Copyright by Studium OÅ›wiatowe  Tutor &ð dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki, ToruÅ„ 2013
ODPOWIEDZI I MODEL OCENIANIA
I ogólnopolska próbna matura  CHEMIA Z TUTOREM
TUTOR
dla uczniów klas przedmaturalnych
CH-RP 201306
POZIOM ROZSZERZONY
Ogólne zasady oceniania są takie same jak dla wszystkich prac maturalnych z chemii.
1. ZdajÄ…cy otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwiÄ…zania, precyzyjnie odpowiadajÄ…ce
poleceniom zawartym w zadaniach.
[Nie mniej, ponieważ jest to próbna matura w klasie przedmaturalnej  za drobne uchybienia tj.
złe przybliżenie (błędne zaokrąglenie wartości końcowej), mniej istotne pomyłki we wzorach
półstrukturalnych, itp. nie należy pozbawiać uczniów punktów  tylko zaznaczyć te błędy
w ocenianym arkuszu.]
2. Rozwiązania zadań, uwzględniające inny tok rozumowania niż podany w kryteriach,
oceniane są zgodnie z zasadami punktacji. Uczeń może udzielić inaczej sformułowanych
odpowiedzi lub uzasadnień o innej treści niż podane w modelu  osoba oceniająca powinna
zawsze starannie przeanalizować takie zapisy. Jeżeli są one merytorycznie poprawne
i odpowiadają na zadane pytanie, to należy przyznać punkty za taką odpowiedz
.
3. Istnieje kilka systemów ustalania nazw związków chemicznych, jeżeli uczeń podaje poprawną
nazwę, która nie jest wyszczególniona w tym modelu oceniania, to otrzymuje punkty zgodnie
z zasadami punktacji. (Jeżeli w poleceniu jest wymagane podanie nazwy systematycznej, to
podanie nazwy zwyczajowej jest odpowiedzią nieprawidłową.)
4. Gdy do jednego polecenia zdający podaje kilka odpowiedzi (z których jedna jest prawidłowa, inne
nieprawidłowe), to nie otrzymuje punktów za żadną z nich.
5. Jeżeli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji..., to w odpowiedzi zdający powinien napisać
równanie reakcji chemicznej, a nie jej schemat.
6. Dobór współczynników w równaniach reakcji chemicznych może różnić się od przedstawionego
w modelu (np. mogą być zwielokrotnione), ale bilans musi być prawidłowy. Niewłaściwy dobór
lub brak współczynników powoduje utratę 1 punktu za zapis tego równania.
7. W rozwiązaniach zadań rachunkowych oceniane są: metoda, wykonanie obliczeń i podanie
wyniku z jednostką. W obliczeniach cząstkowych zapis jednostek nie jest wymagany, ale jeśli
jednostki są, to muszą być poprawne. Błędny zapis jednostki lub jej brak przy ostatecznym
wyniku liczbowym powoduje utratÄ™ 1 punktu. (W obliczeniach wymagane jest poprawne
zaokrąglanie wyników liczbowych.)
8. Za poprawne obliczenia będące konsekwencją zastosowania niepoprawnej metody zdający nie
otrzymuje punktów.
9. Za poprawne spostrzeżenia i wnioski będące konsekwencją niewłaściwie zaprojektowanego
doświadczenia zdający nie otrzymuje punktów.
10. Za napisanie wzorów strukturalnych zamiast wzorów półstrukturalnych (grupowych) nie odejmuje
się punktów.
11. Zapis  Ä™! ,  “! w równaniach reakcji nie jest wymagany.
12. Należy uznać  " i  T jako oznaczenie podwyższonej temperatury.
13. W równaniach reakcji, w których ustala siÄ™ stan równowagi, brak  Ä! nie powoduje utraty
punktów.
2 I ogólnopolska próbna matura  Chemia z Tutorem dla uczniów klas przedmaturalnych
ODPOWIEDZI I MODEL OCENIANIA
Zadanie 1. (1 pkt)
Należało podkreślić: Strzałka A Strzałka C
Zadanie 2. (1 pkt)
1. P, 2. P, 3. F
Zadanie 3. (1 pkt)
Należało zamalować pozycję chromu, pierwszy pierwiastek w grupie szóstej (Z = 24).
Zadanie 4. (1 pkt)
Strzałki oznaczone literami A i D.
Zadanie 5. (2 pkt)
1. Promieniowanie Ä…, wiÄ…zka jÄ…der helu, Å‚adunek +2, najmniej przenikliwe promieniowanie.
2. Promieniowanie ²-ð, wiÄ…zka elektronów, Å‚adunek -ð1.
3. Promieniowanie ²+, wiÄ…zka pozytonów, Å‚adunek +1, czÄ…stki antymaterii.
4. Promieniowanie neutronowe, wiÄ…zka neutronów -ð czÄ…stek elektrycznie obojÄ™tnych, masa bliska
masie protonu.
5. Promieniowanie ł  fale elektromagnetyczne o częstotliwości wyższej od promieniowania
rentgenowskiego.
Uwaga! Jeżeli w miejscu 4. lub 5. uczeń wpisał neutrina (promieniowanie neutrinowe, wiązka neutrin), to taką odpowiedz

należy traktować jako poprawną.
[2 pkt w przypadku wymienienia co najmniej czterech rodzajów promieniowania z krótkim komentarzem,
1 pkt w przypadku podania trzech rodzajów z komentarzem]
Zadanie 6. (1 pkt)
W 2036 roku.
Zadanie 7. (1 pkt)
Nie można.
14
Metodę izotopową C wykorzystuje się w przypadku obiektów pochodzących od organizmów
żywych. Dopóki organizmy żyły, miały stałą zawartość tego izotopu w wyniku wymiany atomów
14
węgla z otoczeniem. Zakładamy, że zawartość izotopu C w otoczeniu (atmosferze) jest stała.
14
Z chwilą śmierci organizmu wymiana ustaje i zawartość izotopu C obniża się proporcjonalnie do
okresu półtrwania. Można na przykład określać wiek przedmiotów wykonanych z drewna  od chwili
ścięcia drzewa zawartość izotopu 14C w drewnie obniża się.
www.tutor.edu.pl Studium Oświatowe  Tutor
 © dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki -ð Oficyna Wydawnicza  Tutor 3
Zadanie 8. (4 pkt)
a)
substraty produkt gazowy
1. węglan wapnia, kwas solny CO2, tlenek węgla(IV)
2. aluminium, stężony wodorotlenek sodu H2, wodór
3. tlenek magnezu, kwas bromowodorowy nie wydziela siÄ™
4. miedz
, stężony kwas azotowy(V) NO2, tlenek azotu(IV)
5. siarczek potasu, kwas chlorowodorowy H2S, siarkowodór
b) CaCO3 + 2 HCl ®ð CaCl2 + H2O + CO2­ð
c) 2 H+ + S2-ð ®ð H2S­ð
[a) 2 pkt w przypadku wymienienia poprawnie co najmniej czterech produktów gazowych, 1 pkt w przypadku podania
trzech poprawnych odpowiedzi; b) i c) po 1 pkt za dobrÄ… odpowiedz
]
Zadanie 9. (2 pkt)
Równanie reakcji: Cu2+ + Cd + SO42-ð ®ð Cu + Cd2+ + SO42-ð
Obliczenia: 112 g/mol 64 g/mol Dðmmol = -ð48 g
mCu = ? Dðm = -ð3,2 g
Odpowiedz
: Masa miedzi osadzonej wynosi 4,3 g.
[2 pkt w przypadku pełnej odpowiedzi, 1 pkt w przypadku poprawnego zapisania równania, uczeń może podać równanie
jonowe lub jonowe skrócone]
Zadanie 10. (2 pkt)
a) b)
Przykładowo:
NH3, CH3-ð, NCl3-ð, SO32-ð SO3, HCHO, CO32
[2 pkt w przypadku wymienienia czterech indywiduów, 1 pkt w przypadku podania co najmniej dwóch, uczeń może podać
także inne cząsteczki i jony  osoba sprawdzająca powinna ocenić poprawność innych odpowiedzi]
www.szkolna.pl
4 I ogólnopolska próbna matura  Chemia z Tutorem dla uczniów klas przedmaturalnych
ODPOWIEDZI I MODEL OCENIANIA
Zadanie 11. (5 pkt)
a) 2 Cl-ð ®ð 2 e-ð + Cl2 / ×ð 5
b) 8 H+ + MnO4-ð + 5 e-ð ®ð Mn2+ + 4 H2O / ×ð 2
c) 10 Cl-ð + 16 H+ + 2 MnO4-ð ®ð 5 Cl2 + 2 Mn2+ + 8 H2O
d)
Obliczamy liczbÄ™ moli chloru:
-ð
pV 1 Pa 1 m
n = R T ,4 4 mola
-ð1
, 1 J mol-ð1 2
Liczba moli zużytego HCl wynosi: 0,808 mola Þð mHCl = 29,49 g
Obliczamy potrzebną objętość % roztworu HCl:
36 g -ð 100 g roztw. -ð 84,75 cm3
29,49 g ----------------- Vx
Vx = 69,42 cm3
Odpowiedz
: 69 cm3
[Po 1 pkt za a), b) i c); 2 pkt za poprawne rozwiÄ…zanie zadania d), 1 pkt za obliczenie tylko liczby moli chloru lub
przedstawienie niepełnego rozwiązania w części d).]
Zadanie 12. (2 pkt)
a) NależaÅ‚o otoczyć kółkiem: NO3-ð. Jon ten może być tylko utleniaczem  atom azotu jest na
najwyższym swoim stopniu utlenienia.
b)
zasady
NO3-ð S2O32-ð SO32-ð IO3-ð
sprzężone kwasy HNO3 HS2O3-ð HSO3-ð HIO3
[Po 1 pkt za a) i b)]
Zadanie 13. (1 pkt)
Zasady sprzężone z kwasami w kolejności od najsłabszej do najmocniejszej:
Br-ð, Cl-ð, ClO-ð, BrO-ð
www.tutor.edu.pl Studium Oświatowe  Tutor
 © dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki -ð Oficyna Wydawnicza  Tutor 5
Zadanie 14. (2 pkt)
a)
c 1 -ð2 4
Sprawdzamy warunek: 4 , 1
1 -ð
Wykonujemy obliczenia przybliżone:
-ð
K = að2 ×ð c, að = 1 -ð2 10-ð2, að% = 1%
c 1
Odpowiedz
: að% = 1%
b)
c 1 -ð 4
Sprawdzamy warunek: 4 , 1
1 -ð
Wykonujemy obliczenia przybliżone:
HX H+ + X-ð
2
[H ]
K = , [H+] = c = 10-ð5 mol/dm3, pH = 5
c
Odpowiedz
: pH 5.
[Po 1 pkt za a) i b)  jeżeli uczeń przedstawił dobre wyniki, a nie dokonał sprawdzenia możliwości korzystania z obliczeń
uproszczonych  1 pkt za oba podpunkty.]
Zadanie 15. (3 pkt)
a) Glin otrzymuje się przemysłowo na drodze elektrolizy stopionego tlenku glinu. Inną metodą może
być elektroliza stopionych soli otrzymanych z tego tlenku. Można także podać metodę redukcji
tlenku glinu aktywniejszym metalem  silniejszym reduktorem, np. magnezem.
b) Al2O3 + 6 HCl ®ð 2 AlCl3 + 3 H2O
AlCl3 + 3 NaOH ®ð Al(OH)3 + 3 NaCl
c) Przykładowo:
Al(OH)3 + 3 H+ ®ð Al3+ + 3 H2O
Al(OH)3 + 3 OH-ð ®ð [Al(OH)6]3-ð
lub Al(OH)3 + 3 OH-ð ®ð AlO33-ð + 3 H2O
[Po 1 pkt za a), b) i c)]
www.szkolna.pl
6 I ogólnopolska próbna matura  Chemia z Tutorem dla uczniów klas przedmaturalnych
ODPOWIEDZI I MODEL OCENIANIA
Zadanie 16. (5 pkt)
a) 1 pkt za prawidłowo narysowany i opisany wykres
b) W temperaturze ok. 48°ðC rozpuszczalnoÅ›ci obu soli sÄ… równe.
c)
Obliczenia:
KBr 90 g -ð 100 g H2O
mx = 18 g -ð 20 g H2O
Odpowiedz
: 1 g Br
www.tutor.edu.pl Studium Oświatowe  Tutor
 © dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki -ð Oficyna Wydawnicza  Tutor 7
d)
Obliczenia:
80 g H2O -ð 100 g KNO3
100 g H2O -ð 125 g KNO3 ®ð t1 = 65°ðC
100 g KNO3 -ð 45 g = 55 g KNO3 -ð 80 g H2O
mx -ð 100 g H2O
mx = 68,75 g/100 g H2O
odczytujemy z wykresu t2 = 44°ðC
Dðt = t1 -ð t2 = 21°ðC
Odpowiedz
: Należy oziÄ™bić roztwór o ok. 21°ðC, do temperatury 44°ðC.
[Po 1 pkt za a), b) i c); 2 pkt za poprawne rozwiązanie zadania d). 1 pkt za przedstawienie niepełnego rozwiązania lub
częściowo błędne np. nie uwzględnienie właściwej masy wody w obliczeniach, tylko wykonanie obliczeń w odniesieniu do
100 g.]
Zadanie 17. (4 pkt)
a) Ag+ + Cl-ð ®ð AgClÅ»ð
b) Ag+ NO3-ð Cl-ð Na+
c)
Obliczenia: AgNO3 + NaCl ®ð AgClÅ»ð + NaNO3
0,5 mola 1 mol 0,5 mola
mAgCl = 71,75 g osadu
VK = 1 dm3
IR = [Ag+] [Cl-ð] = 10-ð10 [Ag+] = 2 ×ð 10-ð10 mol/dm3
[Cl-ð] = 0,5 mol/dm3 nAg+ = 2 ×ð 10-ð10 ×ð 6,02 ×ð 1023 = 12,04 ×ð 1013
Odpowiedz
: Masa osadu to 2 g, liczba jonów Ag+ = 12,04 ×ð 1013
[Po 1 pkt za a) i b), 2 pkt za poprawne rozwiązanie zadania c). 1 pkt za obliczenie tylko jednej części zadania np. masy
osadu AgCl.]
www.szkolna.pl
8 I ogólnopolska próbna matura  Chemia z Tutorem dla uczniów klas przedmaturalnych
ODPOWIEDZI I MODEL OCENIANIA
Zadanie 18. (2 pkt)
a) Cztery monochloropochodne, w tym para enancjomerów.
b)
wzory półstrukturalne nazwy systematyczne
1-chloro-2,2-dimetylobutan
3-chloro-2,2-dimetylobutan
dwa izomery optyczne (+) i (-ð)
1-chloro-3,3-dimetylobutan
[Po 1 pkt za a) i b)  jeżeli uczeń w odpowiedzi nie uwzględni występowania pary enancjomerów, a wszystkie inne dane
poda poprawnie otrzymuje 1 pkt.]
Zadanie 19. (3 pkt)
izomery
nr pary zwiÄ…zek I zwiÄ…zek II rodzaj izomerii
tak/nie
Izomeria strukturalna (metameria) lub
I etanol eter dimetylowy tak
izomeria konstytucyjna
Izomeria strukturalna (metameria) lub
II kwas etanowy metanian metylu tak
izomeria konstytucyjna
III 2-metylopentan 2,3-dimetylopentan nie
IV glukoza sacharoza nie
ZwiÄ…zkami optycznie aktywnymi sÄ…: 2, -dimetylopentan, glukoza, sacharoza.
[2 pkt za poprawne uzupełnienie tabeli, 1 pkt w przypadku dobrego opisania trzech związków, 1 pkt za wymienienie
wszystkich związków optycznie aktywnych.]
www.tutor.edu.pl Studium Oświatowe  Tutor
 © dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki -ð Oficyna Wydawnicza  Tutor 9
Zadanie 20. (1 pkt)
Odpowiedz
: Do szeregu L należy związek A, a do szeregu D należą związki B, C i D.
Zadanie 21. (2 pkt)
Obliczenia: C : H : O
40 : 6,7 : 53,3 mg
/12 /1 /16
3,33 6,7 3,33 moli
2 4 2
najprostszy ester musi mieć dwa atomy tlenu: C2H4O2
Odpowiedz
: metanian metylu (mrówczan metylu)
[1 pkt za ustalenie składu związku oraz 1 pkt za podanie wzoru półstrukturalnego i nazwy.]
Zadanie 22. (3 pkt)
nazwa: kwas propanodiowy kwas barbiturowy
Przykładowe odmiany tautomeryczne tego kwasu.
[1 pkt za podanie wzoru związku półstrukturalnego, 1 pkt za podanie nazwy i 1 pkt za narysowanie wzoru dowolnej
odmiany tautomerycznej.]
www.szkolna.pl
10 I ogólnopolska próbna matura  Chemia z Tutorem dla uczniów klas przedmaturalnych
ODPOWIEDZI I MODEL OCENIANIA
Zadanie 23. (5 pkt)
a) Wzór półstrukturalny fenyloalaniny w postaci soli wewnętrznej.
b)
dipeptyd liniowy
dipeptyd cykliczny
c) Dipeptydy cykliczne nie mogą występować w postaci soli wewnętrznych ponieważ ich grupy
aminowe (zasadowe) i karboksylowe (kwasowe) są zaangażowane w wytworzenie wiązań
amidowych.
d) Oba dipeptydy będą cząsteczkami optycznie aktywnymi  każdy z nich posiada dwa asymetryczne
atomy węgla.
[Po 1 pkt za a), c) i d) 2 pkt łącznie za b)  po 1 pkt za dobrze narysowany wzór dipeptydu.]
Zadanie 24. (2 pkt)
aminokwas lub pochodna aminokwasu odczyn
1. alanina (punkt izoelektryczny = 6,02) lekko kwasowy
2. kwas glutaminowy (punkt izoelektryczny = 3,22) kwasowy
3. sól sodowa fenyloalaniny zasadowy
[2 pkt za pełną dobrą odpowiedz
(w 1. jako dobrÄ… odpowiedz
można potraktować określenie  kwasowy (kwaśny), 1 pkt za
poprawne podanie odczynów w dwóch przypadkach).]
www.tutor.edu.pl Studium Oświatowe  Tutor
 © dr inż. ZdzisÅ‚aw GÅ‚owacki -ð Oficyna Wydawnicza  Tutor 11
Zadanie 25. (2 pkt)
Obliczenia:
roztwór początkowy cm3, c = 15%, d = 1,2 g/cm3
mglu = 360 g ×ð 15% = 54 g Þð 0,3 mola
glukoza z sacharozy 342 g -ð 1 mol glukozy
40 g -ð nx = 0,117 moli
Vk = 1 dm3, cm = 0,417 mol/dm3
Odpowiedz
: Stężenie molowe ,41 mol/dm3.
[2 pkt za pełną dobrą odpowiedz
, 1 pkt w przypadku popełnienia mniej istotnego błędu tj.: brak jednostki, dokonanie złych
przybliżeń).]
Zadanie 26. (2 pkt)
a) L-(-ð)-alloza w projekcji Fischera b) anomer ²-D-(-ð)-idozopiranozy
c)
[2 pkt za pełną dobrą odpowiedz
, 1 pkt za poprawne wzory a) i b) oraz 1 pkt za poprawne wzory c).]
www.szkolna.pl