Blacharz_721[01]_O1.04

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Tomasz Madej

Rozpoznawanie materiałów i podstawowych technik
wytwarzania 721[01].O1.04

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Materiał nauczania

5.1. Właściwości materiałów

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Stopy Ŝelaza z węglem

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Metale nieŜelazne i ich stopy

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Materiały niemetalowe

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Wyroby hutnicze

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Obróbka skrawaniem

5.6.1. Ćwiczenia

5.7. Odlewnictwo

5.7.1. Ćwiczenia

5.8. Obróbka plastyczna

5.8.1. Ćwiczenia

5.9. Obróbka cieplna

5.9.1. Ćwiczenia

5.10. Korozja metali

5.10.1. Ćwiczenia

5.11. Spajanie materiałów – spawanie, zgrzewanie, lutowanie

5.11.1. Ćwiczenia

5.12. Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń

5.12.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Rozpoznawanie materiałów

i podstawowych technik wytwarzania”, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć
dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie blacharz 721[01].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki,
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone róŜnymi metodami

ze szczególnym uwzględnieniem:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

wiczeń praktycznych.

Formy

organizacyjne

pracy

uczniów

mogą

być

zróŜnicowane,

począwszy

od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

moŜe posłuŜyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
róŜnego rodzaju zadania.

W tym rozdziale podano równieŜ:

−

punktacje zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

721[01].O1

Podstawy techniczne

blacharstwa

721[01].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska

721[01].O1.04

Rozpoznawanie materiałów

i podstawowych technik

wytwarzania

721[01].O1.03

Analizowanie pracy prostych

układów elektrycznych

721[01].O1.02

Posługiwanie się

dokumentacją techniczną

721[01].O1.05

Wykonywanie pomiarów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy,

–

wskazać konsekwencje naruszenia przepisów i zasad bhp podczas wykonywania zadań
zawodowych,

–

określić wymagania bhp dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-
sanitarnych,

–

dostrzec zagroŜenia związane z wykonywaną pracą,

–

dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy, określić przepisy
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska
podczas uŜytkowania przyrządów, narzędzi, maszyn i urządzeń,

–

zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpoŜarowej,

–

zareagować w przypadku zagroŜenia poŜarowego zgodnie z instrukcją przeciwpoŜarową,

–

zastosować zasady ochrony środowiska obowiązujące na stanowisku pracy,

–

przygotować przybory kreślarskie i materiały rysunkowe do wykonywania szkiców,

–

zastosować zasady sporządzania rysunku technicznego maszynowego,

–

wyjaśnić oznaczenia stosowane na rysunku technicznym maszynowym,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określić właściwości fizyczne, chemiczne, mechaniczne i technologiczne metali
i stopów,

−

rozpoznać materiały konstrukcyjne metalowe i niemetalowe wykorzystywane
w blacharstwie,

−

rozpoznać oraz określić zastosowanie materiałów pomocniczych,

−

rozróŜnić wyroby hutnicze wykorzystywane w blacharstwie, scharakteryzować procesy
technologiczne obróbki cieplnej, cieplno – chemicznej, plastycznej, odlewnictwa,
obróbki wiórowej i spajania,

−

rozróŜnić podstawowe prace z zakresu obróbki skrawaniem ręcznej i mechanicznej,

−

rozróŜnić zabiegi cieplne stosowane podczas obróbki blach,

−

rozróŜnić technologie obróbki plastycznej na zimno,

−

rozróŜnić metody spajania,

−

rozróŜnić procesy tarcia, smarowania i zuŜycia,

−

wyjaśnić istotę korozji i wskazać sposoby jej zapobiegania,

−

posłuŜyć się normami, dokumentacją techniczną,

−

skorzystać z katalogów, poradników, programów komputerowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

.................................................................................

Modułowy program nauczania:

Blacharz 721 [01]

Moduł:

Podstawy techniczne blacharstwa 721 [01].O1

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie materiałów i podstawowych technik
wytwarzania 721 [01].O1.04

Temat: Właściwości materiałów

Cel ogólny: poznanie podstawowych właściwości materiałów konstrukcyjnych.

Po zakończeniu zajęć dydaktycznych uczeń potrafi:

−

zdefiniować pojęcie materiałów konstrukcyjnych,

−

zdefiniować pojęcia: polimery, ceramika, kompozyty,

−

wymienić i omówić podstawowe własności odlewnicze materiałów konstrukcyjnych,

−

wymienić

omówić

podstawowe

własności

wytzrymałościowe

materiałów

konstrukcyjnych,

−

zdefiniować pojęcie wytrzymałości na pełzanie i wytrzymałości zmęczeniowej,

−

omówić własności cieplne materiałów konstrukcyjnych,

−

omówić własności elektryczne materiałów konstrukcyjnych,

−

omówić własności magnetyczne materiałów konstrukcyjnych,

−

omówić własności chemiczne materiałów konstrukcyjnych.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

wiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

wiczenia praktyczne.

Czas: 4 jednostki dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

próbki materiałów metalowych i niemetalowych,

−

próbki metali i stopów,

−

filmy dydaktyczne dotyczące materiałów konstrukcyjnych,

−

komputerowa baza danych o materiałach,

−

Polskie Normy, katalogi,

Przebieg zajęć

Faza wstępna
1.  Określenie tematu zajęć.
2.  Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3.  Wyjaśnienie uczniom zasad pracy, metodą tekstu przewodniego.
4.  Podział grupy uczniów na zespoły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Faza właściwa
Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I. Informacje
Pytania sprawdzające:
1.  Wyjaśnij pojęcie materiałów konstrukcyjnych?
2.  Wyjaśnij pojęcia: polimery, ceramika, kompozyty?
3.  Wymień i omów podstawowe właściwości odlewnicze materiałów konstrukcyjnych?
4.  Wymień

omów

podstawowe

właściwości

wytrzymałościowe

materiałów

konstrukcyjnych?

5.  Wyjaśnij pojęcie wytrzymałości na pełzanie i wytrzymałości zmęczeniowej?
6.  Omów własności cieplne materiałów konstrukcyjnych?
7.  Omów własności elektryczne materiałów konstrukcyjnych?
8.  Omów własności magnetyczne materiałów konstrukcyjnych?
9.  Omów własności chemiczne materiałów konstrukcyjnych?

Faza II. Planowanie
1.  Jakiej zaleŜności naleŜy uŜyć, aby obliczyć wytrzymałość na rozciąganie?
2.  Jakiej zaleŜności naleŜy uŜyć, aby obliczyć wydłuŜenie względne materiału?
3.  Jakiej zaleŜności naleŜy uŜyć, aby obliczyć granicę spręŜystości?
4.  Jakiej zaleŜności naleŜy uŜyć, aby obliczyć wydłuŜenie względne procentowe?
5.  Jakiej zaleŜności naleŜy uŜyć, aby obliczyć przewęŜenie?
6.  Jakiej zaleŜności naleŜy uŜyć, aby obliczyć wytrzymałość na ściskanie?

Faza III. Ustalenie
1. Ustal

zaleŜności

pozwalające

obliczyć

podstawowe

właściwości

materiałów

konstrukcyjnych jak: wytrzymałość na rozciąganie, wydłuŜenie względne materiału,
granicę spręŜystości, wydłuŜenie względne procentowe,, przewęŜenie oraz wytrzymałość
na ściskanie?

Faza IV. Wykonanie.
1. Uczniowie mając dane podstawiają je do zaleŜności wcześniej ustalonych i wykonują

obliczenia.

Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają poprawność wykonanych obliczeń.

Faza VI. Analiza końcowa
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły
im trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności
były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

Zakończenie zajęć
Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.

Praca domowa
Wymień

oraz

dokonaj

charakterystyki

podstawowych

właściwości

materiałów

konstrukcyjnych.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
–

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

.................................................................................

Modułowy program nauczania:

Blacharz 721 [01]

Moduł:

Podstawy techniczne blacharstwa 721 [01].O1

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie materiałów i podstawowych technik
wytwarzania 721 [01].O1.04

Temat: Stopy Ŝelaza z węglem

Cel ogólny: poznanie podstawowych stopów Ŝelaza z węglem.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

wyjaśnić pojęcie stali?

−

wyjaśnić pojęcie staliwa?

−

wyjaśnić pojęcie Ŝeliwa?

−

podać zasady oznaczania stali?

−

rozpoznać stal od Ŝeliwa?

Metody nauczania–uczenia się:

−

praca samodzielna uczniów.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

wiczenia praktyczne.

Czas: 2 jednostki dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

próbki Ŝeliwa i stali,

−

normy, katalogi,

−

oznaczenia stali, St0S, St3S, St4S, 18H2N2.

Przebieg zajęć

Faza właściwa
Ć

wiczenia

Faza I. Informacje
Pytania sprawdzające:
1.  Jaka jest definicja stali?
2.  W jaki sposób definiuje się staliwo?
3.  W jaki sposób definiuje się Ŝeliwo?
4.  Jakie są właściwości fizyczne stali?
5.  W jaki sposób oznacza się stal?

Faza II. Planowanie
1.  W  jaki  sposób  naleŜy  przeprowadzić  obserwacje  mikroskopowe  stopów  Ŝelaza

z węglem i w jaki sposób naleŜy odróŜnić Ŝeliwo od stali.

2. W jaki sposób przeprowadzamy obserwacje mikroskopowe stopów Ŝelaza z węglem.
3. W jaki sposób określamy przedział procentowej zawartości węgla w stopie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Właściwości materiałów

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Mając daną silę F = 100 N oraz pręt stalowy o przekroju 20 mm

oblicz wytrzymałość

na rozciąganie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  wypisać dane dotyczące ćwiczenia,
2)  wypisać szukane dotyczące ćwiczenia,
3)  napisać zaleŜność pozwalająca obliczyć wytrzymałość na rozciąganie,
4)  napisać objaśnienia do wzoru,
5)  obliczyć wytrzymałość na rozciąganie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

pręt stalowy o przekroju 20mm

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura zgodna punktem 7 poradnika dotycząca właściwości materiałów.

Ćwiczenie 2

Mając dany pręt stalowy o długości 5 cm poddano go działaniu pewnej siły pod

wpływem, której stal uległa wydłuŜeniu o 0,2 cm. Oblicz wydłuŜenie względne materiału.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wypisać dane dotyczące ćwiczenia,
2) wpisać szukane dotyczące ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Stopy Ŝelaza z węglem

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie otrzymanych próbek odróŜnij Ŝeliwo od stali. Zaprezentuj efekt otrzymanej

pracy.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zanotować nazwy otrzymanych próbek,
2)  rozpoznać otrzymane próbki,
3)  wypisać na kartce która próbka naleŜy do stali a która do Ŝeliwa,
4)  zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

próbki Ŝeliwa i stali,

−

normy, katalogi,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca stopów Ŝelaza z węglem,.

Ćwiczenie 2

Na podstawie oznaczeń stali napisz, jaka to stal. Zaprezentuj efekt swojej pracy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1)  znaleźć w normach i katalogach metody oznaczania stali,
2)  wypisać symbole stali które naleŜy rozpoznać,
3)  opisać symbole stali,
4)  zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Metale nieŜelazne i ich stopy

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie otrzymanych próbek odróŜnij mosiądz od brązu. Zaprezentuj efekt

otrzymanej pracy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zanotować nazwy otrzymanych próbek,
2)  rozpoznać otrzymane próbki,
3)  wypisać na kartce która próbka naleŜy do brązów a która do mosiądzu,
4)  zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

próbki brązu i mosiądzu,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca metalów nieŜelaznych i ich stopów.

Ćwiczenie 2

Dokonaj obserwacji mikroskopowej zgładów metalograficznych wybranych stopów

metali nieŜelaznych. Zidentyfikuj składniki strukturalne stopów, przerysuj zaobserwowane
pod mikroskopem trzy wybrane mikrostruktury oraz dokonaj dokładnego opisu wykonanych
rysunków.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać identyfikacji składników strukturalnych stopów na podstawie obserwacji

mikroskopowej zgładów metalograficznych,

2)  przerysować zaobserwowane pod mikroskopem trzy wybrane mikrostruktury,
3)  wykonać dokładny opis wykonanych rysunków,
4)  omówić wyniki,
5)  podać wnioski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

mikroskop metalograficzny,

−

komplet wytrawionych próbek,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca metalów nieŜelaznych i ich stopów.

Tabela do ćwiczenia 1.

nr materiał

stan materiału

odczynnik

silumin niemodyfikowany
znak: AlSi11

cecha: AK11

lany

10% NaOH
90% H

silumin modyfikowany
znak: AlSi11

cecha: AK11

lany

j.w.

miedź hutnicza tlenowa rafinowana
znak:Cu99

cecha: M90

lany

nie trawione

mosiądz
znak: CuZn10 cecha: M90

przeróbce

plastycznej na zimno
i wyŜarzaniu

25g FeCl

25ml HCl
10ml H

mosiądz ołowiowy
znak: CuZn39Pb2

cecha: MO59

lany

25g FeCl

25ml HCl
100ml H

mosiądz krzemowy
znak: CuZn16Si4

cecha: MK80

lany

j.w.

mosiądz
znak: CuZn40 cecha: M60

lany

j.w.

10 brąz cynowy

znak: CuSn10 cecha: B8

lany
(odlany

metodą

ciągłą Werti)

25g FeCl

25ml HCl

11 stop łoŜyskowy-babbit

znak: SnSb11Cu6

cecha: Ł83

lany

4% NaOH
95% H

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Materiały niemetalowe

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie opisu przedstawionego poniŜej podaj i omów, w jaki sposób otrzymuje

się tworzywa sztuczne. Podaj róŜnice między nimi.

„Tworzywa sztuczne (syntetyczne) otrzymuje się w wyniku trzech rodzajów reakcji:

–

polimeryzacji i kopolimeryzacji.

–

polikondensacji,

–

poliaddycji.

Polimeryzacja  jest  reakcją,  w  wyniku,  której  monomery,  tj.  proste  związki
małocząsteczkowe,  łączą  się  w  związek  wielocząsteczkowy,  tzw.  polimer.  Cechą
charakterystyczną  polimeryzacji  jest  brak  produktów  ubocznych.  Jest  to  reakcja  łańcuchowa
i ma bardzo szybki przebieg. Budowa makrocząsteczek zaleŜy od temperatury, ciśnienia i czasu
reakcji.  Istnieje  kilka  sposobów  polimeryzacji:  blokowa,  perełkowa,  emulsyjna
w roztworze i w fazie gazowej. Kopolimeryzacja to jednoczesna polimeryzacja dwu lub więcej
róŜnych  rodzajów  monomerów.  Metodą  polimeryzacji  otrzymuje  się:  polichlorek  i  polioctan
winylu,  polistyren,  polietylen,  pohmetakrylan  metylu  itp.  Polikondensacja  to  proces
chemiczny,  w  wyniku,  którego  jest  moŜliwa  reakcja  z  wieloma  cząsteczkami  w  tym  samym
czasie  z  wydzielaniem  produktu  ubocznego,  którym  jest  prosty  związek  chemiczny,  np.  H

, HC1. Tą metodą otrzymuje się Ŝywice: fenolowe, aminowe, poliestrowe oraz większość

poliamidów.  Poliaddycja  jest  polireakcją  przebiegającą  stopniowo,  o  cechach  polimeryzacji
i  polikondensacji  bez  wydzielania  się  produktu  ubocznego.  Często  zachodzi  przegrupowanie
atomów  w  monomerze,  które  umoŜliwia  wzrost  łańcucha  polimeru.  W  wyniku  poliaddycji
otrzymuje się Ŝywice epoksydowe i poliuretany”.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać uwaŜnie tekst,
2)  podać rodzaje reakcji w wyniku których otrzymuje się tworzywa sztuczne,
3)  wyjaśnić pojęcie reakcji w wyniku których powstają tworzywa sztuczne,
4)  podać róŜnice między tymi reakcjami.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego.

rodki dydaktyczne:

–

fragment tekstu przewodniego,

–

literatura dostępna w punkcie 7 poradnika dotycząca materiałów niemetalowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Na podstawie zamieszczonego niŜej tekstu uzupełnij przygotowany schemat.

„Ze względu na własności, tworzywa sztuczne dzieli się na elastomery i plastomery.

Elastomery  są  to  tworzywa,  które  w  temperaturze  pokojowej  wykazują  bardzo  duŜe
odkształcenia  spręŜyste  (kilkaset  procent)  i  mają  zdolność  do  prawie  natychmiastowego
powrotu  do stanu przed odkształceniem lub stanu bardzo do niego zbliŜonego. Tworzywa te
mogą  być  lub  są  modyfikowane  w  procesie  wulkanizacji  do  stanu  nierozpuszczalnego  we
wrzących  rozpuszczalnikach  organicznych.  Elastomerami  są  kauczuki  naturalne  i  wszystkie
kauczuki syntetyczne oraz niektóre polimery o własnościach podobnych do kauczuku. Moduł
spręŜystości  elastomerów  osiąga  wartość  l-r4  MPa.  Plastomerami  nazywa  się  wszystkie
pozostałe  tworzywa  sztuczne.  Szczególne  cechy  plastomerów  to:  gęstość  900–2200  kg/m

niska  przewodność  elektryczna  i  cieplna  wynosząca  125–210  W/(m·K),  dobra
elektroizolacyjność, stosunkowo dobre własności wytrzymałościowe, odporność na działanie:
czynników  chemicznych,  wody,  kwasów,  atmosfery,  światła  itp.,  duŜy  zakres  zmian
współczynnika  tarcia  i  regulacji  twardości,  łatwość  do  barwienia,  dobra  zdolność  do
formowania w stanie plastycznym, gładkość i estetyczność powierzchni, łatwość łączenia. Do
najwaŜniejszych  cech  ujemnych  naleŜy  mała  odporność  na  wysokie  temperatury  (większość
tworzyw  termoplastycznych  mięknie  w  temperaturze  ok.  100°C,  tylko  niektóre  wytrzymują
temperaturę  rzędu  200–300°C,  a  specjalne  600°C)  oraz  duŜy  współczynnik  rozszerzalności
cieplnej  Ŝywic  w  porównaniu  z  metalami.  Cechą  charakterystyczną  plastomerów  jest  duŜe
zróŜnicowanie stopnia palności (np. nitroceluloza jest łatwo palna, silikony są niepalne).
Ze  względu  na  właściwości  fizyczne  i  własności  technologiczne  plastomery  dzieli  się  na
termoplasty  i  duroplasty.  Termoplasty  są  tworzywami,  które  stają  się  plastyczne
w temperaturach podwyŜszonych, natomiast twardnieją w temperaturze otoczenia. Proces taki
moŜe  być  powtarzany  wielokrotnie  –  jest  procesem  odwracalnym.  Duroplasty  przechodzą
w procesie  nieodwracalnym  ze  stanu  plastycznego  w  stan  utwardzony.  JeŜeli  proces
utwardzania  odbywa  się  pod  wpływem  podwyŜszonej  temperatury,  to  takie  tworzywa
nazywają się tworzywami termoutwardzalnymi. Natomiast, jeŜeli proces utwardzania odbywa
się  pod  wpływem  czynników  chemicznych,  to  takie  tworzywa  nazywają  się  tworzywami
chemoutwardzalnymi.  Istnieją  tworzywa,  które  ulegają  utwardzeniu  pod  wpływem  łącznego
działania temperatury i czynników chemicznych”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać uwaŜnie tekst,
2)  przerysować schemat,
3)  zanotować rodzaje tworzyw sztucznych,
4)  wypełnić rysunek

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda przewodniego tekstu,

–

metoda projektów

rodki dydaktyczne:

–

fragment tekstu przewodniego,

–

rysunek do uzupełnienia,

–

przybory do pisania,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca materiałów niemetalowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5.

Wyroby hutnicze

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie próbek kształtowników podaj ich nazwy. Zaprezentuj efekt swojej pracy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1)  zanotować nazwy otrzymanych próbek,
2)  rozpoznać otrzymane próbki,
3)  wypisać na kartce nazwę danego kształtownika.
4)  zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

próbki kształtowników,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca wyrobów hutniczych.

Ćwiczenie 2

Na podstawie próbek rozpoznaj drut i pręt. Zaprezentuj efekt swojej pracy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1)  zanotować nazwy otrzymanych próbek,
2)  rozpoznać otrzymane próbki,
3)  wypisać na kartce nazwę danego kształtownika.
4)  zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Obróbka skrawaniem

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj dwa arkusze pokrycia z blachy ocynkowanej o szerokości 290 mm

i szerokości 590 mm. Zaprezentuj efekt swojej pracy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeanalizować dokładnie treść zadania,
2)  zapisać wykaz operacji prowadzących do wykonania pokrycia,
3)  zapisać wykaz narzędzi do trasowania, pomiaru i obróbki blachy,
4)  zapisać obliczenia wymiarów arkusza pokrycia w rozwinięciu,
5)  zgromadzić  na  stanowisku  pracy  narzędzia  do  trasowania  oraz  narzędzia  i materiały

niezbędne do wykonania pokrycia,

6) sprawdzić stan techniczny krawędziarki (zaginarki) poprzez poruszenie dźwignią oporu,
7) wytrasować i wyciąć rozwinięcie arkuszy pokrycia,

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

przybory do trasowania,

−

przybory kontrolno-pomiarowe,

−

przebijaki,

−

dwuróg,

−

noŜyce ręczne (prawe, lewe),

−

młotek blacharski,

−

rękawice ochronne,

−

noŜyce stołowe lub gilotynowe,

−

krawędziarka,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca obróbki ręcznej.

Ćwiczenie 2

Wykonaj 5 sztuk Ŝabek o wymiarach 65x30x30 mm. Zaprezentuj efekt swojej pracy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeanalizować dokładnie treść zadania,
2)  zapisać wykaz narzędzi do trasowania, pomiaru i obróbki blachy,
3)  zgromadzić  na  stanowisku  pracy  narzędzia  do  trasowania  oraz  narzędzia  i materiały

niezbędne do wykonania pokrycia,

4) sprawdzić stan techniczny krawędziarki (zaginarki) poprzez poruszenie dźwignią oporu,
5) wytrasować i wyciąć Ŝabki,

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

przybory do trasowania,

−

przybory kontrolno-pomiarowe,

−

przebijaki,

−

dwuróg,

−

noŜyce ręczne (prawe, lewe),

−

młotek blacharski,

−

rękawice ochronne,

−

noŜyce stołowe lub gilotynowe,

−

krawędziarka,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dotycząca obróbki ręcznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7. Odlewnictwo

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj w formie opisowej odlew rury z kołnierzem, przyjmując następujące załoŜenia:

długość rury 100 mm, średnica rury 20 mm, długość kołnierza – 20 mm

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  sporządzić rysunek techniczny projektowanej rury z kołnierzem,
2)  wykonać wzorzec rury,
3)  przygotować półmatrycę,
4)  wykonać połówki matrycy ze stopu ZnAL,
5)  wykonać gotową matrycę,
6)  wypełnić matrycę masą,
7)  zanurzyć rurę w zawiesinie pyłu w krzemianie etylu,
8)  obsypać pyłem lub drobnym piaskiem i wysuszyć,
9)  wytopić model,
10)  wypalić formę,
11)  zalać formę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

zestaw do opracowania rysunku technicznego, papier milimetrowy, zestaw przyborów
kreślarskich lub zestaw komputerowy z oprogramowaniem CAD,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca odlewnictwa.

Ćwiczenie 2

Na podstawie dostępnej literatury przedmiotu sporządź schemat przygotowania masy

formierskiej. Schemat przygotuj w formie planszy ilustrującej poszczególne etapy
przygotowania masy formierskiej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) poszukać w dostępnej literaturze przedmiotu wiadomości dotyczących przygotowania

mas formierskich,

2)  umieć wyjaśnić poszczególne etapy przygotowania mas formierskich,
3)  przygotować plansze na której będzie umieszczony schemat,
4)  narysować schemat przygotowania mas formierskich,
5)  wyjaśnić sporządzonych schemat przygotowania mas formierskich,

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

karty katalogowe, normy,

–

przybory do pisania,

–

notatnik,

–

plansza,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca odlewnictwa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.8. Obróbka plastyczna

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z blachy ocynkowanej wykonaj rurę spustową o średnicy 200 mm i długości 300 mm

dno

skrzynki

zlewowej

wymiarach

300

rurze

na  wysokości  100  mm  od  jej  końca  wykonaj  przeŜłobienie  usztywniające.  W  dnie  skrzynki
zlewowej  wykonaj  otwór  umoŜliwiający  połączenie  z  rurą  spustową.  W  rurze  spustowej
i dnie skrzynki zlewowej wykonaj kołnierze i ukształtuj rąbek leŜący pojedynczy o szerokości
5mm. Połącz rurę spustową z dnem skrzynki.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. NaleŜy zwrócić uwagę
na staranne wykonywanie wykresów. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia
nauczyciel

powinien

omówić

zakres

technikę

wykonywania

wiczenia

z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dokładnie treść zadania oraz rysunek połączenia rury spustowej

z dnem skrzynki zlewowej,

2) zapisać wykaz operacji prowadzących do wykonania połączenia rury spustowej

z dnem skrzynki zlewowej,

3)  zapisać wykaz narzędzi do trasowania, pomiaru i obróbki blachy,
4)  zapisać wymiary arkusza blachy do wykonania rury spustowej,
5)  zgromadzić  na  stanowisku  pracy  narzędzia  do  trasowania  oraz  narzędzia  i materiały

niezbędne do wykonania połączenia rury spustowej z dnem skrzynki zlewowej,

6) sprawdzić stan techniczny zawijarki,
7) wytrasować i wyciąć rozwinięcie rury spustowej, linie gięcia trasować przy uŜyciu

pisaka,

8)  ukształtować na zawijarce rurę spustową, połączyć za pomocą rąbka,
9)  wytrasować, wyciąć dno skrzynki zlewowej,
10)  połączyć  oba  elementy  poprzez  zagięcie  kołnierza  rury  spustowej  na  brzegi  kołnierza

w dnie,

11) po zakończeniu pracy uporządkować stanowisko, oczyścić narzędzia i zwróć

do miejsca przechowywania, odpady wrzucić do pojemnika.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

przybory do trasowania,

−

przybory kontrolno-pomiarowe,

−

dwuróg,

−

noŜyce ręczne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.9. Obróbka cieplna

5.9.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie poniŜszego tekstu dokonaj charakterystyki procesu nagrzewania.

„Obróbka cieplna ma na celu zmianę właściwości fizycznych, mechanicznych, a czasem

chemicznych stali. Do najczęściej stosowanych rodzajów obróbki cieplnej stali naleŜą:
nagrzewanie, hartowanie, odpuszczanie i wyŜarzanie.

Nagrzewanie metali stosuje się w celu łatwiejszej zmiany kształtu podczas kucia na

gorąco, bez zmian właściwości mechanicznych metalu. Kucie stali wykonuje się zaleŜnie od
zawartości w niej węgla w temperaturze 700–1200°C; mniejsza temperatura nagrzewania jest
stosowana do stali o większej zawartości węgla. Nagrzewanie metali w czasie robót
kowalskich odbywa się w kotlinach kowalskich, tj. paleniskach na koks, którego Ŝarzenie
podtrzymuje się podmuchem powietrza tłoczonego przez wentylator nawiewny

Hartowanie stosuje się w czasie konserwacji i wyrobu narzędzi. Polega ono na

utwardzeniu stali przez podgrzanie jej i gwałtowne studzenie.

Zabieg ten zmienia strukturę stali.
Temperaturę nagrzanej stali w zaleŜności od jej rodzaju podnosi się do 650–1300°C.

Kontroluje się ją wg barwy rozŜarzonej stali. Barwa ciemnoczerwona oznacza temperaturę
650–700°C, wiśniowa – 800°C, jasnoczerwona – 900°C, Ŝółtawoczerwona – 1000°C,
pomarańczowa – 1100°C, cytrynowa – 1200°C i biała – 1300°C. RozŜarzoną stal chłodzi się
gwałtownie przez zanurzenie w wodzie (stal zwykła) lub oleju (stal stopowa).

Odwrotnym zabiegiem do hartowania jest odpuszczanie, tj. zmiękczanie stali. Zabieg ten

stosuje się np. do przekuwania narzędzi. Polega to na nagrzewaniu zahartowanej stali do
temperatury 190 –650°C, a następnie powolnym jej chłodzeniu.

WyŜarzanie polega na ogrzaniu stali do temperatury 400–1300°C, przetrzymaniu stali

w tej temperaturze i na powolnym jej chłodzeniu. Najczęściej stosuje się wyŜarzanie
twardych drutów, aby ułatwić ich wyginanie i zapobiec łamaniu”.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać uwaŜnie tekst,
2)  zanotować definicje nagrzewania,
3)  zanotować właściwości procesu nagrzewania,
4)  przedstawić swoje spostrzeŜenia na forum klasy lub grupy

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda przewodniego tekstu,

–

wiczenie praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rodki dydaktyczne:

–

fragment tekstu przewodniego,

–

przybory do pisania,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca obróbki cieplnej.

Ćwiczenie 2

Na podstawie poniŜszego tekstu dokonaj charakterystyki procesu hartowania.

„Obróbka cieplna ma na celu zmianę właściwości fizycznych, mechanicznych, a czasem

chemicznych stali. Do najczęściej stosowanych rodzajów obróbki cieplnej stali naleŜą:
nagrzewanie, hartowanie, odpuszczanie i wyŜarzanie.

Nagrzewanie metali stosuje się w celu łatwiejszej zmiany kształtu podczas kucia na

Hartowanie stosuje się w czasie konserwacji i wyrobu narzędzi. Polega ono na

utwardzeniu stali przez podgrzanie jej i gwałtowne studzenie.

Zabieg ten zmienia strukturę stali.
Temperaturę nagrzanej stali w zaleŜności od jej rodzaju podnosi się do 650–1300°C.

Odwrotnym zabiegiem do hartowania jest odpuszczanie, tj. zmiękczanie stali. Zabieg ten

stosuje się np. do przekuwania narzędzi. Polega to na nagrzewaniu zahartowanej stali do
temperatury 190–650°C, a następnie powolnym jej chłodzeniu.

WyŜarzanie polega na ogrzaniu stali do temperatury 400–1300°C, przetrzymaniu stali

w tej temperaturze i na powolnym jej chłodzeniu. Najczęściej stosuje się wyŜarzanie
twardych drutów, aby ułatwić ich wyginanie i zapobiec łamaniu”.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać uwaŜnie tekst,
2)  zanotować definicje hartowania,
3)  zanotować właściwości procesu hartowania,
4)  przedstawić swoje spostrzeŜenia na forum klasy lub grupy

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda przewodniego tekstu,

–

wiczenie praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.10. Korozja metali

5.10.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Arkusz silnie skorodowanej blachy ocynkowanej o wymiarach 250 mm x 300 mm

zabezpiecz antykorozyjnie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1)  przeczytać uwaŜnie ćwiczenie,
2)  zorganizować stanowisko pracy,
3)  zaplanować czynności związane z wykonywaniem ćwiczenia,
4)  przygotować arkusz blachy do zabezpieczenia antykorozyjnego,
5)  oczyścić arkusz blachy usuwając nalot wykorzystując do tego ręczne szczotki metalowe,

papier ścierny lub szczotki mechaniczne,

6)  przygotować pistolet metalizacyjny,
7)  nanieść powłokę ochronną,
8)  zaprezentować efekty swojej pracy,
9)  dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

arkusz blachy,

−

papier ścierny, szczotki ręczne,

−

szczotki mechaniczne,

−

pistolet metalizacyjny,

−

rodek do metalizowania,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca korozji metali.

Ćwiczenie 2

Arkusz silnie skorodowanej blachy czarnej o wymiarach 250 mm x 300 mm zabezpiecz

antykorozyjnie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

papier ścierny lub szczotki mechaniczne,

6)  przygotować materiał antykorozyjny (farby aluminiowe),
7)  nanieść powłokę ochronną,
8)  zaprezentować efekty swojej pracy,
9)  dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

arkusz blachy,

−

papier ścierny, szczotki ręczne,

−

szczotki mechaniczne,

−

farby aluminiowe,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca korozji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.11. Spajanie materiałów - spawanie, zgrzewanie, lutowanie

5.11.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj połączenie lutowane na zakładkę dwóch arkuszy blachy cynkowej

o wymiarach 200 mm x 200 mm.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  pobrać arkusze blachy na stanowisko pracy,
2)  przygotować lutownicę do pracy,
3)  oczyścić lutownicę,
4)  przeprowadzić operację oczyszczania mechanicznego,
5)  przygotować noŜyce lutownicze.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

arkusze blachy cynkowej,

–

lutownica,

–

noŜyce lutownicze,

–

lut, topnik,

–

pędzelek do wytrawiania,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca spajania materiałów.

Ćwiczenie 2

Wykonaj połączenie lutowane na zakładkę z podgięciem dwóch arkuszy blachy

cynkowej o wymiarach 200 mm x 200 mm.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1) pobrać arkusze blachy na stanowisko pracy,
2) przygotować lutownicę do pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.12. Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń

5.12.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie instrukcji szczotek mechanicznych do czyszczenia nalotu na blachach

cynkowych dokonaj jego charakterystyki.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  określić przeznaczenie urządzenia,
2)  wypisać podstawowe parametry pracy (moc, napięcie),
3)  narysować układ połączeń urządzenia,
4)  wypisać podstawowe wielkości zabezpieczeń,
5)  wypisać czynności związane z uruchomieniem urządzenia,
6)  wypisać  czynności  związane  z  zatrzymaniem  pracy  urządzenia  przy  pracy  normalnej

i awaryjnej,

7) wymienić zasady postępowania w razie awarii

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

szczotka mechaniczna,

−

dokumentacja techniczna,

−

przybory do pisania,

−

mierniki do pomiaru napięcia, natęŜania prądu i mocy,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca eksploatacji maszyn i urządzeń.

Ćwiczenie 2

Na podstawie schematu montaŜowego i ideowego wymień elementy wchodzące

w skład szlifierki kątowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1. wypisać elementy wchodzące w skład szlifierki,
2. przeanalizować dokumentację techniczną,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test do jednostki modułowej „Rozpoznawanie materiałów i podstawowych
technik wytwarzania”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1–5, 9, 11–13, 16, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 6–8, 10, 14, 15, 17, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź

lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry - za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu

ponadpodstawowego,

Klucz odpowiedzi: 1.c, 2.b, 3.d, 4.b, 5.c, 6.b, 7.d, 8.c, 9.b, 10.c, 11.a, 12.b, 13.b,

14.c, 15.a, 16.c, 17.a, 18.b, 19.b, 20.b.

Plan testu

Nr
zadania

Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia
ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Zidentyfikować właściwości materiałów
konstrukcyjnych

RozróŜniać materiały bardzo trudno
topliwe

Dokonać identyfikacji materiałów
odpornych na korozję

Podać definicję udarności

Rozpoznać wady tworzyw sztucznych

Rozpoznać rodzaje tworzyw sztucznych

Określać operacje przygotowania masy
formierskiej

Klasyfikować odlewy wykonywane
w kokilach

Podać operacje tłoczenia

10.

RozróŜniać rodzaje pras do operacji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wycinania lub dziurkowania

11.

Definiować proces nagrzewania

12.

Definiować proces chłodzenia

13.

Definiować obróbkę cieplno-chemiczną

14.

Wskazać sposób spawania płomieniem

15.

Wskazać sposób spawania w lewo

16.

Definiować korozję chemiczną

17.

Uzasadniać sposób powstania korozji
atmosferycznej

18.

Definiować proces oksydowania

19.

Definiować obsługę jednokrotną

20.

Definiować korozję równomierną

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2.  Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3.  Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4.  Przeprowadź  z  uczniami  próbę  udzielania  odpowiedzi  na  takie  typy  zadań  testowych,

jakie będą w teście.

5.  Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6.  Zapewnij uczniom moŜliwość samodzielnej pracy.
7.  Rozdaj  uczniom  zestawy  zadań  testowych  i  karty  odpowiedzi,  podaj  czas  przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8.  Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
9.  dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich moŜliwości).
10.  Kilka  minut  przed  zakończeniem  sprawdzianu  przypomnij  uczniom  o  zbliŜającym

się czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

11.  Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
12.  Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
13.  Przeprowadź  analizę  uzyskanych  wyników  sprawdzianu  i  wybierz  te  zadania,  które

sprawiły uczniom największe trudności.

14. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
15. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4.  Test zawiera 20 pytań.
5.  Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

–

pytaniach

wielokrotnego

wyboru

zaznacz

prawidłową

odpowiedź

X (w przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

–

w pytaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone pole,

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Przewodność elektryczną zaliczamy do własności

a)  chemicznych.
b)  technologicznych.
c)  fizycznych.
d)  mechanicznych.

2. Do metali bardzo trudno topliwych zaliczamy

a)  miedź.
b)  wolfram.
c)  kadm.
d)  chrom.

3. Bardzo duŜą odpornością na korozję odznacza się

a)  Ŝelazo,
b)  cyna,
c)  aluminium,
d)  platyna.

4. Przez udarność określa się odporność materiału na

a)  rozciąganie.
b)  uderzenie.
c)  ściskanie.
d)  zginanie.

5. Największą wadą tworzyw sztucznych jest

a)  niska wytrzymałość.
b)  słaba odporność na działanie czynników chemicznych.
c)  mała odporność na działanie podwyŜszonej temperatury.
d)  mała udarność.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Polistyren zaliczamy do tworzyw

a)  Chemoutwardzalnych.
b)  termoplastycznych.
c)  Termoutwardzalnych.
d)  chemicznych.

7. Ostatnią operacją podczas przygotowania masy formierskiej jest

a)  przesiewanie.
b)  suszenie.
c)  nawilŜanie.
d)  spulchnianie.

8. W kokilach odlewa się przede wszystkim

a)  staliwo,
b)  Ŝeliwo szare,
c)  stopy aluminium,
d)  Ŝeliwo ciągliwe.

9. Pierwsza operacją tłoczenia jest:

a)  przetłaczanie.
b)  wytłaczanie.
c)  dotłaczanie.
d)  wygniatanie.

10. Do operacji wycinania lub dziurkowania stosuje się najczęściej prasy

a)  korbowe.
b)  hydrauliczne.
c)  mimośrodowe.
d)  kolanowe.

11. Nagrzewanie polega na

a)  ciągłym lub stopniowym podwyŜszaniu temperatury przedmiotu,
b)  podwyŜszaniu temperatur przedmiotu do wartości pośredniej,
c)  podwyŜszaniu temperatury przedmiotu,
d)  podwyŜszaniu temperatury przedmiotu od wartości pośredniej do docelowej.

12. Chłodzenie polega na

a) obniŜaniu temperatury przedmiotu do wartości wyŜszej niŜ zamierzona końcowa

temperatura chłodzenia,

b)  obniŜaniu temperatury przedmiotu do temperatury otoczenia lub innej.
c)  obniŜaniu temperatury przedmiotu od wartości pośredniej do docelowej.
d)  wytrzymywaniu  przedmiotu  w  temperaturze  podchładzania  lub  w  temperaturze

końca chłodzenia ciągłego.

13. Obróbka cieplno-chemiczna polega na

a) wyŜarzaniu normalizującym przedmiotu.
b) wzbogaceniu w węgiel lub azot powierzchniowej warstwy przedmiotu z miękkiej

stali.

c) ulepszaniu cieplnym materiału.
d) cięciu i gięciu metali.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Spawanie powinno odbywać się płomieniem

a)  utleniającym.
b)  nawęglającym.
c)  redukcyjnym.
d)  stałym.

15. Przy metodzie spawania w lewo palnik przesuwa się

a)  z prawej strony do lewej.
b)  z lewej strony do prawej.
c)  z lewej strony do dołu.
d)  nie ma znaczenia w którą stronę.

16. Korozja chemiczna polega na niszczącym działaniu

a)  elektrolitów.
b)  kwasów.
c)  gazów lub cieczy.
d)  zasad.

17. Korozja atmosferyczna powstaje, gdy wilgotność powietrza wynosi

a)  70%
b)  50%
c)  35%
d)  65%

18. Oksydowanie polega na wytwarzaniu na powierzchni stali warstwy

a)  siarczków miedzi.
b)  tlenków Ŝelaza.
c)  fosforanów Ŝelaza.
d)  tlenków aluminium.

19. Obsługa która występuje tylko jeden raz w całym okresie eksploatacji urządzenia to

obsługa
a)  wielokrotna.
b)  jednokrotna.
c)  techniczna.
d)  organizacyjna.

20. Proces niszczenia całej powierzchni metalu ze stałą prędkością nazywa się korozją

a)  wŜerową.
b)  równomierną.
c)  selektywną.
d)  międzykrystaliczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...................................................................................................................

Rozpoznawanie materiałów i podstawowych technik wytwarzania

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST PRAKTYCZNY

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące oceny szkolne:
–

dopuszczający – 12–15

–

dostateczny – 16–19

–

dobry – 20–24

–

bardzo dobry – 25–27

–

celujący - 28

Arkusz obserwacyjny

Zawód: Blacharz 721[01]

Imię i nazwisko ucznia

Temat zadania: Wykonanie połączenia odpływowego

Wykonaj połączenie rury spustowej z dnem skrzynki zlewowej według rys. 1.
Wykonaj rurę spustową o średnicy 200mm i długości 300 mm z blachy ocynkowanej.

rurze

wykonaj

przeŜłobienie

usztywniające

wysokości

100

od jej końca. W dnie skrzynki zlewowej o wymiarach 300mm x 300 mm wykonaj otwór
umoŜliwiający połączenie z rurą spustową. W rurze spustowej i dnie skrzynki zlewowej
wykonaj kołnierze i ukształtuj rąbek leŜący pojedynczy o szerokości 5 mm.

Instrukcja wykonania:

1. Przeanalizuj dokładnie treść zadania oraz rysunek połączenia rury spustowej

z dnem skrzynki zlewowej. Zapoznaj się ze stanowiskiem pracy.

2. Zapisz wykaz operacji prowadzących do wykonania połączenia rury spustowej

z dnem skrzynki zlewowej.

3.  Zapisz wykaz narzędzi do trasowania, pomiaru i obróbki blachy,
4.  Zapisz obliczenia arkusza blachy do wykonania rury spustowej.
5.  Zgromadź  na  stanowisku  pracy  narzędzia  do  trasowania  oraz  narzędzia  i materiały

niezbędne do wykonania połączenia rury spustowej z dnem skrzynki zlewowej.

6. Sprawdź stan techniczny zawijarki poprzez kontrolę mocowania i moŜliwości

swobodnego poruszania wałów.

7.  Wytrasuj i wytnij rozwinięcie rury spustowej. Linie gięcia trasuj przy uŜyciu pisaka.
8.  Ukształtuj rurę spustową na zawijarce. Połącz za pomocą rąbka.
9.  Wytrasuj, wytnij i ukształtuj dno skrzynki zlewowej.
10.  Połącz  oba  elementy  poprzez  zagięcie  kołnierza  rury  spustowej  na  brzegi  kołnierza

w dnie.

11. Po zakończeniu pracy uporządkuj stanowisko, oczyść narzędzia i zwróć do miejsca

przechowywania, odpady wrzuć do pojemnika.

12. Zgłoś gotowość do prezentowania wykonanego zadania.
13. W czasie prezentowania:

−

omów kolejne operacje prowadzące do wykonania połączenia rury spustowej
z dnem skrzynki zlewowej

−

oceń wykonanie zadania w odniesieniu do jakości uzyskanych połączeń oraz
zachowania wymiarów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czynność wykonana – 1 pkt
Czynność niewykonana – 0 pkt

Czynności mierzalne

Punktacja

Liczba

punktów

I. Planowanie

Zapisanie operacji prowadzących do wykonania połączenia rury
spustowej z dnem skrzynki zlewowej: trasowanie, cięcie,
zwijanie rury, łączenie rury z dnem.

Zapisanie

narzędzi

sprzętu

niezbędnych

do wykonania połączenia rury spustowej z dnem skrzynki
zlewowej: rysik, liniał, zawijarka lub dwuróg, noŜyce ręczne.

Zapisanie wymiarów arkusza blachy do wykonania rury
spustowej
w rozwinięciu: szerokość 643±3mm i długość 310±3mm

II. Organizowanie

Zgromadzenie narzędzi do trasowania i pomiaru.

Zgromadzenie narzędzi do obróbki blachy.

Sprawdzenie stanu technicznego zawijarki

III. Wykonanie

Cięcie

blachy

noŜycami

ręcznymi

okręgu

w celu wykonania dna skrzynki zlewowej

Zwinięcie rury spustowej

Uzyskanie wymaganej długości rury spustowej

Wykonanie kołnierza rury spustowej

Wykonanie dna skrzynki zlewowej

Wycięcie otworu w dnie

Ukształtowanie

kołnierza

dnie

skrzynki

zlewowej

(podniesienie brzegu)

Wciąganie fałd blachy

Uzyskanie trwałego połączenia rury z dnem.

PołoŜenie i zaklepanie rąbka leŜącego pojedynczego

Uzyskanie połączenia na rąbek leŜący pojedynczy równolegle do
osi rury spustowej

Wykonanie przeŜłobienia

Wykonanie połączenia rury spustowej z dnem

UŜytkowanie Ŝłobiarki

Estetyczne wykonanie rury spustowej

Stosowanie środków ochrony osobistej

Obsługa noŜyc stołowych (gilotynowych)

Kontrola połączenia rury spustowej z dnem skrzynki

Utrzymywanie ładu i porządku na stanowisku pracy

Uporządkowanie stanowiska pracy

IV. Prezentacja

Omówienie sposobu wykonania połączenia rury spustowej z
dnem skrzynki zlewowej

Ocenienie jakości uzyskanego połączenia rury spustowej z dnem
skrzynki zlewowej

SUMA PUNKTÓW

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela:

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2.  Zapewnij uczniom samodzielność podczas wykonywania zadań.
3.  Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcje dla ucznia.
4.  Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij przed

rozpoczęciem wykonywania przez uczniów zadania.

5.  Podczas testu obserwuj wykonywane przez uczniów czynności.
6.  Na bieŜąco wypełnij kartę obserwacji.
7.  Przerwij ćwiczenie, jeśli uczeń w raŜący sposób naruszy zasady bezpieczeństwa

i higieny pracy. Uczeń nie zalicza testu.

8. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia:

1. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2. Test typu próba prac wykonujesz samodzielnie. Podczas pracy jesteś obserwowany

przez  nauczyciela.  Nauczyciel  zareaguje  jedynie  w  przypadku  naruszenia  w  raŜący
sposób  zasady  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy.  Nauczyciel  będzie  oceniał  wykonywane
przez  ciebie  czynności  w  czterech  kategoriach:  planowanie,  organizowanie,
wykonywanie, prezentowanie.

3.  Zapoznaj się z zadaniem testowym.
4.  Test zawiera jedno zadanie.
5.  Na wykonanie zadania masz 180 minut.