Język niemiecki - Schwache Verben

Czasowniki słabe

Przykładem czasownika słabego jest czasownik "machen" (robić).

mach



en

⇑

⇑

rdzeń końcówka bezokolicznika

Czasowniki słabe w czasie teraźniejszym odmieniają się przez dodanie odpowiedniej

końcówki

do

rdzenia

czasownika:

Singular

(liczba pojedyncza)

Plural

(liczba mnoga)

ich mache

wir machen

du machst

ihr macht

er/sie/es macht

sie machen

Sie machen

Czasowniki słabe odmieniają się regularnie w czasie teraźniejszym oraz tworzą w sposób regularny formy

Präteritum oraz Partizip Perfekt. Znaczy to, że w przeciwieństwie do mocnych nie tworzą one przegłosu.

Formy Präteritum oraz Partizip Perfekt tworzone są przez dodanie:

......- te do rdzenia czasownika dla form czasu Präteritum

ge- .... - t do rdzenia czasownika dla Partizip Perfekt

Infinitiv Präteritum Partizip Perfekt
mach



en

⇒

mach



te ge



mach



t

Język niemiecki - Imperativ

Tryb rozkazujący

W języku niemieckim możemy utworzyć następujące formy trybu rozkazującego:

2 osoba liczby pojedynczej Geh!
2 osoba liczby mnogiej Geht!

forma grzecznościowa Sie Gehen Sie!

•

Tworzenie trybu rozkazującego dla 2 osoby l. p.

o

poprzez odrzucenie końcówki odmiany 2 os. l. p. i pominięcie zaimka osobowego:

du sag

st

−>

Sag! (przykład czasownika słabego)

du sprich

st

−>

Sprich! (przykład czasownika mocnego)

UWAGA: W trybie rozkazującym czasowniki mocne nie mają przegłosu. Dlatego mówimy:

du schläf

st

ale: Schlaf!

du läuf

st

ale: Lauf!

Natomiast "e" w rdzeniu czasownika zmienia się w "i" lub "ie".

Pierwotnie do form trybu rozkazującego dodawano zawsze końcówkę -e. Obecnie czynimy tak w przypadku form
trybu rozkazującego, które po odrzuceniu końcówki 2. os. l. p. trudno byłoby wymówić. Do tej grupy należą

czasowniki, których rdzeń kończy się na

-d-, -t-, -ig

oraz

rechnen, öffnen

.

1

•

Tworzenie trybu rozkazującego dla 2 osoby l. mn.

o

od formy 2 os. l. mn. poprzez pominięcie zaimka osobowego:

ihr sag

t

−>

Sagt!

ihr sprech

t

−>

Sprecht!

•

Tryb rozkazujący dla formy grzecznościowej "Sie" tworzymy przez zamianę na szyk przestawny. Forma
czasownika pozostaje bez zmian:

Sie sagen

−>

Sagen Sie!

Sie sprechen

−>

Sprechen Sie!

Odstępstwa od tych zasad obserwujemy przy tworzeniu trybu rozkazującego czasowników posiłkowych "

haben",

"sein

" i "

werden

":

2 os. l. p. du hast

−>

Hab! du bist

−>

Sei! du wirst

−>

Werde!

2 os. l. mn. ihr habt

−>

Habt! ihr seid

−>

Seid! ihr werdet

−>

Werdet!

forma grzecznościowa:

Sie haben Haben Sie! Sie sind Seien Sie! Sie werden Werden Sie!

Trennbare Verben

Czasowniki rozdzielnie złożone

Czasowniki rozdzielnie złożone rozpoczynają się na sylabę akcentowaną. Przedrostkiem jest przyimek lub
przysłówek (por. też: Untrennbare Verben; Verben, die trennbar und untrennbar sind).

Przykłady:

anfangen - rozpoczynać się
Der Film fängt um 20 Uhr an.

aufmachen - otwierać

Machen Sie bitte das Fenster auf!
aufschreiben - zapisywać
Der Kellner schreibt die Bestellung auf.

fernsehen - oglądać telewizję
Ich sehe jeden Abend fern.
einkaufen - robić zakupy
Wir kaufen immer am Wochenende ein.

stattfinden - odbywać się
Der Fotokurs findet von 16 bis 18 Uhr statt.

Przy tworzeniu Partizip Perfekt -ge- występuje po przedrostku, np.

aufschreiben - zapisywać Der Kellner hat die Bestellung aufgeschrieben.
fernsehen - oglądać telewizję In den Ferien habe ich jeden Abend ferngesehen.
einkaufen - robić zakupy Wir haben für die ganze Woche eingekauft.

UWAGA:

W zdaniach podrzędnych, gdzie czasownik występuje na końcu zdania (tzw. szyk końcowy) przedrostek

piszemy łącznie

Wenn ich nach Hause zurückkehre, ....

Als ich nach Hause zurückkehrte, ....

2

Als ich nach Hause zurückgekehrt bin, ....

Nachdem ich nach Hause zurückgekehrt war, ....
Wenn ich nach Hause wieder zurückkehren werde, .....

Język niemiecki - Verben, die trennbar und untrennbar sind

Czasowniki rozdzielnie lub nierozdzielnie złożone

Niektóre czasowniki odmieniają się w

zależności od znaczenia

albo w sposób

rozdzielnie, albo nierozdzielnie złożony

.

Do tej grupy zaliczamy czasowniki, rozpoczynające się od przedrostków:

•

durch-

•

über-

•

unter-

•

um-

•

wieder-

Czasownik jest rozdzielnie złożony, jeżeli przedrostek jest akcentowany. Czasownik ma wtedy "pierwotne",
"dosłowne" znaczenie, np.

durchbrechen

- przełamać.

Jeżeli akcent nie przypada na przedrostek, czasownik jest nierozdzielnie złożony. Czasowniki te zatraciły swe

pierwotne znaczenie, często też mają znaczenie przenośne, np.

durchbrechen

- przedrzeć się przez coś.

Dla porównania:

wiederholen

−>

ich hole etwas wieder - przynieść coś z powrotem

wiederholen

−>

ich wiederhole etwas - powtarzać coś

unterhalten

−>

ich halte etwas unter - podtrzymywać, podstawiać

(sich) unterhalten

−>

ich unterhalte mich mit jemandem - rozmawiać z kimś;

także:

(sich) (gut/schlecht) unterhalten - bawić się

etwas (Beziehungen) unterhalten - podtrzymywać (kontakty)

Język niemiecki - Reflexive Verben

Czasowniki zwrotne

Polskie czasowniki zwrotne nie muszą być zwrotne w języku niemieckim (i odwrotnie), np:

sich erinnern an (+ Akk.) - przypominać sobie coś

sich setzen - siadać

sich unterhalten über (+ Akk.) - rozmawiać o

Przy odmianie czasownika zwrotnego w języku niemieckim każdej osobie odpowiada inna forma zaimka
zwrotnego. Porównaj:

3

ich

wasche

mich

ja myję się

du wäschst dich

ty myjesz się

er, sie, es wäscht sich on, ona, ono myje się

wir waschen uns

my myjemy się

ihr wascht euch

wy myjecie się

sie waschen sich

oni myją się

Sie waschen sich

(forma grzecznościowa)

•

Odmiana czasownika zwrotnego z zaimkiem zwrotnym w IV przypadku

Największą grupę stanowią czasowniki zwrotne z zaimkiem zwrotnym w IV przypadku (

Akkusativ

).

sich fühlen - czuć się

ich fühle mich

du fühlst dich

er, sie, es fühlt sich

wir fühlen uns

ihr fühlt euch

sie fühlen sich

Sie fühlen sich

•

Oddzielną grupę stanowią czasowniki zwrotne w połączeniu z zaimkiem zwrotnym w III przypadku (

Dativ

).

W zdaniu z takim czasownikiem znajduje się zawsze oprócz zaimka zwrotnego dowolne dopełnienie w IV

przypadku (

Akkusativobjekt

), oznaczone w poniższych zdaniach kursywą. Zaimek zwrotny w III przypadku

oznaczono tłustym drukiem.

Ich habe mir

das Rauchen

abgewöhnt.

Wir haben uns

die Ausstellung

angesehen.

Odmiana czasownika zwrotnego z zaimkiem zwrotnym w III przypadku

sich etwas ansehen - oglądać

ich sehe mir den Film an

du siehst dir den Film an

er sieht sich den Film an

wir sehen uns den Film an

ihr seht euch den Film an

sie sehen sich den Film an

Sie sehen sich den Film an

W zdaniach zawierających czasownik zwrotny z zaimkiem zwrotnym w IV przypadku sam zaimek zwrotny
jest dopełnieniem (lub występuje dodatkowo

Präpositionalobjekt

).

Niektóre czasowniki występują w zależności od kontekstu albo z zaimkiem zwrotnym w III, albo w IV
przypadku, lub też zupełnie bez zaimka zwrotnego.

Ich

wasche

mich. - Myję się. (

Akkusativ

)

Wasch dir bitte die Hände vor dem Essen. - Umyj proszę ręce przed jedzeniem. (Dativ)

Die Mutter wäscht das Kind. - Matka myje dziecko. (bez zaimka zwrotnego)

4

Niektóre czasowniki mogą, ale nie muszą być używane jako zwrotne, w zależności od znaczenia, np.

o

etwas kaufen - kupować; sich etwas kaufen - coś sobie kupić

o

sich vorstellen - przedstawić się; jemand(en) vorstellen - przedstawić kogoś

•

Czas przeszły

Perfekt

oraz

Plusquamperfekt

czasowników zwrotnych tworzymy zawsze za pomocą

czasownika "haben?:

o

Ich habe mich über sein Verhalten geärgert.

o

Wir haben uns für die Reise nach Mallorca entschieden.

o

Er hat sich das linke Bein gebrochen.

o

Sie hat sich zum Geburtstag eine Puppe gewünscht.

Język niemiecki - Die Tempora: Perfekt

Czas przeszły Perfekt tworzymy poprzez użycie czasownika posiłkowego "haben" lub "sein" w formie osobowej
w czasie teraźniejszym w połączeniu z formą Partizip Perfekt danego czasownika, np.

Ich bin nach Hause gegangen. (Poszłam do domu)
Ich habe auf dich gewartet. (Czekałam na ciebie)

(Porównaj: odmiana czasowników "haben" i "sein" w czasie teraźniejszym -

Hilfsverben

)

•

Partizip Perfekt czasowników słabych tworzymy w sposób

regularny

, tj. przez dodanie

ge- .... -t do rdzenia czasownika, np.
Infinitiv Partizip Perfekt
mach |en

?

ge|mach|t

•

Czasowniki mocne tworzą Partizip Perfekt w sposób

nieregularny

. W odróżnieniu od czasowników słabych

zachodzi zmiana w rdzeniu czasownika. (Oznacza to, że należy przyswoić je sobie za pomocą nauki
pamięciowej).

Forma Partizip Perfekt w przypadku czasowników mocnych rozpoczyna się na ge-, zaś kończy na -en (w
odróżnieniu od końcówki -t u czasowników słabych).

•

Formy Partizip Perfekt najważniejszych

czasowników mocnych

, czasowników

modalnych

oraz

nieregularnych

zostały zmieszczone w oddzielnym rozdziale.

UWAGA:

Czas Perfekt czasowników modalnych, występujących jako posiłkowe tworzymy przez użycie formy
osobowej czasu teraźniejszego czasownika posiłkowego haben w połączeniu z bezokolicznikiem danego

czasownika modalnego, np.
Ich habe gestern bis 18 Uhr arbeiten müssen.
(Musiałem wczoraj pracować do godz. 18)

Język niemiecki - Die Tempora: Plusquamperfekt

Czas przeszły Plusquamperfekt tworzymy przez użycie użycie czasowników posiłkowych "haben" i "sein" w

Präteritum (hatte, war) w połączeniu z formą Partizip Perfekt. (Porównaj:

odmiana czasowników "haben" i "sein" w

czasie Präteritum - Hilfsverben

)

Partizip Perfekt czasowników słabych tworzymy w sposób regularny, tj. przez dodanie

ge- .... -t do rdzenia czasownika, np.

Infinitiv Partizip Perfekt
mach



en

?

ge



mach



t

Czasowniki mocne tworzą Partizip Perfekt w sposób nieregularny.(Oznacza to, że należy przyswoić je sobie

5

za pomocą nauki pamięciowej). W odróżnieniu od czasowników słabych zachodzi zmiana w rdzeniu czasownika.

Forma Partizip Perfekt w przypadku czasowników mocnych rozpoczyna się na ge- , zaś kończy na -en (w
odróżnieniu od końcówki - t u czasowników słabych).

Formy Partizip Perfekt najważniejszych czasowników mocnych, czasowników modalnych oraz

nieregularnych zostały zamieszczone w oddzielnym rozdziale.

UWAGA:

Czas Plusquamperfekt czasowników modalnych tworzymy przez użycie formy osobowej czasu Präteritum
czasownika posiłkowego haben w połączeniu z bezokolicznikiem danego czasownika modalnego, np.

Ich hatte gestern bis 18 Uhr arbeiten müssen.

(Musiałem wczoraj pracować do godz. 18)

Język niemiecki - Die Tempora: Futur I und II



Futur I

Czas przyszły Futur I tworzymy przez użycie formy osobowej czasu teraźniejszego czasownika

posiłkowego "werden" w połączeniu z bezokolicznikiem:

ich werde lernen (będę się uczyć)

du wirst lernen
er/sie/es wird lernen

wir werden lernen
ihr werdet lernen

sie werden lernen
Sie werden lernen

Czasu Futur I używamy przy opisywaniu czynności, która nastąpi w przyszłości oraz dla wyrażenia

przypuszczenia (wtedy zdanie w Futur I odnosi się do teraźniejszości).



Futur II

Czas przyszły Futur II tworzymy przez użycie formy osobowej czasu teraźniejszego czasownika
posiłkowego "werden" w połączeniu z Partizip Perfekt + "haben" lub "sein":

ich werde abgefahren sein
du wirst abgefahren sein

er/sie/es wird abgefahren sein
wir werden abgefahren sein

ihr werdet abgefahren sein
sie werden abgefahren sein

Sie werden abgefahren sein

ich werde (das Buch) gelesen haben
du wirst (das Buch) gelesen haben

er/sie/es wird (das Buch) gelesen haben
wir werden (das Buch) gelesen haben

ihr werdet (das Buch) gelesen haben
sie werden (das Buch) gelesen haben

Sie werden (das Buch) gelesen haben

Czasu Futur II używamy przy opisywaniu czynności, która ma się zakończyć w przyszłości, także dla
wyrażenia przypuszczenia (wtedy zdanie w Futur II odnosi się do przeszłości).

Język niemiecki - Passiv

Strona bierna

6

W języku niemieckim do tworzenia strony biernej używamy formy osobowej czasownika posiłkowego "werden"
w połączeniu z Partizip Perfekt dowolnego czasownika.

UWAGA:

Przy tworzeniu strony biernej w czasach Perfekt, Plusquamperfekt oraz Futur II używamy formy worden,
podczas gdy Partizip Perfekt czasownika werden brzmi geworden.

PASSIV

Präsens
Präteritum

Perfekt
Plusquamperfekt

Futur I
Futur II

Das Kind wird

gewaschen

Das Kind wurde

gewaschen

Das Kind ist

gewaschen

worden

Das Kind war

gewaschen

worden

Das Kind wird

gewaschen

werden

Das Kind wird

gewaschen

worden sein

UWAGA:

Należy odróżnić zdania w stronie biernej w czasie teraźniejszym (Präsens) od zdań w czasie przyszłym Futur I.

Porównaj:

Das Zimmer wird aufgeräumt. (

Passiv

)

Anna wird aufräumen. (

Futur I

)

Język niemiecki - Die Partizipialkonstruktion

- tworzymy przez połączenie z innymi określeniami Partizip Präsens lub Partizip Perfekt, które występują w
tym wypadku w roli przydawki. Die Partizipialkonstruktion występuje z racji swoich funkcji pomiędzy rodzajnikiem
a rzeczownikiem, do którego sie odnosi (rzadziej, gdy nie używamy rodzajnika, bezpośrednio przed danym
rzeczownikiem).

Partizip Präsens tworzymy przez dodanie do bezokolicznika końcówki -d. (Co do tworzenia Partizip Perfekt -
porównaj

czasowniki słabe

i mocne).

Jako przydawka Partizip Präsens bądź Partizip Perfekt przyjmują końcówkę odpowiednią do rodzaju określanego

rzeczownika, to znaczy odmieniają się jak przymiotnik.

Zaimek zwrotny zachowujemy wyłącznie przy tworzeniu Partizip Präsens od czasowników zwrotnych, np. die

sich sehr schell verbreitende Krankheit - szerząca się bardzo szybko choroba; ale: das von ihm verbreitete

Gerücht - rozprzestrzeniona przez niego pogłoska.

Język niemiecki - Das Gerundivum

Das Gerundivum jest konstrukcją, którą tworzymy od Partizip Präsens + "zu", np.

lösen

?

lösend

?

die zu lösenden Aufgaben

(zadania, które należy rozwiązać)

beantworten

?

beantwortend

?

die zu beantwortenden Fragen

(pytania, na które trzeba odpowiedzieć).

W tego typu konstrukcjach "zu" występuje przed Partizip Präsens, za wyjątkiem

czasowników rozdzielnie

złożonych

, np.

Anerkennen

?

anerkennend

?

die anzuerkennenden Leistungen

(osiągnięcia godne uznania).

Język niemiecki - Das Genus

1.

W języku niemieckim występują 3 rodzaje gramatyczne rzeczownika: rodzaj męski - Maskulinum
(männlich), rodzaj żeński - Femininum (weiblich), rodzaj nijaki - Neutrum (sächlich). Każdemu z rodzajów

odpowiada inny rodzajnik określony - por.

odmiana rodzajnika określonego i nieokreślonego

przez

7

przypadki.

o

der Mann (mężczyzna)- rodzaj męski

o

die Frau (kobieta) - rodzaj żeński

o

das Kind (dziecko) - rodzaj nijaki

2. Rodzaj gramatyczny rzeczownika nie musi się zgadzać z rodzajem naturalnym.

Przykłady:

o

das Mädchen - dziewczyna

o

das Fräulein - panna, panienka

3. Rodzaj gramatyczny rzeczownika w języku niemieckim nie musi pokrywać się z rodzajem tego

rzeczownika w języku polskim, np.:

o

die Katze - kot

o

der Löffel - łyżka

o

die Gabel - widelec

o

das Messer - nóż.

Język niemiecki - Temporale Adverbien

damals - wtedy, wówczas

früher - wcześniej

ehemals, ehedem- dawniej, niegdyś, ongiś

kürzlich, neulich, vor kurzem - niedawno

gerade, (so)eben - właśnie, akurat, dokładnie

jetzt - teraz

nun - teraz, obecnie von ~ an - od tej pory

heute - dzisiaj

heutzutage - dzisiaj, w dzisiejszych czasach

bald - wkrótce

gleich - natychmiast, zaraz, tuż ( ~ danach - tuż po)

sofort - natychmiast

morgen - jutro

8

übermorgen - pojutrze

einmal - pewnego razu, niegdyś, kiedyś; także: raz

später - później

künftig - w przyszłości

zuerst..., dann... - najpierw..., potem...

zunächst - przede wszystkim, najpierw, naprzód, na razie

vorher, zuvor - przedtem

dann - potem, później; wtedy

danach - następnie, potem, później

da - gdy, kiedy

nachher - później, potem, następnie

hinterher - potem, poniewczasie

zuletzt - ostatnio

schließlich - w końcu

inzwischen - tymczasem

bisher - dotychczas, dotąd, do tej pory

seitdem - od tego czasu, odkąd

nie - nigdy

niemals - nigdy, ani razu

selten - rzadko

kaum - dopiero co, ledwie, zaledwie, prawie nigdy

fast nie - prawie nigdy

manchmal - czasami

ab und zu - od czasu do czasu

öfter(s) - częściej, kilkakrotnie, nieraz

oft, häufig - często

meistens - najczęściej

fast immer - prawie zawsze

immer - zawsze, ciągle, wciąż, nieustannie

ständig - stale, ciągle, wciąż, nieprzerwanie

jederzeit - zawsze, o każdej porze, w każdym czasie

stets - stale, ciągle, ustawicznie

einmal, zweimal, dreimal ... - raz, dwa razy, trzy razy

9

einmal die Woche, zweimal die Woche - raz w tygodniu, dwa razy w tygodniu

jedesmal - za każdym razem

mehrmals - wielokrotnie

wieder - znowu

erneut - na nowo

täglich - codziennie

wöchentlich - co tydzień

monatlich - co miesiąc

jährlich - co roku

montags - w poniedziałki; dienstags - we wtorki

morgens - rano (każdego dnia rano), z rana; nie mylić z: am Morgen -
rano, np. gestern am Morgen - wczoraj rano

mittags -w południe (zwykle, każdego dnia)

nachmittags -po południu (zwykle, każdego dnia)

abends - wieczorem, wieczorami (zwykle, każdego dnia)

früh

< >

spät - wcześnie < > późno

erst

< >

schon (bereits) - dopiero < > już

lange - długo

längst - dawno, od dawna

weiterhin - nadal, dalej

monatelang - (całymi) miesiącami, przez wiele miesięcy

jahrelang - (całymi) latami, przez wiele lat

Język niemiecki - Modale Adverbien

- są tworzone często od przymiotników i mogą być wówczas stopniowane (stopniowanie przysłówków zostało
omówione razem ze stopniowaniem przymiotnika (por

Das Adjektiv - Komparation

). Do tej grupy zaliczamy ponadto

wiele przysłówków nie pochodzących od przymiotników.

Mogą one określać:

sposób, w jaki zachodzi dana czynność

PYTANIA:

Wie? Auf welche Art und Weise?

absichtlich

- na umyślnie

anders

- inaczej

auswendig

- na pamięć

geradeso

- właśnie tak, nie inaczej, tak samo

gern

- chętnie

1

glücklicherweise

- szczęśliwie

möglicherweise

- możliwie

natürlich

- oczywiście

teilweise

- częściowo

umsonst

- za darmo

vergebens

- na próżno

stopień, w jakim zaszła bądź zajdzie jakaś czynność

PYTANIA:

Wie? In welchem Grade?

außerordentlich

- wyjątkowo

allzu, zu

- zbyt

beinahe

- prawie, bez mała, omal nie

etwas

- trochę

fast

- prawie

ganz

- zupełnie

gänzlich

- całkowicie

mehr ... als

- bardziej... niż

nur

- tylko

sehr

- bardzo

so

...wie - tak.... jak

ungewöhnlich

- niezwykle

viel

- dużo

wenig

- mało

ziemlich

- dosyć

pozytywny stosunek mówiącego do treści wypowiedzi

allerdings

- jednak

auf jeden Fall

- w każdym wypadku

bestimmt

- na pewno

freilich

- naturalnie, oczywiście, ma się rozumieć, wprawdzie, co

prawda, prawdę mówiąc

gewiß

- zapewne, na pewno, pewnie

ja

- tak; przecież; tylko; ba, co więcej, nawet

natürlich

- oczywiście

sicher

- na pewno, zapewne, pewnie, niezawodnie

tatsächlich

- rzeczywiście

unbedingt

- koniecznie

1

wirklich

- naprawdę

zweifellos, zweifelsohne

- bez wątpienia, niewątpliwie, bezsprzecznie

negatywny stosunek mówiącego do treści wypowiedzi

durchaus nicht

- na pewno nie

gar nicht

- wcale

im Gegenteil

- przeciwnie

keineswegs, keinsesfalls, auf keinen Fall

- w żadnym wypadku

nein

- nie

nie, niemals

- nigdy

wirklich nicht

- naprawdę nie

wątlipowość

allenfalls

- w najgorszym, w ostatecznym razie, od biedy, co najwyżej, ewentualnie, może

etwa

- około

höchstens

- najwyżej

kaum

- prawie, prawie nie

mindestens

- przynajmniej, co najmniej, lekko licząc

möglicherweise

- być może

ungefähr

- około

vermutlich

- przypuszczalnie

vielleicht

- może

wahrscheinlich

- prawdopodobnie

wenigstens

- przynajmniej, co najmniej, choć, chociaż

wohl

- tu: chyba, bodaj, pewnie, może, widocznie; wprawdzie

Język niemiecki - Präpositionen mit dem Akkusativ

Przyimki występujące z IV przypadkiem (Akkusativ)

•

bis - do, aż, (w określeniach czasu, miejsca, miary, wagi itp.), póki nie

•

durch - przez (w określeniach czasu i miejsca), w ciągu, z powodu

•

entlang - wzdłuż (występuje też z II przypadkiem)
występuje też po rzeczowniku: den Bach

entlang

- wzdłuż strumienia

•

für - dla

•

gegen - przeciwko, wbrew, na przekór, (w zamian) za, wobec, względem, w stosunku do, w porównaniu
do, około (przy określeniach czasu), pod, ku

•

ohne - bez

•

um - dookoła, naokoło, o (np. w określeniach czasu, porównaniach), około, po, za (przy wynagrodzeniu)

1

•

wider (przestarzałe) - wbrew, przeciwko, na przekór

Język niemiecki - Präpositionen mit dem Dativ

Przyimki występujące z III przypadkiem (Dativ)

Niektóre przyimki występujące do tej pory z II przypadkiem zaczynają być używane z III przypadkiem. Poniżej

wymienione zostały przyimki, po których rzeczownik występuje zawsze w III przypadku oraz ich podstawowe
znaczenia (wykaz nie obejmuje zastosowania ich w utartych zwrotach). Por. też przyimki występujące z IV lub III

przypadkiem.

•

aus - z (w określeniach miejsca, czasu, materiału, z którego coś jest wykonane, przyczyny i powodu)

•

außer - z wyjątkiem, poza, prócz (w utartych zwrotach może też występować z II przypadkiem)

•

bei - koło, przy (w określeniach miejsca i czasu), u; podczas, za (w określeniach czasu)

•

entgegen - w kierunku, w stronę, ku; wbrew

•

gegenüber - naprzeciw, wobec, w porównaniu do

•

gemäß - odpowiednio do, zgodnie z, według, w myśl

•

mit - z, wespół z, od (momentu - w określeniach czasu), może być też tłumaczone Narzędnikiem

•

nach - po, do (w określeniach miejsca), na, po, za ( w określeniach czasu), według, podług

•

nächst - następny/a, tuż przy, zaraz obok

•

nebst - wraz z

•

seit - od (w określeniach czasu)

•

von - z (w określeniach miejsca, materiału, tłumaczone też przez przymiotnik), spośród, od
(dla określenia powodu, przyczyny; w określeniach czasu tylko w zwrotach von... bis... - od... do...; dla

określenia początku von... an), o (dla określenia przedmiotu rozmowy); w stronie biernej: przez (kogoś);

•

zu - do, w kierunku, na, po, u (lub tłumaczone narzędnikiem); w określeniach czasu: na, o, za, ku; przy
określeniach sposobu: w, na; przy określeniach stosunku, miary, liczby: do, po (lub tłumaczone
narzędnikiem); przy określeniach zamiaru lub celu: dla, do, na, ku

•

zuwider - wbrew, niezgodnie z, przeciw

•

trotz

∗

- mimo, pomimo (występowało też z II przypadkiem)

Język niemiecki - Präpositionen mit dem Genitiv

Przyimki występujące z II przypadkiem

diesseits - z tej strony; jenseits - z tamtej strony

innerhalb - wewnątrz (lub: w ciągu - w określeniach czasu); außerhalb - na zewnątrz

oberhalb - na górze; unterhalb - na dole

trotz - mimo, pomimo (obecnie coraz częściej z III przypadkiem)

statt (anstatt) - zamiast

Język niemiecki - Reflexivpronomen

Zaimek zwrotny

1

W języku niemieckim każdej osobie odpowiada inny zaimek zwrotny.

Porównaj:

ich wasche mich
du wäschst dich
er, sie, es wäscht sich
wir waschen uns
ihr wascht euch
sie waschen sich
Sie waschen sich

ja myję

się

ty myjesz

się

on, ona, ono myje

się

my myjemy

się

wy myjecie

się

oni myją

się

(forma grzecznościowa)

Odmiana czasownika zwrotnego z zaimkiem zwrotnym w IV przypadku (Akkusativ)

Największą grupę stanowią czasowniki zwrotne z zaimkiem zwrotnym w IV przypadku (Akkusativ).

sich fühlen - czuć się
ich fühle mich

du fühlst dich
er, sie, es fühlt sich

wir fühlen uns
ihr fühlt euch

sie fühlen sich
Sie fühlen sich

Odmiana czasownika zwrotnego z zaimkiem zwrotnym w III przypadku (Dativ)

Oddzielną grupę stanowią czasowniki zwrotne w połączeniu z zaimkiem zwrotnym w III przypadku (Dativ). W

zdaniu z takim czasownikiem znajduje się zawsze oprócz zaimka zwrotnego dowolne dopełnienie w IV przypadku
(Akkusativobjekt).

Ich habe mir das Rauchen abgewöhnt.
Wir haben uns die Ausstellung angesehen.

sich etwas ansehen - oglądać

ich sehe mir den Film an
du siehst dir den Film an

er sieht sich den Film an
wir sehen uns den Film an

ihr seht euch den Film an
sie sehen sich den Film an

Sie sehen sich den Film an

Niektóre czasowniki występują w zależności od kontekstu albo z zaimkiem zwrotnym w III, albo w IV przypadku,

lub też zupełnie bez zaimka zwrotnego.
Ich wasche mich. - Myję się. (Akkusativ)
Wasch dir bitte die Hände vor dem Essen. - Umyj proszę ręce przed jedzeniem. (Dativ)
Die Mutter wäscht das Kind. - Matka myje dziecko. (bez zaimka zwrotnego)

UWAGA: Polskie czasowniki zwrotne nie muszą być zwrotne w języku niemieckim (i odwrotnie), np.

•

sich erinnern an (+ Akk.) - przypominać sobie coś

•

sich setzen - siadać

•

sich unterhalten über... (+ Akk.) - rozmawiać o...

Język niemiecki - Kausale Nebensätze

określają przyczynę, powód. W zdaniach tego typu używamy spójników:

1

denn

1. "denn? tłumaczymy jako "bo", "ponieważ".

2. W zdaniach z "denn" występuje zawsze szyk prosty.
3. Zdanie z "denn" określa przyczynę czynności opisywanej w zdaniu głównym.

4. Zdanie z "denn" w zdaniu podrzędnie złożonym występuje jako drugie.

Przykłady:

•

Ich kann dich heute nicht besuchen, denn ich habe keine Zeit.
(Nie mogę cię dzisiaj odwiedzić, bo nie mam czasu).

•

Dieses Jahr können sie nicht nach Spanien fahren, denn ihre Kinder sind noch zu klein.(W tym roku oni nie
mogą jechać do Hiszpanii, bo ich dzieci są jeszcze za małe).

weil

1. "weil? tłumaczymy jako "ponieważ".

2. W zdaniach z "weil" występuje zawsze szyk końcowy (w przeciwieństwie do zdań z "denn").
3. Zdanie z "weil" określa przyczynę czynności opisywanej w zdaniu głównym.

4. Zdanie z "weil" w zdaniu podrzędnie złożonym występuje jako pierwsze lub - częściej - jako drugie.

Przykłady:

•

Ich muss noch etwas im Laden besorgen, weil wir heute Besuch haben.
(Muszę coś jeszcze załatwić w sklepie, ponieważ mamy dzisiaj gości).

•

Ich kann heute Abend nicht ausgehen, weil ich für die Prüfung lernen muss.

da

1. "da? tłumaczymy jako "gdyż", "ponieważ", "skoro".

(W zdaniach czasowych "da" tłumaczymy jako "gdy", "kiedy").

2. W zdaniach z "da" występuje szyk końcowy.
3. Zdanie z "da" określa oczywistą (z punktu widzenia autora wypowiedzi) przyczynę czynności opisywanej w

zdaniu głównym, dlatego występuje najczęściej jako pierwsze.

Przykłady:

•

Da ich gestern keine Zeit hatte, konnte ich erst heute diese Angelegenheit erledigen.
(Ponieważ wczoraj nie miałam czasu, mogłam dopiero dzisiaj załatwić tę sprawę).

•

Da wir uns schon so lange kennen, kann ich dir mein Geheimnis verraten.
(Skoro znamy się tak długo, mogę ci zdradzić moją tajemnicę).

•

Da du die Rechnung nicht bezahlt hast, hat man uns heute das Telefon abgestellt.
(Ponieważ nie zapłaciłeś rachunku, odłączyli nam dzisiaj telefon).

darum (deshalb, deswegen, daher, also, folglich) - dlatego

1. Spójniki te mają podobne znaczenie i mogą być używane wymiennie, przy czym "folglich" stosujemy raczej

w języku urzędowym.

2. Po wymienionych spójnikach występuje zawsze szyk przestawny (najpierw orzeczenie - czasownik w

formie osobowej, potem podmiot)

3. Zdanie z dowolnym z wymienionych wyżej spójników w zdaniu podrzędnie złożonym występuje zawsze

jako drugie.

1

Ich bin krank, darum gehe ich zum Arzt.
(Jestem chory, dlatego idę do lekarza).

Język niemiecki - Konditionale Nebensätze

Zdania warunkowe określają warunek, który musi być spełniony, aby zaszła czynność opisywana w zdaniu
głównym.

wenn

1.

W zdaniach warunkowych "

wenn

" tłumaczymy jako "gdyby", "jeżeli", "jeśli".

(W zdaniach czasowych spójnik "

wenn

" oznacza "kiedy" (por.

Temporale Nebensätze

).

2.

Zdania warunkowe w czasie

Präsens

opisują warunek, który z punktu widzenia autora wypowiedzi możliwy

jest do spełnienia w przyszłości (por.

Irreale Wunschsätze

).

3.

W zdaniach z "

wenn

" występuje szyk końcowy.

Przykłady:

•

Wenn ich die Prüfung bestehe, fahre ich mit meinen Freunden ins Gebirge.
(Jeżeli zdam egzamin, pojadę z moimi przyjaciółmi w góry).

•

Wenn wir uns nicht beeilen, werden wir den Zug verpassen.
(Jeżeli się nie pospieszymy, spóźnimy się na pociąg).

falls

1.

Spójnik "

falls

" tłumaczymy jako "w przypadku gdy", "jeżeli", "w razie, gdyby", "na wypadek, gdyby".

2.

Zdania warunkowe ze spójnikiem "

falls

" opisują warunek z punktu widzenia autora wypowiedzi możliwy do

spełnienia (w przyszłości).

3.

W zdaniach z "

falls

" występuje szyk końcowy.

Przykłady:

•

Falls du Paul siehst, sag ihm, er soll mich anrufen.
(Jeżeli będziesz się widział

z Paulem

, powiedz mu, żeby do mnie zadzwonił).

•

Falls du in die Stadt fährst, kauf mir bitte 2 Liter Milch.
(Gdybyś jechał do miasta, kup mi proszę 2 litry mleka).

es sei denn

o

"es

sei denn

? tłumaczymy jako "chyba, że...?.

o

w zdaniu następującym po "es

sei denn

? występuje szyk prosty.

Przykłady:

•

Wir kaufen ihm eine Mikrowelle, es sei denn, du hast eine bessere Idee.
(Kupimy mu kuchenkę mikrofalową, chyba, że masz lepszy pomysł).

•

Wir sehen uns am Samstag, es sei denn, etwas kommt mir dazwischen.
(Zobaczymy się w sobotę, chyba, że coś mi wypadnie).

1

Angenommen, ... (Angenommen, dass...)

1.

"

Angenommen

,

dass..

." oraz "Angenommen,..." tłumaczymy jako "Zakładając, że...", "Przypuśćmy, że".

2.

W zdaniach rozpoczynających się od "

Angenommen, dass..

." występuje szyk końcowy; w zdaniach z

"

Angenommen,..

." - szyk prosty.

Przykłady:

o

Angenommen, dass wir Posen vor Mitternacht erreichen, so müssen wir noch immer ca. 2 Stunden fahren.

= Angenommen, wir erreichen Posen vor Mitternacht, so müssen wir noch immer ca. 2 Stunden fahren.

(Zakładając, że dotrzemy do Poznania przed północą, będziemy i tak musieli jechać jeszcze około dwóch

godzin).

Język niemiecki - Konsekutive Nebensätze

so dass, so..., dass, dermaßen..., dass

1. Zdania z "so dass" określają zawsze jakieś następstwo, związek przyczynowo-skutkowy.

2. W zdaniach tego typu "so" może występować przed przysłówkiem lub przydawką przymiotnikową, np. so

schnell, dass; so viel, dass.

3.

W zdaniach z "so dass" występuje szyk końcowy.

4.

Zdanie podrzędne z "so dass" występuje zawsze po zdaniu nadrzędnym.

5. Zamiast "so" przed przysłówkiem lub przydawka przymiotnikową możemy użyć "dermaßen" dla większego

podkreślenia danej cechy.

Przykłady:



Er fuhr so schnell, dass mit schlecht wurde.
(On jechał tak szybko, że zrobiło mi się niedobrze).



Ihre Kinder wachsen so (schnell), dass sie bald grösser werden als sie.
(Jej dzieci tak (szybko) rosną, że wkrótce będą od niej wyższe).



Er ist so faul, dass er nicht einmal sein Zimmer aufräumen kann.



(On jest tak leniwy, że nawet nie może posprzątać swojego pokoju).



Er ist dermaßen faul, dass er nicht einmal sein Zimmer aufräumen kann.
(On jest aż tak leniwy, że nawet nie może posprzątać swojego pokoju).

solch-..., dass

1.

W zdaniach z "solch-..., dass" podkreślany jest dany rzeczownik, np.
ein solches Gewitter - taka burza.

2. Można używać "solch" w formie nieodmienionej. W tym przypadku pomiędzy "solch" a rzeczownikiem

występuje jednak rodzajnik nieokreślony, np.

solch ein Gewitter - taka burza

Przykłady:



Ein solches Wetter haben wir lange nicht mehr gehabt.

1



Solch ein Wetter haben wir lange nicht mehr gehabt
(Dawno nie mieliśmy takiej pogody)



Er hatte eine solche Angst, dass er an nichts mehr denken konnte.
(On tak się bał, że nie mógł o niczym więcej myśleć).

Język niemiecki - Konzessive Nebensätze

Zdania z obwohl, obgleich, obschon

1.

obgleich, obwohl, obschon - oznaczają "chociaż?, "mimo że".
Spójniki te mają podobne znaczenie, przy czym "obschon" występuje rzadko.

2.

W zdaniach ze spójnikami "obgleich", "obwohl", "obschon" występuje szyk końcowy.

Przykłady:



Er ist nicht gekommen, obwohl wir verabredet waren.
(Nie przyszedł, mimo że byliśmy umówieni).



Sie hat uns nicht geholfen, obgleich wir sie darum gebeten haben.
(Ona nie pomogła nam, mimo że ją o to prosiliśmy).



Ich kam zu spät an, obwohl ich ein Taxi genommen hatte.
(Dojechałam za późno, mimo iż wzięłam taksówkę).

Język niemiecki - Modale Nebensätze

indem

1. Zdania z "indem? określają środek lub sposób, w jaki ktoś coś robi. Tłumaczymy je często z użyciem

imiesłowu czynnego.

2. Zdanie z "indem" w zdaniu podrzędnie złożonym występuje zawsze jako drugie.

Przykłady:



Er hat mir sehr geholfen, indem er mich auf meine Fehler hingewiesen hat.
(On bardzo mi pomógł, wskazując mi moje błędy).



Man kann die Kapazität dieser Maschine erhöhen, indem man einen besseren Treibstoff verwendet.
(Można podnieść wydajność tej maszyny, stosując inne paliwo).

Vergleichssätze

je..., desto

1. "je..., desto? tłumaczymy jako "im..., tym".

2. W pierwszym ze zdań zaczynającym się od "je..." wystepuje szyk końcowy, w drugim, rozpoczynającym

się od "desto", szyk przestawny:

1

Przykłady:



Je fleißiger du lernst, desto schneller wirst du dir die Fremdspache aneignen.
Im pilniej się uczysz, tym szybciej przyswoisz sobie język obcy.



Je länger sie spielte, desto ruhiger wurde die Musik.
(Im dłużej grała, tym spokojniejsza stawała się muzyka).

als

1. "als? tłumaczymy jako "niż?.

2. Zdanie z "als" w zdaniu podrzędnie złożonym występuje zawsze jako drugie.

3. W zdaniach z "als" występuje zawsze szyk prosty.

Przykłady:



Die Eltern kamen früher nach Hause zurück, als wir dachten.
(Rodzice wrócili do domu wcześniej, niż sądziliśmy).



Die Entfernung zwischen unserer Jugendherberge und dem Bahnhof war grösser, als wir dachten.
(Odległość od naszego schroniska do dworca była większa niż przypuszczaliśmy).

Wie..., so

1. "Wie..., so" tłumaczymy jako "tak..., jak"

2. "Wie..., so" łączy 2 zdania, w których porównywane są dwie takie same wielkości.

Przykłady:



Das Städchen ist heute noch genau so klein und nett, wie ich es in Erinnerung behalten habe.
(To miasteczko jest dzisiaj tak samo małe i miłe, jakim zachowałam je w pamięci).



Er spricht tatsächlich so gut Deutsch, wie er behauptet hat.
(On rzeczywiście mówi po niemiecku tak dobrze, jak twierdził).

Język niemiecki - Infinitivkonstruktionen

Konstrukcje z "um...zu", "ohne...zu", "(an)statt...zu"

1.

Konstrukcje z "um...zu", "ohne...zu", "anstatt...zu" nie posiadają własnego podmiotu, tylko odnoszą się do
podmiotu w zdaniu głównym. (Przy różnych podmiotach używamy zdań z "damit" - por.

Finale Nebensätze

,

ohne dass, (an)statt dass).

2. Konstrukcje z "um...zu", "ohne...zu", "(an)statt...zu" występują przed lub po zdaniu głównym.

um...zu

1. Konstrukcja "um...zu? wyraża cel danej czynności, życzenie lub zamiar.

2. "um...zu" możemy przetłumaczyć jako "aby?, "żeby?.
3. Przy takich samych podmiotach w zdaniu nadrzędnym i podrzędnym stosujemy "um...zu", przy różnych -

"damit".

1

Porównaj:



Die Mutter gibt mir das Geld, damit ich die Rechnung bezahle.
różne podmioty - zdanie z "damit?

(Mama daje mi pieniądze, żebym zapłaciła rachunek).



Ich rufe den Kellner, um die Rechnung zu bezahlen.
(Wołam kelnera, żeby zapłacić rachunek).

Przykłady konstrukcji z "um...zu":



Ich brauche ein Bügeleisen, um meine Sachen zu Bügeln.
(Potrzebuję żelazko, żeby wyprasować swoje rzeczy).



Peter ruft seine Eltern an, um ihnen zum 30. Hochzeitstag zu gratulieren.
(Peter dzwoni do swoich rodziców, żeby złożyć im życzenia z okazji 30 rocznicy ślubu).

Język niemiecki - Irreale Wunschsätze

mogą odnosić się do teraźniejszości lub do przeszłości. W zdaniach tego typu stosujemy

Konjunktiv

II (Konjunktiv

Präteritum lub Konjunktiv Plusquamperfekt).

1. W zdaniach odnoszących się do teraźniejszości występuje Konjunktiv Präteritum. Wyrażają one "pobożne

życzenia", które z przyczyn obiektywnych w chwili obecnej nie są możliwe do spełnienia, np.

o

Wenn ich mehr Zeit hätte, würde ich Sport treiben.
Gdybym miał więcej czasu, uprawiałbym sport (ale mam w tej chwili za mało czasu na to).

2.

W zdaniach tego typu odnoszących się do przeszłości występuje Konjunktiv Plusquamperfekt.

Wyrażają one życzenia odnoszące się do przeszłości, które nie mogą już nigdy być spełnione. (Mogą także
wyrażać ubolewanie, że w przeszłości nastąpiła dana czynność, która nie powinna mieć miejsca).

Przykłady:

•

Wenn ich mehr Zeit gehabt hätte, hätte ich das Buch zu Ende gelesen. (Gdybym miał więcej czasu,
doczytałbym tę książkę do końca).

•

Wenn er vorsichtiger gefahren wäre, hätten sie keinen Unfall gehabt.
(Gdyby (wtedy) jechał ostrożniej, nie mieliby wypadku).

2