Jay Friedman articles,

Paul Weschke- Part One, by Per Gade, Jul 7, 2010

tłum. Łukasz Michalski

1

51. Paul Weschke

- część pierwsza. Napisał Per Gade

Wstęp:
Paul Weschke (31.01.1867 - 19.03.1940) był najwspanialszym wirtuozem puzonu

swojej ery. Sławę zyskał ze względu na fantastyczną technikę i osiąganą na
instrumencie skalę; jako puzonista grający solo z fortepianem, organami, czy
występujący z niemieckimi orkiestrami.

Omawiając jego puzonowy repertuar musimy pamiętać, że ówcześnie nie znano

jeszcze wszystkich tych dawnych i znakomitych oryginalnych kompozycji na puzon
solo, począwszy od Mozarta, Wagenseila, Liszta, Speera i innych. Utwory te
pozostawały jeszcze nieodkryte i spoczywały w zbiorach manuskryptów
i bibliotekach rozsianych po Europie. Dlatego znakomici puzoniści-soliści, tacy, jak
Paul Weschke i inni w jego czasach, musieli sami napisać sobie muzykę, lub skłonić
współczesnych im kompozytorów, by zechcieli coś dla nich skomponować.

To wszystko działo się na długo przedtem, zanim niejaki Hitler zepsuł Niemcom

reputację na oczach całego świata. Później, po Paulu Weschke, byli jeszcze inni
znakomici puzoniści, zaś dwóch żyło jeszcze przed nim. Kiedyś napiszę o tych
wspaniałych artystach w innym artykule.

Puzonowe początki
Paul Weschke zaczynał, jako uczeń swego ojca, miejskiego muzykanta

("Stadtpfeiffer"), kontynuującego starą niemiecką tradycję. Mając zaledwie 18 lat, Paul
Weschke rozpoczął (po przesłuchaniu) 1 października 1885 swą pierwszą zawodową
pracę, jako muzyk wojskowy. Następnie, w roku 1891, przeniesiono go do
Oldenburga. Wiadomo też, że do października roku 1895 pracował, jako pierwszy
puzonista, w teatrze w Schwerinie (Hoftheater Schwerin). Później zwyciężył w
konkursowym przesłuchaniu na puzonistę orkiestry berlińskiego Teatru
Królewskiego (Königliches Hoftheater). Orkiestra ta później przyjęła nazwę
Staatskapelle Berlin. Od kwietnia roku 1929 Paul Weschke stał się pierwszym
puzonistą tego zespołu.

Solista w Staatskapelle Berlin
Początki tego znakomitego zespołu sięgają roku 1570, kiedy to elektor Joachim II

Brandenburski ufundował Elektorską Kapelę Dworską („Kurfürstliche Hofkapelle“).
To jedna z najstarszych orkiestr na świecie (choć jej członkowie się zmieniali…).
W roku 1701 przemianowana ją na Kapelę Królewską (Königliche Kapelle), później
była orkiestrą Królewskiej Opery Fryderyka Wielkiego (1742). W roku 1882 przybyła
jej konkurencja, gdyż powstała Filharmonia Berlińska. W czasach Paula Weschke jego
zespół nazywał się Staatskapelle Berlin i był orkiestrą Państwowej Opery w Berlinie.

Jay Friedman articles,

Paul Weschke- Part One, by Per Gade, Jul 7, 2010

tłum. Łukasz Michalski

2

Od II Wojny Światowej jest to orkiestra opery berlińskiej („Staatsoper Berlin" lub
„Deutsche Staatsoper) z siedzibą przy Unter den Linden w Berlinie.

Paul Weschke był solistą tego zespołu od roku1895 do 1929. Przez kilka lat grał

pod dyrekcją sławnego niemieckiego dyrygenta Karla Mucka, który później rozwijał
swą karierę w USA. W późniejszych latach angażowano Paula Weschke do orkiestry
Festiwalu Wagnerowskiego w Bayreuth, gdzie przez kilka sezonów grał, jako solista,
na zaproszenie Karla Mucka.

W orkiestrze symfonicznej „Staatskapelle Berlin” Paul Weschke grał głównie na

swym puzonie B, bez kwartwentyla. Używał też puzonu C i puzonu altowego Es.
Wszystkie instrumenty pochodziły z warsztatu Edwarda Kruspe.

Tytuł Królewskiego Wirtuoza Kameralisty (Königlicher Kammervirtuose)
Taki tytuł Paul Weschke otrzymał w roku 1913. W tamtych latach określenie

królewski

miało spore znaczenie zawodowe, towarzyskie i finansowe. Było rządowym

poświadczeniem niezwykle wysokich kwalifikacji artystycznych.

Profesor w Państwowej Akademickiej Wyższej Szkole Muzycznej w Berlinie

Paul Weschke pracował w Berlinie także jako nauczyciel puzonu. Początkowo był
zatrudniony tylko właśnie jako nauczyciel, ale w roku 1917 otrzymał tytuł i pensję
profesora. Był pierwszym niemieckim puzonistą, który osiągnął tę pozycje i tytuł.
W berlińskiej Hochschule für Musik dawał lekcje puzonu przez 31 lat, od 1903 do
1934 roku. Przeszedł na emeryturę mając lat 67, czyli ówczesny wiek emerytalny.
Dziś obserwujemy tendencję przywrócenia takiego wieku emerytalnego.

Paul Weschke był niezwykle poważnym i wymagającym nauczycielem puzonu.

Swoje lekcje rozpoczynał niezawodnie i punktualnie o ósmej każdego ranka. Od
studentów też wymagał, aby przychodzili dokładnie o czasie. Był to integralny
element kształcenia dobrego muzyka, „równie punktualnego w życiu, jak i w
muzyce”. Jego uczniowie stali się najlepszymi puzonistami w Niemczech. Można ich
było spotkać w najlepszych orkiestrach, kilku zostało znakomitymi nauczycielami
puzonu.

Paul Weschke, jako solista
Był wziętym puzonistą-solistą. Dedykowano mu wiele kompozycji (np. Koncert

na puzon i orkiestrę

Eugena Reichy (1876- 1946), napisany w roku 1902). Wykonywał

też wiele innych utworów, choćby sławne Concertino Ferdynanda Davida,
z fortepianem i z orkiestrą symfoniczną. Jego numerem popisowym był „Karnawał
Wenecki” we własnej aranżacji (w której każda kolejna wariacja jest coraz
trudniejsza), utwór bardzo popularny wśród słuchaczy. Mam rękopis autorski głosu
solowego i kilku głosów orkiestry tej kompozycji. Dostałem te nuty od Kurta Putzke,
ucznia Paula Weschke.

Jay Friedman articles,

Paul Weschke- Part One, by Per Gade, Jul 7, 2010

tłum. Łukasz Michalski

3

Niestety, zwlekano z dokonaniem gramofonowego nagrania jego solowego

wykonania Karnawału Weneckiego i w końcu nigdy go nie nagrano, być może z
powodu wojen światowych w Europie. Dysponujemy tylko opiniami byłych
uczniów, innych puzonistów i słuchaczy o nim jako człowieku, jego puzonie
i sposobach nauczania gry i muzyki. Choć są jeszcze spisane przez Paula Weschke
wspomnienia, napisane przez niego etiudy i książki, oraz kilka ręcznie pisanych
kameralnych utworów na puzony; są tam tria, kwartety i kwintety (mam w swej
kolekcji kilka oryginałów).

Jego technika puzonowa.
Paul Weschke dysponował pełnym brzmieniem puzonu począwszy od

pedałowego E do pedałowego B, aż do b

2

, a nawet wyżej (b

2

w kluczu wiolinowym

zapisane jest nad pierwszą dodaną górną linią, w tenorowym nad piątą dodaną
górną).

Wykonywał też „brakujące” dźwięki w dolnym rejestrze, pomiędzy niskim E

w siódmej pozycji a pedałowym B (od Es w dół do H) i to bez kwartwentyla, stosując
coś, co nazywał „specjalnym zadęciem”. Był to zwykły układ zadęcia, ale ze
specjalnym ułożeniem języka wewnątrz ust, dołączonym otwartym gardłem i
odpowiednim otwarciem między zębami. Potrafił zagrać te dźwięki w każdym
tempie, od wolnego do szybkiego. Potwierdzają to wszystko świadectwa jego byłych
uczniów i ludzi, którzy słyszeli go grającego.

Ponieważ Paul Weschke był świadom tego, że wbudowany kwartwentyl może

zaburzyć przepływ powietrza wewnątrz instrumentu, powodując „turbulencje”
oraz „gorszą jakość gry na puzonie i nietrafione dźwięki”, sam używał puzonu z
odłączalnym kwartwentylem, ale wolał otwarty instrument bez kwartwentyla.

Potrafił także grać „multifony” (wielodźwięki), wykonując jednocześnie dwa lub

trzy dźwięki. Duński puzonista, Anton Hansen, nauczył się tej sztuki od niego w
roku 1911.

Własny model puzonu Paula Weschke
Paul Weschke miał specjalny puzon, wykonany przez słynną niemiecką

wytwórnię instrumentów dętych blaszanych Edwarda Kruspe. Według mej wiedzy
zrobiono dla niego, w różnych latach, co najmniej dwa modele.

Pierwszego (z małym otworem wewnętrznym) używał w młodości.
Oto najważniejsze parametry instrumentu:
Puzon Kruspe model 21
Puzon tenorowy. Model „Professor Weschke".
Kwartwentyl odłączalny
Menzura wewnętrzna (pojedyncza): 12 mm (0, 472’’ cala)
Średnica dźwięcznika: 225 mm (8.86” cala, = prawie 8 i 7/8 cala)

Jay Friedman articles,

Paul Weschke- Part One, by Per Gade, Jul 7, 2010

tłum. Łukasz Michalski

4

WNIOSEK: Podobna menzura występuje w puzonie King, model 2B (2102G), o

wewnętrznej średnicy 0, 481”, lecz dźwięcznik instrumentu Paula Weschke był
znacznie większy niż w Kingu 2B, dając większy dźwięk i lepszą, zaokrągloną jakość
brzmienia, sprawiając wrażenie instrumentu o większej menzurze.

Warto zauważyć przy okazji, że King 2B był, aż do późnych lat

siedemdziesiątych, ulubionym modelem wielu jazzmanów i muzyków orkiestr
tanecznych (Tommy Dorsey, Kay Winding i J. J. Johnson).

Późniejszy model puzonu był następcą poprzednika, z nieco większą i podwójną

menzurą.

Paul Weschke pewnie miał swoje zawodowe tajemnice. O ile mi wiadomo, nie

chwalił się zmianą puzonu na większy. Wiecie, jacy są studenci i inni puzoniści, mało
profesjonalnie plotkujący w wszystkich zakątkach świata. Nawet Denis Wick nigdy
nie grał na reklamowanym przez siebie ustniku 4AL; grał na nieco mniejszym
(o średnicy podobnej do 5AL, ale z wybitym na ustniku oznaczeniem 4AL…, i to
przez całą swoją karierę…)

W każdym razie, podaję wymiary następnego modelu puzonu:

Puzon Kruspe Model 22
Puzon tenorowy. Model „Virtuoso”
Kwartwentyl odłączalny
Menzura wewnętrzna podwójna: górna rura suwaka 12, 7mm (0.500”=1/2 cala),

dolna rura suwaka 13, 4mm (0,528”)

Średnica dźwięcznika: 230mm (9” cali)

WNIOSEK: Jak widać, wymiary tego podwójnie menzurowanego instrumentu

rozpoczynają się w przypadku górnej rury suwaka w okolicach modelu Conn 6H
(model Victor), mającego średnicę wewnętrzną 0.500” (nieco mniej niż King 2B), zaś
dolna rura ma otwór zbliżony do średnicy Bacha 36 (0, 525”) czy Conna 32H
(o podwójnej menzurze 0.500” i 0,522”)

Ustnik Paula Weschke
W momencie pisania tego tekstu nie mogę wiele powiedzieć o jego ustniku, poza

tym, że średnica wewnętrzna ustnika wynosiła 25mm (1” cal) i miał głęboki kielich.
Mam jeden ustnik należący do Paula Weschke, ale nie uda mi się go zmierzyć przed
opublikowaniem artykułu.