Aron Guriewicz, „Cóż to jest…czas?”

Aron Jakowlewicz Guriewicz – 1924 - ?, rosyjski mediewista, wykładowca w Instytucie Historii Powszechnej
Rosyjskiej Akademii Naukowej, od 1987 prowadzi tam seminarium międzydyscyplinarne z antropologii historycznej. W
1996 otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Dotychczas wydano w Polsce:

•

Wyprawy Wikingów

•

Kategorie kultury średniowiecznej

•

Problemy średniowiecznej kultury ludowej

•

Jednostka w dziejach Europy (średniowiecze)

Tekst z Kategorii kultury średniowiecznej, wyd. w 1972, w Polsce w 1976

•

Przechodzenie od pogaństwa do chrześcijaństwa – przemiana całej struktury czasowych wyobrażeń Europy.

•

Archaiczne pojęcia zepchnięte, tworzą 2-gi plan świadomości ludowej.

1.

CZAS PRZEDCHRZEŚCIJAŃSKI:

•

Kalendarz pogański

– wg przyrody, został przystosowany do chrześcijaństwa. Święta kościelne pokryły się ze św.

rolniczymi.

•

Dzień i noc

– liczone od wschodu do zachodu słońca i na odwrót.

•

XIII-XIV wiek – zegary należą do rzadkości. Głównie słoneczne, piaskowe, wodne, orientowanie się w upływającym

czasie po stopniu spalenia łuczywa, oliwy, świecy. Mnisi – po przeczytanych stronach Biblii, ilości przeczytanych

psalmów. Zwykli ludzie – po biciu dzwonów kościelnych. Dzień – podzielony na 7godzin kanonicznych

•

Nie postrzegano minuty. Pierwsze zegary mechaniczne nie miały wskazówki minutowej.

•

Czas średniowieczny

– kategorie: pora roku, miesiąc, dzień. Czas epicki, długotrwały.

•

Czas człowieka śr. – czas lokalny, w każdej miejscowości był on postrzegany jako coś odrębnego, obowiązującego

tylko w tym miejscu

•

Jest to czas naturalny, a nie zdarzeń. Nie trzeba dokładnych pomiarów. Noc – niebezpieczna, symbol zła, grzechu,

panowanie diabła. Przestępstwa nocne –surowo karane. Opozycja noc-dzień, zima-lato, śmierć-życie.

•

wiara w astrologię

•

Kalendarze w antyku symbole astronomiczne i pasywne postacie ludzkie, w średniowieczu – prace miesięczne.

Wydźwięk - ziemska działalność człowieka włącza się w rytm przyrody.

•

Czas związany ze stosunkami rodowymi

- b. ważny, szukano korzeni w starożytności.

•

Czas ziemski

i czas sakralny – jedyny rzeczywisty.

•

Ludzie średniowieczni nie są obojętni wobec czasu, ale mało wrażliwi na zmiany i rozwój. To, co się liczy to trwałość

, tradycja, powtarzalność.

2.

CZAS CHRZEŚCIJAŃSKI

•

Czas chrześcijański

– inny. Występuje także czas historyczny, podporządkowany czasowi sakralnemu, ma on

określoną strukturę ilościową i jakościową, dzieli się na czas przed i po przyjściu Chrystusa.

•

Zerwanie z czasem cyklicznym. Wyczekiwanie na przyjście Mesjasza. Pojmowanie czasu oddzielone od wieczności –

atrybutu Boga. Czas ziemski współzależny z wiecznością, w określonych, decydujących momentach ludzkiej historii

wdziera się w nią.

•

Czas wektorowy, linearny, nieodwracalny

. Różni się od czasu antycznego – zorientowanego na przeszłość i czasu

judaistycznego – zorientowanego na przyszłość. Chrześcijaństwo – w przeszłości doniosłe wydarzenia, w przyszłości

nagroda.

•

Nie do końca zerwano z cyklicznością. Cała historia stanowi cykl – świat wraca do stwórcy, czas do wieczności. Czas

historyczny – udramatyzowany. Fakty historyczne nabierają aspektu religijnego. Człowiek występuje na 2 poziomach

– w czasie codziennym i w aspekcie spełniania wyroków Boskich.

•

Chrześcijaństwo: też występuje aspekt mityczny, ale jest to mit historyczny.

•

Augustyn

– początek filozofii historii. Nie można mierzyć czasu ruchem ciał niebieskich. Umiejętność postrzegania

czasu tkwi w duszy ludzkiej. Do postrzegania przeszłości człowiek ma pamięć, teraźniejszości – percepcję,

przyszłości – nadzieję, oczekiwanie.

•

Wieczność – wyprzedza czas jako jego przyczyna. Czas i przestrzeń stworzone przez Boga przeminą.

•

Kronika świata

, tradycyjny gat. średniowieczny, zaczyna się od powtórzenia Księgi Rodzaju. Czasem dołączano Sąd

Ostateczny.

•

Przez wiele wieków historia ograniczała się do historii Kościoła. Stanowił on ucieleśnienie Królestwa Bożego, dzięki

niemu dokonywało się zbawienie człowieka.

•

Kościół kontroluje czas. Sekty zaczynały od podważenia autorytetu Kościoła w tej sprawie – przepowiadały rychły

koniec świata.

•

I Kościół, i sekty – przeszłość i przyszłość absolutna, niezależna od upływu czasu. Nie mijanie czasu, ale Opatrzność

Boska decyduje o końcu świata.

3.

CZAS W MIEŚCIE:

•

Miasto – wymaga dokładniejszego mierzenia czasu. Zegary mechaniczne na basztach. Czas – miernik pracy.

•

1-szy zegar mechaniczny

– koniec XIII w. Czas wymyka się z rąk Kościoła.

•

Nowy stosunek do czasu –

kiedyś nie można go było podzielić na równe odcinki, bo on był różny (dobry lub zły, etc.),

teraz już się da.

•

Ostateczne „wyciągnięcie” czasu na linię prostą. Czas nietrwały, szybko mknący.

•

Wniosek – czas należy oszczędzać. Czas stał się wartością.

•

Człowiek jest zmuszony przyznać, że jego czas nie jest od niego zależny.

•

W nowym czasie tkwi możliwość jego unifikacji. Kontrola czasu przechodzi w ręce władzy państwowej, która

narzuca swój czas poddanym. Czas lokalny – dzielił, czas ogólnopaństwowy – sprzyja integracji, zacieśnianiu więzi.