujący mieszanki mleczne dla

niemowląt.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Charakterystyka żywności specjalnego przeznaczenia. Należy
zwrócić uwagę na cechy, jakie powinien spełniać zakład produkujący mieszanki mleczne dla
niemowląt.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić wymagania podczas produkcji mieszanek dla niemowląt,
2) wypisać cechy zakładu produkującego środki specjalnego przeznaczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

flamastry kolorowe

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wymień cztery preparaty specjalnego przeznaczenia i określ do jakiej grupy należą

zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 26 kwietnia 2004 r.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Charakterystyka żywności specjalnego przeznaczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 26 kwietnia 2004 r.,
2) wypisać cztery preparaty specjalnego przeznaczenia,
3) wypisać grupy środków specjalnego przeznaczenia wg podanego rozporządzenia,
4) określić przynależność wybranych preparatów specjalnego przeznaczenia do

odpowiednie grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.2. Preparaty specjalnego przeznaczenia dla niemowląt i dzieci

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaproponuj jednodniowy jadłospis dla dzieci w wieku 10 lat ze schorzeniami przewodu

pokarmowego, np. celiakię. Obliczyć wartość odżywczą danego preparatu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Preparaty specjalnego przeznaczenia dla niemowląt i dzieci.
Należy zwrócić uwagę na dobór potraw dla dzieci ze schorzeniami przewodu pokarmowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić założenia diety ze schorzeniami przewodu pokarmowego,
2) wypisać produkty i potrawy, które są wskazane dla dzieci ze schorzeniami przewodu

pokarmowego,

3) obliczyć wartość odżywczą wybranego preparatu,
4) zaplanować jednodniowy jadłospis.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

flamastry,

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj jednodniowy schemat sztucznego żywienia niemowlęcia w 7 miesiącu życia.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Preparaty specjalnego przeznaczenia dla niemowląt i dzieci.
Należy zwrócić uwagę na sztuczne żywienie niemowląt w 7 miesiącu życia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady żywienia niemowląt,
2) wypisać produkty i potrawy wskazane dla żywienia niemowlęcia w 7 miesiącu życia,
3) wypisać produkty i potrawy używane do sztucznego żywienia niemowląt,
4) ułożyć schemat sztucznego żywienia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Porównaj skład „mleka początkowego” oraz „mleka następnego” dla niemowląt

(zawartość w 100 ml).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Preparaty specjalnego przeznaczenia dla niemowląt i dzieci.
Należy zwrócić uwagę na podział barwników. Należy zwrócić uwagę na skład różnego
rodzaju mleka modyfikowanego dla niemowląt.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się ze składem mleka początkowego oraz następnego,
2) wypisać skład mleka początkowego i następnego dla niemowląt (zawartość w 100 ml),
3) wyjaśnić różnice w składzie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

flamastry kolorowe,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Na podstawie wzoru (Wielkość porcji (ml) = 10 x (dzień życia – 1)) oblicz ilość

spożywanego pokarmu na dobę przez noworodka w 7 dniu życia. Liczba posiłków na dobę
wynosi 7.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Preparaty specjalnego przeznaczenia dla niemowląt i dzieci.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady żywienia noworodka,
2) wypisać dane,
3) podstawić dane do wzoru,
4) obliczyć ilość spożywanego pokarmu,
5) zapisać wynik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

flamastry,

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.3. Dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia

medycznego

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj jednodniowy jadłospis dla osób z celiakią.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia
medycznego. Należy zwrócić uwagę na staranne dobieranie potraw dla osób z celiakią.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady żywienia w celiakii,
2) wypisać produkty i potrawy, które są wskazane w diecie dla osób z celiakią,
3) wypisać produkty i potrawy, które są niewskazane w diecie dla osób z celiakią,
4) zaplanować jadłospis.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj jednodniowy jadłospis diety podstawowej. Zbilansuj wartość odżywczą

i energetyczną.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia
medycznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady diety podstawowej,
2) wypisać produkty i potrawy wskazane w diecie podstawowej,
3) wypisać produkty i potrawy niewskazane w diecie podstawowej,
4) zaproponować produkty i potrawy i zestawić je w posiłki,
5) wypisać skład zaproponowanych posiłków,
6) zbilansować wartość odżywczą i energetyczną składników dań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

flamastry,

−

tabele wartości odżywczych,

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Na podstawie Twojego wczorajszego jadłospisu, wypisz produkty dozwolone oraz

przeciwwskazane w diecie bezglutenowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia
medycznego Należy zwrócić uwagę na dobór potraw w diecie bezglutenowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady diety bezglutenowej,
2) wypisać potrawy i produkty z Twojego wczorajszego jadłospisu,
3) wypisać produkty i potrawy wskazane w diecie bezglutenowej,
4) wypisać produkty i potrawy niewskazane w diecie bezglutenowej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

flamastry kolorowe,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Przypomnij sobie i zapisz Twój wczorajszy jadłospis. Uwzględnij ilość oraz wartość

odżywczą poszczególnych składników. Zbilansuj wartość odżywczą i energetyczną.
Ze względu na proporcje poszczególnych składników odżywczych oceń, czy Twój jadłospis
byłby prawidłowy dla osoby chorej na cukrzycę. Odpowiedź uzasadnij.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia
medycznego. Należy zwrócić uwagę na dobór potraw dla osób cierpiących na cukrzycę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady żywienia w cukrzycy,
2) wypisać potrawy i produkty z wczorajszego jadłospisu,
3) zbilansować wartość odżywczą i energetyczną jadłospisu,
4) wypisać produkty i potrawy wskazane w diecie osoby cierpiącej na cukrzycę,
5) wypisać produkty i potrawy niewskazane w żywieniu osoby cierpiącej na cukrzycę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

flamastry,

−

tabele wartości odżywczych,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.4. Żywność dla sportowców i ludzi o aktywnym trybie życia

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj jednodniowy jadłospis dla osoby uprawiającej sport wytrzymałościowy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Żywność dla sportowców i ludzi o aktywnym trybie życia.
Należy zwrócić uwagę na dobór potraw dla osób uprawiających sport wytrzymałościowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady żywienia osób uprawiających sport wytrzymałościowy,
2) wypisać produkty i potrawy wskazane w diecie dla sportowców dyscyplin

wytrzymałościowych,

3) wypisać produkty i potrawy niewskazane w diecie dla sportowców dyscyplin

wytrzymałościowych,

4) zaplanować posiłki na jeden dzień.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Określ rodzaje odżywek dla sportowców oraz opisz ich zastosowanie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Żywność dla sportowców i ludzi o aktywnym trybie życia.
Należy zwrócić uwagę na rodzaje odżywek dla sportowców oraz opisz ich zastosowanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) scharakteryzować odżywki dla sportowców,
2) wypisać rodzaje odżywek dla sportowców,
3) wypisać zastosowanie zaproponowanych odżywek.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dobierz środki spożywcze dla osób intensywnie uprawiających sport dyscyplin siłowych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Żywność dla sportowców i ludzi o aktywnym trybie życia.
Należy zwrócić uwagę na dobór środków spożywczych dla osób intensywnie uprawiających
sport dyscyplin siłowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zasady żywienia osób uprawiających sport dyscyplin siłowych,
2) wypisać środki spożywcze dla osób intensywnie uprawiających sport dyscyplin siłowych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Oblicz podstawową przemianę materii z zastosowaniem wzoru Harrisa-Benedicta.

Obliczenie przeprowadź dla mężczyzny 25-letniego o masie ciała 75 kg i wzroście 180 cm
oraz kobiety w wieku 25 lat, ważącej 55 kg i mającej 155 cm wzrostu.

Wzór Harrisa-Benedicta:

−

mężczyźni:

PPM = 66 + (13,7 × masa ciała w kg) + (5 × wzrost w cm) – (6,8 × wiek w latach)

−

kobiety:

PPM = 655 + (9,6 × masa ciała w kg) + (1,8 × wzrost w cm) – (4,7 × wiek w latach)

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Żywność dla sportowców i ludzi o aktywnym trybie życia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) scharakteryzować podstawową przemianę materii,
2) wypisać dane potrzebne do obliczenia,
3) podstawić dane do podanych wzorów,
4) zapisać wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykorzystanie żywności
specjalnego przeznaczenia”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 5, 7, 11, 14, 16, 17, 18, 19, 20 są poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 6, 8, 9, 10, 12, 13, 15 są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym 7 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a,

3. b, 4. a, 5. d, 6. c,

7. a, 8. b, 9. b,

10. c,

11. a,

12. d,

13. d,

14. c,

15. a, 16. b,

17. c,

18. b, 19. a,

20. d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Wyjaśnić czym odznaczają się środki specjalnego
przeznaczenia dla niemowląt

B

P

c

2

Rozróżnić jakie substancje mają ograniczone
zastosowanie w produkcji środków specjalnego
przeznaczenia

B

P

a

3

Wymienić produkty dozwolone w diecie
bezglutenowej

A

P

b

4

Określić wartość dziennej racji pokarmowej
pieczywa bezglutenowego dla chłopców w wieku
13–15 lat

C

PP

a

5

Zidentyfikować produkty, które można podawać
w żywieniu sztucznym niemowlęcia
7 miesięcznego

A

P

d

6

Określić ile wynosi średnie dobowe
zapotrzebowanie energetyczne zdrowego,
donoszonego niemowlęcia w pierwszym miesiącu
życia

C

PP

c

7

Wymienić co podaje się w żywieniu sztucznym
niemowlęcia 3 miesięcznego

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

8

Określić jakie produkty są dozwolone w diecie
z ograniczeniem łatwo przyswajalnych
węglowodanów

C

PP

b

9

Określić zasady stosowania diety dla cukrzyków

C

PP

B

10 Określić ile wynosi wartość odżywcza białka

w kleikach ryżowych

C

PP

c

11 Wymienić produkty przeciwwskazane w diecie

z ograniczeniem łatwo przyswajalnych
węglowodanów

A

P

a

12 Określić jakie produkty zaliczamy do

węglowodanów wolno wchłaniających się

C

PP

d

13 Określić ile wynosi wartość energetyczna kleiku

owsianego

C

PP

d

14 Wymienić składniki zaliczane do węglowodanów

nieprzyswajalnych

A

P

c

15 Określić ile wynosi w diecie dla cukrzyków

proporcja poszczególnych składników
pokarmowych

C

PP

a

16 Wyjaśnić jakie składniki nie są sztucznymi

środkami słodzącymi

B

P

b

17 Zdefiniować dla jakiej grupy ludzi przeznaczone są

środki spożywcze niskosodowe i bezsodowe

A

P

c

18 Zdefiniować dla jakiej grupy ludzi przeznaczone są

środki spożywcze bezglutenowe

A

P

b

19 Wyjaśnić jakie produkty nie zawierają glutenu

B

P

a

20 Wymienić cele terapii dojelitowej

A

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Środki specjalnego przeznaczenia dla niemowląt odznaczają się

a) dużą ilością tauryny.
b) ciężkostrawnością.
c) wysoką wartością odżywczą.
d) niską wartością odżywczą.

2. W produkcji środków specjalnego przeznaczenia ogranicza się stosowanie

a) substancji dodatkowych.
b) witamin.
c) związków nieorganicznych.
d) aminokwasów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

3. Produktami dozwolonymi w diecie bezglutenowej są

a) kasza manna, mąka pszenna.
b) mąka ziemniaczana, skrobia kukurydziana.
c) mąka żytnia, kasza gryczana.
d) skrobia kukurydziana, owies.

4. Dzienna racja pokarmowa pieczywa bezglutenowego dla chłopców w wieku 13–15 lat

wynosi
a) 390 g.
b) 35 g.
c) 300 g.
d) 160 g.

5. W żywieniu sztucznym niemowlęcia 7-miesięcznego podaje się m.in.

a) bułki.
b) 2×200 ml kaszki na mleku modyfikowanym.
c) jedynie mleko początkowe.
d) 1×180 ml kaszki na mleku modyfikowanym (mleko następne z dodatkiem kaszki

zbożowej glutenowej).

6. Średnie dobowe zapotrzebowanie energetyczne zdrowego, donoszonego niemowlęcia

w pierwszym miesiącu życia wynosi
a) 90 kcal/kg.
b) 110 kcal/kg.
c) 544 kJ/kg.
d) 377 kJ/kg.

7. W żywieniu sztucznym niemowlęcia 3-miesięcznego podaje się

a) jedynie mleko początkowe.
b) sok z owoców.
c) tarte jabłko.
d) mieszanki mleczne.

8. Produktami dozwolonymi w diecie z ograniczeniem

łatwo przyswajalnych

węglowodanów są
a) śmietana, mleko pełne.
b) białko jaja, oliwa.
c) smalec, miód.
d) kiełbasa szynkowa, słonina.

9. Zasadą stosowania diety w cukrzycy nie jest

a) posiłki powinny być częste ale nieobfite.
b) posiłki powinny być częste i obfite.
c) pora posiłków powinna być stała.
d) należy ograniczyć spożycie tłuszczu i alkoholu.

10. Wartość odżywcza białka w kleikach ryżowych wynosi

a) 12 g/100 g.
b) 290 g/100 g.
c) 7,5 g/100 g.
d) 0,5 g/100 g.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

11. Produktami przeciwwskazanymi w diecie z ograniczeniem łatwo przyswajalnych

węglowodanów są
a) żółtko jaja, śmietana.
b) smalec, białko jaja.
c) wędliny chude, ser żółty.
d) miód, oliwa.

12. Węglowodany wolno wchłaniające się to m.in.

a) grube kasze, soki owocowe.
b) słodycze, jogurty.
c) mleko, niełuskany ryż.
d) warzywa, grube kasze.

13. Wartość energetyczna kleiku owsianego wynosi

a) 1588 kj/100 g.
b) 381 kcal/100 g.
c) 600 kcal/100 g.
d) 404 kcal/100 g.

14. Węglowodany nieprzyswajalne to

a) cukier buraczany.
b) skrobia.
c) błonnik pokarmowy.
d) fruktoza.

15. W diecie dla cukrzyków proporcja poszczególnych składników pokarmowych wynosi

a) 45–50% energii z węglowodanów, 15–25% energii z białek oraz 30–35% energii

z tłuszczów.

b) 80–90% energii z węglowodanów, 20–30% energii z białek oraz 50–60% energii

z tłuszczów.

c) 55–60% energii z węglowodanów, 80–90% energii z białek oraz 15–20% energii

z tłuszczów.

d) 15–20% energii z węglowodanów, 12–15% energii z białek oraz 70–80% energii

z tłuszczów.

16. Sztucznym środkiem słodzącym nie jest

a) sorbitol.
b) glukoza.
c) aspartam.
d) acesulfam K.

17. Środki spożywcze niskosodowe i bezsodowe przeznaczone są dla osób chorujących na

a) cukrzycę.
b) bulimię.
c) miażdżycę.
d) celiakię.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

18. Środki spożywcze bezglutenowe przeznaczone są dla osób chorujących na

a) miażdżycę.
b) celiakię.
c) cukrzycę.
d) niewydolność krążenia.

19. Produktem nie zawierającym glutenu jest

a) masło.
b) guma do żucia.
c) jogurt smakowy.
d) marcepan.

20. Celem terapii dojelitowej jest m.in.

a) zwiększenie ruchu robaczkowego jelit.
b) wzrost obciążenia antygenami.
c) uzyskanie przewagi procesów asymilacyjnych nad dysymilacyjnych.
d) zmniejszenie ruchu robaczkowego jelit.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykorzystanie żywności specjalnego przeznaczenia

Zaznacz poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykorzystanie żywności
specjalnego przeznaczenia”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 4, 5, 6, 7, 10, 14, 16, 17, 18, 20 są poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 8, 9, 11, 12, 13, 15, 19 są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym 7 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. c,

3. a, 4. d, 5. d, 6. a,

7. c, 8. b, 9. b,

10. b,

11. c,

12. a,

13. d,

14. c,

15. d, 16. a,

17. b,

18. a, 19. c,

20. d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Wymienić funkcje dietetyczne wyrobów
specjalnego przeznaczenia

A

P

b

2

Wyjaśnić czym odznaczają się środki specjalnego
przeznaczenia dla niemowląt

B

P

c

3

Określić na bazie czego produkuje się odżywki
hiperalergiczne dla dzieci

C

PP

a

4

Zidentyfikować co podaje się w pierwszym
miesiącu żywienia sztucznego niemowląt

A

P

d

5

Wyjaśnić co podaje się w żywieniu sztucznym
niemowlęcia 3 miesięcznego

B

P

d

6

Wymienić cele terapii dojelitowej

A

P

a

7

Zidentyfikować ile wynosi dzienna racja
pokarmowa produktów bezglutenowych dla
dziewczynki w wieku 13–15 lat

A

P

c

8

Określić jakie produkty są dozwolone w diecie
bezglutenowej

C

PP

b

9

Określić jakie węglowodany należą do
nieprzyswajalnych

C

PP

b

10 Wymienić produkty dostarczające węglowodanów

wolno wchłaniających się

A

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

11 Określić ile wynosi wartość energetyczna diety dla

cukrzyków dla osób lekko pracujących

C

PP

c

12 Określić ile wynosi w diecie dla cukrzyków

proporcja poszczególnych składników
pokarmowych

C

PP

a

13 Określić jakie produkty są dozwolone w diecie

z ograniczeniem łatwo przyswajalnych
węglowodanów

C

PP

d

14 Zidentyfikować ile wynosi średnie dobowe

zapotrzebowanie energetyczne zdrowego,
donoszonego niemowlęcia w pierwszym miesiącu
życia

A

P

c

15 Określić jakie produkty są przeciwwskazane

w diecie z ograniczeniem łatwo przyswajalnych
węglowodanów

C

PP

d

16 Wyjaśnić podstawę leczenia otyłości

B

P

a

17 Zidentyfikować zawartość białka w odżywkach

wysokobiałkowych

A

P

b

18 Wyjaśnić jaki rodzaj odżywki należy zastosować

w celu odnowy glikogenu mięśniowego

B

P

a

19 Określić jakie są skutki utraty dużej ilości wody

oraz składników mineralnych

C

PP

c

20 Zidentyfikować ile wynosi optymalna wartość

przyjmowanych specjalnych napojów podczas
intensywnego wysiłku fizycznego

A

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wyroby specjalnego przeznaczenia spełniają określone funkcje dietetyczne m.in.

a) są wysokoenergetyczne, przeznaczone do stosowania w diecie odchudzającej.
b) mają zbilansowany skład.
c) zawierają w dużej ilości składniki tj. tłuszcz, cukier, sól, cholesterol.
d) zawierają duże ilości sacharozy w produktach dla diabetyków.

2. Środki specjalnego przeznaczenia dla niemowląt odznaczają się

a) dużą ilością tauryny.
b) ciężkostrawnością.
c) wysoką wartością odżywczą.
d) niską wartością odżywczą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

3. Odżywki hiperalergiczne dla dzieci produkuje się na bazie

a) hydrolizatów białkowych.
b) izolatów białek sojowych.
c) izolatów białek mleka.
d) zhydrolizowanej laktozy.

4. W pierwszym miesiącu żywienia sztucznego niemowląt podaje się

a) kaszkę na mleku modyfikowanym.
b) papkę jarzynową.
c) mieszanki mleczne.
d) mleko początkowe.

5. W żywieniu sztucznym niemowlęcia 3 miesięcznego podaje się

a) jedynie mleko początkowe.
b) sok z owoców.
c) tarte mleko.
d) mieszanki mleczne.

6. Celem terapii dojelitowej jest m.in.

a) zwiększenie ruchu robaczkowego jelit.
b) wzrost obciążenia antygenami.
c) uzyskanie przewagi procesów asymilacyjnych nad dysymilacyjnych.
d) zmniejszenie ruchu robaczkowego jelit.

7. Dzienna racja pokarmowa produktów bezglutenowych dla dziewczynki w wieku 13–15

lat wynosi
a) jaja – 105 g.
b) warzywa – 50 g.
c) pieczywo bezglutenowe – 300 g.
d) wędliny – 160 g.

8. Produktami dozwolonymi w diecie bezglutenowej są

a) mąka pszenna, mąka żytnia.
b) mąka kukurydziana, mąka ziemniaczana.
c) Amaranthus, otręby pszenne.
d) jęczmień proso.

9. Do węglowodanów nieprzyswajalnych zaliczamy

a) skrobię.
b) błonnik pokarmowy.
c) cukier mleczny.
d) wszystkie cukry proste.

10. Do produktów dostarczających węglowodanów wolno wchłaniających się zaliczamy

a) mleko, lody.
b) warzywa, niełuskany ryż.
c) soki owocowe, jogurty.
d) miód, chleb gruboziarnisty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

11. Wartość energetyczna diety dla cukrzyków, dla osób lekko pracujących powinna wynosić

a) 25–30 kcal/kg m.c./dobę.
b) 20–25 kcal/kg m.c./dobę.
c) 30–35 kcal/kg m.c./dobę.
d) 50 kcal/kg m.c./dobę.

12. Proporcja poszczególnych składników pokarmowych w diecie dla cukrzyków wynosi

a) 45–50% energii z węglowodanów, 15–20% energii z białek oraz 30–35% energii

z tłuszczów.

b) 55–60% energii z węglowodanów, 80–90% energii z białek oraz 15–20% energii

z tłuszczów.

c) 15–20% energii z węglowodanów, 12–15% energii z białek oraz 70–80% energii

z tłuszczów.

d) 80–90% energii z węglowodanów, 20–30% energii z białek oraz 50–60% energii

z tłuszczów.

13. Produktami dozwolonymi w diecie z ograniczeniem

łatwo przyswajalnych

węglowodanów są
a) żółtko jaja, drób.
b) margaryny, oliwa.
c) mleko pełne, pieczywo.
d) ser biały chudy, białko jaja.

14. Średnie dobowe zapotrzebowanie energetyczne zdrowego, donoszonego niemowlęcia

w pierwszym miesiącu życia wynosi
a) 90 kcal/kg.
b) 110 kcal/kg.
c) 544 kJ/kg.
d) 377 kJ/kg.

15. Produktami przeciwwskazanymi w diecie z ograniczeniem łatwo przyswajalnych

węglowodanów są
a) żółtko jaja, pieczywo, ryby chude.
b) ser biały chudy, białko jaja.
c) olej sojowy, drób, masło.
d) cukier, mleko pełne, ryby tłuste.

16. Podstawą leczenia otyłości jest dieta

a) niskokaloryczna.
b) podstawowa.
c) wysokobiałkowa.
d) węglowodanowa.

17. Odżywki wysokobiałkowe zawierają

a) 10–20% białka.
b) 50–90% białka.
c) 20–25% białka.
d) 30–40% białka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

18. W celu odnowy glikogenu mięśniowego stosuje się odżywki

a) węglowodanowe.
b) białkowe.
c) mineralno-witaminowe.
d) białkowo-witaminowe.

19. Utrata wody w dużej ilości i składników mineralnych może doprowadzić m.in. do

a) wymiotów, zapaści.
b) gorączki krwotocznej, przyspieszenia akcji serca.
c) znacznego odwodnienia, obniżenia ciśnienia krwi.
d) biegunki, zapaści.

20. Podczas intensywnego wysiłku wartość optymalna przyjmowanych specjalnych napojów

wynosi
a) 500–800 ml, co 20–30 minut.
b) 200–250 ml, co 2 godziny.
c) 1 l, co 45 minut.
d) 200–250 ml, co 20–30 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykorzystanie żywności specjalnego przeznaczenia

Zaznacz poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

7. LITERATURA

1. Banas A., Januszkiewicz – Grabias A.: Próba ustalenia czynników prognostycznych

w anorexia nervosa na podstawie badań katamnestycznych. Psychiatria Polska 26,
483-489, 1992

2. Cybulska B., Łukaszewska T.: Dietetyka. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne,

Warszawa 1995

3. Gawęcki J., Hryniewiecki L. (red.): Żywienie człowieka. Wydawnictwo Naukowe PWN

Warszawa 2006

4. Gawęcki J., Mossor-Pietraszewska T. (red): Kompendium wiedzy o żywności, żywieniu

i zdrowiu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004

5. Hasik J., Gawęcki J. (red.): Żywienie człowieka zdrowego i chorego. Wydawnictwo

Naukowe PWN Warszawa 2000

6. Hasik J., Hryniewiecki L., Grzymisławski M.: Dietetyka. Wydawnictwo Lekarskie

PZWL, Warszawa 1999

7. Hasik J., Hryniewiecki L., Grzymisławski M.: Dietetyka. Wydawnictwo Lekarskie

PZWL, Warszawa 1993

8. Keller

J.:

Podstawy

fizjologii

żywienia człowieka. Wydawnictwo SGGW,

Warszawa 2000

9. Szewczyński J., Skrodzka Z.: Higiena Żywienia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,

Warszawa 1999

10. Świderski F (red): Żywność wygodna i żywność funkcjonalna. Wydawnictwo Naukowo

Techniczne, Warszawa 2000

11. Wieczorek-Chełmińska Z.: Zasady żywienia i dietetyka stosowana. Państwowy Zakład

Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1975

12. Włodarczyk D.: Wydawnictwo Format FB, Warszawa 2007
13. www.programosy.pl
14. www.chirurgia.pl
15. www.szpital.chojnice.pl