N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

60

I N N O W A C Y J N A

P R A C O W N I A

N

N

N

N

O W O

O W O

O W O

O W O

C Z

C Z

C Z E

C Z E

E

E

S N Y

N Y

N Y

S N Y

S

T

T

T

T

E C H

E C H

H

C H

N I K

I K

K

K

K

K

K

N

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

E

E N T

E

E N

E N

E N

E N

E N

E N

E

E N

E N

E N

E N

E N

N

N

E N

N

E

E

E

Y S T Y C Z N Y

I

I

N

N

N

N

N

N

N

N

N

N

O

O

W

W

W

W

W

W

W

A

A

A

A

A

C

C

C

C

C

Y

Y

Y

Y

Y

Y

Y

J

J

J

J

J

N

N

N

N

N

N

A

A

A

A

A

A

P

P

P

P

R

R

R

A

A

A

A

A

C

C

C

C

C

O

O

O

O

O

W

W

W

W

W

N

N

N

N

N

N

N

N

N

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

Włókna szklane

w technice protetycznej

Pierwsze informacje na temat używa-
nia włókien szklanych do wzmacnia-
nia protez akrylowych można znaleźć
już w książce Ossborna „Acrylic Resins
In Dentistry” z 1947 r.

Szybko jednak okazało się, że włókna

te muszą łączyć się w sposób chemicz-
ny z tworzywem akrylowym. Dopie-
ro w latach 80. XX wieku w Stanach
Zjednoczonych opracowano materiał
oparty na taśmie z włókien szklanych,
która była poddana procesowi silaniza-
cji, a następnie przesączona monomera-
mi akrylowymi. Materiał firmy Jeneric
Pentron bardzo dobrze łączył się z kom-
pozytem i znalazł zastosowanie do wy-
konania blokowania rozchwianych
zębów, a wkrótce potem do wzmacnia-
nia konstrukcji koron i mostów w od-

dr Zbigniew Raszewski

A

rtykuł precyzyjnie
omawia rodzaje i zasto-

sowania włókien szklanych

w technice protetycznej.

cinku bocznym. Polskim producentem
włókien szklanych przeznaczonych
do wzmacniania koron i mostów jest
firma Arkona.

Drugą drogę rozwoju włókien szkla-

nych wytyczyła firma EverStick z Fin-
landii. Włókna przez nią prezentowane
oprócz żywic kompozytowych zawiera-
ją w swoim składzie polimer metakry-
lowy, dzięki czemu mogą łączyć się
w trwały sposób z materiałami akrylo-
wymi, z których wykonywana jest płyta
protezy.

Oprócz włókien szklanych przesą-

czanych żywicami dostępne są też ma-
teriały nieimpregnowane żywicami.
Wówczas przed użyciem należy je prze-
sączyć odpowiednimi żywicami. Oczy-
wiście do wzmacniania prac protetycz-

fot. Shutters

tock

1

/ 2 0 1 1

61

I N N O W A C Y J N A

P R A C O W N I A

nych mogą służyć innego typu materiały
w formie włókien. Należą do nich włók-
na wykonane z polietylenu oraz włókna
ceramiczne.

Jeśli chodzi o włókna z polietylenu,

muszą być one poddane procesowi ob-
róbki plazmą niskotemperaturową, aby
na ich powierzchni mogły wytworzyć
się grupy, które będą reagować z poli-
merem akrylowym. W przeciwnym ra-
zie materiał taki nie będzie trzymał się
akrylu.

W przeszłości próbowano stosować

włókna węglowe, gdyż posiadają one
bardzo dobre właściwości mechanicz-
ne, lecz niestety dyskwalifikuje je czar-
ny kolor.

Dobre właściwości uzyskano dla włó-

kien wykonanych z Kevlaru (poliamid).

W latach 60. ubiegłego wieku próbo-

wano zastosować również włókna nylo-
nowe, ale efekt wzmacniający okazał się
niewystarczający.

P

RZESĄCZANIE

WŁÓKIEN

Tak jak wspominałem, na rynku można
nabyć dwa typy włókien: materiał prze-
sączany żywicą lub nie. Oczywiście ma-
teriał pokryty żywicą jest odpowiednio
droższy. W warunkach pracowni prote-
tycznej przy odrobinie wprawy można
uzyskać włókno dość dobrze nasączone
żywicą. Na początku za pomocą nici od-
mierzamy, jaki odcinek włókna jest nam
potrzebny, i odcinamy ostrymi nożycz-
kami. Jeśli włókno ma tendencję do sa-
morozplatania się, można zastosować
lekki nadmiar po około 5 mm z każdej
strony. Proces ten polega na umieszcze-
niu odcinka z włókna szklanego lub po-
lietylenowego na płytce szklanej i prze-
sączeniu go za pomocą bondu 3 lub
4 generacji. Nie polecam systemów
samowytrawiających. Po pierwsze,
ze względu na cenę, a po drugie dlatego,
że składają się one z mieszaniny wody
i acetonu lub alkoholu, a jak wiadomo,
ciecze te nie są pożądane w strukturze
akrylu lub kompozytu.

Włókna przesączamy z lekkim nad-

miarem i umieszczamy w garnku po-
limeryzacyjnym bez wody! Następnie
wtłaczamy sprężone powietrze pod ci-
śnieniem około 2 barów i czekamy oko-
ło 10 minut. Zawarty na powierzchni
bond zostanie wtłoczony przy pomocy

ciśnienia w głąb struktury taśmy lub
siatki szklanej.

Po 10 minutach możemy otworzyć

garnek i wyjąć taśmę. Jeśli system łą-
czący zawierał aceton (co da się spraw-
dzić organoleptycznie), możemy całość
umieścić w suszarce, ale w ciemności,
w temperaturze około 45-50°C.

O dokładności przesączenia naszej

siatki lub włókna można się przekonać
w bardzo prosty sposób. Włókno nie-
przesączone ma kolor biały, zaś dobrze
przesączona żywica staje się niemal
całkowicie przezroczysta.

Tak przygotowane włókna można

przechowywać w ciemności przez dość
długi czas, dlatego polecałbym wykona-
nie większej ilości włókna za jednym
razem.

W

ZMACNIANIE

PĘKNIĘTEJ

PROTEZY

Bardzo często zdarza się, że podczas
użytkowania protez dochodzi do ich
uszkodzenia. Najczęstszą przyczyną
jest oczywiście zanik podłoża protetycz-
nego, jednostronne nagryzanie protezy
lub też urazy typowo mechaniczne pod-
czas zabiegów higienicznych.

Pacjenci nie zgłaszają się na wizyty

kontrolne, kiedy można wykonać pod-
ścielenie, tylko wtedy, kiedy proteza
pęka. Oprócz wykonania naprawy ta-
kiej protezy i podścielenia dobrze jest
w miarę możliwości wykonać wzmoc-
nienie za pomocą włókien, szczególnie
jeśli lekarz zleci tylko naprawę. Może
się okazać, że po 2-3 tygodniach pacjent
po raz kolejny wróci z protezą pękniętą
tuż obok naprawy.

Metodyka takiego wzmocnienia jest

stosunkowo prosta: złożenie pękniętej
protezy, wykonanie modelu roboczego.
Po wykonaniu szczeliny wykonuje się
otwór na materiał do napraw o szero-
kości około 3-4 mm, umiejscowiony tuż
pod zębami, od strony dojęzykowej,
na długości od zębów 5-5.

Głębokość takiej szczeliny powinna

wynosić około 2-3 mm, aby nad włók-
nem pozostało około 2 mm warstwy
akrylu, tak by wzmocnienie nie miało
kontaktu ze śluzówką.

Następnie docina się włókno szkla-

ne na odpowiednią długość i przesą-
cza monomerem do napraw. Włókno

Często w protezach
częściowych zdarza się,
że w

odcinku przednim

lub bocznym brakuje
pojedynczych zębów

.

Podczas modelowania
płyta protezy jest bardzo
ograniczona w tych
rejonach i dochodzi
do wyłamania zębów.

to powinno pozostawać w kontakcie
z monomerem przez około 2-3 minuty,
aby monomer mógł wniknąć w głąb
włókna.

Szczelina, w której umieścimy włók-

no, też powinna zostać zwilżona mo-
nomerem. Po 2 minutach przesączone
włókno umieszczamy w szczelnie wy-
ciętej protezie i przykrywamy akrylem
do napraw. Kiedy na powierzchni akry-
lu stworzy się „cienka skórka”, całość
umieszczamy w garnku do naprawy,
w wodzie o temperaturze 50-55°C i pod
ciśnieniem 2-6 barów na około 15 mi-
nut. Po tym czasie materiał jest już do-
statecznie utwardzony i można przystą-
pić do tradycyjnej obróbki naprawionej
protezy.

Tego typu wzmocnienia można wyko-

nać w nowej protezie.

U

ŻYCIE

SIATKI

Z

WŁÓKIEN

SZKLANYCH

Często, kiedy względy estetyczne od-
grywają bardzo istotną rolę, zamiast
siatki metalowej w protezie górnej
można użyć siatki wykonanej z włókien
szklanych.

Metoda wykonania tego typu wzmoc-

nienia jest bardzo zbliżona do wykona-
nia protezy osiadającej, wzmacnianej
siatką metalową.

Po wykonaniu modelu roboczego

za pomocą ostrych nożyczek docina się
siatkę wykonaną z włókien szklanych
na odpowiednią wielkość. Ponieważ
materiał ten nie posiada pamięci kształ-
tu tak jak metal, można posłużyć się
pewnym ułatwieniem.

Na modelu należy umieścić arkusz

siatki przesączonej żywicą i docisnąć
ją do modelu za pomocą przezroczy-

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

62

I N N O W A C Y J N A

P R A C O W N I A

stej łyżki wyciskowej, tak aby przy-
legała ona szczelnie do modelu. Za-
miast łyżki można oczywiście użyć
elastycznych płytek do wykonywania
szyn zgryzowych, które zostaną ufor-
mowane pod konkretny model. Po tym
całość utwardza się wstępnie w lampie
polimeryzacyjnej. Można posłużyć się
lampą do polimeryzacji materiałów
kompozytowych lub lampą do paznok-
ci żelowych bądź też jakąś inną. Przed
użyciem oczywiście warto sprawdzić,
czy będzie ona utwardzać nasze włók-
no. W ostateczności można użyć silnej
żarówki przez 2 minuty.

Po wstępnym utwardzeniu za pomocą

ostrych nożyczek docinamy utwardzo-
na siatkę na odpowiedni wymiar, tak
jakbyśmy postępowali z tradycyjnym
metalowym wzmocnieniem.

Po utwardzeniu siatkę przesączamy

monomerem, pozostawiając na około
5 minut w torebce plastikowej, aby za-
pobiec odparowywaniu monomeru.

W międzyczasie gotowe ciasto akry-

lowe dzielimy na dwie części, pierw-
szą umieszczając w formie gipsowej.
W to ciasto układamy utwardzoną siat-
kę z włókna szklanego i przykrywamy
drugą częścią ciasta. Całość prasujemy
stopniowo przez około 10 minut.

Polimeryzujemy zgodnie z zalece-

niami producenta akrylu. Opracowy-
wujemy materiał akrylowy w sposób
tradycyjny. Jeśli mamy do dyspozycji
taśmę z włókna szklanego lub w przy-
padku protez częściowych, sugerował-
bym umieszczenie jej po wyprasowa-
niu akrylu, czyli umieszczamy ciasto
akrylowe w formie gipsowej i prasu-
jemy przez folię do kwiatów. Po oko-
ło 10 minutach otwieramy puszkę.
Za pomocą ostrego skalpela wycinamy
miejsce na taśmę z włókien szklanych
i umieszczamy ją w tej szczelinie, zwil-
żając delikatnie monomerem. Całość
prasujemy powtórnie bez folii i poli-
meryzujemy.

W

ZMOCNIENIA

DOSTAWIANYCH

ZĘBÓW

Często w protezach częściowych zdarza
się, że w odcinku przednim lub bocznym
brakuje pojedynczych zębów. Podczas
modelowania płyta protezy jest bardzo
ograniczona w tych rejonach i docho-
dzi do wyłamania zębów. Z podobnym
przypadkiem mamy do czynienia pod-
czas dostawiania do istniejącej protezy
kolejnych zębów. Warto wówczas zasto-
sować włókna szklane. Metoda ta polega
na wykorzystaniu taśmy z włókna szkla-
nego przesączonego żywicą, z której wy-
konuje się pętle na obszarze dostawiane-
go zęba. Następnie miejsce to utwardza
się za pomocą przenośnej lampy, tak
by całość materiału posiadała pamięć
kształtu. Jeśli włókno zawiera małą ilość
żywicy, zawsze można użyć bondu, aby
całość dobrze przesączyć.

W przypadku nowej protezy pętle

wzmacniające umieszczamy w akry-
lu po jego wyprasowaniu przez folię

1

Gdzie jest włos, a gdzie włókno?

2

Przesączenie włókien szklanych

3

Wycięcie szczeliny na włókno

4

Polimeryzacja akrylu

5

Naprawiona proteza wzmocniona

włóknem

6

Dociśnięcie siatki za pomocą łyżki wyciskowej

7

Utwardzenie

8

Docięcie utwardzonej siatki

9

Wzmocnienie pojedynczych zębów włóknem

10

Tymcza-

sowy most

1

2

3

4

7

8

9

10

5

6

fot. autor

1

/ 2 0 1 1

63

I N N O W A C Y J N A

P R A C O W N I A

i otwarciu puszki, aby nie dopuścić
do przesunięcia włókna.

W przypadku używanych protez za po-

mocą frezy wycinamy miejsce na włók-
no szklane w dotychczasowej płycie, tak
aby włókno miało długość około 2-3 cm.
Najlepiej, aby sięgało za sąsiednie zęby.
Po dopasowaniu zęba na zaizolowanym
modelu roboczym umieszczamy materiał
do napraw w fazie ciasta. Krawędzie sta-
rej płyty powinny zostać dokładnie zwil-
żone monomerem. W miękkim materiale
akrylowym umieszczamy utwardzoną
pętlę z włókna szklanego, a następnie do-
kładamy ząb. Całość utwardzamy zgod-
nie z zaleceniami producenta materiału
do napraw.

W

ZMACNIANIE

TYMCZASOWYCH

KORON

I

MOSTÓW

Materiały do wykonywania tymczaso-
wych koron i mostów należą do dwóch
typów materiałów dwuskładnikowych
akryli proszek-płyn (Villacryl STC,

Unifast, Palapont) i materiałów dozo-
wanych z naboju (Protemp, Luxatemp).
Materiały te, niestety, są dosyć kruche
i w przypadku mostów w odcinku zę-
bów bocznych bardzo często dochodzi
do ich uszkodzenia.

Aby temu zapobiec, można posłużyć

się włóknami szklanymi lub poliety-
lenowymi. Tymczasowe uzupełnie-
nie wykonujemy zgodnie z zasadami
sztuki. Na modelu roboczym w wosku
modelujemy tymczasową koronę lub
most. Można posłużyć się też gotowymi
zębami wykonanymi w akrylu.

Z silikonu technicznego Zetalabor

wykonujemy wycisk wymodelowanego
uzupełnienia i po wyparzeniu wosku
do wycisku nakładamy materiał akry-
lowy.

Można posłużyć się też gotowymi

formówkami. Po utwardzeniu akrylu
od strony dośluzówkowej zęba będą-
cego przęsłem mostu wycinamy szcze-
linę głębokości około 2 mm, w której

umieszczamy włókno przesączone
żywicą, pamiętając o uprzednim prze-
sączeniu włókna za pomocą monome-
ru. Całość pokrywamy nową porcją
materiału do wykonywania tymcza-
sowych koron i mostów. Ważne jest,
aby włókno znajdowało się jak najni-
żej, takie położenie zapewnia bowiem
maksymalne wzmocnienie całej kon-
strukcji.

Po spolimeryzowaniu materiału tym-

czasowego typu „Protemp” i wyjęciu
go z wycisku jego powierzchnię prze-
ciera się alkoholem etylowym w celu
usunięcia nieutwardzonej warstwy ma-
teriału, która wytwarza się w miejscach
kontaktu z tlenem.

S

TAŁE

KORONY

I

MOSTY

LICOWANE

KOMPOZYTEM

Sukces używania kompozytów wzmac-
nianych włóknami szklanymi (technika
FRC) cieszy się ogromnym zaintereso-
waniem już od wielu lat.

11

Obszar strefy zgniatania podczas łamania próbek

12

Obszar strefy rozciągania podczas łamania próbek

13

Sugerowane umieszczanie wiązki włókien pomiędzy

zębami filarowymi w celu wzmocnienia mostu

14

Widok z góry: oszlifowany kikut zęba na modelu i dwie warstwy włókien szklanych umieszczone prostopadle do siebie

15

Walec wykonany z przezroczystego silikonu technicznego z wyciętym w środku otworem na oszlifowany ząb

16

Schemat: polimeryzacja włókien szklanych w formie

silikonowej na kikucie zęba

11

13

15

16

12

14

forma

silikonowa

warstwa włókna szklanego

kikut zęba

druga prostopadła
warstwa włókna

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

64

I N N O W A C Y J N A

P R A C O W N I A

Włókna szklane są materiałami

z wyboru, kiedy estetyka odgrywa bar-
dzo dużą rolę, szczególnie w odcinku
przednim, oraz kiedy wypełnienia są-
siednich zębów nadają się do wymiany.
W takim przypadku po usunięciu wy-
pełnień pierwotnych w sąsiadujących
do brakującego zęba lub ich oszlifo-
waniu pobiera się wycisk i wykonuje
model gipsowy w pracowni techniki
dentystycznej. Model powinien zostać
wykonany z gipsu klasy IV, a potem
jego powierzchnia powinna zostać do-
datkowo utwardzona. Bardzo ważną
sprawą jest zastosowanie substancji
zapobiegającej połączeniu się kompo-
zytu z gipsem (izolatora).

Włókna szklane po przycięciu na od-

powiednią długość nasącza się płyn-
ną żywicą kompozytową w celu ich
uplastycznienia przez około 5 minut.
W przypadku pojedynczej korony sto-
suje się dwa paski włókna umieszczone
w sposób prostopadły do siebie na ki-
kucie oszlifowanego zęba. Aby ułatwić
sobie utwardzenie tych dwóch pasków,
można posłużyć się formą wykonaną
z przezroczystego silikonu techniczne-
go Elite Double 8 lub Elite Transparent.
Z materiału silikonowego wykonujemy
walec o średnicy większej niż oszlifo-
wany ząb. Po jego utwardzeniu ostrym
skalpelem wycinamy w nim otwór,
tak aby pasował na kikut. Na kikucie
umieszczamy dwie warstwy przesączo-
nego włókna, a na to wszystko nakłada-
my formę z przezroczystego silikonu.
Po dociśnięciu włókna będą szczelnie
przylegać do kikuta. Teraz za pomocą
lampy utwardzamy włókna poprzez
przezroczysty silikon. Po zdjęciu formy
silikonowej mamy utwardzoną i dobrze
uformowaną czapeczkę wykonaną
z włókien szklanych.

Po wykonaniu czapeczki możemy

przystąpić do odbudowy korony za po-
mocą materiału kompozytowego, stosu-
jąc po kolei kolory opakerowe, zębino-
we i szkliwne lub gotową formówkę.

W przypadku mostów na podbudowie

z włókna szklanego dobrze jest stoso-
wać jedną wiązkę włókien na każdy ząb
będący przęsłem. Dobrze jest wykonać
ósemki z włókna szklanego.

Przed zacementowaniem należy

sprawdzić warunki zgryzowe. Po-

wierzchnia uzupełnienia musi być deli-
katnie schropowacona frezem. Uzupeł-
nienie kompozytowe jest bardzo silnie
usieciowane, dlatego przed zacemento-
waniem należy je jeszcze raz nasączyć
specjalną żywicą, np. Stick Resin, przez
5 minut, tak aby żywica ta wnikła do
wewnętrza kompozytu, zapewniając
właściwe połączenie uzupełnienia
z tkankami zęba. Żywica ta zawiera
Bis-GMA i TEGDMA, czyli składniki
żywicy kompozytowej. Następnie nale-
ży rozprowadzić ją delikatnie po całej
powierzchni za pomocą sprężonego
powietrza.

Powierzchnie sąsiadujących zębów

będących filarami mostu muszą być do-
kładnie wytrawione za pomocą kwasu
fosforowego, szkliwo minimum 30 se-
kund, zębina 15 sekund. Następnie na-
nosi się warstwę cementu o podwójnym
systemie utwardzania (światło-chemo)
i rozprowadza cienką warstwą na po-
wierzchni opracowanych zębów oraz
na powierzchni cementowanego uzu-
pełnienia. Niezwłocznie po tym umiesz-
czamy uzupełnienie we właściwym
miejscu i zbieramy nadmiar cementu.
Na granicę cementowania nakłada się
środek zapobiegający powstawaniu nie-
spolimeryzowanej warstwy cementu
(inhibicja tlenowa). Cement naświetla
się przez minimum 20 sekund w celu
zainicjowania jego wiązania. Należy
zwrócić szczególną uwagę, aby nie ob-
ciążać zacementowanego uzupełnienia
przez co najmniej 10 minut, gdyż taki
jest czas całkowitego wiązania cemen-
tów o podwójnym systemie wiązania. 

Piśmiennictwo
1. Debnath S., Wunder S., McCool J.: Silane

treatment effects on glass/resin interfacial
shear strength. „Dent. Materiale”, 2003, 19,
441-448.

2. Chen T.M., Brauer G.M.: Solvent effect

on bonding organo-silane to silica surface.
„J. Dent. Res.”, 1982, 61, 1439-1443.

3. Mohsen M.N., Craig R.G.: Effect of silanation

of fillers on their dispersability by monomer
system. „J. Oral. Rehab.”, 1995, 22, 183-189.

4. Nohrston T.J., Vallitu P.K.: Yli-Upro he effect

of position and quantity of glass fiber on the
fracture resistance of provisional fixed par-
tial dentures. „Int. J. Prosthodont.”, 200, 13,
72-78.

5. Zinck P., Pays M., Resakhanlou R.: Mecha-

nical characterisation of glass fiber as an in-

direct analysis of the efffect of surface treat-
ment. „J. Mat. Sci.”, 199, 34, 2121-2133

6. Ishida H., Koenig J.: Effect of hydrolysis

and drying on the siloxane bond of silane
coupling agent deposited on E glass fibers.
„J. Polym. Sci. Polym. Phys. Ed.”, 1980.

7. Żarow M., Łazarz-Bartel K.: Wykorzystanie

włókien szklanych oraz utraconych zębów
własnych w przypadku natychmiastowego
uzupełnienia braku zębowego. „Poradnik
Stomatologiczny”, 11/12 2006, 11-15.

8. Vallitu P.K., Sevelius C.: Resin bonded glass

fiber-reinforced composite fied partila den-
ture: a clinical study, „J. Prosthet. Dent.”,
2000, 84, 413-418.

9. Lastumaki T.M., Lassila L.V.J., Vallitu P.K.:

The semi-interpentrating polymer network
matrix of fiber reinforced composite and its
effect on the surface properties. „J. Mater.
Sci. Mater Med.”, 2003, 14, 803-809.

10. Narva K.: Doctoral thesis on reinforcing

denture with fiber reinforcements Univeristy
of Turku.

11. Xu L., Buckner J.A., Kiliminzoglo J.: In vitro

comparison of fracture strength between two
Fiber-reinforced composite. „J. Dent. Res.",
2004.

12. Amjadrahamneh, Abdelmajeedabdallateef:

Transverse strength of acrylic resins denture
base material after the addition different
fibers. „Pactistan Oral & Dental Journal”,
27, 1, 115-118.

13. Vallittu P.K.: A review of fiber reinforced

denture base resin. „J. Prosthodont.”, 1996,
5, 270-276.

14. Jagger D.C., Harrison A., Jandt K.: The rein-

forcement of dentures. „Int. J. Prosthodont.”,
1999, 26, 185-194.

15. Braden M., Davy K.M.W., Parker S., Ladize-

sky Hn., Ward I.M.: Denture base poly(me-
thyl methacryalte) reinforced with ultra-high
modulus polyethylene fibers. „Br. Dent. J.”,
1988, 164, 109-113.

16. Jagger D.C., Harrison A.: The effect of chop-

ped poly(methyl methacrylate) fibers
on some properties of acrylic resin denture
base material, „Int. J. Prosthodont.”, 1999,
12, 542-546.

17. EN-ISO 1657, Denture base polymers

2000.

18. Vallittu P.K.: Flexural properties of acrylic

resin polymers reinforced with unidirec-
tional and woven glass fibers. „J. Prosthet.
Dent.”, 1999, Mar; 81 (3): 318-326.

19. Hędzelek W., Gajdus P.: Mechanical strength

of an acrylic resin palatal denture base rein-
forced with a mesh or bundle of glass fibers.
2007. May-Jun; 20 (3): 311-312.

20. Garoushi S.K., Lassila L.V., Vallittu P.K.:

Short fiber reinforced composite: the effect
of fiber length and volume fraction. 2006
Nov 1; 7 (5): 10-17.