Polscy dziennikarze i ich kultura zawodowa.

w: Dobek-Ostrowska - Polski system medialny na rozdrożu, str. 23-63

media coverage - nagłośnienie medialne

profesjonalizm dziennikarski + kultura dziennikarska

komunikowanie polityczne

Jakie atuty mają media i dziennikarze oraz co jest ich słabością relacjach z aktorami politycznymi?

D. Hallin, P. Mancini - "Comparing Media Systems"

profesjonalizm dziennikarski - jeden z wyznaczników trzech modeli relacji mediów i polityki

-> b.wysoki w modelu demokratycznego korporacjonizmu (gł.Skandynawia) oraz b.wysoki w modelu
liberalnym;

-> niski w modelu spolaryzowanego pluralizmu (Europa Południowa)

wyznaczniki profesjonalizmu:

–

autonomia dziennikarska (wolnośc do samodzielnego, niezależnego działania, determinacja),

–

normy zawodowe (wartości i zasady etyczne właściwe wszystkim przedstawicielom zawodu),

–

służba interesowi publicznemu (model został zastąpiony modelem rynkowym?),

–

instrumentalizacja mediów (nie jako osobny wymiar, ale należy ją rozpatrywać w kontekście
profesjonalizacji), instrumentalizacja: - polityczna, ekonomiczna (komercyjna) pozostaje bowiem w

ścisłym związku z pracą dziennikarzy

Hanitzsch → kultura dziennikarska – właściwości instytucjonalnych ról (news culture, newspaper culture,
occupational culture)

→ model oparty na 3 filarach:
1.interwencja mediów w proces polityczny (realizacja pewnej misji i promocja wartości wyznawanych przez

dziennikarzy, od pasywnego -brak lub niski – do wysokiego czyli ingerencji w politykę; pasywność – oznacza
realizację dziennikarskich zasad – tj. obiektywność, rzeczowość, neutralność, brak stronniczośći vs.

dziennikarstwo zaangażowane – stronnicze, polityczne, )
2. dystans do władzy (w skali wrogość- lojalność wobec konkretnych podmiotów politycznych; model

wrogów – liberalny model UK, USA – funkcja kontrolna „watchdog”; model lojalny - propaganda),
3. orientacja rynkowa – (model rynkowy: niska kultura dziennikarska- własna logika mediów ukierunkowana

na zysk; model obywatelski: realizacja interesu publicznego);

J.L.Curry – badania poświęcone dziennikarzom w komunistycznej Polsce- zostały włączone do rozważań
Hallina i Manciniego; mimo oficjalnej ideologii i cenzury, polscy dziennikarze rozwineli mocną

zawodową kulturę- wysokie upolitycznienie i wysoki profesjonalizm; zbuntowani dziennikarze
tworzyli solidarnościowe podziemie; tygodniki opinie za komuny: „Polityka”, „Kultura”,

„Przekrój”, „Tygodnik Powszechny” , najlepsi dziennikarze: J.Paradowska, J.Żakowski, J. Baczyński
D.Passent;

Posumowanie:

Wysoką kulturę dziennikarską i wysoki profesjonalizm dziennikarski powinny cechować:

–

brak lub bardzo niski poziom ingerencji w proces polityczny,

–

krytyczny stosunek do władzy,

–

nastawienie na realiację interesu obywateli,

–

obiektywizm,

–

oparcie na faktach,

–

kierowanie się uniwersalnymi wartościami,

–

wysoki idealizm w doborze środków działania i osiągania celów;

–

rola tradycyjnego dziennikarza ewoluuje w kierunku pracownika medialnego (media worker), gł.
mediach informacyjnych (newsowych)

–

Witschge, Nygren: czy traktować dziennikarstwo jeszcze jako zawód czy semizawód (semi-

profession)

–

nowa logika mediów: najważniejszy czas, styl mniej formalny teksty krótsze i łatwiejsze w odbiorze,

–

wskaźniki logiki mediów: *poziom dziennikarskiej widoczności *długość wypowiedzi polityków
(sound bites i ink bites) *komentarz dziennikarski *wyciszenie wypowiedzi polityków *nakładanie

na nią wypowiedzi dziennikarza (czyj głos ważniejszy, kto ma ostatnie słowo w newsach)
*traktowanie kampanii i wyborów jak gry *negatywny wizerunek polityków *styl interpretacyjny

*ekspozycja złych informacji itp./

–

Hanitzsc: rozpad kultury dziennikarskiej, stymulowany ingerencją mediów w politykę na skutek
polityzacji mediów, zmniejszającym się dystansie do władzy (upada znaczenie funkcji kontrolnej),

orientacja rynkowa mediów-->prosta droga do deprofesjonalizacji zawodu; aspekt problemu:
szkolnictwo zawodowe i kształcenie dziennikarzy, podstawy jakości kultury dziennikarskiej;

Rozwój szkolnictwa zawodowego po 1989 roku i problem dostępu do zawodu.

–

dziennikarstwo – zawodem otwartym, popularnym

–

szkolnictwo dziennikarskie -ważne i potrzebne do utrzymania wysokiego poziomu profesjonalizmu

–

najlepsze szkoły dziennikarskie są w krajach demokratycznego korporacjonizmu (Aarhus- Dania,
Goteborg – Szwecja)

–

1927 - pierwsza polska szkoła dziennikarstwa, Wyższa Szkoła Dziennikarstwa w Warszawie, potem

Kraków i Poznań

–

po wojnie 1946 – kursy prasowe w Warszawie (Wyższa Szkoła Dziennikarstwa), w Poznaniu (Instytut
Socjologii UAM) i Krakowie (Wyższa Szkoła Nauk Społecznych),

–

początek lat 50tych, UW i UJ otworzyły regularne studia dziennikarskie, na UMK od 1998 roku

–

1970 – powstał Instytut Dziennikarstwa UW – najważniejszy ośrodek kształcenia dziennikarzy w

Polsce

–

lata 90te – boom edukacyjny – studia dziennikarskie stały się bardzo modne – na wszystkich 18

Uniwersytetach w Polsce + szkoły prywatne

–

kursy i szkolenia organizują sami pracodawcy, np. Polskapresse, Ringier Axel Springer Polska, Bauer
oraz stowarzyszenia dziennikarskie

–

jakość kształcenia – raport S.Gawroński, R.Polak, I.Leonowicz-Bukała, O.Kurek – masowy oraz

zróżnicowany charakter kształcenia, najdroższe studia humanistyczne;

Charakterystyka zawodowa dziennikarzy

–

brak prawnych ograniczeń w dostępie do zawodu

–

koncepcja służby społecznej vs. wparcie interesów określonych grup i klas społecznych

–

protestantyzm vs. Marksizm

–

dziennikarze nie pełnią żadnej służby publicznej, są na usługach właścicieli i tym samym szkodzą

demokracji ?

W jakim miejscu jest polska kultura dziennikarska? Jaki jest jej poziom?

–

badania Z. Bajki – publikacja 1991 – w kraju pracowało ok. 11 tys. dziennikarzy, 2000ok – 18 tys.

dziennikarzy

–

UWr – badania szacunkowe w 2011 – 12 tys. dziennikarzy,

–

dziennikarze, którzy weszli do zawodu w latach 80tych XX wiJacek MonikaOlejnik

–

zaczynający na początku transformacji: Tomasz Lis, Kamil Durczok

–

dziennikarze prestiżowych dzienników – Janina Paradowska, Adam Michnik, Jacek Żakowski, Daniel
Passent, Dariusz Fikus

–

dziennikarze z emigracji: Andrzej Wojciechowski, Maciej Wierzyński, Eugeniusz Smolar, Jerzy

Baczyński, Ryszard Kapuściński, Hanna Krall, Jan Nowak Jeziorański, Jerzy Giedroyc, Leopold Unger,

–

jaki jest przeciętny polski dziennikarz? → podział iststniejący w środowisku dziennikarskim na:
„mających honor” i piszących to, co im leży na sercu, oraz piszących na zamówienie

–

TVN, TVN 24 – strategia gwiazd, zatrudnianie najbardziej popularnych dziennikarzy w kraju: Kamil

Durczok, Monika Olejnik, Justyna Pochanke, Bogdan Rymanowski, Grzegorz Miecugow, Tomasz
Sianecki i wielu innych

–

personalizacja współczesnego dziennikarstwa – rozpoznawalność zatrudnioych redaktorów,

wydawców, dziennikarzy – zaczyna zanikać we współćzesnej logice mediów – zastąpienie ludzi
bedących autorytetami moralnymi szybką informacj a(opinia J.Mikułowski-Pomorski)

–

news redagowany przez bezosobowy zespół pracowników (Axel Springer Polska, Polskapresse)

–

media pod presją właściciela, reklamodawcówi polityków- dziennikarstwo staje się powierzchowne,

mało dociekliwe

–

narażenia na korupcje i służenie lokalnym grupom nacisku (gł. media lokalne) – klientelizm,
kolesiostwo (małe gminny)

–

zagrożenie dla dziennikarzy – brak stabilizacji ekonomicznej wynikający ze sposobu zatrudnienia,

większośc nie ma stałej umowy z pracodawcą

–

Ośrodek Badań Prasoznawczych na czele z W. Chorązki, Kraków

–

Śląsk – badacze: M.Gierula,M.Jachimowski, S.Michalczyk

–

Wielkopolska – badacze z UMK: B.Kosmanowa, R.Kowalczyk

–

Lublin – L.Pokrzycka

–

brak wyczerpujących studiów