PG1nn s. 103
KOMENTARZE DO NIEKTÓRYCH DZIEA
SZTUKI
(NAWI
ZANIA DO WYBRANYCH ZAGADNIEC

DOTYCZ
CYCH POSZCZEGÓLNYCH EPOK)
Wybrane zagadnienia dotyczące antyku (podręcznik, s. 312 313)
Frencesco del Cossa, Triumf Wenus  malarz zaczerpnął rozwiązanie kompo-
zycyjne bezpośrednio ze sławnej hellenistycznej grupy rzez
biarskiej (zamiesz-
czonej na tej samej stronie podręcznika); do tego dzieła odwoływało się wielu
artystów, m.in. Rafael i Rubens
Michał Anioł, Dawid  temat co prawda biblijny, ale ujęcie postaci zdecydowanie
antykizujące; uwidocznienie harmonii ludzkiego ciała, studium aktu oraz kon-
trapost jako rozwiązanie kompozycyjne wskazują na bezpośrednią inspirację
rzez
bą antyczną
Leo van Klenze, Gliptoteka monachijska  bezpośrednie odwołanie się do
formy frontonu świątyni antycznej, tu: w budynku muzealnym, co można
interpretować jako przejaw  typowej dla XIX wieku  sakralizacji sztuki
Heinrich Tessenow, Instytut gimnastyki rytmicznej w Hellerau  środkowa część
nawiązuje do proporcji i ogólnego charakteru antycznego frontonu świątyni,
jednakże o wiele bardziej syntetycznie niż na przykład w wypadku monachijskiej
Gliptoteki; brak tu bezpośredniego zaczerpnięcia z repertuaru form antycznych;
dodatkową motywacją do zastosowania antykizującego rozwiązania była za-
pewne funkcja budynku  zarówno gimnastyka, jak i rytm kojarzą się z antykiem
Adam Smolana, Nike II  rzez
ba gdańskiego artysty w sposób bardzo prosty, ale
sugestywny odwołuje się do tradycji antycznej, wskazuje na to nie tylko sam
tytuł; forma, choć bardzo syntetyczna, przypomina sławną Nike z Samotraki
z paryskiego Luwru  wysunięta dynamicznie do przodu noga, uniesione,
ale ułamane ramiona, brak głowy to cechy formalne, które odnajdziemy
w obu dziełach; można też zauważyć, że dzieło Smolany dzięki daleko
posuniętemu uproszczeniu przypomina nieco ułamaną grecką kolumną, fałdy
szat stanowiłyby tu odpowiednik kanelury
Wybrane zagadnienia dotyczące średniowiecza (podręcznik, s. 314 315)
Arnold B�cklin, Wojna  malarz jednoznacznie nawiązuje do póz
nośredniowiecz-
nej ikonografii apokalipsy, choć temat (wojna) nie odwołuje się bezpośrednio
do tekstu biblijnego; jednak ujęcie nowoczesnego twórcy wskazuje na to, że ro-
zumie on wojnę jako wcieloną apokalipsę (najsłynniejsze póz
nośredniowieczne
przedstawienia jez
dz
ców apokaliptycznych są dziełem Hansa Memlinga i przede
wszystkim Albrechta D�rera)
Gustaw Klimt, Portret Adeli Bloch-Bauer I  artysta nawiązał do średniowiecznej
formy  dekoracyjnej, bez głębi perspektywicznej, z bardzo silnie zaznaczoną
warstwą ornamentalną; dodatkowe skojarzenia ze sztuką średniowieczną może
budzić gest portretowanej  złożone na piersi dłonie mogą się kojarzyć
z podobnymgestemspotykanymczęsto wprzedstawieniach Zwiastowania
PG1nn s. 104
104 Komentarze do niektórych dzieł sztuki...
Auguste Perret, kościół Notre Dame du Raincy  jeden z najznakomitszych w XX
wieku przykładów zaadaptowania wzorców średniowiecznych w architekturze
sakralnej; choć architekt zastosował bardzo nowoczesną technologię żelbetową
i zrezygnował z wszelkich bezpośrednich nawiązań do form średniowiecznych,
to jednak dzięki klarowności konstrukcyjnej, wertykalizmowi podpór i wprowa-
dzeniu wielkich połaci witraży udało mu się przywołać nastrój świątyni gotyckiej
 przeszklone ściany kojarzą się przede wszystkim z arcydziełem francuskiego
gotyku, jakim jest paryska Sainte-Chapelle
Raymond Hood, Chicago Tribune  ten projekt ze względu na neogotyckie
zwieńczenie budynku bardzo dobrze odpowiadał idei konkursu na stworzenie
najpiękniejszego biurowca świata; świadczy to o żywotności neośredniowiecznej
estetyki jeszcze w okresie międzywojennym
Chrysler Building  jeden z niezliczonych przykładów na żywotność w XX wieku
idei wysokiej, wspinającej się ku niebu wieży, tej samej idei, która przyświecała
budowniczym gotyckich katedr
Ernst Barlach, Pieta  przykład adaptacji typowo średniowiecznego motywu
ikonograficznego w rzez
bie współczesnej; rzez
biarz nie ogranicza się jednak
do prostego przejęcia historycznego wzoru  przez bardzo daleko posunięte
uproszczenie swej kompozycji nadaje jej dodatkowy, nowy walor, tworząc
sugestię prostego krzyża
Wybrane zagadnienia dotyczące renesansu (podręcznik, s. 316 317)
Leo von Klenze, K�nigsbau w Monachium  bezpośrednie nawiązanie do
renesansowych florenckich palazzi; najwyraz
niej uznano, że tego rodzaju
pierwowzór jest wystarczająco godny, by odwołać się do niego w XIX-wiecznej
rezydencji monarszej
�douard Manet, Śniadanie na trawie  malarz świadomie igra z tradycją rene-
sansową  układ postaci został zapożyczony bezpośrednio z ryciny Marcantonia
Raimondiego wedle Rafaela, a pomysł, by zestawić na tle pejzażowym ubranych
mężczyzn z nagimi kobietami, zaczerpnął Manet ze sławnego arcydzieła z Luwru
 Koncert wiejski (dawniej przypisywanego Giorgionowi, obecnie często także
Tycjanowi); te szacowne wzorce nie uchroniły Maneta przed skandalem 
współczesne stroje mężczyzn sugerowały sytuację nazbyt dwuznaczną
Bolesław Cybis, Primavera  już w tytule ujawnia się związek dzieła z rene-
sansową tradycją, a ściślej  ze sławnym arcydziełem Botticellego, jednakże
cel Cybisa jest inny niż w pierwowzorze  o ile florencki artysta ukazywał
skomplikowaną narrację mitologiczną, o tyle polski malarz jest skupiony
raczej na tajemnicy dojrzewania, budzenia się zmysłów, a więc metaforycznej
wiosny ludzkiego życia; aluzję do renesansowego pierwowzoru stanowią kwiaty
zdobiące tapetę
Joseph Cornell, Portret  amerykański artysta zastosował zabieg polegający
na bezpośrednim zacytowaniu renesansowego arcydzieła, jakim jest portret
Pinturicchia, i ukazaniu go w nowym kontekście; wymieszanie zwielokrot-
nionych reprodukcji renesansowego obrazu z całkiem innymi fragmentami
rzeczywistości daje efekt nieco surrealistyczny, a całość można rozumieć jako
rozważanie na temat mechanizmów ludzkiej pamięci (można też dodać, że
Cornell reprodukuje renesansowy pierwowzór w odbiciu lustrzanym)
PG1nn s. 105
Komentarze do niektórych dzieł sztuki... 105
Le Corbusier, Modulor  tworząc swego Modulora, a więc idealny wzorzec
człowieka jako miary rzeczy (w tym wypadku przede wszystkim architektury),
dwudziestowieczny architekt odwołał się bezpośrednio do podobnych prób po-
dejmowanych przez artystów renesansu, z których najsławniejszą jest Człowiek
witruwiański Leonarda da Vinci
Maciej Urbaniec, Cyrk  polski plakacista odwołał się do bodaj najsławniejszego
renesansowego arcydzieła, jakim jest Mona Liza. Obraz ten był w ostatnim
stuleciu trawestowany setki, a pewnie wręcz tysiące razy; tu mamy do czynienia
z wyjątkowo inteligentną próbą; artysta w przewrotny sposób zestawił bowiem
ponadczasową statyczność popiersia Mony Lizy z akrobatyczną dynamiką reszty
jej ciała  tej, której na obrazie Leonarda da Vinci nie widzimy
Wybrane zagadnienia dotyczące romantyzmu (podręcznik, s. 318 319)
Edvard Munch, Samotna  artysta w oczywisty sposób nawiązał do jednego z naj-
bardziej charakterystycznych motywów romantycznego malarstwa  człowiek
wobec ogromu natury; szczególnie często motyw ten eksplorował Caspar David
Friedrich, tu został powtórzony przez Muncha niemal dokładnie
Erich Kettelhut, projekt scenografii do filmu Nibelungi Fritza Langa  jakkolwiek
sam literacki pierwowzór Nibelungów jest oczywiście średniowieczny, to jednak
jego popularność w kulturze niemieckiej jest związana z romantyzmem,
a przede wszystkim ze sławnym operowym cyklem Ryszarda Wagnera; także
wzniosła, mroczna i tajemnicza wizja średniowiecza, która ujawnia się w re-
produkowanym tu projekcie Kettelhuta (obecna zresztą do dziś w kulturze
popularnej, wystarczy przypomnieć ekranizację Władcy pierścieni), ma swe
korzenie w europejskim romantyzmie
Pablo Picasso, Kostnica  XX-wieczny artysta w swej wstrząsającej kompozycji
nawiązuje bezpośrednio (zarówno przez temat, jak i układ kompozycyjny) do
swego wielkiego rodaka, Francisca Goyi, którego obrazy należą do jednych
z najbardziej wstrząsających doby romantyzmu
Tadeusz Trepkowski, V Konkurs Chopinowski  jeden z najwybitniejszych
polskich plakacistów odwołuje się do popularnych wyobrażeń łączących twór-
czość romantycznego geniusza Fryderyka Chopina z melancholijnym, niemal
monochromatycznym pejzażem mazowieckim
Leszek Sobocki, Duszno  obraz krakowskiego malarza ciekawie wpisuje się
w romantyczną tradycję polskiej kultury; powstał w trudnym okresie po
zdławieniu wolnościowych aspiracji Polaków w latach 1980 1981 i zarówno
tytułem, jak i samą kompozycją malarską obrazuje panującą wówczas atmosferę
braku powietrza, przestrzeni, wolności; artysta (mamy tu do czynienia z auto-
portretem), ubrany w strój przypominający kostium Stańczyka, romantycznym
gestem próbuje zedrzeć z siebie zalewającą go czerwień i wydobyć się ku jasnej
przestrzeni wolności