MICHAIŁ BUŁHAKOW

PSIE SERCE

Zakład Nagrań i Wydawnictw

Związku Niewidomych

Warszawa 1996

I

Auuuu. Spójrzcie na mnie, przecież umieram. Zamieć wyje mi w bramie modlitwę za

konających, a ja wyję razem z nią.

Przepadłem, przepadłem. Łajdak w brudnej białej czapie - kucharz ze stołówki

racjonalnego żywienia pracowników Centralnej Rady Gospodarki Narodowej - chlusnął

wrzątkiem i oparzył mi lewy bok. Co za kanalia, a podobno proletariusz. O Boże mój, jak

boli! Przeżarło wrzątkiem do kości. Wyję teraz i wyję, ale czy to wycie coś pomoże?

No i co ja mu takiego zrobiłem? Czy Rada Gospodarki Narodowej zbiednieje, jeżeli

pogrzebię w jej śmietniku? Zachłanne bydlę! Proszę kiedyś spojrzeć na jego pysk - szerszy

niż dłuższy. Złodziej z mordą jak patelnia. Och, ludzie, ludzie. W południe ugościł mnie

wrzątkiem, a teraz już się zmierzcha, będzie pewnie około czwartej, sądząc po zapachu cebuli

z komendy straży ogniowej na Preczystience. Strażacy, jak powszechnie wiadomo, na kolację

jadają kaszę. To wyjątkowe świństwo - w rodzaju grzybów. Nawiasem mówiąc, znajome psy

z Preczystienki opowiadały, jakoby na Nieglinnym w restauracji „Bar” jada się dyżurne żarcie

- grzyby plus sos pikantny za trzy ruble siedemdziesiąt pięć kopiejek porcja. Potrawa dla

amatora, równie dobrze można lizać kalosze... Uuuu...

Bok piecze nie do wytrzymania, dalszy ciąg mojej kariery życiowej widzę

najzupełniej wyraźnie: jutro pojawią się rany i pytanie, czym je będę leczyć? Latem

poleciałbym na Sokolniki, rośnie tam także specjalne bardzo dobre ziele, w dodatku można

się nażreć bezpłatnie piętek od kiełbasy, wylizać zatłuszczone papiery, które wyrzucają tam

obywatele. I gdyby nie jakaś wydra, która na łące pod księżycem śpiewa „Boska Aido” tak,

że aż serce zamiera, byłoby naprawdę wspaniale. Ale zimą dokąd mam iść? Dostawałeś

kopniaki w tyłek? Dostawałeś. A cegłą po żebrach? A jakże. Dostałem już za swoje.

Wszystkiego doświadczyłem, pogodziłem się z losem i jeśli teraz rozpaczam, to

wyłącznie za przyczyną fizycznego bólu i zimna, ponieważ duch mój nie osłabł jeszcze do

końca... Żywotny jest duch sobaczy.

Ale za to ciało moje udręczone, poranione, pastwili się nad nim ludzie zupełnie

wystarczająco. A najgorsze, że kiedy chlusnął na mnie, wrzątek dostał się pod sierść, a to

znaczy, że nic już nie chroni lewego boku. Z łatwością mogę się nabawić, powiedzmy,

zapalenia płuc, a z zapaleniem płuc, to proszę obywateli, po prostu zdechnę z głodu. Z

zapaleniem płuc należy leżeć na frontowej klatce pod schodami, a kto wtedy zamiast mnie,

samotnego, obłożnie chorego psa, będzie biegać po śmietnikach w poszukiwaniu jedzenia?

Choroba zaatakuje płuco, zacznę pełzać na brzuchu, osłabnę, a wtedy byle hycel zatłucze

mnie kijem na śmierć. A dozorcy z blachami na piersiach złapią moje zwłoki za nogi i rzucą

na furmankę...

Ze wszystkich proletariuszy dozorcy są najpaskudniejsi. Wyrzutki społeczeństwa,

najniższa kategoria ludzkości. Kucharze jeszcze zdarzają się rozmaici. Na przykład

nieboszczyk Włas z Preczystienki. Niezliczonym uratował życie. Ponieważ w czasie choroby

najważniejsze, żeby dorwać coś do żarcia. No więc, zdarzało się, jak opowiadają stare psy,

rzuci czasem Włas kość, a na kości jeszcze i pół ćwiartki mięsa. Niechaj mu ziemia lekką

będzie za to, że to był naprawdę nie byle kto, nadworny kucharz hrabiów Tołstojów, a nie

Rady Racjonalnego Żywienia. Co oni wyprawiają w tym Racjonalnym Żywieniu, to się po

prostu w psiej głowie nie mieści. Przecież ci dranie na cuchnącym solonym mięsie gotują

kapuśniak, a stołownicy, biedactwa, o niczym nie mają pojęcia. Przybiegają, jedzą, chłepcą.

Niektóre maszynistki otrzymują według IX grupy cztery i pół czerwońca, no, co

prawda jeszcze kochanek podaruje czasem pończochy z fil de Perse. Ale jakie poniżenie musi

wycierpieć za te fildepersy. Przecież nie żeby tak normalnym sposobem, tylko przymusza do

francuskiej miłości. S... syny ci Francuzi, mówiąc między nami. Chociaż jadają bogato i

zawsze z czerwonym winem. Tak... Przybiegnie taka maszynistka do stołówki, przecież za

cztery i pół czerwońca do „Baru” nie pójdzie. Jej nawet na kinematograf nie wystarcza, a

kinematograf to dla kobiety jedyna pociecha w życiu. Drży, krzywi się, ale zjada... Pomyśleć

tylko, płaci czterdzieści kopiejek za obiad z dwóch dań, a te obydwa dania nawet i piętnastu

niewarte, bo pozostałe dwadzieścia pięć ukradł kierownik. A czy w ogóle powinna się tak

odżywiać? Ma zajęty wierzchołek prawego płuca i kobiecą chorobę na francuskim tle, w

pracy potrącili z pensji, w stołówce nakarmili cuchnącym mięsem, o, to właśnie ona biegnie,

to ona... Wbiega do bramy w pończochach od kochanka. Nogi marzną, brzuch podwiewa,

dlatego że sierść ma na sobie mniej więcej taką jak moja i majtki nosi leciutkie, koronkowe,

aby nic. To dla kochanka: niechby spróbowała włożyć flanelowe, zaraz zacznie wrzeszczeć:

jakaś ty nieelegancka! Obrzydła mi moja Matriona, namordowałem się z flanelowymi

majtkami, aż doczekałem się, nadeszły moje czasy. Jestem przewodniczącym i ile bym nie

nakradł, wszystko wydam na kobiece ciało, na szyjki rakowe, na Abrau Durco. Dosyć się

nagłodowałem w młodości, w zupełności mi wystarczy, a życie pozagrobowe nie istnieje.

Żal mi jej, żal serdecznie. Ale siebie samego żal mi jeszcze bardziej. Mówię tak nie

przez egoizm, a tylko dlatego, że naprawdę nie mamy jednakowych warunków. Jej

przynajmniej w domu będzie ciepło, a mnie... Dokąd mam iść? Uuuuu!...

- Chodź tu, piesku, chodź!

Szarik, Szarik... Dlaczego skomlisz, biedaku? Kto cię skrzywdził? Och...

Zamieć sucha wiedźma zatrzasnęła bramę i walnęła miotłą dziewczynę po uszach.

Zadarła do kolan spódniczkę, obnażyła kremowe pończochy i wąski rąbek nie dopranej

koronkowej bielizny, zdusiła słowa, obsypała psa śniegiem.

Boże mój, co za pogoda... Och... A jeszcze do tego boli brzuch. Pewnie przez tamto

mięso! Kiedy się to wreszcie skończy?

Pochylając głowę dziewczyna rzuciła się do ataku, sforsowała bramę, na ulicy zaczęło

nią kręcić, kręcić, ciskać we wszystkie strony, wreszcie zawirowała w śnieżnym wichrze i

przepadła z oczu.

A pies został w bramie, dokuczał mu poraniony bok, więc przywarł do zimnej ściany,

wstrzymał oddech i kategorycznie postanowił, że nigdzie się stąd nie ruszy i że w tej bramie

zdechnie. Rozpacz pognębiła go dostatecznie. Tak boleśnie i gorzko mu było na duszy, tak

samotnie i strasznie, że z oczu popłynęły malutkie psie łezki, spadały kropelkami i

natychmiast wysychały. Z uszkodzonego boku sterczały zamarznięte kłaki skołtunionej

sierści, a pomiędzy nimi przezierały złowieszcze czerwone placki oparzeń. Ach, jacy

bezmyślni, głupi i okrutni bywają kucharze. Zawołała:

„Szarik”... Jaki on tam, u diabła, Szarik. Szarik to znaczy okrągły, dobrze odżywiony,

głupi, żre owsiankę, syn świetnych rodziców, a on jest kosmaty, kościsty, obszarpany,

włóczęga z zapadniętym brzuchem, bezdomny kundel. Zresztą dzięki i za dobre słowo.

Trzasnęły drzwi na przeciwległej stronie ulicy w jasno oświetlonym sklepie i z tych

drzwi wyszedł obywatel. Właśnie obywatel, a nie towarzysz, a nawet, mówiąc ściśle,

wielmożny pan. Bliżej - jaśniej - wielmożny pan. Myślicie, że twierdzę tak ze względu na

jego palto? Nonsens. Bardzo wielu proletariuszy nosi teraz palta. Co prawda kołnierze mają

inne, nawet nie ma porównania, ale mimo wszystko z daleka można się pomylić. Za to jeśli

chodzi o oczy, to już nie ma mowy o pomyłce ani z bliska, ani z daleka. O, oczy to coś

niezwykłego, niczym barometr. Widać wszystko, kto ma wielką pustynię zamiast duszy, kto

ni z tego, ni z owego może kopnąć czubkiem buta między żebra, a kto się boi. Takiego

właśnie lękliwego gnojka miło jest ugryźć w łydkę. Boisz się, to masz za swoje. Jeśli się

boisz, widocznie masz powody... wrrr... hau-hau...

Wielmożny pan pewnym krokiem przeszedł jezdnię w śnieżnym słupie zamieci i

ruszył do bramy. Tak, tak, w tym wypadku wszystko widać gołym okiem. Ten nie będzie jadł

cuchnącego mięsa, a jeśli mu gdziekolwiek takie zaserwują, zrobi potworny skandal, napisze

do gazet... mnie, Filipa Filipowicza, chciano otruć.

Jest coraz bliżej i bliżej. Widać, że zwykł jadać obficie i że nie kradnie, taki psa nie

kopnie, ale sam też nikogo się nie boi, a nie boi się dlatego, że stale jest najedzony. Zajmuje

się pracą umysłową, ma ostrą bródkę w stylu francuskim, a także wąsy siwe, puszyste i

zawadiackie niczym francuscy rycerze, ale śnieżna kurzawa niesie od niego zapach paskudny,

szpitalny. Oraz woń cygara.

Po kiego czorta, ciekawe, zaniosło go do spółdzielni Centrochozu? Przystanął

niedaleko... Na co on czeka? Uuuu... Co też mógł kupić w takim nędznym sklepiku, czy już

mu nie wystarcza Ochotnyj Riad? Co to jest? Kiełbasa. Drogi panie, gdybyś zobaczył, z czego

oni robią tę kiełbasę, omijałbyś ten sklep z daleka. Lepiej niech pan ją odda mnie.

Pies zebrał resztkę sił i w przypływie desperacji wyczołgał się z bramy na chodnik.

Zadymka wystrzeliła nad głową z karabinu, załopotała ogromnymi literami płóciennego

plakatu „Czy odmładzanie jest możliwe?”

Oczywiście, że możliwe. Zapach kiełbasy odmłodził mnie, podniósł z brzucha na

nogi, płomiennymi falami zmarszczył mój pusty od dwóch dni żołądek, pogromca szpitala,

rajski zapach mielonej kobyły z czosnkiem i pieprzem. Czuję i wiem, w prawej kieszeni futra

ma kiełbasę. Już jest nade mną. O władco mój! Spójrz na mnie. Ja umieram. Sprzedajna jest

moja dusza i dola paskudna.

Pies pełznął na brzuchu jak żmija, zalewając się łzami. Proszę zwrócić uwagę na

dzieło kucharza. Ale nie, pan przecież za żadne skarby nie da mi tej kiełbasy. Och, bardzo

dobrze znam bogatych ludzi! A tak naprawdę do czego ona panu potrzebna? Na co panu

cuchnący koń? Takie trujące konie sprzedają tylko w Mosselpromie. A pan luminarz

światowej sławy jadł dzisiaj śniadanie dzięki męskim gruczołom płciowym. Uuu... Co to się

dzieje na tym świecie? Widać jeszcze za wcześnie na umieranie, a rozpacz zaprawdę jest

grzechem. Nie zostaje nic innego, jak tylko lizać mu ręce.

Zagadkowy i wielmożny pan pochylił się nad psem, błysnął złotym obramowaniem

oczu i wyjął z prawej kieszeni białą, podłużną paczkę. Nie zdejmując brązowych rękawiczek

rozwinął papier, który niezwłocznie zagarnęła zamieć, oderwał kawałek kiełbasy zwanej

„specjalną krakowską”. Rzucił psu... O szlachetna osobo! Uuu!

- Fit-fit - zagwizdał pan i dodał surowym głosem. - Na! Szarik, Szarik!

Znowu Szarik. Ochrzcili. A niech pan nazywa mnie, jak chce, zgadzam się na

wszystko. Za pański nadzwyczajny uczynek.

Pies błyskawicznie zdarł flak, ze szlochem wgryzł się w krakowską i pożarł ją w

okamgnieniu. A przy tym prawie się udławił kiełbasą i śniegiem, aż łzy popłynęły mu z oczu,

ponieważ z zachłanności omal nie pożarł sznurka. Jeszcze, jeszcze, liżę pańską rękę. Spodnie

całuję, dobroczyńco mój!

- Na razie wystarczy... - Pan mówił urywanymi zdaniami, jakby wydawał komendy.

Pochylił się nad Szarikiem, badawczo popatrzył mu w oczy i nieoczekiwanie, z intymną

serdecznością dłonią w rękawiczce przejechał po psim brzuchu.

- Aha - powiedział znacząco - obroży nie masz, no i bardzo dobrze, właśnie ty jesteś

mi potrzebny. Maszeruj za mną - pstryknął palcami. - Fit-fit!

Mam iść za panem? A choćby i na koniec świata. Może mnie pan kopać swoimi

butami z filcu, a ja słowa nie powiem.

Na całej Preczystience świeciły latarnie. Bok bolał nie do wytrzymania, ale Szarik

chwilami zapominał o bólu pochłonięty jedną jedyną myślą, żeby tylko w ciżbie nie stracić z

oczu cudownej zjawy w futrze, żeby jakimkolwiek sposobem wyrazić jej miłość i oddanie. I

ze siedem razy od Preczystienki do Zaułka Obuchowa wyraził. Ucałował w śniegowiec przy

uliczce Martwej, torując drogę straszliwym wyciem tak wystraszył jakąś paniusię, że aż

usiadła na słupie, ze dwa razy zaskowyczał, żeby podtrzymać litość dla siebie.

Jakiś łajdacki, robiony pod syberyjskiego, kot włóczęga wyskoczył zza rynny i

pomimo zamieci wywęszył krakowską. Szarik zapomniał o bożym świecie na myśl, że bogaty

dziwak, zbierający po bramach poranione psy, również i tego złodzieja zabierze ze sobą, a

wtedy przyjdzie dzielić się produktem Mosselpromu. Dlatego tak wyszczerzył zęby na kota,

że ten z sykiem podobnym do syczenia dziurawego szlauchu wdrapał się po rynnie na

pierwsze piętro. Rrr... hau... u! Won! Nie wystarczy Mosselpromu dla wszystkich łachmytów,

co się włóczą po Preczystience.

Pan ocenił oddanie i pod samą strażą ogniową, pod oknem, z którego dobiegał

przyjemny pomruk waltorni, nagrodził psa drugim, trochę mniejszym kawałkiem, tak z pięć

łutów.

Ech, co za dziwak. Chce mnie zwabić. Może się pan nie obawiać. Sam nie mam

zamiaru uciekać. Pójdę wszędzie, gdzie pan rozkaże.

- Fit fit fit! Tędy!

Na Obuchowa? Jak pan sobie życzy. Znamy tę ulicę całkiem nieźle.

Fit fit! Tutaj? Z przyjem...

E, nie, bardzo mi przykro. Nie. Tu jest szwajcar. Nie ma nic gorszego na świecie. Po

wielekroć niebezpieczniejszy od dozorcy. Absolutnie znienawidzony gatunek.

Paskudniejszy od kotów. Hycel w liberii z lampasami.

- No, nie bój się, chodź.

- Kłaniam się nisko, Filipie Filipowiczu.

- Dzień dobry, Fiodorze.

To jest ktoś. Boże mój, komuś ty mnie podrzuciła, dolo moja pieska! Cóż to za

osobistość, która może uliczne psy wprowadzać do domu spółdzielni mieszkaniowej w

obecności szwajcara? A ten drań - proszę tylko popatrzeć - stoi bez ruchu i bez słowa! Co

prawda oczy ma chmurne, ale ogólnie rzecz biorąc patrzy obojętnie spod swojej czapki ze

złotym szamerunkiem. Jakby wszystko było w porządku. To się nazywa poszanowanie i to

jakie, panowie! No, a ja z nim i za nim. I co? Możesz mnie pocałować. Żeby tak capnąć za tę

proletariacką, spracowaną nogę. Za wszystkie świństwa twoich kolegów po fachu. Ile razy

tłukłeś mnie szczotką po mordzie, co?

- No chodź, chodź.

Rozumiem, rozumiem, pan będzie łaskaw się nie niepokoić. Gdzie pan, tam i ja.

Proszę mi tylko pokazywać drogę, a na pewno nie zostanę w tyle, nie bacząc na mój

przerażający bok.

Ze schodów na dół.

- Nie było do mnie listów, Fiodor?

Z dołu na schody, z szacunkiem.

- Nie było, Filipie Filipowiczu (intymnie, półgłosem do góry), a do mieszkania pod

trzecim towarzyszy dokwaterowali.

Dostojny dobroczyńca psów odwrócił się gwałtownie na stopniu i przechylony przez

poręcz zapytał ze zgrozą:

- No i co?

Jego oczy stały się okrągłe, a wąsy stanęły dęba.

Szwajcar na dole zadarł głowę, przyłożył dłoń do warg i potwierdził.

- Tak jest, całe cztery sztuki.

- O mój Boże! Wyobrażam sobie, co teraz się będzie działo w mieszkaniu. A co na to

lokatorzy?

- A nic.

- A Fiodor Pawłowicz?

- Pojechał po cegły i parawan.

Będą stawiać ścianki działowe.

- Diabli wiedzą, co tu się dzieje!

- Do wszystkich, oprócz pańskiego, mieszkań, Filipie Filipowiczu, będą

dokwaterowywać. Właśnie było zebranie, wybrali nowy zarząd, a poprzedni pogonili.

- Co to się wyrabia. Ajaj, ajaj... Fit fit.

Idę, idę, nie zostaję. Bok, proszę łaskawie zauważyć, daje znać o sobie. Pan pozwoli

polizać buciczek.

Zniknął na dole lampas szwajcara. Na marmurowym podeście powiało ciepłem od

kaloryferów, raz jeszcze skręcili - i oto półpiętro.

II

Nie ma żadnego powodu uczyć się czytać, jeśli mięso i tak pachnie na wiorstę. Mimo

to (jeśli państwo mieszkacie w Moskwie i macie chociaż odrobinę oleju w głowie) chcąc nie

chcąc musicie się nauczyć i do tego bez żadnych tam kursów. Spośród czterdziestu tysięcy

moskiewskich psów chyba tylko jakiś kompletnie skretyniały idiota nie potrafi ułożyć z liter

słowa „kiełbasa”.

Szarik zaczął uczyć się według kolorów. Jak tylko ukończył cztery miesiące, w całej

Moskwie rozwieszono błękitnozielone szyldy z napisem Mspo - handel mięsem. Powtarzamy,

że nie ma to najmniejszego sensu, ponieważ mięso i tak można wywąchać. A raz zaszło

nieporozumienie: kierując się na jadowicie zielony kolor, Szarik, któremu zmylił powonienie

benzynowy dym silnika, zamiast do jatki wlazł do sklepu z towarami elektrotechnicznymi

braci Gołubizner na ulicy Miasnickiej. I tam, u braci, pies zapoznał się z kablem izolacyjnym,

który przewyższa nawet bat dorożkarski. Tę niezwykłą, niezapomnianą chwilę należy uważać

za początek szkoły. Od razu na trotuarze do Szarika dotarło, że „błękitny” nie zawsze oznacza

„mięsny”, i wtulając ogon między tylne łapy oraz wyjąc z powodu okropnego bólu,

przypomniał sobie, że na wszystkich jatkach pierwsza od lewej jest taka złota albo ruda

pokraka podobna do sanek.

Dalej poszło jeszcze sprawniej. „A” opanował na „Centralrybie” na rogu Mochowej, a

potem także „B”. Łatwiej mu było podbiegać od ogona słowa „ryba”, dlatego że na początku

słowa stał milicjant.

Kwadratowe kafelki na narożnikach moskiewskich domów zawsze i nieuchronnie

znaczyły „Ser”. Czarny kranik samowara oznaczał byłego właściciela „Czyczkina”, kule

czerwonego holenderskiego - bestialskich subiektów, którzy nienawidzili psów, trociny na

podłodze i obrzydliwy, wstrętnie śmierdzący bachstein.

Jeśli gdzieś grał akordeon, co było niewiele lepsze od „Boskiej Aidy” - i pachniały

parówki, pierwsze litery na białych plakatach nadzwyczaj wygodnie składały się na słowo

„nieprzyzwo... „, co oznaczało „nieprzyzwoitymi wyrazami się nie wyrażać, napiwków nie

dawać”. Tutaj czasami jak wiry na rzece skłębiały się bójki, ludzi bito pięściami po mordach,

czasami, niezmiernie rzadko, serwetkami albo butami.

Jeśli w oknach wisiały nieświeże szynki i leżały mandarynki... hau-hau... de...

delikatesy. Jeśli ciemne butelki z paskudną cieczą... Wi... wi... wino... Bracia Jelisiejew

niegdysiejsi.

Nieznajomy pan, który przywlókł psa pod drzwi swojego wspaniałego mieszkania na

półpiętrze, zadzwonił, a pies niezwłocznie podniósł oczy na wielką, czarną ze złoconymi

literami wizytówkę, która wisiała na boku szerokich, przeszklonych różową, laną szybą

drzwi. Trzy pierwsze litery złożył od razu: Pe-er-o, Pro. Ale dalej było zębate, wysokie

draństwo niewiadomego znaczenia. Czyżby proletariusz - pomyślał Szarik ze zdziwieniem...

To być nie może. Uniósł do góry nos, raz jeszcze obwąchał futro i absolutnie pewny swego

pomyślał.

- Nie, proletariuszem tu nie pachnie. Słowo uczone i Bóg raczy wiedzieć, co ono

znaczy.

Za różową szybą zapłonęło niespodziewane i wesołe światło, jeszcze bardziej

uwydatniając czarną wizytówkę. Drzwi otworzyły się absolutnie bezszelestnie i śliczna młoda

kobieta w białym fartuszku i koronkowym czepeczku pojawiła się przed psem i jego panem.

Tego pierwszego owiało boskie ciepło, a spódniczka kobiety zapachniała konwaliami.

To rozumiem, to mi się podoba - pomyślał pies.

- Niech pan będzie łaskaw, Szarik - powiedział ironicznie pan i Szarik, machając

ogonem, wszedł z nabożnym zachwytem.

Nieprzebrana mnogość przedmiotów zagracała bogaty przedpokój. Natychmiast

zapadało w pamięć lustro do samej podłogi, które niezwłocznie odzwierciedliło drugiego

złachmanionego i obszarpanego Szarika, straszne rogi jelenie na wysokościach,

nieprzeliczone futra i kalosze oraz opalizujący tulipan ze światłem elektrycznym pod sufitem.

- Gdzie pan takiego znalazł, Filipie Filipowiczu? - z uśmiechem pytała kobieta i

pomagała zdjąć ciężkie, podbite srebrnym lisem futro. - O Boże! Ale sparszywiały!

- Głupstwa gadasz. Gdzie sparszywiały? - surowo i urywanie wypytywał pan.

Po zdjęciu futra okazało się, że jest w czarnym garniturze z angielskiego sukna, na

brzuchu zaś radośnie i matowo połyskuje mu złoty łańcuszek.

- Czekaj no, nie kręć się, głuptasie. Hm. To nie parchy... no stójże, u diabła... Hm.

Aha. To oparzenie. Co za drań cię tak urządził? Co? Stój ty spokojnie!

Kucharz, katorżnik kucharz! - żałosnymi ślepiami mówił pies z lekka skowycząc.

- Zina - wydał komendę pan - jego natychmiast do laboratorium, a mnie fartuch.

Kobieta gwizdnęła, pstryknęła parę razy palcami i pies po chwili wahania ruszył za

nią. We dwoje trafili do wąskiego, słabo oświetlonego korytarza, minęli jedne lakierowane

drzwi, przeszli do końca, następnie w lewo i znaleźli się w ciemnej komórce, która od razu

nie spodobała się psu z powodu złowieszczego zapachu. Ciemność pstryknęła i błyskawicznie

przemieniła się w oślepiający dzień, a do tego ze wszystkich stron zalśniło, zaiskrzyło się,

zabielało.

E, nie - zawył w myśli pies - przykro mi, ale się nie dam! Teraz rozumiem, niech ich

diabli wezmą razem z kiełbasą. Okazuje się, że zwabili mnie do psiej lecznicy. Zaraz zmuszą

do picia rycyny, bok pokroją nożem, kiedy i tak boli, że dotknąć nie sposób.

- Ej, ty dokąd? - krzyknęła ta, którą nazwano Ziną.

Pies wyrwał się, zakręcił i nagle uderzył o drzwi zdrowym bokiem, aż trzasnęło w

całym mieszkaniu. Potem odleciał z powrotem, zawirował jak fryga pod batem, przewracając

przy tym na podłogę białe wiadro, z którego poleciały strzępy waty. Kiedy tak kołował,

wokół przelatywały ściany obstawione szafami z błyszczącymi instrumentami w środku,

migał biały fartuszek i wykrzywiona kobieca twarz.

- Co ty wyprawiasz, czorcie kudłaty? - rozpaczliwie krzyczała Zina. - Oszalał!

Gdzie tu mogą być kuchenne schody? - zastanawiał się pies. Rozpędził się i jak pocisk

uderzył na chybił trafił w szybę w nadziei, że są za nią drugie drzwi. Chmura odłamków

wyleciała z hukiem i brzękiem, wyskoczył pękaty słój z rudym paskudztwem, które

błyskawicznie zalało całą podłogę i buchnęło smrodem. Rozwarły się prawdziwe drzwi.

- Stój, b-bydlaku! - krzyczał pan, skacząc w fartuchu włożonym na jedną rękę i łapiąc

psa za nogi. - Zina, łap go za kołnierz, łobuza.

- Bo... Boże, to ci pies!

Drzwi otworzyły się szerzej i wbiegł jeszcze jeden osobnik płci męskiej w fartuchu.

Rozdeptując potłuczone szkło rzucił się nie do psa, tylko do szafy, otworzył ją i cały pokój

wypełnił słodkawy, mdlący zapach. Następnie osobnik własnym brzuchem przydusił psa do

podłogi, przy czym pies capnął go z satysfakcją powyżej sznurowadeł. Osobnik jęknął, ale nie

stracił orientacji. Mdlący płyn zaparł psu dech, potem nogi mu odpadły i pojechał gdzieś w

bok po krzywiźnie. Dziękuję, wszystko skończone - pomyślał w rozmarzeniu, padając wprost

na ostre szkło. - Żegnaj, Moskwo! Nie zobaczę już więcej Czyczkina ani proletariuszy, ani

krakowskiej kiełbasy. Idę do psiego nieba za wszystko, co wycierpiałem. Bracia oprawcy, za

co mnie tak?

I wtedy ostatecznie upadł na bok i zdechł.

Kiedy zmartwychwstał, troszeczkę kręciło mu się w głowie, odrobinę mdliło w

brzuchu, ale boku jakby nie było, bok rozkosznie milczał. Pies otworzył prawe melancholijne

oko i kątem tego oka zobaczył, że jest ciasno zabandażowany w poprzek boków i brzucha.

Jednak mnie załatwili, sukinsyny - pomyślał niejasno. - Ale trzeba im oddać sprawiedliwość -

sprytnie.

- „Od Sewilli do Grenady... w ciepłym zmroku cichych nocy” - zanucił nad nim

roztargniony i fałszywy głos.

Pies zdziwił się, otworzył do reszty oboje oczu i o dwa kroki od siebie zobaczył męską

nogę na białym taborecie. Nogawka i kalesony na tej nodze były podwinięte, a goły, żółty

goleń wysmarowany zaschniętą krwią i jodyną.

Święci pańscy! - pomyślał pies - okazuje się, że to ja go ugryzłem. Moja robota. No,

dostanę lanie!

- „Rozbrzmiewają serenady, zewsząd słychać mieczy brzęk. A dlaczego ugryzłeś

doktora, włóczykiju? Co? Dlaczego rozbiłeś szybę? Co?

- Uuu - żałośnie zaskowyczał pies.

- Już dobrze, obudziłeś się, to teraz leż, bałwanie.

- Jak się panu udało, Filipie Filipowiczu, zwabić takiego nerwowego psa? - zapytał

sympatyczny męski głos i trykotowa nogawka kalesonów opadła w dół. Zapachniało tytoniem

i w szafie zadźwięczało szkło.

- Serdecznością. Jedynym sposobem możliwym w obcowaniu z żywą istotą. Terrorem

nie można zrobić ze zwierzęciem niczego, niezależnie od szczebla rozwoju, na jakim się to

zwierzę znajduje. Zawsze tak twierdziłem, twierdzę i będę twierdzić. Oni całkowicie błędnie

rozumują, sądząc, że terror im pomoże. Nie, nie pomoże, jakikolwiek by był, biały, czerwony

czy nawet brunatny! Terror doszczętnie paraliżuje system nerwowy. Zina! Kupiłem temu

łajdakowi kiełbasę krakowską za rubla i czterdzieści kopiejek. Bądź tak dobra i nakarm go,

kiedy mu przejdą mdłości.

Zachrzęściło wymiatane szkło i kobiecy głos kokieteryjnie zauważył:

- Krakowskiej! Boże, trzeba mu było kupić okrawków za dwudziestkę w jatce. A

krakowską kiełbasę to lepiej sama zjem.

- Tylko spróbuj! Ja ci zjem!

To trucizna dla ludzkiego żołądka. Dorosła dziewczyna, a jak dziecko pakuje do ust

każde świństwo. Ani mi się waż! Uprzedzam, nie licz ani na mnie, ani na doktora Bormentala,

kiedy rozboli cię brzuch... „Jeśli powie ktoś, że inna równie piękna jest jak ty...”

Łagodne, perliste dzwoneczki sypały się po całym mieszkaniu, a w oddali z

przedpokoju co chwila dochodziły głosy. Dzwonił telefon. Zina znikła.

Filip Filipowicz rzucił do wiadra niedopałek papierosa, zapiął fartuch, przed lustrem

na ścianie wygładził puszyste wąsy i zawołał psa.

- Fit-fit. No nic, nic się nie stało. Idziemy przyjmować pacjentów.

Pies wstał na niepewne łapy, zachwiał się, chwilę dygotał, ale szybko wrócił do

równowagi i ruszył w ślad za powiewającymi połami Filipa Filipowicza. Ponownie szedł

wąskim korytarzem, ale teraz zobaczył, że jest jasno oświetlony rozetą pod sufitem. Kiedy zaś

otworzyły się lakierowane drzwi i pies wszedł z Filipem Filipowiczem do gabinetu, oślepił go

blask. Przede wszystkim wszędzie płonęły światła: płonęły pod stiukami na suficie, płonęły

na biurku, płonęły na ścianie, w szybach oszklonych szaf. Światło zalewało bezmiar

przedmiotów, z których najbardziej interesująca okazała się ogromna sowa siedząca na

ścianie na konarze.

- Leżeć - rozkazał Filip Filipowicz.

Rzeźbione drzwi po przeciwnej stronie otworzyły się i wszedł tamten, nadgryziony,

który teraz w jaskrawym świetle okazał się bardzo przystojny, młody ze spiczastą bródką,

podał kartkę papieru i powiedział:

- Dawny...

Natychmiast bezszelestnie zniknął, a Filip Filipowicz poprawił poły fartucha, usiadł za

olbrzymim biurkiem i od razu stał się niezwykle dostojny i imponujący.

Nie, to nie lecznica, trafiłem w jakieś zupełnie inne miejsce - w popłochu pomyślał

pies i opadł na wzorzystość dywanu obok ciężkiej skórzanej kanapy. - A tę sowę to jeszcze

wyjaśnimy...

Drzwi otworzyły się miękko i wszedł ktoś, kto do tego stopnia wstrząsnął psem, że ten

aż szczeknął, ale bardzo nieśmiało...

- Milczeć! Ba, zmienił się pan nie do poznania, drogi panie.

Przybyły nieśmiało i z nadzwyczajnym szacunkiem ukłonił się Filipowi

Filipowiczowi.

- Chi-chi! Pan jest magiem i czarodziejem, profesorze - powiedział skonfundowany.

- Niech pan zdejmie spodnie, kochaneczku - rozkazał Filip Filipowicz i wstał.

Chryste Panie - pomyślał pies - to ci ananas!

Na głowie ananasa rosły absolutnie zielone włosy, które na karku przechodziły w

rdzawy kolor tytoniu; twarz ananasa pokrywały zmarszczki, ale cerę miał różową jak

noworodek. Lewa noga nie zginała się, musiał ciągnąć ją po dywanie, za to prawa

podrygiwała jak nakręcana zabawka. W klapie wspaniałej marynarki niczym oko tkwił

drogocenny klejnot.

Psa nawet mdlić przestało z ciekawości.

- Hau-hau – zaszczekał cichutko.

- Milczeć! Jak tam sen, drogi panie?

- He-he. Czy jesteśmy sami, profesorze? To coś nieopisanego - wstydliwie zaczął

przybyły. - Parole d’honneur, od dwudziestu pięciu lat nie pamiętam czegoś podobnego. -

Indywiduum ujęło guzik od spodni. - Czy pan uwierzy, profesorze, co noc śnią mi się nagie

dziewczyny i to całymi stadami. Doprawdy jestem oczarowany. Jest pan cudotwórcą.

- Hm - mruknął z troską Filipowicz, wpatrując się w źrenice gościa.

Ten wygrał wreszcie walkę z guzikami i zdjął pasiaste spodnie. Pod spodniami

ukazały się niesłychane wręcz kalesony. Były kremowego koloru w haftowane jedwabiem

czarne koty i pachniały perfumami.

Pies jedwabnych kotów nie zdzierżył i szczeknął tak, że indywiduum aż podskoczyło.

- Oj!

- Dostaniesz lanie! Niech pan się nie boi, on nie gryzie.

Ja nie gryzę? - zdumiał się pies.

Przybyłemu z kieszeni spodni wypadła na dywan mała koperta, na której widniała

dziewczyna z rozpuszczonymi włosami. Indywiduum podskoczyło, pochyliło się, podniosło

zgubę i strasznie poczerwieniało.

- Proszę jednak uważać - ostrzegawczo i posępnie powiedział Filip Filipowicz grożąc

palcem. - Pomimo wszystko niech pan uważa i nie nadużywa!

- Ja nie nadu... - wymamrotało stropione indywiduum rozbierając się. - Ja tylko, drogi

profesorze, przeprowadzałem doświadczenie.

- No i co? Jakie były wyniki? - spytał surowo Filip Filipowicz.

Indywiduum ekstatycznie machnęło ręką.

- Od dwudziestu pięciu lat, przysięgam na Boga, nie zdarzyło mi się nic podobnego.

Ostatni raz w 1899 roku w Paryżu na rue de la Paix.

- A dlaczego pan pozieleniał?

Twarz przybysza zachmurzyła się.

- Przeklęty „Kościotłuszcz”!

Nie może pan sobie wyobrazić, profesorze, co te obiboki podsunęły mi zamiast farby.

Proszę tylko popatrzeć - mamrotał szukając oczami lustra.

- Za takie rzeczy należy bić po mordzie! - dodał wpadając w furię. - I co mam teraz

począć, profesorze? - zapytał rozpaczliwie.

- Hm, niech pan ogoli głowę.

- Profesorze - żałośnie wykrzyknął gość - przecież znowu odrosną mi siwe! A oprócz

tego nie będę się mógł pokazać w biurze. I tak już trzeci dzień nie jeżdżę do pracy. Ech,

profesorze, gdyby pan odkrył sposób na odmładzanie włosów.

- Nie wszystko naraz, mój drogi - mruczał Filip Filipowicz.

Pochylił się i błyszczącymi oczami obejrzał goły brzuch pacjenta.

- No cóż, wyśmienicie, wszystko w zupełnym porządku. Prawdę mówiąc, nawet nie

oczekiwałem takiego rezultatu. „Wiele krwi i wiele pieśni.” Może się pan ubierać, drogi

panie!

- „Mam dla tej, co najpiękniejsza!” – brzękliwym niczym patelnia głosem podchwycił

pacjent i promieniejąc zaczął się ubierać. Kiedy już się oporządził, podskakując i woniejąc

perfumami, odliczył Filipowi Filipowiczowi paczkę białych banknotów i zaczął czule ściskać

mu obie dłonie.

- Dwa tygodnie może mi się pan nie pokazywać - powiedział Filip Filipowicz - ale

jednak bardzo proszę, niech pan będzie ostrożny.

- Profesorze! - krzyknął już za drzwiami głos pełen ekstazy - może pan być absolutnie

spokojny - po czym chutliwie zachichotał i przepadł.

Sypki dzwonek przeleciał przez mieszkanie, otworzyły się lakierowane drzwi. Wszedł

ugryziony, wręczył kartkę Filipowi Filipowiczowi i oznajmił:

- Wiek podała nieprawdziwy. Ma jakieś pięćdziesiąt cztery, pięćdziesiąt pięć lat. Tony

serca przytłumione.

Znikł, a zamiast niego pojawiła się szeleszcząca dama w zawadiacko zsuniętym na

bok kapeluszu i w iskrzącej się kolii na wiotkiej, pomiętej szyi. Pod jej oczami wisiały

dziwaczne czarne worki, a policzki miała różowe jak lalka.

Dama była strasznie zdenerwowana.

- Szanowna pani! Ile ma pani lat? - bardzo surowo zapytał Filip Filipowicz.

Dama przeraziła się i nawet pobladła pod skorupą różu.

- Przysięgam, profesorze, gdyby pan wiedział, jaki dramat przeżywam!

- Ile ma pani lat, szanowna pani? - jeszcze surowiej powtórzył Filip Filipowicz.

- Słowo honoru!... No, czterdzieści pięć.

- Szanowna pani - zaapelował Filip Filipowicz - pacjenci czekają. Proszę nie zabierać

mi czasu. Nie jest pani jedyna!

Pierś damy burzliwie falowała.

- Tylko panu, jako luminarzowi nauki. Ale przysięgam, to coś tak okropnego...

- Ile ma pani lat? - wściekle i piskliwie zapytał Filip Filipowicz, a jego okulary

zabłysły.

- Pięćdziesiąt jeden! - skręcając się ze strachu odparła dama.

- Proszę zdjąć majtki, łaskawa pani - z ulgą powiedział Filip Filipowicz i wskazał na

wysoki, biały szafot w kącie.

- Profesorze, przysięgam - wymamrotała dama, drżącymi palcami rozpinając jakieś

zatrzaski na pasie. - Ten Moryc... Przysięgam jak na spowiedzi...

- „Od Sewilli do Grenady...” - z roztargnieniem zanucił Filip Filipowicz i nacisnął

pedał przy marmurowej umywalce. Zaszumiała woda.

- Przysięgam na Boga! - mówiła dama i żywe plamy przedzierały się przez sztuczne

na jej policzkach. - Ja wiem, to moja ostatnia namiętność. Przecież to taki łajdak! Profesorze!

To karciany szuler, o tym wie cała Moskwa. Nie potrafi przepuścić najostatniejszej modystce!

Jest taki diabelnie młody - mamrotała dama i wyrzucała spod szeleszczących spódnic zmięty

koronkowy kłąb.

Psu ostatecznie zamąciło się w głowie i przewróciło do góry nogami.

A idźcież wy do diabła - pomyślał mętnie i położył głowę na łapy, zapadając w

drzemkę ze wstydu. - Nawet nie będę się starał pojąć, o co tu chodzi, i tak nie zrozumiem.

Ze snu wyrwał go brzęk i wtedy zobaczył, że Filip Filipowicz rzucił do miski jakieś

połyskujące rurki.

Plamista dama przyciskając ręce do piersi z nadzieją patrzyła na Filipa Filipowicza.

Ten zaś godnie nachmurzony usiadł za biurkiem i coś zapisał.

- Ja pani przeszczepię jajniki małpy - oznajmił i popatrzył surowo.

- Ach, profesorze, czy naprawdę małpy?

- Tak – bezapelacyjnie odpowiedział Filip Filipowicz.

- A kiedy operacja? - blednąc pytała dama słabym głosem.

- „Od Sewilli do Grenady...”

Uhm... w poniedziałek. Rano położy się pani do kliniki. Mój asystent przygotuje

panią.

- Ach, kiedy ja nie chcę do kliniki. Czy nie można tu, u pana, profesorze?

- Widzi pani, operuję u siebie tylko w wyjątkowych przypadkach. To będzie

kosztowało bardzo drogo, pięćdziesiąt czerwońców.

- Zgadzam się, profesorze!

Znowu poleciała woda, zakołysał kapelusz z piórami, potem pojawiła się łysa jak

talerz głowa i jej właściciel uścisnął Filipa Filipowicza. Pies drzemał, mdłości minęły, więc

rozkoszował się uspokojonym bokiem i ciepłem, nawet chrapnął sobie i zdążył zobaczyć

kawałeczek uroczego snu - wyrywał sowie cały pęk piór z ogona... a potem zdenerwowany

głos kłapnął nad głową.

- Jestem zbyt znany w Moskwie, profesorze. Co mam zrobić?

- Panowie - z oburzeniem krzyczał Filip Filipowicz - przecież tak nie można. Trzeba

się hamować. Ile ona ma lat?

- Czternaście, profesorze...

Pan rozumie, rozgłos mnie zgubi. W najbliższych dniach mam jechać na zagraniczną

delegację.

- Ale przecież ja nie jestem prawnikiem, łaskawco... Niech pan poczeka jakie dwa lata

i ożeni się z nią.

- Jestem żonaty, profesorze.

- Ach, panowie, panowie!

Drzwi otwierały się, zmieniały twarze, brzęczały instrumenty i Filip Filipowicz

pracował bez chwili wytchnienia.

Obleśne mieszkanie - myślał pies - ale jak mi tu dobrze! Po kiego diabła jestem mu

potrzebny? A może chce mnie zatrzymać? Dziwak! Przecież wystarczy mu okiem mrugnąć, a

będzie miał takiego psa, że tylko zwariować! A może ja jestem ładny? Widać mam szczęście!

A ta sowa to paskudztwo... Bezczelna.

Ostatecznie pies obudził się późnym wieczorem, kiedy dzwonki umilkły, dokładnie w

chwili, w której drzwi wpuściły szczególnych gości. Było ich od razu czworo. Wszyscy

młodzi i ubrani bardzo skromnie.

A ci czego tu szukają? - ze zdziwieniem pomyślał pies. Znacznie bardziej

nieprzyjaźnie powitał przybyłych Filip Filipowicz. Stał przy biurku i patrzył na przybyłych

jak dowódca na nieprzyjaciół. Nozdrza jego jastrzębiego nosa rozdymały się. Goście dreptali

w miejscu stojąc na dywanie.

- Przyszliśmy do pana, profesorze - zaczął ten, który miał na głowie wysoką na ćwierć

arszyna szopę wyjątkowo gęstych, kędzierzawych włosów - w następującej sprawie...

- Chyba niesłusznie panowie w taką pogodę chodzicie bez kaloszy - przerwał mu

mentorskim tonem Filip Filipowicz. - Po pierwsze, możecie się przeziębić, a po drugie,

zabłociliście mi dywan, a ja mam wyłącznie perskie dywany.

Ten z szopą umilkł i cała czwórka ze zdumieniem zagapiła się na Filipa Filipowicza.

Milczenie trwało kilka sekund i przerywał je tylko stuk palców Filipa Filipowicza po

malowanym drewnianym talerzu na biurku.

- Po pierwsze, nie jesteśmy panami - powiedział wreszcie najmłodszy z całej czwórki,

podobny do brzoskwini.

- Po pierwsze - przerwał mu Filip Filipowicz - jest pan kobietą czy mężczyzną?

Czterej znowu umilkli i otworzyli usta. Tym razem pierwszy opamiętał się ten z

szopą.

- Co za różnica, towarzyszu? - zapytał dumnie.

- Jestem kobietą - przyznał się brzoskwiniowy młodzieniec w skórzanej kurtce i

mocno poczerwieniał.

W ślad za nim nie wiadomo dlaczego poczerwieniał jeden z przybyłych, blondyn w

papasze.

- Wobec tego może pani zostać w czapce, a pana, szanowny panie, poproszę o zdjęcie

nakrycia głowy - mentorskim tonem powiedział Filip Filipowicz.

- Nie jestem dla pana szanownym panem - ostro odparował blondyn zdejmując

papachę.

- My przyszliśmy do was - znowu zaczął czarny z szopą.

- Przede wszystkim, jacy my?

- My, nowy zarząd naszego domu - z powstrzymywaną furią przemówił czarny. - Ja

jestem Szwonder, ona Wiaziemska, on, towarzysz Piestruchin i Szarowkin. I my...

- Czy to was dokwaterowali do mieszkania Fiodora Pawłowicza Sablina?

- Nas - odpowiedział Szwonder.

- Boże, przepadł Kałabuchowski dom! - z rozpaczą zawołał Filip Filipowicz i załamał

ręce.

- Czy to ma być żart, profesorze?

- Jaki tam żart?! Jestem w zupełnej rozpaczy! - krzyknął Filip Filipowicz. - Co teraz

będzie z centralnym ogrzewaniem?

- Pan kpi czy o drogę pyta, profesorze Preobrażeński?

- W jakiej sprawie przyszliście, państwo, do mnie? Proszę o pośpiech, mój obiad

czeka.

- My, komitet domowy - z nienawiścią zaczął Szwonder - przyszliśmy do pana po

zebraniu, w którym uczestniczyli wszyscy mieszkańcy naszego domu, na którym stał problem

zagęszczenia mieszkań w tym domu...

- Kto stał na kim?! - krzyknął Filip Filipowicz. - Będzie pan łaskaw formułować swoje

myśli trochę jaśniej.

- Stał problem zagęszczenia.

- Starczy! Zrozumiałem!

Wiadomo panu, że decyzją z dwunastego sierpnia tego roku moje mieszkanie

zwolnione jest od wszelkich zagęszczeń i dokwaterowań?

- Wiadomo - odpowiedział Szwonder - ale walne zebranie po rozpatrzeniu pańskiej

sprawy doszło do wniosku, że globalnie i w szczególności zajmuje pan zbyt duży metraż.

Zdecydowanie zbyt duży. Sam jeden mieszka pan w siedmiu pokojach.

- Sam jeden mieszkam i pracuję w siedmiu pokojach - odpowiedział Filip Filipowicz. -

I bardzo przydałby mi się ósmy. Jest mi niezbędny na bibliotekę.

Wszyscy czworo oniemieli.

- Ósmy! E-he-he - powiedział blondyn pozbawiony nakrycia głowy. - Całkiem nieźle.

- To nie do opisania! - zawołał młodzieniec, który okazał się kobietą.

- Mam poczekalnię i zwracam uwagę, że mieści się tam również biblioteka; jadalnia,

mój gabinet, to razem trzy. Laboratorium - cztery.

Operacyjny - pięć. Moja sypialnia - sześć i pokój dla służby - siedem. Więc za mało...

Zresztą, to nieważne. Moje mieszkanie jest zwolnione, nie mamy o czym mówić. Czy mogę

wreszcie zjeść obiad?

- Pan daruje - powiedział czwarty, podobny do krępego żuka.

- Pan daruje - przerwał mu Szwonder - myśmy przyszli porozmawiać w sprawie

jadalni i laboratorium. Walne zebranie prosi, aby pan dobrowolnie, w trybie dyscypliny pracy,

zrezygnował z jadalni. Nikt w Moskwie nie ma jadalni.

- Nawet Isadora Duncan - dźwięcznie zawołała kobieta.

Coś się działo z Filipem Filipowiczem, coś, wskutek czego twarz delikatnie

spurpurowiała, ale nie wydał z siebie żadnego dźwięku, czekając na dalszy ciąg.

- I z laboratorium również - kontynuował Szwonder. - Laboratorium spokojnie można

połączyć z gabinetem.

- Uhm - powiedział Filip Filipowicz trochę dziwnym głosem. - A gdzie ja będę jadał?

- W sypialni – chórem odpowiedzieli wszyscy czworo.

Purpura na Filipie Filipowiczu przybrała nieco szarawy odcień.

- Jadać w sypialni - powiedział z lekka zduszonym głosem - w laboratorium czytać,

ubierać się w poczekalni, operować w pokoju dla służby, w jadalni badać pacjentów. Bardzo

możliwe, że Isadora Duncan tak właśnie postępuje. Być może jada w gabinecie, a w łazience

kroi króliki. Być może. Ale ja nie jestem Isadorą Duncan! - zaryczał nagle, a purpura jego

pożółkła. - Ja będę jadał w jadalni, a operował w operacyjnym. Możecie to przekazać

walnemu zebraniu i proszę uprzejmie zająć się własnymi sprawami, mnie zaś umożliwić

jedzenie obiadu tam, gdzie jadają wszyscy normalni ludzie, to znaczy w jadalni, a nie w

poczekalni i nie w pokoju dziecinnym.

- Wobec tego, profesorze, z powodu pana uporczywych przeciwdiziałań - powiedział

wzburzony Szwonder - złożymy na pana skargę do wyższych instancji.

- Aha - powiedział Filip Filipowicz - więc to tak? - i głos jego przybrał podejrzanie

uprzejmy odcień. - Poproszę, żebyście państwo chwileczkę zaczekali.

To ci facet - z zachwytem pomyślał pies - no, po prostu podobny do mnie jak kropla

do kropli. Och, capnie ich zaraz, och, capnie. Jeszcze nie wiem, jakim sposobem, ale tak

capnie... Bierz ich! Złapać by tego długonogiego nad cholewą za ścięgno podkolanowe...

wrrr...

- Proszę... tak... dziękuję.

Poproszę

Piotra

Aleksandrowicza.

mówi

profesor

Preobrażeński.

Piotr

Aleksandrowicz? Cieszę się, że pana zastałem. Dziękuję, z moim zdrowiem wszystko w

porządku. Piotrze Aleksandrowiczu, muszę odwołać pańską operację. Co? W ogóle odwołać.

Podobnie jak wszystkie pozostałe operacje. A oto dlaczego przerywam swoją pracę w

Moskwie i w ogóle w Rosji... Przed chwilą pojawiło się u mnie czworo, w tym jedna kobieta

przebrana za mężczyznę, dwaj uzbrojeni w rewolwery, i sterroryzowali mnie w moim

mieszkaniu w celu odebrania jego części.

- Pan pozwoli, profesorze - zaczął Szwonder zmieniając się na twarzy.

- Pan daruje... nie widzę możliwości, żeby powtórzyć wszystko, co oni tu wygadywali.

Nonsensy to nie moja specjalność. Wystarczy, jeśli powiem, że zaproponowali mi, żebym

zrezygnował z mojego laboratorium. Innymi słowy zmuszają mnie, abym operował tam,

gdzie do tej pory kroiłem króliki. W takich warunkach ja nie tylko nie mogę, ale nie mam

prawa pracować. Dlatego zaprzestaję praktyki, zamykam mieszkanie i wyjeżdżam do Soczi.

Klucze mogę zostawić Szwonderowi. Niech on operuje.

Wszyscy czworo zastygli. Śnieg topniał na ich butach.

- Co robić... Mnie samemu jest bardzo przykro... Jak? O nie, Piotrze

Aleksandrowiczu! O nie. Więcej się na to nie zgodzę.

Moja cierpliwość się wyczerpała. To już drugi taki przypadek od sierpnia. Jak? Hm...

Jak pan uważa. Chociażby tak. Ale jeden warunek: obojętne kto, obojętne kiedy, obojętne co,

ale żeby to był taki papier, na podstawie którego ani Szwonder, ani ktokolwiek inny nie

będzie mógł nawet zbliżyć się do drzwi mojego mieszkania. Dokument ostateczny.

Faktyczny.

Najprawdziwszy! Żelazny. Żeby zapomniano o moim nazwisku. Skończone. Umarłem

dla nich.

Tak, tak. Bardzo proszę. Kto?

Aha... To co innego. Aha... Dobrze. Oddaję słuchawkę. Pan będzie łaskaw - głosem

żmii zwrócił się Filip Filipowicz do Szwondera - ktoś chce z panem porozmawiać.

- Pan pozwoli, profesorze - powiedział Szwonder to rozpłomieniając się, to gasnąc -

pan wypaczył nasze słowa.

- Poprosiłbym o nieużywanie tego rodzaju określeń.

Szwonder wziął słuchawkę i niepewnie powiedział:

- Tak, słucham. Tak...

Przewodniczący komitetu domowego... My postępowaliśmy zgodnie z przepisami...

Ale profesor i tak jest w zupełnie wyjątkowej sytuacji...

Słyszeliśmy o jego pracach... Chcieliśmy mu zostawić całych pięć pokoi... No

dobrze... jeśli tak to wygląda... Dobrze...

Potwornie czerwony odwiesił słuchawkę i odwrócił się.

Jakby wylał na nich spluwaczkę! Niezły numer! - z zachwytem pomyślał pies. - Czy

on zna czarodziejskie zaklęcie, czy jak? No, teraz możecie nawet mnie bić, jak tam sobie

chcecie, ale ja się stąd nie ruszę.

Pozostała trójka z otwartymi ustami patrzyła na oplutego Szwondera.

- To po prostu haniebne! - nieśmiało wykrztusił opluty.

- Gdyby teraz była dyskusja - zaczęła kobieta płonąc rumieńcem wzburzenia - ja bym

udowodniła Piotrowi Aleksandrowiczowi...

- Przepraszam, czy pani właśnie w tej chwili zamierza rozpocząć tę dyskusję? -

grzecznie zapytał Filip Filipowicz.

Oczy kobiety rozgorzały.

- Rozumiem pańską ironię, profesorze, zaraz sobie pójdziemy... Ja tylko jako

kierownik sektora kulturalnego domu...

- Kie-row-nicz-ka - poprawił Filip Filipowicz.

- Chcę panu zaproponować - i kobieta wyciągnęła zza pazuchy kilka jaskrawych i

mokrych od śniegu czasopism - kilka czasopism na rzecz niemieckich dzieci. Po pół rubla.

- Nie, nie wezmę - krótko odparł Filip Filipowicz spojrzawszy na czasopisma.

Niesłychane zdumienie odbiło się na twarzach, a kobieta pokryła się żurawinowym

nalotem.

- Dlaczego?

- Nie chcę.

- Nie współczuje pan niemieckim dzieciom?

- Współczuję.

- Żałuje pan pół rubla?

- Nie.

- Więc dlaczego?

- Nie chcę.

Przez chwilę wszyscy milczeli.

- Wie pan co, profesorze - powiedziała dziewczyna z ciężkim westchnieniem - gdyby

nie był pan europejskim luminarzem i gdyby nie ujęły się za panem w wyjątkowo oburzający

sposób (blondyn pociągnął ją za brzeg kurtki, machnęła na niego ręką) osoby, które, jestem

pewna, jeszcze wyjaśnimy, należałoby pana aresztować.

- A za co? - z ciekawością zapytał Filip Filipowicz.

- Bo pan nienawidzi proletariatu - dumnie odpowiedziała kobieta.

- Owszem, nie lubię proletariatu - ze smutkiem zgodził się Filip Filipowicz i nacisnął

guziczek.

Gdzieś w głębi zadzwoniło.

Otwarły się drzwi do korytarza.

- Zina - zawołał Filip Filipowicz - podawaj obiad. Państwo pozwolą?

Wszyscy czworo w milczeniu wyszli z gabinetu, w milczeniu minęli poczekalnię i

było słychać, jak ciężko i głośno zatrzasnęły się za nimi frontowe drzwi.

Pies stanął na tylnych łapach i wykonał przed Filipem Filipowiczem coś w rodzaju

muzułmańskiej modlitwy.

III

Na malowanych w rajskie kwiaty talerzach z szeroką obwódką leżały cieniutko

pokrojone plasterki siomgi, marynowany węgorz. Na ciężkiej desce kawałek sera z łezką, w

srebrnym wiaderku obłożonym śniegiem - kawior. Między talerzami kilka cieniutkich

kieliszków i trzy kryształowe karafki z różnego koloru wódką. Wszystkie te przedmioty

znajdowały się na maleńkim marmurowym stoliku przytulonym do ogromnego kredensu z

rzeźbionej dębiny. Kredens tryskał strumieniami przeszklonego srebrzystego światła. Na

środku pokoju - stół ciężki jak katafalk, zasłany białym obrusem, a na nim dwa nakrycia,

serwetki zwinięte na kształt papieskiej tiary i trzy ciemne butelki.

Zina wniosła srebrny półmisek z pokrywą. W środku coś powarkiwało. Zapach od

półmiska szedł taki, że pysk psa natychmiast wypełniła rzadka ślina. Ogrody Semiramidy -

pomyślał i niczym pałką zastukał ogonem w podłogę.

- Dawać je tutaj - zachłannie polecił Filip Filipowicz. - Doktorze Bormental, błagam

pana, niech pan zostawi kawior w spokoju. I jeśli chce pan usłuchać dobrej rady, to proszę

sobie nalać nie angielskiej, tylko zwyczajnej rosyjskiej wódki.

Przystojny ugryziony - był już bez fartucha, w przyzwoitym czarnym garniturze -

wzruszył szerokimi ramionami, uśmiechnął się uprzejmie i nalał sobie przezroczystej.

- Ostatnia nowinka? - zapytał.

- A niech Bóg broni! - odżegnał się gospodarz. - To spirytus. Daria Pietrowna sama

świetnie robi wódkę.

- Nie powiedziałbym, Filipie Filipowiczu, wszyscy twierdzą, że trzydzieści stopni to

całkiem przyzwoicie.

- A wódka powinna mieć czterdzieści stopni, nie trzydzieści, to po pierwsze -

pouczająco przerwał Filip Filipowicz - a po drugie, jeden Bóg wie, czego oni tam dolewają.

Czy potrafi pan zgadnąć, co im przyjdzie do głowy?

- Dosłownie wszystko - z przekonaniem powiedział ugryziony.

- Jestem tego samego zdania - dodał Filip Filipowicz i jednym chluśnięciem wlał do

gardła zawartość kieliszka. - Mm... doktorze Bormental, błagam pana, niech pan

natychmiast... i jeśli pan powie, że to... będę pańskim nieprzejednanym wrogiem do końca

życia. „Od Sewilli do Grenady.”

Mówiąc te słowa schwycił łapiastym srebrnym widelcem coś, co przypominało

malutki, ciemny chlebek. Ukąszony poszedł za jego przykładem. Oczy Filipowicza zabłysły.

- Niedobre? - żując wypytywał Filip Filipowicz. - Niedobre? Proszę odpowiedzieć,

szanowny panie doktorze.

- Wyśmienite - szczerze odpowiedział ugryziony.

- Ja myślę... Niech pan zauważy, Iwanie Arnoldowiczu, piją wódkę pod zupę i zimne

zakąski wyłącznie nie dorżnięci przez bolszewików obszarnicy. Każdy chociażby trochę

szanujący się człowiek stosuje zakąski gorące. A w Moskwie najpierwsza z gorących zakąsek

to właśnie to. Kiedyś znakomicie przyrządzano je w „Słowiańskim Bazarze”. No.

- Karmi pan psa w jadalni - rozległ się kobiecy głos - a później wołami się go stąd nie

wyciągnie.

- Nie szkodzi. Biedak się nagłodował. - Filip Filipowicz na końcu widelca podał psu

zakąskę, przyjętą z magiczną zręcznością, widelec zaś z brzękiem wrzucił do miseczki z

wodą.

Po chwili z talerzy buchnęła pachnąca rakami para. Pies siedział w cieniu obrusa z

miną wartownika przy składzie prochu. A Filip Filipowicz zatknął koniec serwetki za

kołnierzyk i wygłaszał filipikę:

- Jedzenie, Iwanie Arnoldowiczu, to sztuka nieprosta. Jeść trzeba umieć, a niech pan

sobie wyobrazi, że większość ludzi w ogóle nie umie jeść. Należy nie tylko wiedzieć, co

zjeść, ale kiedy i jak (Filip Filipowicz znacząco potrząsnął łyżką). I o czym przy tym

rozmawiać. Taaak. Jeżeli pan dba o swój system trawienny, to moja rada: nie mówić przy

obiedzie o bolszewikach i medycynie. I niech Pan Bóg broni czytać przed obiadem radzieckie

gazety.

- Hm... Ale przecież innych nie ma.

- No więc niech pan żadnych nie czyta. Wie pan, przeprowadziłem trzydzieści

obserwacji u siebie w klinice. I co pan myśli? Pacjenci, którzy nie czytają gazet, czują się

wspaniale. Za to ci, których umyślnie zmusiłem do czytania „Prawdy”, tracili na wadze.

- Hm... - z zaciekawieniem mruknął nadgryziony, różowiejąc od zupy i alkoholu.

- Mało tego. Osłabiony odruch kolanowy, marny apetyt, upadek ducha.

- Do diabła...

- Tak. A zresztą, co też ja?

Sam zacząłem mówić o medycynie.

Filip Filipowicz usiadł wygodniej, zadzwonił i w wiśniowej portierze pojawiła się

Zina. Pies dostał gruby i blady plaster jesiotra, który mu nie smakował, i zaraz potem kawał

krwistego rostbefu. Kiedy to pożarł, nagle poczuł, że jest śpiący i już więcej nie może patrzeć

na żadne jedzenie. Dziwne uczucie - myślał zamykając ciężkie powieki - nie chcę patrzeć na

nic, co można zjeść. A palenie po obiedzie to głupota.

Jadalnię zapełnił nieprzyjemny sinawy dym. Pies drzemał, położywszy głowę na

przednich łapach.

- Saint Julien to przyzwoite wino - usłyszał przez sen - tyle tylko, że go teraz nigdzie

nie ma.

Głuchy, przytłumiony sufitami i dywanami chorał doleciał skądś z góry i z boku.

Filip Filipowicz zadzwonił i weszła Zina.

- Zina, co to wszystko znaczy?

- Znowu walne zebranie zrobili, Filipie Filipowiczu - odparła Zina.

- Znowu - zawołał z goryczą Filip Filipowicz. - No, teraz się zacznie, przepadł dom

Kałabuchowa. Trzeba będzie się wyprowadzić. Tylko pytanie, dokąd. Pójdzie jak po maśle.

Najpierw śpiewy każdego wieczora, następnie w ubikacjach zamarzną rury, potem pęknie

kocioł centralnego ogrzewania i tak dalej. Koniec z Kałabuchowem.

- Filip Filipowicz się zamartwia - zauważyła z uśmiechem Zina i wyniosła stos talerzy.

- Jak tu się nie zamartwiać?! - zakrzyknął Filip Filipowicz. - Trzeba zrozumieć, co to

był za dom!

- Pan zbyt ponuro patrzy na rzeczywistość - zaoponował przystojny i ugryziony. - Oni

się teraz bardzo zmienili.

- Chyba pan mnie zna, prawda, mój drogi? Jestem człowiekiem faktu, człowiekiem

obserwacji. I wrogiem nie potwierdzonych hipotez. Wiadomo o tym bardzo dobrze nie tylko

w Rosji, ale i w Europie. Jeżeli coś mówię, to znaczy, że mówię na podstawie konkretnego

faktu z którego wyciągam wnioski. Proszę, oto fakt: wieszak i stojak na kalosze w naszym

domu.

- Ciekawe...

Kalosze, głupstwo. Nie w kaloszach szczęście - pomyślał pies. - Ale to osobistość

wybitna.

- Weźmy stojak na kalosze. Od 1903 roku mieszkam w tym domu. I oto przez cały ten

czas do marca 1917 roku nie było ani jednego wypadku - podkreślam czerwonym ołówkiem -

ani jednego, żeby z klatki schodowej od frontu zginęła choć jedna para kaloszy. Proszę

pamiętać, dwanaście mieszkań, a ja przyjmuję pacjentów. W marcu, siedemnastego, pewnego

pięknego dnia zginęły wszystkie kalosze, w tym dwie pary moich, trzy laski, palto i samowar

szwajcara. Od tej chwili stojak na kalosze przestał istnieć. Mój drogi! Nie wspominam już o

centralnym ogrzewaniu. Nie wspominam. Niechaj będzie, ponieważ mamy rewolucję

społeczną, nie trzeba palić pod kotłem. Pytam tylko, dlaczego, kiedy zaczęła się ta cała

historia, wszyscy zaczęli chodzić w brudnych koszulach i walonkach po marmurowych

schodach? Dlaczego jeszcze do tej pory trzeba zamykać kalosze na klucz? I do tego stawiać

przy nich na warcie żołnierza, bo inaczej ktoś je ukradnie? Dlaczego zabrano chodnik z

frontowych schodów? Czy Karol Marks zabrania trzymania chodników na schodach? Czy

Karol Marks napisał gdzieś, że wejście do drugiej oficyny Kałabuchowskiego domu należy

zabić deskami i chodzić dookoła od tyłu przez podwórze? Komu to potrzebne? Dlaczego

proletariusz nie może zostawić swoich kaloszy na dole, tylko musi brudzić marmur?

- Przecież proletariusz, Filipie Filipowiczu, w ogóle nie ma kaloszy - zająknął się

ugryziony.

- Nic podobnego! - głosem gromu odpowiedział Filip Filipowicz i nalał sobie szklankę

wina. - Hm... nie uznaję likierów po obiedzie, powodują ociężałość i paskudnie wpływają na

wątrobę... Nic podobnego! Proletariusz chodzi teraz w kaloszach... w moich kaloszach! To są

te same kalosze, które znikły wiosną 1917 roku. Powstaje pytanie: kto je gwizdnął? Ja? Być

to nie może. Burżuj Sablin? (Filip Filipowicz dziabnął palcem w sufit). Śmieszne

przypuszczenie. Właściciel cukrowni Połczow? (Filip Filipowicz pokazał w bok). W żadnym

wypadku! Taaak! Ale żeby je chociaż zdejmowali na schodach (Filip Filipowicz zaczął

purpurowieć). Po jakiego diabła zabrano kwiaty z podestów? Dlaczego elektryczność, która

gasła, o ile dobrze pamiętam, dwa razy w ciągu dwudziestu lat, teraz gaśnie dokładnie raz na

miesiąc? Statystyka, doktorze Bormental, to straszna rzecz. Pan, który zna moją ostatnią

pracę, wie o tym lepiej niż ktokolwiek inny.

- Chaos, Filipie Filipowiczu.

- Nie - z absolutnym przekonaniem zaprzeczył Filip Filipowicz - Nie. Pan pierwszy,

drogi Iwanie Arnoldowiczu, powinien się powstrzymać od używania tego słowa. To

złudzenie, dym, fikcja. - Filip Filipowicz szeroko rozczapierzył krótkie palce i dwa cienie

podobne do żółwi poruszyły się na obrusie. - Co to takiego ten wasz chaos, stara baba z

kosturem? Wiedźma, która wytłukła wszystkie szyby i zgasiła wszystkie latarnie? Przecież

ona w ogóle nie istnieje. Jaki sens pan wkłada w to słowo? - zapytał z furią Filip Filipowicz

nieszczęsną kaczkę z kartonu, wiszącą do góry nogami obok kredensu i sam, zamiast niej,

odpowiedział. - Wyjaśniam: jeśli zamiast co wieczór operować, zacznę w swoim mieszkaniu

śpiewać chórem, nastanie u mnie chaos. Jeżeli wchodząc do ubikacji zacznę, przepraszam za

wyrażenie, odlewać się obok muszli i to samo będą robić Zina i Daria Pietrowna, to w

ubikacji zacznie się chaos. Jak z tego wynika, chaos istnieje nie w klozetach, tylko w

głowach. A więc kiedy te barytony ryczą: „Precz z chaosem”, zbiera mi się na śmiech (twarz

Filipa Filipowicza wykrzywiła się tak, że nadgryziony otworzył usta). Mnie to śmieszy,

przysięgam panu. To znaczy, że każdy z nich powinien dostać w ucho od samego siebie! I

kiedy wreszcie wybije z siebie wszelkie halucynacje i zajmie się tym, co do niego należy,

sprzątaniem piwnic na przykład, chaos zniknie sam z siebie. Nie można służyć dwóm bogom

naraz! Nie można jednocześnie, powiedzmy, zajmować się podmiataniem tramwajowych

szyn i losem hiszpańskich oberwańców! To się jeszcze nikomu nie udało, doktorze, a tym

bardziej ludziom, którzy w ogóle są zapóźnieni w rozwoju w porównaniu z Europą o jakieś

dwieście lat i do tej pory jeszcze niezbyt sprawnie potrafią zapinać własne spodnie!

Uniósł się Filip Filipowicz. Jego jastrzębie nozdrza były rozdęte. Nabrał sił po sytym

obiedzie, grzmiał niczym pradawny prorok, a głowa jego pobłyskiwała jak srebro.

Słowa padały na drzemiącego psa niczym głuchy podziemny łoskot. To sowa o

głupich żółtych ślepiach wyskakiwała w sennych widziadłach, to odrażająca morda kucharza

w brudnej białej czapce, to zawadiacki wąs Filipa Filipowicza oświetlony ostrą

elektrycznością pod abażurem, to opasłe sanie skrzypiały i przepadały, a w psim żołądku

rozpadał się pływając w sokach poszarpany kawał rostbefu.

Mógłby spokojnie zarabiać forsę na wiecach - mętnie marzył pies. - Kombinator

pierwszej klasy. Zresztą pewnie i tak śpi na pieniądzach.

- Posterunkowy! – krzyczał Filip Filipowicz. - Posterunkowy! Uhu-hu-hu! - jakieś

bąble pękały w psim mózgu... - Posterunkowy! To i tylko to! I absolutnie nieważne, czy

będzie z blachą, czy też w czerwonym kepi. Postawić policjanta obok każdego człowieka i

zmusić tego policjanta, aby hamował wokalne zapędy naszych obywateli. Chaos, pan

powiada. A ja panu powiem, doktorze, że nic nie zmieni się na lepsze w naszym domu, ani w

jakimkolwiek innym domu, dopóki nie uspokoi się tych śpiewaków! Jak tylko zaprzestaną

swoich koncertów, sytuacja sama z siebie zmieni się na lepsze.

- Kontrrewolucyjne rzeczy pan mówi, Filipie Filipowiczu - żartobliwie zauważył

nadgryziony. - Nie daj Boże, jeszcze ktoś usłyszy.

- To całkiem bezpieczne - żarliwie zaprzeczył Filip Filipowicz. - Nie ma mowy o

żadnej kontrrewolucji. Nawiasem mówiąc, to jeszcze jedno słowo, którego wyjątkowo nie

cierpię. Absolutnie nie wiadomo, co się pod nim kryje. Diabli wiedzą! A więc nadal twierdzę,

że w moich słowach nie ma żadnej kontrrewolucji. Jest w nich zdrowy rozsądek i

doświadczenie.

Filip Filipowicz wyciągnął zza kołnierzyka ogon lśniącej, pozałamywanej serwetki,

zmiął ją i położył obok szklanki z nie dopitym winem. Ukąszony natychmiast wstał i

podziękował: Merci.

- Chwileczkę, doktorze - zatrzymał go Filip Filipowicz wyjmując portfel z kieszeni

spodni. Zmrużył oczy, odliczył białe papierki i wręczył je ugryzionemu ze słowami: - Dzisiaj

należy się panu, Iwanie Arnoldowiczu, czterdzieści rubli. Proszę.

Pokaleczony przez psa grzecznie podziękował i czerwieniejąc wsunął pieniądze do

kieszeni marynarki.

- Czy dzisiaj wieczorem jestem panu potrzebny, Filipie Filipowiczu? - zapytał.

- Nie, dziękuję panu, mój drogi. Nic dzisiaj robić nie będziemy. Po pierwsze, królik

zdechł, a po drugie, dzisiaj w Teatrze Wielkim „Aida”. A ja jej dawno nie słyszałem. Lubię...

Pamięta pan? Duet...

Tari-ra-rim...

- Jak się panu udaje wszędzie zdążyć, Filipie Filipowiczu? - z podziwem zapytał

lekarz.

- Zdążyć wszędzie może ten, kto nigdzie się nie spieszy - pouczająco wyjaśnił

gospodarz. - Oczywiście, gdybym zaczął biegać po zebraniach i śpiewać całymi dniami jak

słowik, zamiast wykonywać moje bezpośrednie obowiązki, nigdzie bym nie zdążył. - Pod

palcami Filipa Filipowicza w kieszeni niebiesko zagrała pozytywka. - Ósma minęła... Pojadę

na drugi akt... Jestem zwolennikiem podziału pracy. W Teatrze Wielkim niechaj śpiewają, a

ja będę operować. I bardzo dobrze. Żadnego chaosu. Jeszcze jedno, Iwanie Arnoldowiczu,

niech pan koniecznie dopilnuje, jak tylko trafi się odpowiedni zgon, natychmiast wprost ze

stołu w płyn odżywczy, i do mnie!

- Może pan być spokojny, Filipie Filipowiczu, patolodzy już mi obiecali.

- Świetnie, a my na razie poobserwujemy tego ulicznego neurastenika. Niech mu się

tymczasem bok zagoi.

Troszczy się o mnie - pomyślał pies. - To bardzo dobry człowiek. Wiem, kto to jest.

Czarodziej, mag, cudotwórca z bajki dla psów... Bo chyba niemożliwe, żebym to wszystko

widział we śnie. A jeśli to sen?

- Pies we śnie zadygotał. - A kiedy się obudzę... wszystko zniknie. I lampy w

jedwabiu, i ciepło, i sytość. Znowu zaczną się bramy, obłąkańcze zimno, oblodzony asfalt,

głód, źli ludzie... Śnieg, stołówka... Boże, jak mi będzie ciężko!

Ale nic podobnego się nie stało. Właśnie brama rozwiała się jak ohydny koszmar i już

więcej nie powróciła.

Widocznie nie taki groźny jest chaos. Nie bacząc na nic dwa razy dziennie szare

harmonijki pod parapetami rozgrzewały się i ciepło falami płynęło po całym mieszkaniu.

Jasne i oczywiste - pies wyciągnął najwspanialszy pieski los. W jego oczach nie mniej

niż dwa razy dziennie wzbierały łzy wdzięczności pod adresem mędrca z Preczystienki. Poza

tym wszystkie lustra w salonie i w poczekalni między szafami odbijały pięknego psa -

szczęściarza.

Jestem piękny. A być może jestem nieznanym księciem incognito - rozmyślał pies

patrząc na kosmatego psa koloru kawy, który z zadowoloną mordą spacerował w lustrzanych

dalach. Bardzo możliwe, że moja babka zgrzeszyła z wodołazem. Stąd zapewne na moim

pysku ta biała łata. Bo niby skąd jeszcze? Filip Filipowicz jest człowiekiem o wyjątkowym

guście i na pewno nie przygarnie pierwszego lepszego skundlonego psa.

W ciągu tygodnia pies zeżarł tyle, ile w ciągu sześciu poprzednich głodowych tygodni

na ulicy. Oczywiście, jeżeli liczyć na kilogramy. No, a już o jakości jedzenia u Filipa

Filipowicza nawet nie ma co mówić. Jeśli nawet nie brać pod uwagę tego, że Daria Pietrowna

codziennie kupowała za osiemnaście kopiejek górę okrawków na rynku Smoleńskim,

wystarczy wspomnieć obiady o siódmej wieczorem w jadalni, przy których pies asystował

pomimo protestów wytwornej Ziny. W czasie tych obiadów Filip Filipowicz ostatecznie

uzyskał rangę bóstwa. Pies stawał na tylnych łapach i żuł marynarkę, pies poznawał dzwonek

Filipa Filipowicza - dwa pełnodźwięczne krótkie naciśnięcia pana domu - i ze szczekaniem

wybiegał go witać do przedpokoju. Pan wchodził w srebrzystej lisiurze, rozjarzony milionem

śnieżnych gwiazdek, pachnący mandarynkami, cygarami, perfumami, cytrynami, benzyną,

wodą kolońską, i jego głos jak trąba bojowa huczał w całym mieszkaniu.

- Ty świnio, dlaczego rozszarpałeś sowę? Przeszkadzała ci? Przeszkadzała, pytam? A

profesora Miecznikowa dlaczego rozbiłeś?

- Temu psu, Filipie Filipowiczu, trzeba choćby raz przyłożyć pejczem - z oburzeniem

mówiła Zina - bo inaczej rozpuści się jak dziadowski bicz. Proszę zobaczyć, co zrobił z pana

kaloszami.

- Nikogo nie wolno bić - denerwował się Filip Filipowicz - zapamiętaj to sobie raz na

zawsze. Na człowieka i na zwierzę należy wpływać wyłącznie siłą przekonywania. Czy dostał

już dzisiaj mięso?

- O Boże, przecież obżarł nas wszystkich. Jak pan nawet może pytać, Filipie

Filipowiczu. Dziwne, że się jeszcze nie rozpękł.

- No i niech je na zdrowie...

Co ci zrobiła sowa, bandyto?

- Uuu! - skowyczał pies lizus i pełzał na brzuchu wykręcając łapy.

Następnie wleczono go za kołnierz przez poczekalnię do gabinetu. Pies wył, odgryzał

się, wczepiał w dywan, jechał na zadzie jak w cyrku. Pośrodku gabinetu, na dywanie leżała

szklistooka sowa z rozprutym brzuchem, z którego sterczały jakieś czerwone szmaty

śmierdzące naftaliną. Na biurku spoczywał doszczętnie roztrzaskany portret.

- Naumyślnie nie posprzątałam, żeby pan mógł sam zobaczyć - meldowała

zmartwiona Zina - przecież ten drań wskoczył na biurko i cap ją za ogon! Zanim się

połapałam, już było po niej. Niech pan mu wsadzi sowę w mordę, Filipie Filipowiczu, żeby

popamiętał, co to znaczy niszczyć rzeczy.

I zaczynało się wycie. Psa wczepionego w dywan ciągnięto do sowy, a pies szlochał

przy tym gorzkimi łzami i myślał: Bijcie, tylko nie wyrzucajcie z mieszkania.

- Sowę odesłać do wypchania jeszcze dzisiaj. Oprócz tego masz tu osiem rubli i

oddzielnie osiemnaście kopiejek na tramwaj, pojedź do Miura i kup mu przyzwoitą obrożę z

łańcuchem.

Następnego dnia psu założyli szeroką, błyszczącą obrożę. Kiedy spojrzał w lustro, w

pierwszej chwili bardzo się zmartwił, podwinął ogon i poszedł do łazienki rozważając, jak się

jej pozbyć, zaczepić o kufer czy lepiej o skrzynię. Ale bardzo prędko zrozumiał, że jest po

prostu głupi. Zina wyprowadziła go na spacer po Zaułku Obuchowa. Szedł jak aresztant, mało

nie spalił się ze wstydu, ale kiedy już doszli Preczystienką do cerkwi Zbawiciela, zdążył już

świetnie zrozumieć, czym jest w życiu obroża. Wściekła zawiść gorzała w ślepiach

wszystkich napotkanych psów, a przy uliczce Martwej jakiś długonogi kundel z obciętym

ogonem obszczekał go nazywając „obszarniczym ścierwem” i „cwelem”. Kiedy przechodzili

przez szyny tramwajowe, milicjant popatrzył na obrożę z szacunkiem i satysfakcją, a kiedy

wrócili, stała się rzecz nieprawdopodobna - szwajcar Fiodor własnoręcznie otworzył frontowe

drzwi i wpuścił Szarika, a do Ziny powiedział: „Uch, ty, ale kudłacza sprawił sobie Filip

Filipowicz. A jaki nadzwyczajnie tłusty!”

- Ja myślę - wyjaśniła śliczna i rumiana od mrozu Zina - żre za sześciu.

Obroża znaczy dokładnie to samo co teczka - zażartował w myśli pies i kręcąc zadem

pomaszerował na półpiętro jak panisko.

Doceniwszy obrożę zgodnie z jej wartością pies udał się z pierwszą wizytą do

najważniejszego sektora raju, tam gdzie do tej pory wstęp był mu najsurowiej zakazany, a

mianowicie do królestwa kucharki Darii Pietrowny. Całe mieszkanie nie było warte nawet

dwóch piędzi jej królestwa. Dzień w dzień, w czarnej, wyłożonej od góry białymi kaflami

kuchni huczał i buzował płomień. Potrzaskiwało w palenisku pod płytą. W purpurowych

odblaskach gorzała odwieczną płomienną udręką i nieukojoną namiętnością twarz Darii

Pietrowny. Twarz jej lśniła tłusto, połyskiwała w modnej fryzurze na uszy, z koszyczkiem

jasnych włosów na karku, jarzyły się dwadzieścia dwa fałszywe brylanty. Na hakach wbitych

w ściany wisiały złote rondle, w całej kuchni kipiało zapachami, bulgotało i syczało w

zakrytych naczyniach...

- Won! - wrzasnęła Daria Pietrowna. - Won, przybłędo, doliniarzu. Ciebie tu tylko

brakowało! Jak wezmę pogrzebacz!...

No, o co ci chodzi? No, czego krzyczysz? - pies przymilnie mrużył ślepia. - Jaki tam

ze mnie doliniarz? Czy nie zauważyła pani obroży? - I właził bokiem w drzwi wsuwając do

środka mordę.

Pies Szarik posiadał tajemnicę zjednywania ludzkich serc. Już po dwóch dniach leżał

w kącie obok kosza z węglem i patrzył, jak pracuje Daria Pietrowna. Ostrym, wąskim nożem

odrąbywała głowy i łapki bezradnym jarząbkom, następnie niczym rozwścieczony oprawca

zdzierała z kości mięso, kurom wyrywała wnętrzności, coś tam przekręcała przez maszynkę

do mięsa, a tymczasem Szarik znęcał się nad ptasią głową. Z miski mleka Daria Pietrowna

wyciągała kawałki rozmoczonej bułki, ugniatała je na desce z mięsną miazgą, zalewała to

wszystko śmietanką, posypywała solą i formowała na deseczce kotlety. Pod płytą huczało

niczym przy pożarze, a na patelni skwierczało, pieniło się i podskakiwało. Z łoskotem

odskakiwały fajerki, obnażając straszliwe czeluści, w których klekotał i buzował płomień.

Wieczorem gasła kamienna paszcza, w oknie kuchni nad białą zazdrostką trwała

dostojna i zawiesista noc z Preczystienki, odznaczona samotną gwiazdą. Kuchenna podłoga

była wilgotna, tajemniczo i mgliście błyskały rondle, na stole leżała strażacka czapka. Szarik

spoczywał na ciepłej płycie niczym lew w bramie i z ciekawości stawiając na sztorc jedno

ucho patrzył, jak nadzwyczaj wzburzony czarnowąsy człowiek z szerokim skórzanym pasem,

za przymkniętymi drzwiami pokoju Ziny i Darii Pietrowny obejmuje Darię Pietrownę. Cała

jej twarz, z wyjątkiem martwo upudrowanego nosa, płonęła namiętnością i udręką.

Świetlista szczelina leżała na portrecie czarnowąsego i zwisał z niego rozan - ręcznik

wielkanocny.

- Przyczepił się dosłownie jak demon - mruczała w półmroku Daria Pietrowna. -

Odczep się! Zina zaraz przyjdzie. Ty co, całkiem, jakby cię odmłodzili?

- Nam to niepotrzebne - kiepsko panując nad sobą, ochryple mówił czarnowąsy. -

Jakżeś ty płomienna!

Wieczorami gwiazda Preczystienki znikała za ciężkimi portierami i jeżeli w Teatrze

Wielkim nie szła akurat „Aida” i nie było posiedzenia Wszechrosyjskiego Towarzystwa

Chirurgicznego, bóstwo znajdowało się w gabinecie w głębokim fotelu. Nie płonęły ognie

pod sufitem. Paliła się tylko jedna zielona lampa na biurku. Szarik leżał na dywanie w cieniu i

oglądał rzeczy przerażające. W obrzydliwej, mętnej i gryzącej cieczy leżały ludzkie mózgi.

Ręce bóstwa obnażone po łokcie, w rudych gumowych rękawiczkach, śliskie, obłe palce,

grzebały, gmerały w zwojach. Od czasu do czasu bóstwo uzbrajało się w malutki, błyszczący

nożyk i ostrożnie przecinało żółte, sprężyste mózgi. „Aż do najświętszych brzegów Nilu” -

cichutko nuciło bóstwo, przygryzając wargi i wspominając złociste wnętrze Teatru

Wielkiego.

O tej godzinie kaloryfery nagrzewały się do ostatecznych granic. Ciepło od nich

płynęło pod sufit, stamtąd rozchodziło się po całym pokoju, a w psich kudłach ożywała

ostatnia, jeszcze nie wyczesana osobiście przez Filipa Filipowicza, ale już skazana na zagładę

pchła. Dywany tłumiły dźwięki w mieszkaniu. A później gdzieś daleko zadźwięczały drzwi

wejściowe.

Zinka poszła do kinematografu - myślał pies - a to znaczy, że kiedy wróci, będziemy

jeść kolację. Dzisiaj, jak należy przypuszczać, będą sznycle cielęce!

* * *

W ten straszny dzień jeszcze rano Szarika ukłuło coś w rodzaju przeczucia. Wskutek

czego nagle zaskomlał i pierwsze śniadanie - pół miski owsianki i wczorajszą baranią kość -

zjadł w ogóle bez apetytu. Smętnie przespacerował się do poczekalni i tam cichutko powył do

swojego odbicia. Ale w ciągu dnia, już potem, kiedy Zina wyprowadziła go na spacer na

bulwary, dzień mijał jak zwykle. Pacjentów dzisiaj nie było, ponieważ, jak wiadomo, we

wtorki przyjęć nie ma, i bóstwo siedziało w gabinecie, rozłożywszy na biurku jakieś ciężkie

księgi z barwnymi obrazkami. Czekano na obiad. Pies nieco się ożywił, kiedy sobie

przypomniał, że jak dokładnie dowiedział się w kuchni, na drugie danie będzie indyczka. Idąc

korytarzem usłyszał, jak w gabinecie Filipa Filipowicza nieoczekiwanie i nieprzyjemnie

zadzwonił telefon. Filip Filipowicz wziął słuchawkę, posłuchał i nagle bardzo się

zdenerwował.

- Wyśmienicie - powiedział - niech pan natychmiast przywiezie, natychmiast!

Śpiesznie zadzwonił, a kiedy weszła Zina, polecił niezwłocznie podawać obiad.

- Obiad! Obiad! Obiad!

W jadalni od razu zadźwięczały talerze, Zina zakrzątnęła się, z kuchni doleciało

zrzędzenie Darii Pietrowny, że indyczka jeszcze niegotowa. Pies znowu poczuł niepokój.

Nie lubię zamieszania w domu - pomyślał... I jak tylko pomyślał, zamieszanie

przybrało jeszcze bardziej nieprzyjemny charakter. Przede wszystkim dzięki pojawieniu się

ugryzionego niegdyś doktora Bormentala, który przywiózł ze sobą brzydko pachnącą walizkę

i nie rozbierając się nawet poszedł z nią korytarzem wprost do laboratorium. Filip Filipowicz

porzucił filiżankę z nie dopitą kawą, co mu się nigdy nie zdarzało, i wyszedł na spotkanie

Bormentala, co również się nie zdarzało.

- Kiedy umarł? - zawołał.

- Trzy godziny temu - odpowiedział Bormental, nie zdejmując zaśnieżonej czapki i

otwierając walizeczkę.

Kto znowu umarł? - ponuro i niechętnie pomyślał pies i wlazł pod nogi. - Nie znoszę,

kiedy tak latają.

- Nie plącz się pod nogami!

Prędzej, prędzej, prędzej! - krzyknął Filip Filipowicz na wszystkie strony i jak się

wydało psu, zaczął naciskać wszystkie dzwonki. Przybiegła Zina. - Zina! Do telefonu Darię

Pietrownę, niech zapisuje, nikogo nie przyjmę! Ty będziesz potrzebna. Doktorze Bormental,

błagam pana, prędzej, prędzej, prędzej!

Nie podoba mi się, nie podoba - pies zasępił się urażony i zaczął łazić po mieszkaniu,

a tymczasem krzątanina skoncentrowała się w laboratorium. Zina nagle ukazała się w

fartuchu podobnym do całunu i biegała teraz z kuchni do laboratorium i z powrotem.

Pójść może coś zjeść czy co? Pies z nimi - pomyślał pies i tu go spotkała

niespodzianka.

- Szarikowi nic nie dawać - zagrzmiała komenda z laboratorium.

- A kto go tam upilnuje!

- Zamknąć!

I Szarika podstępem zamknięto w łazience.

Chamstwo - pomyślał Szarik siedząc w mrocznej łazience - i zwyczajna głupota...

Przesiedział w łazience około kwadransa w dziwnym stanie ducha - ni to w furii, ni to

w ciężkiej depresji. Wszystko było smętne, niejasne...

Dobra, zobaczy pan jutro swoje kalosze, wielce szanowny Filipie Filipowiczu - myślał

pies. - Już dwie pary musiał pan kupić, kupi pan jeszcze jedną. Żeby pan psów nie zamykał.

Ale nagle coś przerwało jego gniewne myśli. Znienacka, nie wiadomo dlaczego,

przypomniał sobie kawałek swojej najwcześniejszej młodości - słoneczne, ogromne podwórze

przy Rogatce Preobrażeńskiej, odłamki słońca w potłuczonych butelkach, rozbite cegły,

wolne psy włóczęgi.

Nie, gdzie tam, na żadną wolność stąd nie wyjdę, nie ma co się okłamywać - smucił

się pies pociągając nosem. - Jestem psem mojego pana, kulturalnym stworzeniem, zaznałem

już lepszego życia. Zresztą czym jest wolność? Dymem, fikcją, ułudą... Majakami tych

nieszczęsnych demokratów...

Potem półmrok w łazience stał się przerażający, pies zawył, rzucił się na drzwi i

zaczął je drapać.

Uuu! - jak w beczkę poleciało przez mieszkanie.

A sowę znowu rozszarpię - wściekle, lecz bezsilnie pomyślał pies. Następnie osłabł,

chwilę poleżał, a kiedy wstał, sierść mu się nagle zjeżyła i nie wiadomo dlaczego w wannie

przywidziały się odrażające wilcze ślepia.

W apogeum jego udręki drzwi się otworzyły. Pies wyszedł, otrząsnął się i ponuro

ruszył do kuchni, ale Zina za obrożę powlokła go do laboratorium. Chłód ścisnął mu serce.

Po co tam jestem potrzebny? - pomyślał podejrzliwie. - Bok już się zagoił, nic nie

rozumiem.

I pojechał na łapach po śliskim parkiecie i tym sposobem został doprowadzony do

laboratorium. A tam od razu wstrząsnęła nim niesłychana jasność. Biała kula pod sufitem

lśniła tak, że aż biło po oczach. W białym blasku stał kapłan i przez zęby nucił o świętych

brzegach Nilu. Tylko po niewyraźnym zapachu można było poznać Filipa Filipowicza. Jego

podstrzyżoną siwiznę ukrywała biała czapka, przypominająca kłabuk patriarchy. Bóstwo było

całe w bieli, a na tę biel niczym epitrachelion nałożony był wąski, gumowy fartuch.

Dłonie - w czarnych rękawiczkach.

Również i nadgryziony był w kłabuku. Długi stół był rozstawiony, a do niego z boku

przysunięto maleńki, czworokątny na lśniącej nodze.

Teraz pies najbardziej znienawidził ugryzionego i najbardziej za jego dzisiejsze oczy.

Zwykle odważne i prostoduszne, teraz uciekały we wszystkie strony przed ślepiami psa. Były

czujne, fałszywe, a w ich głębi przyczaiło się coś niedobrego, jakieś obrzydlistwo, jeśli nie

zbrodnia. Pies spojrzał na niego ciężko, ponuro i odszedł w kąt.

- Zina, obroża - niegłośno powiedział Filip Filipowicz - tylko go nie zdenerwuj.

Oczy Ziny błyskawicznie stały się równie paskudne jak nadgryzionego. Podeszła do

psa i pogłaskała go jawnie fałszywie. Pies spojrzał na nią ze smutkiem i pogardą.

No cóż... jest was troje...

Jeśli zechcecie, to weźmiecie. Tylko że powinno być wam wstyd... Żebym chociaż

wiedział, co ze mną zrobicie...

Zina zdjęła obrożę, pies potrząsnął łbem i parsknął. Przed nim wyrósł nadgryziony i

mdlący, wstrętny zapach rozprzestrzeniał się wokół niego.

Tfu, paskudztwo... Dlaczego tak mnie mdli i dlaczego mi tak straszno... - pomyślał

pies i cofnął się przed ugryzionym.

- Prędzej, doktorze - niecierpliwie powiedział Filip Filipowicz.

Mocno i słodko zapachniało powietrze. Ugryziony nie spuszczając z psa łajdackich

czujnych oczu, wyciągnął zza pleców prawą rękę i szybko podsunął psu pod nos kawał

wilgotnej waty. Szarik osłupiał, leciutko zakręciło mu się w głowie, ale jeszcze zdołał

odskoczyć. Ugryziony skoczył za nim i nagle zalepił mu watą całą mordę. Psu z miejsca

zaparło oddech, ale jeszcze raz zdołał się wyrwać. Złoczyńca... - przeleciało przez głowę. - Za

co? - Jeszcze raz oblepiono watą i wtedy znienacka w środku laboratorium ukazało się

jezioro, a na nim w łódkach bardzo wesołe, pozagrobowe, niebywale różowe psy.

Pozbawione kości nogi ugięły się.

- Na stół! - wesoło runęły gdzieś słowa Filipa Filipowicza i rozpłynęły się w

pomarańczowych strugach. Przerażenie zniknęło, nastało wesele. Przez jakieś dwie sekundy

gasnący pies kochał ugryzionego. Następnie cały świat przewrócił się do góry nogami. Zdążył

jeszcze poczuć pod brzuchem chłodną, ale przyjemną dłoń. Potem - już nic.

IV

Na wąskim stole operacyjnym leżał na plecach pies Szarik, a jego głowa bezradnie

uderzała o białą ceratową poduszkę. Brzuch miał już wygolony, a teraz doktor Bormental,

sapiąc z pośpiechu, wgryzał się maszynką w sierść na łbie Szarika. Filip Filipowicz, wsparty

dłońmi o krawędź stołu, oczami lśniącymi niczym złota oprawka jego okularów obserwował

tę procedurę i mówił wzburzony:

- Najważniejszy moment, Iwanie Arnoldowiczu, będzie wtedy, kiedy dostanę się do

siodełka tureckiego. Błagam pana, niech pan mi wtedy błyskawicznie poda infundibulum i

natychmiast szyjemy. Jeżeli mi się tam zacznie krwawienie, stracimy czas i psa też stracimy.

Zresztą on i tak nie ma najmniejszych szans. - Zamilkł, zmrużył oko, zajrzał w jakby

ironicznie na wpół przymknięte oko psa i dodał: - A wie pan, żal mi go. Proszę sobie

wyobrazić, że zdążyłem się do niego przyzwyczaić.

I jednocześnie wznosił ręce, jakby błogosławił na trudną drogę nieszczęsnego psa

Szarika. Starał się, żeby nawet pyłek nie spadł na czarną gumę.

Spod wystrzyżonej sierści zabłysła biaława skóra psa. Bormental odrzucił maszynkę i

uzbroił się w brzytwę. Namydlił bezsilny łebek i zaczął golić. Pod ostrzem głośno chrzęściło,

gdzieniegdzie wystąpiła krew. Ogoliwszy głowę ugryziony przetarł ją tamponem zmoczonym

w benzynie, następnie rozciągnął goły brzuch psa i powiedział odsapując: „Gotowe”.

Zina odkręciła kran nad umywalką i Bormental rzucił się do mycia rąk. Zina polała je

spirytusem z butelki.

- Czy mogę już iść, Filipie Filipowiczu? - zapytała, bojaźliwie zezując na ogolony psi

łeb.

- Możesz.

Zina przepadła. Bormental krzątał się nadal. Lekkimi serwetkami z gazy obłożył łeb

Szarika i wtedy na poduszce ukazała się nigdy dotąd nie widziana łysa psia czaszka i

dziwaczna brodata morda.

Wtedy poruszył się kapłan. Wyprostował się, spojrzał na psi łeb i powiedział:

- No to pobłogosław nas, Panie Boże. Skalpel.

Bormental z błyszczącego stosu na stoliku wyjął maleńki, brzuchaty nożyk i podał go

kapłanowi. Następnie przyoblekł się w takie same czarne rękawiczki jak i kapłan.

- Śpi? - zapytał Filip Filipowicz.

- Śpi.

Zacisnęły się zęby Filipa Filipowicza, oczka nabrały ostrego, kłującego blasku, a

kiedy machnął nożykiem, wyrysował na brzuchu Szarika precyzyjną i długą ranę. Skóra

rozstąpiła się, we wszystkie strony trysnęła krew. Bormental rzucił się jak drapieżnik i zaczął

kawałami

gazy

uciskać

ranę

Szarika,

a

następnie

maleńkimi

szczypczykami

przypominającymi szczypce do cukru zacisnął brzegi i rana wyschła. Na czole Bormentala

wystąpiły pęcherzyki potu. Filip Filipowicz ciął ponownie i obaj zaczęli rozrywać ciało

Szarika hakami, nożycami, jakimiś klamrami. Wyskoczyły różowe i żółte tkanki, płaczące

krwawą rosą. Filip Filipowicz wiercił i ciął skalpelem, a potem krzyknął: „Nożyczki!”.

Instrument mignął w rękach ugryzionego jak w rękach magika. Filip Filipowicz

sięgnął do środka i po kilku obrotach wyrwał z ciała Szarika jego jądra z jakimiś strzępkami.

Bormental zupełnie mokry z zapału i wzburzenia podbiegł do szklanego naczynia i wyjął z

niego inne mokre i obwisłe gruczoły płciowe. W dłoniach profesora i asystenta skręciły się

skacząc krótkie wilgotne struny. Zamigotały półokrągłe igły w klemach i jądra zostały wszyte

zamiast poprzednich psich. Kapłan odsunął się od rany, dotknął jej kawałkiem gazy i wydał

komendę:

- Niech pan, doktorze, błyskawicznie szyje skórę. - A potem spojrzał na okrągły zegar

ścienny.

- Zrobiliśmy w czternaście minut - przez zaciśnięte zęby wycedził Bormental i wbił

zakrzywioną igłę w zwiotczałą skórę.

Następnie obaj zaniepokoili się jak mordercy, którym spieszno.

- Skalpel - krzyknął Filip Filipowicz.

Skalpel wskoczył mu do ręki jakby sam z siebie i wtedy twarz Filipa Filipowicza stała

się straszna. Wyszczerzył porcelanowe i złote koronki i jednym ruchem nałożył na łeb

Szarika czerwony wianek. Skórę ogoloną z włosów odrzucono jak skalp. Obnażono kości

czaszki.

Filip Filipowicz krzyknął:

- Trepan!

Bormental podał mu błyszczącą korbkę. Gryząc wargi Filip Filipowicz wetknął

wiertło i zaczął borować w czaszce Szarika maleńkie dziurki w odległości centymetra jedna

od drugiej dookoła całej czaszki. Na każdą dziurkę tracił nie więcej niż pięć sekund. Potem

zaczął piłować piłą o niesłychanym kształcie, wsuwając jej pysk w pierwszą dziurkę - tak

piłuje się drzewo na pudełeczko do robót ręcznych. Czaszka cichutko popiskiwała i trzęsła

się. Po trzech minutach pokrywa czaszki Szarika została zdjęta.

I wtedy obnażyła się kopuła mózgu - szara w niebieskawych żyłkach i czerwonych

plamach. Filip Filipowicz wgryzł się nożyczkami w opony i otworzył je. Raz trysnęła cienka

fontanna krwi i omal nie trafiła profesora w oko, skropiła biały kaptur. Bormental ze skręconą

pincetą rzucił się jak tygrys, żeby zacisnąć, i zacisnął. Z Bormentala spełzał strumieniami pot,

a jego twarz stała się mięsista i wielobarwna. Jego oczy latały od dłoni profesora do tacy z

narzędziami, stojącej na stoliku instrumentacyjnym. Filip Filipowicz zaś stał się doprawdy

przerażający. Z jego nosa wylatywało syczenie, zęby obnażyły się do samych dziąseł. Zdarł

opony z mózgu, wdarł się gdzieś bardzo głęboko, wydobywając z otwartej jamy półkule

mózgu. W tejże chwili Bormental zaczął blednąć. Objął jedną ręką pierś Szarika i ochryple

powiedział:

- Tętno gwałtownie spada...

Filip Filipowicz spojrzał na niego jak dzikie zwierzę, coś wymamrotał i wdarł się

jeszcze głębiej. Bormental z chrzęstem ułamał koniec szklanej ampułki, wyciągnął z niej

wszystko do strzykawki i podstępnie ukłuł Szarika w okolice serca.

- Wchodzę, idę do tureckiego siodła - zaryczał Filip Filipowicz i zakrwawionymi

śliskimi rękawiczkami wyjął z czaszki szarożółty mózg Szarika. Na sekundę zwrócił oczy na

mordę Szarika i Bormental natychmiast ułamał koniec drugiej ampułki z żółtym płynem,

który wciągnął do długiej strzykawki.

- W serce? – zapytał nieśmiało.

- Pan się jeszcze pyta? - wściekle zaryczał profesor. - Wszystko jedno, on już i tak

zdechł panu co najmniej pięć razy. Niech pan kłuje! Czy to do pomyślenia? - Jego twarz

wyglądała jak twarz natchnionego rozbójnika.

Doktor z rozmachu łatwo wbił igłę w serce psa.

- Żyje, ale ledwie ledwie - wyszeptał nieśmiało.

- Nie ma czasu na dyskusje, żyje czy nie żyje - wychrypiał straszny Filip Filipowicz. -

Jestem w siodle. Zdechnie tak czy inaczej... ach, ty... „Aż do najświętszych brzegów Nilu...”

Niech pan mi poda przysadkę.

Bormental podał mu szklane naczynie, w którym pływała na nitce biała grudka. Jedną

ręką (Nie ma sobie równych w Europie... jak Boga kocham! - niejasno pomyślał Bormental)

profesor wyciągnął rozhuśtaną grudkę, a drugą nożyczkami wystrzygł identyczną gdzieś tam

w głębi między rozwartymi półkulami. Tę Szarika rzucił na talerz, a nową wsunął do mózgu

razem z nitką i swoimi krótkimi palcami, które cudownym sposobem stały się nagle cienkie i

wrażliwe, zamotał ją tam bursztynową nitką. Następnie wyrzucił z mózgu jakieś rozpórki,

pincetę, schował mózg z powrotem w kościaną czaszkę, odsunął się i już spokojniej zapytał:

- Oczywiście zdechł?

- Tętno nitkowate - odpowiedział Bormental.

- Powtórzyć adrenalinę.

Profesor zasłonił mózg oponami, odpiłowaną pokrywę przyłożył na swoje miejsce,

naciągnął skalp i zaryczał:

- Niech pan szyje!

Bormental zaszył głowę w ciągu pięciu minut, łamiąc przy tym trzy igły.

I oto na poduszce pojawiła się na krwawym tle zmartwiała, zagasła morda Szarika z

okrężną raną na głowie. Wtedy też Filip Filipowicz odpadł ostatecznie niczym syty wampir,

zerwał jedną rękawiczkę, wyrzucając z niej obłok przepoconego talku, drugą rozdarł, rzucił

na podłogę i zadzwonił naciskając guzik w ścianie. W progu pojawiła się Zina, odwrócona,

żeby nie patrzeć na Szarika we krwi. Kapłan zdjął kredowymi dłońmi zakrwawiony kłabuk i

krzyknął:

- Zina, natychmiast podaj mi papierosa. Potem wanna i czysta bielizna.

Oparł podbródek o krawędź stołu, dwoma palcami uniósł prawą powiekę psa, zajrzał

w niewątpliwie umierające oko i powiedział:

- No tak, u diabła. Nie zdechł. Ale zdechnie tak czy inaczej. Ech, doktorze Bormental,

żal mi psa, był taki serdeczny, chociaż straszny chytrus.

V

Z pamiętnika doktora Bormentala

Cienki zeszyt formatu papieru listowego. Zapisany pismem doktora Bormentala. Na

pierwszych dwóch stronach jest ono bardzo staranne, wyraźne, zwarte, a na dalszych

zamaszyste, niespokojne, z mnóstwem kleksów.

22 grudnia 1924. Poniedziałek.

Historia choroby

Pies laboratoryjny mniej więcej dwuletni. Samiec. Rasa-kundel. Imię - Szarik. Sierść

rzadka, w kępkach, maść - bura podpalana. Na prawym boku blizny po całkowicie zagojonym

oparzeniu. Odżywianie przed przybyciem do profesora - złe; po tygodniowym pobycie -

wyjątkowo utuczony. Waga - 87kg (wykrzyknik). Serce, żołądek, płuca, temperatura...

23 grudnia. O godz. 8:30 wieczorem przeprowadzona została pierwsza w Europie

operacja według metodyki prof.

Preobrażeńskiego: pod narkozą (chloroform) usunięto Szarikowi jądra, a na ich

miejsce zostały przeszczepione jądra wraz z nasieniowodami i przydatkami pobrane od

dwudziestoośmioletniego mężczyzny, który zmarł 4 godziny i 4 minuty przed operacją,

przechowane w sterylnym płynie fizjologicznym według metodyki prof. Preobrażeńskiego.

Bezpośrednio po tym została usunięta przysadka (po trepanacji czaszki) i zastąpiona

ludzką, pobraną od wyż. wym. mężczyzny.

Zastosowano 87cm chloroformu, 1 iniekcję kamfory, dwie iniekcje adrenaliny

dosercowo.

Cel operacji: eksperyment prof. Preobrażeńskiego polegający na jednoczesnym

przeszczepieniu przysadki i jąder w celu wyjaśnienia problemu przyrastania przysadki oraz jej

wpływu na odmładzanie ludzkiego organizmu.

Operował prof. Filip Filipowicz Preobrażeński.

Asystował dr Iwan Arnoldowicz Bormental.

Noc po operacji: powtarzające się niebezpieczne zanikanie tętna. Oczekiwanie za

zejście. Olbrzymie dawki kamfory wg metodyki Preobrażeńskiego.

24 grudnia, rano. Poprawa.

Oddech dwukrotnie przyspieszony. Tętno ledwie wyczuwalne, temperatura 42 stopnie.

Kamfora, kofeina podskórnie.

25 grudnia. Ponownie pogorszenie. Tętno ledwie wyczuwalne, kończyny zimne,

źrenice nie reagują. Adrenalina dosercowo, kamfora wg Preobrażeńskiego, dożylnie płyn

fizjologiczny.

26 grudnia. Nieznaczna poprawa. Tętno 180, oddech 92, temperatura 41. Kamfora,

odżywcze lewatywy.

27 grudnia. Puls 152, oddech 50, temperatura 39,8, źrenice reagują, kamfora

podskórnie.

28 grudnia. Znaczna poprawa. W południe znienacka zlewne poty, temperatura 37.

Rany pooperacyjne bez zmian. Opatrunek. Pojawia się apetyt.

Odżywianie płynne.

29 grudnia. Stwierdzone nagłe wypadanie sierści na czole i bokach tułowia. Wezwani

na konsylium - profesor katedry chorób skórnych Wasilij Wasilewicz Bundariow i dyrektor

moskiewskiego wzorcowego instytutu weterynaryjnego. Uznali, że przypadek nie jest opisany

w literaturze. Diagnoza pozostała nie ustalona. Temperatura normalna.

Notatka ołówkiem:

Wieczorem pojawiło się pierwsze szczeknięcie (godz. 8:15). Zwraca uwagę

gwałtowna zmiana tembru i obniżenie tonacji. Szczekanie zamiast wyrazów „hau-hau” brzmi

„a-o”, swoją barwą bardzo niewyraźnie przypomina jęk.

30 grudnia. Wypadanie sierści przybrało charakter ogólnego wyłysienia. Ważenie dało

nieoczekiwany rezultat: waga 307kg na skutek wzrostu (wydłużenia) kości. Pies nadal leży.

31 grudnia. Apetyt kolosalny.

Kleks. Za kleksem pospiesznie zanotowano:

O godz. 12 min. 12 po południu pies wyraźnie wyszczekał A-B-yr.

Przerwa w notatkach, dalej zaś najwidoczniej przez pomyłkę w pośpiechu napisano:

1 grudnia (przekreślone, poprawione) 1 stycznia 1925. Rano sfotografowaliśmy go. Ze

szczęścia szczeka „Abyr”, powtarzając to słowo głośno i jakby radośnie. O 3:00 po południu

(dużymi literami) roześmiał się, wywołując omdlenie pokojówki Ziny. Wieczorem powtórzył

osiem razy z rzędu: „Abyrtnec”.

Ukośnymi literami ołówkiem - profesor rozszyfrował słowo „Abyrtnec”, znaczy ono

„Centryba”... Coś potwor...

Do zeszytu włożono kartkę.

Nauka rosyjska omal nie poniosła ciężkiej straty.

Historia choroby profesora Filipa Preobrażeńskiego.

O godz. 1:13 - głębokie omdlenie. Prof. Preobrażeński padając uderzył głową o

poprzeczkę krzesła. Tinctura Valeriana.

W obecności mojej i Ziny pies (o ile oczywiście można go nazwać psem) zwymyślał

profesora Preobrażeńskiego najgorszymi słowami.

Przerwa w notatkach.

6 stycznia (Na zmianę ołówkiem i fioletowym atramentem).

Dzisiaj, po tym, kiedy odpadł mu ogon, powiedział najzupełniej wyraźnie słowo

„knajpa”. Pracuje fonograf. Diabli wiedzą, co to takiego.

Nie wiem, co o tym myśleć.

Profesor przestał przyjmować pacjentów. Od godziny 5:00 z laboratorium, w którym

spaceruje to stworzenie, wyraźnie słychać wulgarne przekleństwa i słowa „jeszcze raz

podwójne”.

7 stycznia. Wymawia bardzo wiele słów: „drynda”, „miejsc brak”, „gazeta

wieczorna”, „najlepszy prezent dla dziecka” i wszystkie przekleństwa, jakie w ogóle istnieją

w rosyjskim leksykonie.

Wygląda dziwnie. Sierść została mu tylko na głowie, podbródku i piersiach. W

pozostałych miejscach jest łysy i obciągnięty zwiotczałą skórą. Organy płciowe stają się

męskie.

Głowa znacznie powiększona. Czoło niskie, ustawione pod kątem.

Jak Boga kocham, chyba zwariuję.

Filip Filipowicz ciągle jeszcze czuje się nie najlepiej. Obserwację prowadzę

przeważnie ja (fonograf, fotografie).

Po mieście rozpełzły się plotki.

Skutki nieobliczalne. Dzisiaj w dzień cała ulica była zatłoczona jakimiś nierobami i

staruchami. Gapie jeszcze do tej pory stoją pod oknami. W porannych gazetach pojawiła się

zdumiewająca informacja: „Plotki o Marsjaninie w Zaułku Obuchowa są niczym nie

uzasadnione. Roznoszą je przekupnie z Sucharowki i będą surowo karani”. Jaki, u diabła,

Marsjanin? Przecież to koszmar.

Jeszcze lepiej napisali w „Wieczornej”, że mianowicie urodziło się dziecko, które gra

na skrzypcach. Obok rysunek: skrzypce i moja fotografia z podpisem: „Prof. Preobrażeński,

który zrobił matce cesarskie cięcie”. To coś niewyobrażalnego... On wymawia nowe słowo:

„milicjant”.

Okazuje się, że Daria Pietrowna była we mnie zakochana i gwizdnęła zdjęcie z

albumu Filipa Filipowicza. Kiedy przepędziłem reporterów, jeden z nich jednak wkręcił się

do kuchni itd.

Co się dzieje w godzinach przyjęć! Dzisiaj były 82 dzwonki. Telefon jest wyłączony.

Bezdzietne kobiety zwariowały i pchają się...

Komitet domowy w pełnym składzie ze Szwonderem na czele. Po co - sami nie

wiedzą.

8 stycznia. Późnym wieczorem postawiliśmy diagnozę. Filip Filipowicz, jako

prawdziwy uczony, przyznał się do omyłki - zmiana przysadki powoduje nie odmłodzenie, a

całkowite uczłowieczenie organizmu (podkreślone trzy razy). Ale nie pomniejsza to jednak

znaczenia jego niebywałego, wstrząsającego odkrycia.

Tamten dzisiaj po raz pierwszy przespacerował się po mieszkaniu. W korytarzu pękał

ze śmiechu patrząc na żarówkę. Następnie w towarzystwie Filipa Filipowicza i moim udał się

do gabinetu. Dobrze się trzyma na tylnych łapach (przekreślone)... na nogach i sprawia

wrażenie małego i kiepsko zbudowanego mężczyzny.

Śmiał się również w gabinecie. Uśmiech ma nieprzyjemny i jakby sztuczny. Następnie

podrapał się w kark, rozejrzał i zapisałem nowe wyraźnie wypowiedziane słowo, „Burżuje”.

Klął. Klnie metodycznie, bez najmniejszej przerwy i niewątpliwie absolutnie bezmyślnie.

Przekleństwa mają trochę fonograficzny charakter - jakby to stworzenie słyszało

gdzieś dawno temu nieprzyzwoite słowa, które podświadomie automatycznie zarejestrowało

w swoim mózgu, a teraz wypluwa je na pęczki. Niech mnie diabli wezmą, a zresztą nie jestem

psychiatrą.

Na Filipie Filipowiczu te przekleństwa wywierają zdumiewająco przygnębiające

wrażenie. Bywają chwile, kiedy przestaje być opanowanym, chłodnym obserwatorem nowych

zjawisk i jakby traci cierpliwość. I na przykład w czasie tego pomstowania nagle wykrzyknął

nerwowo: „Przestań!”

Efekt był równy zeru.

Po przechadzce do gabinetu wspólnym wysiłkiem umieściliśmy Szarika w

laboratorium.

A następnie odbyliśmy z Filipem Filipowiczem naradę. Muszę przyznać, że po raz

pierwszy widziałem, jak ten pewny siebie i zdumiewająco mądry człowiek nie wiedział, co

począć. Swoim zwyczajem nucąc zapytał: „No i co my teraz zrobimy?” I sam sobie

odpowiedział, dosłownie tak:

„Moskonfekcja, tak... od Sewilli do Grenady. Moskonfekcja, drogi doktorze... „ Nic

nie zrozumiałem. Profesor wyjaśnił:

„Bardzo pana proszę, Iwanie Arnoldowiczu, aby pan kupił psu bieliznę, spodnie i

marynarkę”.

9 stycznia. Leksykon wzbogaca się co pięć minut (przeciętnie) o nowe słowo; od

dzisiejszego rana mówi też zdaniami. Wygląda na to, że zamrożone w świadomości

odmarzają i wychodzą. Od wczorajszego wieczora fonograf nagrał: „nie pchać się”, „drań”,

„nie czepiać się tramwaju”, „ja ci pokażę”, „uznanie Ameryki”, „prymus”.

10 stycznia. Odbyło się ubieranie. Podkoszulek pozwolił sobie włożyć bardzo chętnie,

nawet wesoło chichotał. Na kalesony nie zgodził się, wyrażając protest ochrypłymi

wrzaskami: „Do kolejki, sucze dzieci, do kolejki!” Został ubrany. Skarpetki są za duże.

W zeszycie jakieś schematyczne rysunki według wszelkich oznak ukazujące

przekształcanie się psiej nogi w ludzką.

Wydłuża się tylna część szkieletu stopy (planta). Wydłużają się palce. Pazury.

Powtórna systematyczna nauka używania toalety. Służba straszliwie przygnębiona.

Ale należy podkreślić, że stworzenie jest pojętne. Robi znaczne postępy.

11 stycznia. Już całkowicie pogodził się ze spodniami. Wypowiedział długie, wesołe

zdanie: „Daj papierosa ze swej łaski, bo masz dziś spodnie w szerokie paski”.

Sierść na głowie - słaba, jedwabista. Łatwo pomylić z włosami. Ale na ciemieniu

nadal jakby podpalany. Dzisiaj wylazła resztka puchu z ucha. Apetyt kolosalny. Pasjami żre

śledzie.

O godzinie piątej po południu wydarzenie - po raz pierwszy słowa, które

wypowiedziało stworzenie, nie były oderwane od otaczających zjawisk, lecz stały się reakcją

na nie. A mianowicie - kiedy profesor rozkazał mu:

„Nie rzucaj resztek na podłogę”, niespodziewanie odpowiedziało:

„Odwal się, gnido”.

Filip Filipowicz był wstrząśnięty, potem opanował się i powiedział: „Jeśli jeszcze raz

pozwolisz sobie nawymyślać mnie albo doktorowi, to oberwiesz”.

W tym momencie fotografowałem Szarika. Ręczę, że zrozumiał słowa profesora.

Ponury cień legł na jego twarz. Popatrzył spode łba, dosyć niechętnie, ale ucichł.

Hurra, rozumie!

12 lutego. Wkłada ręce do kieszeni spodni. Oduczamy od przeklinania. Gwizdał:

„Ech, jabłoczko”. Podtrzymuje rozmowę.

Nie mogę się powstrzymać od paru hipotez, niech chwilowo diabli wezmą

odmładzanie. Co innego jest nieporównywalnie ważniejsze - niebywały eksperyment

profesora

Preobrażeńskiego odsłonił jedną z tajemnic ludzkiego mózgu. Od tej chwili

zagadkowa funkcja przysadki - gruczołu dokrewnego umieszczonego w mózgu - została

wyjaśniona. Przysadka określa ludzką osobowość. Jej hormony można uznać za

najważniejsze w organizmie - to hormony osobowości. Nowa dziedzina nauki - bez retorty

Fausta stworzono homunkulusa. Skalpel chirurga powołał do życia nową jednostkę ludzką.

Profesor Preobrażeński jest kreatorem. Kleks.

Zresztą, zboczyłem z tematu... A więc Szarik podtrzymuje rozmowę. Według moich

przypuszczeń sprawa wygląda następująco: wszczepiona przysadka zaktywizowała ośrodek

mowy w psim mózgu i popłynął potok słów. Moim zdaniem mamy do czynienia z

rozwijającym się ożywionym mózgiem, a nie z mózgiem stworzonym od nowa. Cóż za

cudowne potwierdzenie teorii ewolucji! O wy, wspaniałe szczeble ewolucji, od psa do

chemika Mendelejewa! Jeszcze jedna moja hipoteza - mózg Szarika w okresie jego psiego

życia zgromadził nieprzebrane mnóstwo pojęć. Wszystkie słowa, których zaczął używać w

pierwszej kolejności - słowa ulicy - słyszał je i zachował w swoim mózgu. Teraz, idąc ulicą, z

ukrytym przerażeniem patrzę na napotkane psy. Jeden Bóg wie, co kryje się w ich mózgach.

Szarik czyta. Czytał (trzy wykrzykniki). To ja się tego domyśliłem. Po „Centrorybie”.

Że czytał od końca. I nawet znam rozwiązanie tej zagadki - tkwi ono w specyfice nerwów

wzrokowych psa.

Co się w Moskwie wyrabia, tego ludzki rozum nie ogarnie. Siedmiu handlarzy z

Sucharowki już siedzi za rozpowszechnianie plotek o końcu świata spowodowanym przez

bolszewików.

Opowiadała o tym Daria Pietrowna i nawet wymieniła dokładną datę - 28 listopada

1925 roku, w dzień świętego Stefana Męczennika ziemia zderzy się z osią niebios... Jacyś

szarlatani wygłaszają już odczyty. Takie pandemonium wynikło z tej przysadki, że choć

zwiewaj, gdzie pieprz rośnie. Przeniosłem się do Preobrażeńskiego na jego prośbę i sypiam w

poczekalni razem z Szarikiem. Rolę poczekalni pełni teraz laboratorium. Szwonder miał

jednak rację. Komitet domowy triumfuje. W szafach nie ma ani jednej szyby, ponieważ

skakał. Z trudem oduczyliśmy.

Z Filipem dzieje się coś dziwnego. Kiedy mu opowiedziałem o swoich hipotezach -

mam nadzieję, że rozwój psychiczny Szarika osiągnie bardzo wysoki poziom - chrząknął i

zapytał:

„Tak pan myśli?” Ton był złowieszczy. Czyżbym się mylił? Stary coś wymyślił... W

czasie kiedy prowadzę historię choroby, Filip Filipowicz siedzi nad historią człowieka, od

którego wzięliśmy przysadkę.

Kartka włożona do zeszytu.

Klim Grigoriewicz Czugunkin, lat 25, kawaler. Bezpartyjny, sympatyk. Trzykrotnie

sądzony i uniewinniony. Pierwszy raz z powodu braku dostatecznych dowodów, drugi raz

uratowało go pochodzenie społeczne, trzeci raz wyrok 15 lat katorgi z zawieszeniem.

Kradzieże. Zawód - gra po knajpach na bałałajce.

Wyjątkowo niskiego wzrostu, źle zbudowany. Wątroba powiększona (alkohol).

Przyczyna śmierci - cios nożem w serce w knajpie („Sygnał Stop”) na Rogatce

Preobrażeńskiej.

Stary bez chwili przerwy siedzi nad historią choroby Klima. O co chodzi - nie

rozumiem. Coś mruczał, że trzeba było dokładnie obejrzeć w prosektorium całe zwłoki

Czugunkina. Nie rozumiem, o co chodzi. A bo to nie wszystko jedno, czyja przysadka?

17 stycznia. Kilka dni nie notowałem - chorowałem na influenzę. W tym czasie

ostatecznie ukształtował się wygląd zewnętrzny:

a) budowa ciała dokładnie jak u człowieka,

b) waga około trzech pudów,

c) maleńkiego wzrostu,

d) głowa malutka,

e) zaczął palić,

f) je ludzkie jedzenie,

g) sam się ubiera,

h) rozmawia bez żadnych trudności.

A to ci przysadka (kleks).

Nna tym kończę historię choroby. Przed nami nowy organizm - obserwację musimy

prowadzić od początku.

Załączniki: stenogramy rozmów, nagrania na płytach, otografie.

Podpis: asystent profesora

Filipa Filipowicza Preobrażeńskiego

doktor Borental

VI

Był zimowy wieczór. Koniec stycznia. Pora przedobiednia, przed przyjmowaniem

pacjentów. Na framudze drzwi do poczekalni wisiała biała kartka papieru, na której ręką

Filipa Filipowicza było napisane:

Zabraniam jedzenia pestek słonecznikowych w mieszkaniu.

F. Preobrażeński i niebieskim ołówkiem, wielkimi jak ciastka literami, ręką

Bormentala:

Gra na instrumentach muzycznych od 5:00 po południu do 7:00 rano jest zabroniona.

Następnie ręką Ziny:

Kiedy pan wróci, proszę powiedzieć Filipowi Filipowiczowi: Ja nie wiem, dokąd on

poszedł. Fiodor mówił, że ze Szwonderem.

Ręką Preobrażeńskiego:

Mam sto lat czekać na szklarza?

Ręką Darii Pietrowny

(drukowanymi literami):

Zina poszła do sklepu, powiedziała, że przyprowadzi.

W jadalni było już zupełnie wieczornie, dzięki lampie pod jedwabnym abażurem.

Światło z kredensu było przepołowione, lustrzane szybki zaklejone ukośnie na krzyż od

jednej fasetki do drugiej. Pochylony nad stołem Filip Filipowicz zagłębił się w rozłożonych

ogromnych płachtach gazety. Błyskawice bruździły jego twarz, a przez zęby wyskakiwały

urywane, gruchające krótkie słowa. Filip Filipowicz czytał notatkę.

„Nie ma żadnych wątpliwości, że jest to z nieprawego łoża (jak mawiano w zgniłym

burżuazyjnym społeczeństwie) zrodzony jego syn. Oto jak zabawia się nasza pseudonaukowa

burżuazja. Siedem pokoi każdy potrafi zajmować do czasu, kiedy lśniący miecz

praworządności nie błysnął nad nim czerwonym płomieniem.

Szw...r”

Bardzo uporczywie, wprawnie, zawadiacko ktoś grał na bałałajce za dwoma ścianami

i dźwięki zręcznej wariacji na temat „Świeci miesiąc” zbełtały się w głowie Filipa

Filipowicza ze słowami notatki w nienawistną kaszę. Kiedy doczytał, splunął sucho przez

lewe ramię i machinalnie zanucił przez zęby:

-„ Świeeci miesiąc... świeeci miesiąc... świeeci miesiąc...” Tfu, przyczepiła się

przeklęta melodia!

Zadzwonił. Twarz Ziny wysunęła się spomiędzy fałd portiery.

- Powiedz mu, że jest już piąta godzina, niech przestanie, i proszę, zawołaj go tutaj.

Filip Filipowicz siedział w fotelu za biurkiem. Między palcami lewej dłoni sterczał

brązowy niedopałek cygara. Pod portierami, oparty o framugę stał założywszy nogę na nogę

mężczyzna maleńkiego wzrostu o nieprzyjemnej aparycji. Twarde włosy na jego głowie rosły

kępkami jak krzaki na wykarczowanym polu, a twarz pokrywał nie zgolony puszek. Czoło

było zdumiewająco wąskie. Nieomal bezpośrednio nad szeroko rozrzuconymi pędzelkami

brwi zaczynała się gęsta szczotka uwłosienia.

Marynarka rozerwana pod lewą pachą była cała w słomie, pasiaste spodnie na prawym

kolanie podarte, a na lewym upaćkane liliową farbą. Na szyi mężczyzny wisiał jadowicie

niebieski krawat ze szpilką z fałszywym rubinem. Kolor krawata był tak agresywny, że

chwilami, zamykając umęczone oczy, Filip Filipowicz w całkowitej ciemności to na suficie,

to na ścianie widział płonącą pochodnię w błękitnej koronie. A kiedy podnosił powieki, ślepł

ponownie, ponieważ z podłogi rozbryzgując półkręgi światła atakowały oczy lakierowane

sztyblety i białe getry.

Jak w kaloszach - z nieprzyjemnym uczuciem pomyślał Filip Filipowicz, westchnął,

zasapał się i zajął się zgasłym cygarem. Człowiek pod drzwiami mętnawymi oczami

spoglądał na profesora i palił papierosa brudząc gors popiołem.

Zegar na ścianie obok drewnianego jarząbka wydzwonił pięć razy. Jeszcze coś

pojękiwało w środku, kiedy Filip Filipowicz przystąpił do rozmowy.

- Zdaje się, że już dwukrotnie prosiłem, żeby nie spać na piecu, tym bardziej w ciągu

dnia?

Człowiek zakaszlał ochryple, jakby się udławił kością, i odpowiedział:

- W kuchni jest lepsze powietrze.

Głos miał niezwykły, stłumiony, a zarazem rozgłośny niczym z beczułki.

Filip Filipowicz pokręcił głową i zapytał:

- Skąd się wzięło to paskudztwo? Mówię o krawacie.

Człowieczek śledząc wzrokiem palec spojrzał bokiem poprzez odstającą wargę i

miłośnie popatrzył na krawat.

- Dlaczego paskudztwo? - zapytał. - Elegancki krawat. Daria Pietrowna podarowała.

- Daria Pietrowna podarowała ci obrzydliwość w rodzaju tych butów. Co to za

błyszczący idiotyzm? Skąd? O co prosiłem? Żeby kupić przy-zwo-i-te trzewiki, a co to jest?

Czyżby doktor Bormental wybrał właśnie takie?

- A to ja mu kazałem, żeby były lakierki. Co to, ja jestem gorszy od innych? Niech pan

pójdzie na Kuźniecki, wszyscy w lakierkach.

Filip Filipowicz pokręcił głową i powiedział z naciskiem:

- Koniec ze spaniem na piecu.

Jasne? Co za bezczelność!

Przecież przeszkadzasz tam.

Kobietom.

Twarz mężczyzny pociemniała, wargi odęły się.

- E tam, kobiety. Nie wiesz czasem, wielmożne panie. Zwyczajne garkotłuki, a robią z

siebie bógwico. A wszystko ta Zinka, skarżypyta.

- Żebyś nie śmiał na Zinę mówić Zinka! Jasne?

Milczenie.

- Pytam, czy to jasne?

- Jasne.

- Zdjąć z szyi to obrzydlistwo. Niech pan... ty popatrz na siebie w lustrze i przyjrzyj

się, jak wyglądasz. Podwórkowy komediant. Nie rzucać na podłogę niedopałków, setki razy

prosiłem. I żebym więcej nie słyszał w mieszkaniu ani jednego nieprzyzwoitego słowa! Nie

pluć! Tam stoi spluwaczka. W pisuarze zachowywać się odpowiednio. Zaprzestać wszelkich

rozmów z Ziną. Skarżyła się, że czatujesz na nią po ciemku. Zapamiętaj to sobie! Kto

odpowiedział pacjentowi „cholera go wie”? Nie jesteś w szynku, zrozumiano?

- Chyba tata za bardzo mnie sztorcuje - nagle płaczliwie powiedział mężczyzna.

Filip Filipowicz poczerwieniał, okulary błysnęły.

- Kto tu jest twoim tatą? Co to za poufałość? Żebym więcej tego słowa nie słyszał!

Zwracać się jak należy: Filipie Filipowiczu!

Na twarzy mężczyzny rozgorzała zuchwałość.

- Co pan tak ciągle... To nie pluć. To nie palić. Tam nie chodzić... Co to ma być?

Całkiem jak w tramwaju. Czego pan mi żyć nie daje?! A jak o „tatę” chodzi, nie ma się co

obrażać. Czy ja prosiłem, żeby mnie operować? - Mężczyzna zaszczekał z oburzeniem. -

Ładna historia! Złapał stworzenie boskie, pokroił nożem głowę, a teraz się mnie wypiera. A ja

może w ogóle nie dawałem zgody na żadną operację. Także samo (mężczyzna wzniósł oczy

do sufitu, jakby przypominając sobie sformułowanie), także samo jak moi krewniacy. Ja,

może nawet mam prawo zaskarżyć do sądu.

Oczy Filipa Filipowicza zrobiły się kompletnie okrągłe, cygaro wypadło z ręki. Ale

typek - przeleciało mu przez głowę.

- Raczysz być niezadowolony, że zostałeś przeistoczony w człowieka? - zapytał

mrużąc oczy. - Być może wolisz znowu biegać po śmietnikach? Zamarzać w bramach? No

cóż, gdybym tylko wiedział...

- A co mi pan tak bez przerwy wypomina? Śmietniki i śmietniki. Miałem swój

kawałek chleba? Miałem. A gdybym tak umarł pod nożem? Co na to powiecie, towarzyszu?

- Filipie Filipowiczu! - z irytacją krzyknął Filip Filipowicz. - Nie jestem dla ciebie

żadnym towarzyszem! To przerażające!

Koszmarny koszmar - pomyślał.

- No chyba, a jak inaczej... - ironicznie powiedział człowiek i zwycięsko wystawił

nogę do przodu. - To się rozumie. Jacy my tam dla pana towarzysze! Gdzie tam nam. Nie

uczyliśmy się na uniwersytetach, w mieszkaniach po piętnaście pokoi z łazienką też nie

mieszkaliśmy. Tylko że teraz pora by z tym skończyć. W teraźniejszym czasie każdy ma

swoje prawo...

Filip Filipowicz blednąc słuchał dywagacji mężczyzny. Ten przerwał mowę i

demonstracyjnie ruszył do popielniczki ze zżutym papierosem w ręku. Poruszał się trochę jak

kaczka. Długo rozgniatał niedopałek w popielniczce muszli z miną jasno wyrażającą: „Masz!

Masz!” Zgasiwszy papierosa, nagle kłapnął zębami i wsadził nos pod pachę.

- Palcami łapać pchły!

Palcami! - krzyknął z furią Filip Filipowicz. - Nie rozumiem, skąd ty je bierzesz?

- Znów się coś nie podoba, hoduję je czy co? - obraził się mężczyzna. - Widocznie

pchły mnie lubią. - Pogrzebał palcami pod podkładką rękawa i puścił w powietrze kłak

lekkiej, rudej waty.

Filip Filipowicz wzniósł wzrok ku girlandom na suficie i zabębnił palcami po stole.

Mężczyzna po zamordowaniu pchły odszedł i siadł na krześle, ręce przy tym rozwiesił wzdłuż

klap marynarki, a dłonie opuścił. Jego oczy zezowały na klepki parkietu. Filip Filipowicz

spojrzał tam, gdzie kładł się ostry odblask na tępych noskach lakierków, zmrużył oczy i

zapytał:

- O jakiej sprawie chciałeś mnie zawiadomić?

- Jaka tam sprawa! Bardzo prosta sprawa. Potrzebny mi jest, Filipie Filipowiczu,

dokument.

Filipa Filipowicza jakby trochę skręciło.

- Hm... Do diabła! Dokument!

Rzeczywiście... Hm... a być może jakoś można... - Jego głos brzmiał niepewnie i

smętnie.

- Za pozwoleniem - z pewnością siebie odpowiedział mężczyzna - jakże to tak, bez

dokumentu? Bez tego ani rusz, bardzo przepraszam. Sam pan wie, że człowiekowi bez

dokumentów jest surowo zabronione w ogóle istnieć. Po pierwsze, komitet domowy...

- Co ma do tego komitet domowy?

- Jak to, co ma? Spotykam ich, ciągle pytają, a kiedy ty, wielce szanowny obywatelu,

wreszcie się zameldujesz?

- O mój ty Boże - z rozpaczą zawołał Filip Filipowicz. - Spotykają, pytają się...

Wyobrażam sobie, co im opowiadasz. Przecież zabroniłem ci łazić po schodach.

- A bo to ja jestem katorżnik, czy co? - zdziwił się człowiek i przekonanie o własnej

słuszności rozgorzało nawet w jego rubinie.

- Co to znaczy „łazić”? Dosyć przykre są pańskie słowa. Chodzę jak wszyscy ludzie.

I przy tym zastukał lakierowanymi butami po parkiecie.

Filip Filipowicz zamilkł, spojrzenie jego uciekło w bok. Jednak muszę się hamować -

pomyślał. Podszedł do kredensu i duszkiem wypił szklankę wody.

- Wyśmienicie - powiedział trochę spokojniej. - Nie chodzi o słowa. A więc, co mówi

twój przeuroczy komitet?

- A co ma mówić... I w ogóle bez racji wymyśla mu pan od przeuroczych. Komitet

broni interesów.

- Poinformuj mnie łaskawie, czyich interesów?

- Wiadomo czyich, pracującego elementu.

Filip Filipowicz wybałuszył oczy.

- Ty jesteś pracujący?

Dlaczego?

- Bo nie jestem nepman. Chyba jasne.

- No dobrze. Więc czego chce komitet w twoim rewolucyjnym interesie?

- Wiadomo czego, chce mnie zameldować. Mówią, kto to widział, żeby człowiek

mieszkał w Moskwie nie zameldowany. To raz. Ale najważniejsze, to książeczka wojskowa.

Nie życzę sobie być dezerterem. No i jeszcze tego... związek zawodowy, giełda pracy...

- Chciałbym wiedzieć, na podstawie czego mam cię zameldować? Tego obrusa czy

mojego dowodu osobistego? Przecież trzeba chociaż trochę liczyć się z sytuacją. Nie

zapominaj, że jesteś... E... hm... że tak powiem, istotą niespodziewanie stworzoną w

laboratorium - mówił z coraz mniejszym przekonaniem Filip Filipowicz.

Mężczyzna milczał zwycięsko.

- Wyśmienicie. Co koniec końców jest potrzebne, żeby cię zameldować i w ogóle

zrobić wszystko zgodnie z planami tego twojego komitetu domowego? Przecież nie masz ani

imienia, ani nazwiska.

- Tu jest pan niesprawiedliwy.

Imię mogę sobie zupełnie spokojnie wybrać. Wydrukuję w gazecie i spokój.

- Więc jak się chcesz nazywać?

Mężczyzna poprawił krawat i odpowiedział:

- Poligraf Poligrafowicz.

- Nie udawaj głupiego - ponuro powiedział Filip Filipowicz - to poważna rozmowa.

Jadowity uśmieszek wykrzywił wąsiki mężczyzny.

- Ja tu czegoś nie rozumiem - powiedział wesoło i sensownie.

- Mnie kląć nie wolno. Pluć nie wolno. A od pana słyszę bez przerwy „głupi” albo

„dureń”. Widać tylko profesorom wolno przeklinać w Eresefeser.

Filipowi Filipowiczowi krew uderzyła do głowy i kiedy napełniał szklankę, rozbił ją.

Napił się z następnej i pomyślał: Jeszcze chwila, a on zacznie mnie pouczać i będzie miał

absolutną rację. Nie potrafię trzymać się w garści.

- Prze-epra-szam. Mam rozstrojone nerwy. To imię wydało mi się dziwne. Chciałbym

wiedzieć, gdzieś ty je wygrzebał?

- Komitet domowy poradził.

Szukaliśmy w kalendarzu. Które ci się podobają, pytają? No to wybrałem.

- W żadnym kalendarzu czegoś takiego być nie może.

- Dosyć dziwne - uśmiechnął się mężczyzna - kiedy on wisi w pańskim laboratorium.

Nie wstając Filip Filipowicz przygniótł guziczek w tapecie i na dzwonek pojawiła się

Zina.

- Kalendarz z laboratorium.

Chwilę trwała cisza. Kiedy Zina wróciła z kalendarzem, Filip Filipowicz zapytał:

- Gdzie?

- Imieniny czwartego marca.

- Pokaż... Hm... Do diabła...

Wrzuć to do pieca, Zina, natychmiast.

Zina z przerażeniem wytrzeszczając oczy odeszła z kalendarzem, a mężczyzna z

wyrzutem pokręcił głową.

- Bądź łaskaw podać nazwisko.

- Zgadzam się na rodowe nazwisko.

- Co? Rodowe? A konkretnie?

- Szarikow.

* * *

W gabinecie przed biurkiem stał przewodniczący komitetu Szwonder w skórzanej

kurtce. Doktor Bormental siedział w fotelu. I na zaczerwienionych od mrozu policzkach

doktora (właśnie przed chwilą wrócił) malowało się identyczne zakłopotanie jak i na twarzy

siedzącego obok Filipa Filipowicza.

- Więc jak mam pisać? - zapytał niecierpliwie.

- No cóż - powiedział Szwonder - sprawa nie jest skomplikowana.

Niech pan napisze zaświadczenie, obywatelu profesorze. Że tak i tak, okaziciel

niniejszego to jest rzeczywiście Szarikow Poligraf Poligrafowicz, zaistniały w pańskim

mieszkaniu.

Oszołomiony Bormental poruszył się w fotelu. Filipowi Filipowiczowi podskoczył

wąs.

- Hm... u diabła! Nic głupszego nie można sobie wyobrazić. Wcale nie zaistniał, a po

prostu... jednym słowem...

- To już pańska sprawa - spokojnie i ze złośliwą satysfakcją powiedział Szwonder.

- Zaistniał czy też nie...

Globalnie i w szczególności, to przecież właśnie pan przeprowadzał doświadczenie,

profesorze! No i stworzył pan obywatela Szarikowa.

- Bardzo proste - zaszczekał Szarikow od szafy bibliotecznej. Wpatrywał się w krawat

odzwierciedlony w lustrzanej otchłani.

- Bardzo bym prosił - odgryzł się Filip Filipowicz - o nie wtrącanie się do rozmowy. I

niesłusznie mówisz, że to proste. To nawet bardzo nieproste.

- Jak to, mam się nie wtrącać - zaburczał obrażony Szarikow.

Szwonder niezwłocznie go poparł.

- Przepraszam, profesorze, obywatel Szarikow ma najzupełniejszą rację. To jego

prawo uczestniczyć w dyskusji o jego własnym losie, w szczególności wtedy, kiedy sprawa

dotyczy dokumentów. Dokumenty to najważniejsza rzecz na świecie.

W tym momencie ogłuszające dzwonienie za uchem przerwało rozmowę. Filip

Filipowicz powiedział do słuchawki „Tak”... poczerwieniał i wrzasnął:

- Proszę nie zawracać mi głowy głupstwami. A co to pana obchodzi? - Z całej mocy

rzucił słuchawkę na widełki.

Niebiańska radość spłynęła na oblicze Szwondera.

Filip Filipowicz purpurowiejąc krzyknął:

- Jednym słowem kończmy to wszystko.

Wyrwał kartkę z notesu, wypisał kilka słów, a następnie z irytacją przeczytał na głos:

- „Niniejszym stwierdzam...”

Diabli wiedzą, co to takiego... Hm... „Okaziciel poniższego jest człowiekiem

otrzymanym metodą laboratoryjnego doświadczenia w rezultacie operacji przeprowadzonej

na mózgu i wymaga dokumentów.” Do diabła! Ja w ogóle jestem przeciwny, żeby otrzymał te

idiotyczne dokumenty. „Podpis: profesor Preobrażeński.”

- To dosyć dziwne, profesorze - obraził się Szwonder. - Jak to, mówi pan o

dokumentach „idiotyczne”? Ja nie mogę dopuścić, żeby w domu przebywał nie

udokumentowany lokator, i do tego nie wciągnięty do wojskowej ewidencji przez milicję. A

jeśli nagle wybuchnie wojna z imperialistycznym drapieżcą?

- Ja tam nigdzie wojować nie pójdę! - nagle ponuro szczeknął Szarikow od szafy.

Szwonder osłupiał, ale szybko oprzytomniał i grzecznie przywołał Szarikowa do

porządku.

- Wy, obywatelu Szarikow, wypowiadacie się w sposób wyjątkowo nie

uświadomiony. Bezwarunkowo musicie wciągnąć się do wojskowej ewidencji.

- Do ewidencji się wciągnę, ale żeby walczyć, figa z makiem - nieprzyjaźnie

odpowiedział Szarikow poprawiając krawat.

Teraz z kolei zmieszał się Szwonder. Preobrażeński wymienił złośliwe i smętne

spojrzenie z Bormentalem: „No, proszę - oto jego moralność”. Bormental znacząco pokiwał

głową.

- Jestem ciężko ranny po operacji - posępnie zawył Szarikow. - Widzisz, jak mnie

urządzili. - Pokazał na głowę. Wzdłuż czoła ciągnęła się świeża blizna pooperacyjna.

- Jesteście indywidualistą anarchistą? - zapytał Szwonder wysoko unosząc brwi.

- Mnie się należy biały bilet - odparł na to Szarikow.

- No dobrze, to na razie nieważne - odpowiedział zdumiony Szwonder - teraz chodzi o

to, że zaświadczenie profesora wyślemy na milicję i wtedy wydadzą nam dokument.

- Ale, ale, e... - znienacka przerwał mu Filip Filipowicz, najwidoczniej dręczony jakąś

myślą - czy nie macie w waszym domu wolnego pokoju? Jestem skłonny go kupić.

Żółte iskry pojawiły się w piwnych oczach Szwondera.

- Nie, profesorze, ku mojemu ogromnemu żalowi nie mamy. I nie przewidujemy,

żebyśmy mieli.

Filip Filipowicz zacisnął wargi i nic nie powiedział. Znowu jak szalony zagrzmiał

telefon. Filip Filipowicz nie pytając o nic w milczeniu zrzucił słuchawkę z widełek tak, że

najpierw przez chwilę się kręciła, a potem zawisła na niebieskim sznurze. Wszyscy

wzdrygnęli się jednocześnie. Nadenerwował się stary - pomyślał Bormental, a Szwonder

błyskając oczami skłonił się i wyszedł.

Szarikow poskrzypując stebnówką sztybletów ruszył w ślad za nim.

Profesor został sam z Bormentalem. Po chwili milczenia Filip Filipowicz szybko

pokiwał głową i powiedział:

- To jakiś koszmar, słowo honoru. Czy pan widzi?

Przysięgam, drogi doktorze, że zmordowałem się przez te dwa tygodnie bardziej niż

przez ostatnie czternaście lat! Powiem panu, że to jest niezły typek...

W oddali głucho trzasnęło szkło, wzleciał przygłuszony pisk kobiecy i natychmiast

ucichł. Nieczysta siła przemknęła po tapetach w korytarzu, wpadła do laboratorium, tam coś

łupnęło i błyskawicznie poleciało z powrotem. Trzasnęły drzwi, w kuchni rozległ się niski

krzyk Darii Pietrowny. Potem zawył Szarikow.

- Boże mój, jeszcze coś nowego! - krzyknął Filip Filipowicz rzucając się do drzwi.

- Kot! - domyślił się Bormental i wybiegł za profesorem. Popędzili korytarzem do

przedpokoju, z przedpokoju skręcili w korytarz do ubikacji i łazienki. Z kuchni wyskoczyła

Zina i wpadła prosto na Filipa Filipowicza.

- Ile razy mówiłem, żeby tu nie było kotów! - z wściekłością krzyczał Filip Filipowicz.

- Gdzie on jest?! Iwanie Arnoldowiczu, niech pan, na miłość boską, uspokoi pacjentów w

poczekalni.

- W łazience, w łazience siedzi, czort przeklęty - łapiąc powietrze krzyczała Zina.

Filip Filipowicz naparł na drzwi łazienki, ale drzwi się nie poddawały.

- Natychmiast otwierać!

W odpowiedzi w łazience coś zaczęło skakać po ścianach, spadły miednice i dziki głos

Szarikowa zaryczał za drzwiami:

- Zabiję na miejscu...

Woda zaszumiała w rurach, a potem chlusnęła. Filip Filipowicz naparł na drzwi i

zaczął je szarpać. Zgrzana Daria Pietrowna z okropnym grymasem na twarzy zjawiła się na

progu kuchni. Następnie wysoka szyba, oddzielająca pod sufitem kuchnię od łazienki,

rozpękła się krętym pęknięciem, z góry wyprysnęły dwa odłamki szkła, a za nimi ogromnych

rozmiarów, tygrysio pręgowany kot z błękitną kokardą na szyi, podobny do policjanta. Spadł

prosto do stojącego na dole długiego półmiska, roztrzaskując go wzdłuż, z półmiska

zeskoczył na podłogę, zakręcił na trzech łapach, prawą machnął jak gdyby w tańcu i w

okamgnieniu czmychnął przez wąską szparę na kuchenne schody. Szpara rozszerzyła się i

kota zastąpiła fizjonomia staruszki w chusteczce. Spódnica starej, usiana białym groszkiem,

znalazła się w kuchni. Starucha kciukiem i wskazującym palcem otarła zapadłe usta, jej

kłujące, opuchnięte oczy omiotły kuchnię, po czym oświadczyła z ciekawością:

- O Panie Jezu!

Pobladły Filip Filipowicz ruszył przez kuchnię i groźnie zapytał staruchę:

- Czego pani tu chce?

- Ciekawość byłaby gadającego pieska zobaczyć - odparła przymilnie starucha i

przeżegnała się.

Filip Filipowicz pobladł jeszcze bardziej, podszedł bardzo blisko do staruchy i

wyszeptał bez tchu:

- W tej chwili won z kuchni!

Starucha cofnęła się do drzwi i powiedziała urażona:

- Cosik jakby pan za ostry, profesorze.

- Won, powiedziałem! - powtórzył Filip Filipowicz i jego oczy stały się okrągłe jak u

sowy. Własnoręcznie trzasnął kuchennymi drzwiami za staruchą.

- Dario Pietrowno, przecież prosiłem.

- Filipie Filipowiczu - z rozpaczą odpowiedziała Daria Pietrowna, zaciskając w pięści

obnażone ręce - co ja mam zrobić? Ludziska pchają się od rana do nocy, tylko się powiesić.

Woda w łazience huczała groźnie i głucho, ale głosu już nie było słychać. Wszedł

doktor Bormental.

- Iwanie Arnoldowiczu, bardzo pana proszę... hm... ilu pacjentów czeka?

- Jedenastu - odpowiedział Bormental.

- Niech pan wszystkich odwoła, nie będę dziś przyjmować.

Filip Filipowicz zapukał w drzwi i krzyknął:

- Proszę natychmiast wyjść!

Dlaczego drzwi są zamknięte?

- Gu-gu! - żałośnie i bezbarwnie odpowiedział głos Szarikowa.

- Do diabła! Nie słyszę, zakręć wodę.

- Hau! Hau!

- Zakręć wreszcie wodę! Nie rozumiem, co on tam nabroił... - wpadając w furię

zawołał Filip Filipowicz.

Zina i Daria Pietrowna wyglądały z kuchni otworzywszy drzwi. Filip Filipowicz

jeszcze raz załomotał pięścią w drzwi.

- O, tu jest! - zawołała z kuchni Daria Pietrowna.

Filip Filipowicz popędził tam. W rozbitym oknie pod sufitem ukazała się i wyjrzała na

kuchnię twarz Poligrafa Poligrafowicza. Malowało się na niej przerażenie, oczy spoglądały

płaczliwie, a wzdłuż nosa ciągnęło się płomieniejące świeżą krwią zadrapanie.

- Czyś ty oszalał? - zapytał Filip Filipowicz. - Dlaczego nie wychodzisz?

Szarikow smutny i przestraszony zerknął za siebie i odparł:

- Zatrzasnąłem się.

- Otwórz zamek. Czy ty nigdy zamka nie widziałeś?

- Kiedy się nie otwiera, przeklęty - strachliwie odparł Szarikow.

- O Boże! Na pewno spuścił bezpiecznik! - krzyknęła Zina i plasnęła w dłonie.

- Tam jest taki guziczek! - wołał Filip Filipowicz, starając się przekrzyczeć wodę -

trzeba go nacisnąć w dół. W dół, mówię.

Szarikow przepadł i po chwili pojawił się znowu.

- Ni psa nie widać - wyszczekał ze zgrozą przez okno.

- To zapal lampę. On się chyba wściekł!

- Kot przeklęty lampę rozwalił - odpowiedział Szarikow - a ja go chciałem, drania,

złapać za nogi, przekręciłem kran, a teraz nie mogę znaleźć.

Wszyscy troje załamali ręce i w takiej pozycji zamarli.

Gdzieś po pięciu minutach Bormental, Zina i Daria Pietrowna siedzieli rzędem na

mokrym dywanie zwiniętym w rulon u podnóża drzwi, a szwajcar Fiodor z zapaloną ślubną

świecą Darii Pietrowny przełaził po drewnianej drabinie przez dymnik. Jego zad w wielką

szarą kratkę mignął w powietrzu i znikł w otworze.

- Du... u-u! - wykrzykiwał coś Szarikow poprzez ryk wody.

Rozległ się głos Fiodora.

- Filipie Filipowiczu, tak czy inaczej otworzyć trzeba, niech się rozpłynie,

wygarniemy z kuchni.

- Otwierać! - gniewnie krzyknął Filip Filipowicz.

Wszyscy troje wstali z dywanu, drzwi łazienki popchnięto od środka i woda

natychmiast runęła do korytarza. I popłynęła trzema strumieniami: prosto - do ubikacji

naprzeciwko, w prawo - do kuchni i w lewo - do przedpokoju. Brodząc i podskakując Zina

zatrzasnęła drzwi do niego. Po kostki w wodzie wyczłapał Fiodor, uśmiechając się nie

wiedzieć czemu. Wyglądał, jakby był w ceracie - cały mokry.

- Ledwie zatkałem, okropne ciśnienie.

- Gdzie jest... ten? – zapytał Filip Filipowicz i z przekleństwem podniósł jedną nogę.

- Boi się wyjść - z głupawym uśmiechem wyjaśnił Fiodor.

- Tata będzie bić? - doleciał z łazienki płaczliwy głos Szarikowa.

- Bałwan! - krótko odpowiedział Filip Filipowicz.

Zina i Daria Pietrowna w zakasanych do kolan spódnicach, z gołymi nogami, oraz

Szarikow ze szwajcarem na bosaka, w podwiniętych spodniach, plaskali mokrymi szmatami

po podłodze kuchni i wyżymali je nad brudnymi wiadrami i do muszli klozetowej. Huczał

osamotniony piec kuchenny. Woda wypływała przez drzwi na schody i z podestu spadała

prosto do piwnicy.

Bormental, wspinając się na palce i stojąc w głębokiej kałuży na parkiecie

przedpokoju, prowadził rokowania przez ledwie uchylone drzwi.

- Dzisiaj nie ma przyjęć, profesor źle się czuje. Pękła u nas rura, niech pan będzie

łaskaw odsunąć się od drzwi.

- A kiedy profesor przyjmie? - domagał się głos za drzwiami. - Ja tylko na chwileczkę.

- Nie mogę - Bormental zamiast na obcasach stanął na palcach.

- Profesor leży i pękła rura.

Zaprasza na jutro. Zina! Moja droga! Wycieraj tutaj, bo się wyleje na frontowe

schody.

- Szmatami nie daje rady...

- Zaraz wybierzemy kubkami - odezwał się Fiodor - zaraz.

Dzwonki następowały jeden po drugim i Bormental już całą podeszwą stał w wodzie.

- Więc kiedy będzie operacja? - nie dawał za wygraną głos i ktoś próbował wcisnąć

się w szparę.

- Pękła rura...

- Ja mogę przejść w kaloszach...

Za drzwiami pojawiły się niebieskawe sylwetki.

- Proszę jutro, dzisiaj nie można.

- Jestem zapisany.

- Jutro. Katastrofa z wodociągiem.

U nóg doktora Fiodor taplał się w jeziorze, czerpał kubkiem, a podrapany Szarikow

wymyślił nowy sposób. Ogromną szmatę zwinął w rulon, położył się na brzuchu i popędził

wodę z przedpokoju z powrotem do ubikacji.

- Czego ty, czorcie, ganiasz ją po całym mieszkaniu? - gniewała się Daria Pietrowna. -

Wylewaj do sedesu.

- Co tam do sedesu - łowiąc rękami mętną wodę odpowiadał Szarikow. - Przecież

wylezie od frontu.

Z korytarza ze zgrzytem wyjechała ławeczka, a na niej wyprostowany, łapiąc

równowagę, Filip Filipowicz w pasiastych granatowych skarpetkach.

- Iwanie Arnoldowiczu, niech pan przestanie im odpowiadać. Proszę do sypialni, dam

panu pantofle.

- To drobiazg, Filipie Filipowiczu, naprawdę nic nie szkodzi.

- Niech pan wskoczy w kalosze.

- Drobnostka. Nogi i tak już mam mokre.

- O mój Boże! - zamartwiał się Filip Filipowicz.

- Co za wredne zwierzę! - odezwał się nagle Szarikow i wyjechał przykucnięty z wazą

na zupę w ręku.

Bormental zatrzasnął drzwi, nie wytrzymał i wybuchnął śmiechem. Nozdrza Filipa

Filipowicza rozdęły się, błysnęły okulary.

- Bądź łaskaw wyjaśnić - zapytał Szarikowa z wysokości - o kim mówisz?

- O kocie mówię. Co za ścierwo - odpowiedział Szarikow, a oczka mu biegały.

- Wiesz, Szarikow - powiedział Filip Filipowicz nabierając powietrza w płuca -

doprawdy jeszcze nie widziałem kogoś równie bezczelnego.

Bormental zachichotał.

- Jesteś po prostu bezwstydny - kontynuował Filip Filipowicz.

- Jak śmiesz mówić coś takiego?

To wszystko przez ciebie i jeszcze pozwalasz sobie... No nie! Diabli wiedzą, co to

takiego!

- Powiedz mi, proszę, Szarikow - zaczął Bormental - jak długo jeszcze będziesz latał

za kotami? Wstyd! Przecież to po prostu skandal! Dzikus!

- Jaki ja tam dzikus? - ponuro zapytał Szarikow. - Wcale nie jestem dzikus. Nie

sposób wytrzymać z nim w mieszkaniu. Tylko szuka, co by ukraść. Darii zeżarł farsz.

Chciałem mu dać nauczkę.

- Tobie samemu warto dać nauczkę! - odparł Filip Filipowicz. - Lepiej obejrzyj w

lustrze swoją fizys.

- Mało oka nie straciłem - mrocznie powiedział Szarikow, macając oko mokrą, brudną

ręką.

Kiedy czarny od wody parkiet nieco podsechł, wszystkie lustra pokrył łaziebny nalot i

dzwonki umilkły. Filip Filipowicz stał w przedpokoju w czerwonych safianowych pantoflach.

- To dla ciebie, Fiodor.

- Najpokorniej dziękuję.

- Przebierz się natychmiast. I jeszcze jedno, napij się wódki u Darii Pietrowny.

- Dziękuję najpokorniej - Fiodor zawahał się przez chwilę, potem powiedział: - Tu

jeszcze, Filipie Filipowiczu...

Przepraszam, wstyd powiedzieć, ale jeszcze za szybę spod siódemki... Obywatel

Szarikow rzucał kamieniami...

- W kota? - zapytał Filip Filipowicz, chmurząc się jak obłok.

- O to właśnie chodzi, że w lokatora. On już nawet grozi, że poda do sądu.

- Do diabła!

- Szarikow objął tamtejszą kucharkę, a tamten go pogonił. No, posprzeczali się.

- Na miłość boską, proszę mnie natychmiast zawiadamiać o takich rzeczach! Ile?

- Półtora.

Filip Filipowicz wydobył trzy błyszczące półrublówki i wręczył je Fiodorowi.

- Za takiego drania jeszcze półtora rubla płacić - doleciał głuchy głos od drzwi - a on

sam...

Filip Filipowicz odwrócił się, przygryzł wargę, w milczeniu naparł na Szarikowa,

wypchnął go do poczekalni i zamknął na klucz. Szarikow od środka od razu załomotał

pięściami w drzwi.

- Ani się waż! - niewątpliwie chorym głosem krzyknął Filip Filipowicz.

- No, to już faktycznie - znacząco zauważył Fiodor - takiego bezczelnego w życiu nie

widziałem.

Jak spod ziemi wyrósł Bormental.

- Filipie Filipowiczu, proszę, niech się pan nie denerwuje.

Energiczny eskulap otworzył drzwi i z poczekalni dobiegł jego głos.

- Co to ma być? Jesteś w knajpie czy gdzie?

- Właśnie tak z nim trzeba... - dodał stanowczo Fiodor - dokładnie tak... I jeszcze w

ucho go...

- Ależ, co ty mówisz, Fiodor - smutnie burknął Filip Filipowicz.

- Najmocniej przepraszam, pana mi szkoda, Filipie Filipowiczu.

VII

- Nie, nie i nie! - uparcie powtarzał Bormental. - Bądź łaskaw założyć.

- A co tam, jak Boga... - zaburczał niezadowolony Szarikow.

- Dziękuję, doktorze - serdecznie powiedział Filip Filipowicz - bo mnie już obrzydło

zwracanie mu uwagi.

- Tak czy inaczej nie pozwolę jeść, aż nie założysz. Zina, zabierz Szarikowowi

majonez.

- Jak to zabierz? - zdenerwował się Szarikow. - Zaraz założę.

Lewą ręką zasłonił półmisek przed Ziną, a prawą wepchnął serwetkę za kołnierz i

zrobił się podobny do klienta razury.

- I widelcem, proszę - dodał Bormental.

Szarikow westchnął przeciągle i zaczął łowić kawałki jesiotra w gęstym sosie.

- Jeszcze wódeczki bym wypił - oznajmił pytająco.

- A może już wystarczy? - zainteresował się Bormental. - Jakoś ostatnio za bardzo cię

ciągnie do wódki.

- Żałuje mi pan? - zapytał Szarikow i popatrzył spode łba.

- Głupstwa gadasz... - wtrącił się surowo Filip Filipowicz, ale Bormental przerwał mu.

- Proszę się nie kłopotać, Filipie Filipowiczu, ja sam. Ty, Szarikow, gadasz bzdury, ale

co najbardziej oburzające, wypowiadasz je bezapelacyjnie i z głębokim przekonaniem. Wódki

mi oczywiście nie szkoda, tym bardziej że nie jest moja, tylko Filipa Filipowicza. Po prostu

wódka szkodzi. To po pierwsze, a po drugie, i bez wódki zachowujesz się nieprzyzwoicie.

Bormental pokazał na zaklejony kredens.

- Zina, podaj mi, proszę, jeszcze rybę - powiedział profesor.

Tymczasem Szarikow sięgnął po karafkę, zerknął na Bormentala i nalał sobie

kieliszek.

- Innym też wypada zaproponować - powiedział Bormental - i to w następujący

sposób: najpierw Filipowi Filipowiczowi, później mnie, a na samym końcu sobie.

Wargi Szarikowa wykrzywił ledwie dostrzegalny satyryczny uśmieszek, po czym

rozlał wódkę do kieliszków.

- Zawsze tu wszystko jak na paradzie - powiedział. - Serwetkę tu, krawat tam, i wciąż

przepraszam i proszę, merci, ale żeby coś tak naprawdę, bez lipy, co to, to nie. Sami siebie

męczycie jak przy carskim reżimie.

- Naprawdę, to znaczy jak?

Bądź łaskaw mi wytłumaczyć.

Szarikow nic na to nie odpowiedział Filipowi Filipowiczowi, tylko uniósł kieliszek i

zaproponował:

- No, życzę wszystkim...

- Tobie również - z niejaką ironią odezwał się Bormental.

Szarikow wlał sobie w gardło zawartość kieliszka, skrzywił się, przyłożył do nosa

kawałek chleba, powąchał, a następnie połknął, przy czym łzy napłynęły mu do oczu.

- Staż - nagle jakby nieobecnym głosem powiedział Filip Filipowicz.

Bormental spojrzał ze zdziwieniem.

- Staż! - powtórzył Filip Filipowicz i gorzko pokiwał głową. - Nic się już nie da

zrobić. Klim.

Bormental z nadzwyczajnym zainteresowaniem ostro wpatrzył się w oczy Filipa

Filipowicza.

- Tak pan przypuszcza, Filipie Filipowiczu?

- Nie ma co przypuszczać, jestem pewien.

- Czyżby... - zaczął Bormental i przerwał spojrzawszy na Szarikowa.

Szarikow zasępił się podejrzliwie.

- Sp~ater (niem. później) - niegłośno powiedział Filip Filipowicz.

- Gut - przytaknął asystent.

Zina wniosła indyczkę.

Bormental nalał Filipowi Filipowiczowi czerwonego wina i zaproponował

Szarikowowi.

- Nie chcę. Ja lepiej się wódeczki napiję. - Oczka miał już maślane, na czole wystąpił

pot, poweselał. Również Filip Filipowicz stał się nieco życzliwszy po alkoholu. Oczy mu się

ożywiły, przychylniej spoglądał na Szarikowa, którego czarna głowa tkwiła w serwetce jak

mucha w śmietanie.

Bormental zaś, kiedy się pokrzepił, ujawnił skłonność do działania.

- No więc, co będziemy robić dzisiejszego wieczoru? - zapytał Szarikowa.

Ten zamrugał oczami i odpowiedział:

- Najlepiej chodźmy do cyrku.

- Tak codziennie do cyrku - dobrodusznie zauważył Filip Filipowicz. - To dosyć

nudne. Ja bym na twoim miejscu chociaż raz poszedł na przykład do teatru.

- Do teatru nie pójdę - nieprzyjaźnie powiedział Szarikow i przeżegnał usta.

- Czkanie przy stole odbiera innym apetyt - automatycznie oznajmił Bormental. -

Proszę wybaczyć... Ale właściwie dlaczego nie podoba ci się teatr?

Szarikow spojrzał przez pusty kieliszek jak przez lornetkę, pomyślał i odął wargi.

- Bo tam udają głupich...

Rozmawiają i rozmawiają...

Czysta kontrrewolucja.

Filip Filipowicz opadł na gotyckie oparcie fotela i zaśmiał się tak, że w jego ustach

zaiskrzył złoty częstokół. Bormental tylko pokręcił głową.

- Poczytałbyś cokolwiek - zaproponował - no, bo wiesz...

- Ja już i tak czytam i czytam... - odpowiedział Szarikow i znienacka szybko i

pożądliwie nalał sobie pół szklanki wódki.

- Zina - trwożnie zawołał Filip Filipowicz - zabierz, dziecko, wódkę. Nie będzie już

więcej potrzebna. A więc, co ty czytasz?

Przez głowę przeleciał mu obraz - bezludna wyspa, palma, człowiek w zwierzęcej

skórze i szlafmycy. „Trzeba będzie dać Robinsona”.

- Tę... jak jej tam... korespondencję Engelsa z tym... no, jak mu tam czortowi... z

Kautskym.

Widelec Bormentala z kawałkiem białego mięsa zatrzymał się w pół drogi, a Filip

Filipowicz rozlał wino na obrus. Szarikow w tym czasie chytrze przełknął wódkę.

Filip Filipowicz oparł łokcie na stole, wpatrzył się w Szarikowa i zapytał:

- Chciałbym wiedzieć, jeśli wolno, co masz do powiedzenia na temat tej lektury?

Szarikow wzruszył ramionami.

- No, że się nie zgadzam.

- Z kim? Z Engelsem czy z Kautskym?

- A z obydwoma.

- To nadzwyczajne, przysięgam na Boga. „Jeśli powie ktoś, że inna.” A co mógłbyś

zaproponować ze swojej strony?

- A co tu proponować? Tylko piszą i piszą... kongres, jacyś tam Niemcy... Głowa

puchnie. Wszystko wziąć i podzielić...

- Tak też myślałem - zawołał Filip Filipowicz i uderzył dłonią w obrus. - Właśnie tak

przypuszczałem.

- A może nawet znasz sposób? - zapytał z ciekawością Bormental.

- Jaki tam sposób - objaśnił bardzo rozmowny po wódce Szarikow. - Sprawa jest

prosta. Bo jak to jest: jeden rozsiadł się w siedmiu pokojach, ma ze czterdzieści par spodni, a

kto inny włóczy się, szuka czegoś do jedzenia po śmietnikach.

- Tych siedem pokoi to do mnie aluzja, naturalnie? - mrużąc wyniośle oczy zapytał

Filip Filipowicz.

Szarikow nastroszył się i umilkł.

- No cóż, bardzo dobrze; nie jestem przeciwny podziałowi. Doktorze, ilu pacjentów

odesłaliśmy wczoraj?

- Trzydziestu dziewięciu - niezwłocznie odpowiedział Bormental.

- Hm... trzysta dziewięćdziesiąt rubli. No, podzielmy grzech na trzech mężczyzn.

Kobiet - Ziny i Darii Pietrowny - nie będziemy liczyć. Od ciebie, Szarikow, należy się sto

trzydzieści rubli. Bądź łaskaw wypłacić.

- Ładna historia - odparł Szarikow przestraszywszy się. - A to znowu za co?

- Za kran i za kota - zagrzmiał nagle Filip Filipowicz wychodząc ze stanu ironicznego

spokoju.

- Filipie Filipowiczu - z trwogą zawołał Bormental.

- Chwileczkę. Za ten skandal, coś go wywołał, aż musiałem odwołać pacjentów. To

przecież nie do zniesienia. Człowiek jak jaskiniowiec skacze po całym mieszkaniu, wyrywa

krany. A kto zabił kotkę madame Połasucher? Kto...

- Ty, Szarikow, trzy dni temu ugryzłeś kobietę na schodach - dołożył Bormental.

- Kosztujesz mnie... - ryczał Filip Filipowicz.

- Bo ona mnie w mordę trzasnęła - zaskowyczał Szarikow - a to moja morda, nie

państwowa!

- Dlatego że ją uszczypnąłeś w pierś - krzyknął Bormental i przewrócił kieliszek z

winem. - Ty stoisz...

- Stoisz na najniższym szczeblu rozwoju - przekrzykiwał doktora Filip Filipowicz. -

Jesteś zaledwie formującym się stworzeniem o zaczątkach rozumu. Wszystkie twoje

zachowania są czysto zwierzęcej natury, a pozwalasz sobie w obecności dwóch ludzi z

uniwersyteckim wykształceniem z absolutnie niewyobrażalną nonszalancją wysuwać jakieś

projekty na miarę kosmiczną, komicznie idiotycznie, o tym, jak wszystko należy podzielić... a

jednocześnie zeżarłeś proszek do zębów...

- Trzy dni temu - potwierdził Bormental.

- No właśnie - grzmiał Filip Filipowicz - zakarbuj to sobie na nosie...~ a propos,

dlaczego starłeś z nosa maść cynkową?... że masz milczeć i słuchać, co się do ciebie mówi.

Masz uczyć się i starać zostać choćby elementarnie znośnym członkiem socjalistycznego

społeczeństwa. I jeszcze jedno: co za łajdak podsunął ci tę książkę?

- Dla pana każdy jest łajdakiem - z przestrachem odpowiedział Szarikow, oszołomiony

napaścią z dwóch stron.

- Domyślam się - czerwieniejąc ze złości zawołał Filip Filipowicz.

- No, co takiego. No, Szwonder mi dał. On nie jest łajdakiem... Po to, żebym się

rozwijał...

- Widzę, jak się rozwijasz po Kautskym - żółknąc krzyknął piskliwie Filip Filipowicz i

gwałtownie nacisnął guziczek w ścianie. - Dzisiejsza historia pokazała to, że lepiej już nie

można. Zina!

- Zina! - krzyczał Bormental.

- Zina! - wydzierał się przerażony Szarikow.

Zina przybiegła pobladła.

- Zina, tam w poczekalni...

Ona jest w poczekalni?

- W poczekalni - pokornie odpowiedział Szarikow, zieleniejąc jak murawa.

- Zielona książka...

- No, zaraz palić - rozpaczliwie zawołał Szarikow. - Ona jest państwowa, z biblioteki!

- Korespondencja, nazywa się, tego, jak mu tam, Engelsa z tym czortem... Do pieca!

Zina uleciała.

- Ja bym tego Szwondera powiesił, słowo honoru, na pierwszej suchej gałęzi! -

zawołał Filip Filipowicz, nienawistnie wbijając zęby w skrzydło indyczki. - Ta zdumiewająca

kanalia siedzi w domu jak wrzód. Mało tego, że wypisuje w gazetach bezmyślne paszkwile...

Szarikow złośliwie i ironicznie zaczął zezować na profesora. Filip Filipowicz zaś z

kolei spojrzał na niego z ukosa i umilkł.

Och, chyba nic dobrego z tego w naszym mieszkaniu nie wyniknie - nagle proroczo

pomyślał Bormental.

Zina wniosła na okrągłym półmisku rudą z prawego, a rumianą z lewego boku babę i

maszynkę do kawy.

- Ja nie będę tego jadł - groźnie i nieprzyjaźnie oznajmił z miejsca Szarikow.

- Nikt ci nie proponuje.

Zachowuj się przyzwoicie.

Doktorze, pan będzie łaskaw.

Obiad zakończył się w milczeniu.

Szarikow wyciągnął z kieszeni zmiętego papierosa i zadymił. Po wypiciu kawy Filip

Filipowicz spojrzał na zegarek, nacisnął pozytywkę i delikatnie zagrało kwadrans po ósmej.

Filip Filipowicz swoim zwyczajem opadł na gotyckie oparcie i sięgnął po gazetę ze stołu.

- Doktorze, bardzo pana proszę, niech pan z nim pojedzie do cyrku. Tylko, na miłość

boską, trzeba sprawdzić w programie, czy nie ma tam kotów?

- I jak takie draństwo wpuszczają do cyrku - posępnie zauważył Szarikow kręcąc

głową.

- No, mało to kogo wpuszczają do cyrku - dwuznacznie powiedział Filip Filipowicz. -

Co tam dają?

- U Salomońskiego - zaczął czytać Bormental - jakieś cztery... Jussems i człowiek

martwego punktu.

- Co to za Jussems? - podejrzliwie zainteresował się Filip Filipowicz.

- Bóg raczy wiedzieć. Pierwszy raz widzę takie słowo.

- No, a w takim razie niech pan lepiej zobaczy u Nikitinów. Koniecznie wszystko musi

być jasne.

- U Nikitinów... U Nikitinów... hm... słonie i granice ludzkiej zręczności.

- Taaak. Co powiesz na temat słoni, drogi Szarikow? - nieufnie zapytał Szarikowa

Filip Filipowicz.

Ten się obraził.

- Co to, ja nie rozumiem czy co? Kot - inna rzecz. Słonie to zwierzęta pożyteczne -

odparł Szarikow.

- No to wyśmienicie. Jeśli są takie pożyteczne, to jedź i obejrzyj je sobie. Masz się

słuchać Iwana Arnoldowicza. I żadnych rozmów w bufecie! Iwanie Arnoldowiczu,

najpokorniej proszę nie częstować Szarikowa piwem.

Po dziesięciu minutach Iwan Arnoldowicz i Szarikow w kaczonosej cyklistówce i w

palcie z flauszu, z podniesionym kołnierzem pojechali do cyrku. W mieszkaniu ucichło. Filip

Filipowicz znalazł się w swoim gabinecie. Zapalił lampę pod ciężkim zielonym kołpakiem. W

ogromnym gabinecie zrobiło się bardzo spokojnie i Filip Filipowicz zaczął przemierzać

pokój. Długo i płomiennie świecił bladym, zielonkawym ognikiem koniuszek cygara. Ręce

profesor wsadził do kieszeni spodni i posępna zaduma dręczyła jego uczone, łysiejące czoło.

Cmokał, nucił przez zęby: „Aż do najświętszych brzegów Nilu...” i coś mamrotał. Wreszcie

odłożył cygaro do popielniczki, podszedł do szafy składającej się wyłącznie ze szkła i cały

gabinet oświetlił trzema najmocniejszymi światłami pod sufitem. Z szafy, z trzeciej szklanej

półki Filip Filipowicz zdjął wąski słoik i nachmurzony zaczął oglądać go pod światło. W

przejrzystej, gęstej cieczy pływała nie opadając na dno maleńka biała grudka, wydobyta z

głębi mózgu Szarika. Wzruszając ramionami, krzywiąc wargi i pochrząkując, Filip Filipowicz

pożerał ją wzrokiem, jakby w białej niezatapialnej grudce chciał wykryć przyczynę

zdumiewających wydarzeń, które wywróciły do góry nogami życie w mieszkaniu na

Preczystience.

Niewykluczone, że niezmiernie uczony człowiek wykrył tę przyczynę. W każdym

razie, kiedy już do woli napatrzył się na przysadkę, schował słoik do szafy, zamknął ją na

klucz, klucz schował do kieszonki kamizelki, a sam, z rękami głęboko w kieszeniach, z głową

wciśniętą w ramiona, opadł na skórę kanapy. Długo palił następne cygaro, doszczętnie

rozgryzając jego koniec, wreszcie w zupełnej samotności, ubarwiony na zielono niczym

posiwiały Faust, zawołał:

- Jak Boga kocham, chyba się zdecyduję.

Nikt mu na to nie odpowiedział. W mieszkaniu ucichły wszelkie dźwięki. W Zaułku

Obuchowa, jak wiadomo, o godzinie jedenastej wieczorem ruch zamiera. Z rzadka

rozbrzmiewały odległe kroki zapóźnionego przechodnia, stukały gdzieś za storami i cichły. W

gabinecie delikatnie dzwoniła pozytywka w kieszeni Filipa Filipowicza... Profesor

niecierpliwie oczekiwał na powrót z cyrku doktora Bormentala i Szarikowa.

VIII

Nie wiadomo, na co zdecydował się Filip Filipowicz. Niczego szczególnego w ciągu

następnego tygodnia nie przedsięwziął i, być może, za przyczyną jego bezczynności życie w

mieszkaniu wypełniły najrozmaitsze wydarzenia.

Mniej więcej w sześć dni po historii z wodą i kotem do Szarikowa przyszedł z

komitetu domowego młody człowiek, który okazał się kobietą, i wręczył dokumenty, które

Szarikow niezwłocznie schował do kieszeni i równie niezwłocznie zawołał doktora

Bormentala.

- Bormental!

- Proszę zwracać się do mnie Iwanie Arnoldowiczu! - powiedział Bormental,

zmieniając się na twarzy.

Należy tu dodać, że przez tych sześć dni chirurgowi udało się osiem razy pokłócić ze

swoim wychowankiem, więc atmosfera na pokojach w Kałabuchowskim była duszna.

- No to do mnie proszę mówić tak samo! - najzupełniej absolutnie logicznie odparł

Szarikow.

- Nie! - zagrzmiał w drzwiach Filip Filipowicz - takiego imienia w moim mieszkaniu

nikomu nie pozwolę wymówić. Jeśli życzysz sobie, aby przestano nazywać cię poufale

Szarikowem, i ja, i doktor Bormental będziemy się do ciebie zwracać per „panie Szarikow”.

- Nie jestem żadnym panem, wszyscy panowie są w Paryżu! - odszczeknął Szarikow.

- To robota Szwondera! - krzyczał Filip Filipowicz. - Dobra, ale poczekajcie, już ja się

policzę z tym łajdakiem. Nie będzie nikogo oprócz pań i panów w moim mieszkaniu, dopóki

ja się w nim znajduję! W przeciwnym wypadku jeden z nas, ja albo ty, będzie musiał się

wynieść, i to najprawdopodobniej ty. Jeszcze dzisiaj dam ogłoszenie do gazety i możesz mi

wierzyć, że znajdę dla ciebie pokój.

- Jeszcze czego, co ja głupi, żeby się stąd wyprowadzać - bardzo jasno odpowiedział

Szarikow.

- Jak? - zapytał Filip Filipowicz i zmienił się na twarzy do takiego stopnia, że

Bormental podbiegł do niego i z trwogą, delikatnie ujął go za rękaw.

- Radzę, nie bądź zbyt bezczelny, monsieur Szarikow! - Bormental bardzo podniósł

głos.

Szarikow cofnął się, wyciągnął z kieszeni trzy papierki - zielony, żółty, biały - i

stukając w nie palcami powiedział:

- Macie. Członek stowarzyszenia mieszkaniowego i należy mi się powierzchnia

mieszkaniowa konkretnie w mieszkaniu pod numerem 5 u głównego lokatora

Preobrażeńskiego w rozmiarze 16 arszynów kwadratowych, jeśli pan - Szarikow pomyślał i

dodał słowo, które Bormental odnotował automatycznie w mózgu jako nowe - łaskaw.

Filip Filipowicz przygryzł wargę i nieostrożnie powiedział:

- Przysięgam, że ja tego Szwondera w końcu zastrzelę.

Szarikow w najwyższym stopniu uważnie i ostro przyjął te słowa, co widać było po

jego oczach.

- Filipie Filipowiczu, vorsichtig (niem. ostrożnie) - ostrzegawczo zaczął Bormental.

- No, to już wie pan... Jeśli taką podłość! - zawołał po rosyjsku Filip Filipowicz. -

Zapamiętaj sobie, Szarikow... panie, że ja, jeśli pozwolisz sobie na jeszcze jeden bezczelny

wyskok, to pozbawię cię obiadu i w ogóle wiktu w moim domu. Szesnaście arszynów to

doprawdy uroczo, ale przecież nie mam obowiązku cię karmić na podstawie tego żabiego

dokumentu!

Tu Szarikow przestraszył się i otworzył usta.

- Nie mogę zostać bez jedzenia - wymamrotał. - Gdzie się będę odżywiał?

- W takim razie zachowuj się przyzwoicie! - zgodnym chórem oświadczyli obaj

eskulapi.

Szarikow znacznie przycichł i tego dnia nikomu nie zrobił nic złego, z wyjątkiem

siebie - wykorzystując krótką nieobecność Bormentala, przywłaszczył jego brzytwę i rozpruł

sobie policzek tak, że Filip Filipowicz i doktor Bormental nałożyli mu na ranę szwy, na

skutek czego Szarikow długo wył zalewając się łzami.

Następnej nocy w gabinecie profesora siedzieli we dwóch - sam Filip Filipowicz i

wierny, przywiązany do niego doktor Bormental. W domu już spali. Filip Filipowicz był w

swoim lazurowym szlafroku i czerwonych pantoflach, a Bormental w koszuli i granatowych

szelkach. Między lekarzami na okrągłym stole, obok opasłego albumu stała butelka koniaku,

talerzyk z plasterkami cytryny i pudełko cygar. Uczeni, zapełniwszy cały pokój dymem cygar,

z zapałem omawiali ostatnie wydarzenie. Tego wieczora Szarikow przyswoił sobie dwa

czerwońce leżące pod suszką w gabinecie Filipa Filipowicza, przepadł z mieszkania, wrócił

późno i kompletnie pijany. Mało tego. Razem z nim zjawiło się dwóch nieznanych

osobników, którzy najpierw hałasowali na frontowej klatce, a następnie wyrazili życzenie

spędzenia nocy w gościnie u Szarikowa. Wymienieni osobnicy oddalili się dopiero wtedy,

kiedy Fiodor, obecny przy tej scenie w jesionce narzuconej na bieliznę, zatelefonował na

czterdziesty piąty komisariat milicji. Osobnicy błyskawicznie znikli, jak tylko Fiodor odwiesił

słuchawkę. Po odejściu osobników nie wiadomo gdzie zniknęła popielniczka z malachitu,

stojąca pod lustrem w przedpokoju, bobrowa czapka Filipa Filipowicza, a także jego laska, na

której złotymi, przeplecionymi literami było napisane: „Drogiemu i szanownemu Filipowi

Filipowiczowi wdzięczni ordynatorzy w dniu...” i dalej widniała rzymska liczba XXV.

- Co to za jedni? - zaciskając pięści nacierał na Szarikowa Filip Filipowicz.

Ten zaś, chwiejąc się i przypadając do futer, mamrotał coś w tym sensie, że osobnicy

są mu nie znani, ale są w porządku, to nie jakieś tam sukinsyny.

- Najbardziej zdumiewające, że przecież obaj byli pijani. Jak im się udało? - dziwił się

Filip Filipowicz, patrząc na to miejsce w stojaku, gdzie niegdyś tkwiła jubileuszowa

pamiątka.

- Fachowcy - wyjaśnił Fiodor oddalając się spać, z rublem w kieszeni.

Dwóch czerwońców Szarikow wyparł się kategorycznie i przy tym wypowiedział się

niejasno, że niby nie on jeden jest w mieszkaniu.

- Aha, być może doktor Bormental gwizdnął czerwońce? - zainteresował się Filip

Filipowicz cichym, ale strasznym głosem.

Szarikow zachwiał się, otworzył absolutnie nieprzytomne oczy i wypowiedział

przypuszczenie:

- A być może Zinka wzięła...

- Co takiego?! - krzyknęła Zina, która właśnie pojawiła się w drzwiach niczym

widziadło, przykrywając ręką rozpiętą na piersi bluzkę. - Jak ten...

Szyja Filipa Filipowicza zabarwiła się na czerwono.

- Spokojnie, Zina, moja droga - powiedział wyciągając do niej rękę - nie denerwuj się,

my tu wszystko załatwimy.

Zina niezwłocznie rozszlochała się wykrzywiając wargi i dłoń Filipa Filipowicza

zadygotała na jej obojczyku.

- Zina, jak ci nie wstyd? Kto by mógł pomyśleć coś takiego? Tfu, co za hańba! -

mówił speszony Bormental.

- Zina, głupia jesteś, jak Boga kocham - zaczął Filip Filipowicz.

Ale w tym momencie Zina przestała płakać sama z siebie i wszyscy umilkli.

Szarikowowi zrobiło się niedobrze.

Uderzywszy głową w ścianę wydał dźwięk: ni to „i”, ni to „je” - coś w rodzaju „eee”.

Jego twarz zbladła, a szczęka poruszyła się spazmatycznie.

- Dać mu, łajdakowi, wiadro z laboratorium!

I wszyscy zakrzątnęli się przy pielęgnowaniu chorego Szarikowa. Kiedy prowadzono

go do łóżka, zataczał się w rękach Bormentala oraz niezmiernie tkliwie i melodyjnie

przeklinał najgorszymi wyrazami, wymawiając je z ogromnym trudem.

Cała ta historia wydarzyła się około pierwszej, a teraz była trzecia nad ranem, lecz ci

dwaj w gabinecie nie spali, podekscytowani koniakiem z cytryną. Nadymili tak, że dym

przesuwał się w powolnych, gęstych warstwach i nawet nie falował.

Doktor Bormental blady, z nadzwyczaj zdecydowanym wyrazem oczu, uniósł

kieliszek o talii osy.

- Filipie Filipowiczu - zawołał z uczuciem - nigdy nie zapomnę, jak przyszedłem do

pana, kiedy byłem głodującym studentem, a pan wziął mnie do siebie na katedrę. Proszę mi

wierzyć, Filipie Filipowiczu, jest pan dla mnie czymś znacznie więcej niż profesorem i

nauczycielem... Mój bezgraniczny szacunek dla pana... Proszę mi pozwolić ucałować pana,

drogi Filipie Filipowiczu.

- Tak, mój kochaneczku - wybełkotał speszony Filip Filipowicz i wstał. Bormental

objął go i pocałował w puszyste, mocno przesiąknięte nikotyną wąsy.

- Jak Boga kocham, Filipie Filipowiczu...

- Tak mnie pan wzruszył, tak wzruszył... Dziękuję... - mówił Filip Filipowicz. -

Kochaneczku, czasami krzyczę na pana w czasie operacji. Niechże mi pan wybaczy starczą

impulsywność. W gruncie rzeczy jestem taki samotny... „Od Sewilli do Grenady...”

- Filipie Filipowiczu, czy nie wstyd panu?... - wykrzyknął szczerze płomienny

Bormental. - Jeżeli nie chce pan mnie urazić, proszę nigdy więcej nie mówić w ten sposób...

- Dziękuję panu, dziękuję...

„Aż do najświętszych brzegów Nilu...” Dziękuję... I ja polubiłem pana jako

utalentowanego lekarza.

- Powiadam panu, Filipie Filipowiczu! - zawołał z pasją Bormental, zerwał się,

dokładniej zamknął drzwi do korytarza, a kiedy wrócił na miejsce, mówił już dalej szeptem. -

Przecież to jest jedyne wyjście. Nie śmiem panu oczywiście udzielać rad, ale, Filipie

Filipowiczu, niech pan popatrzy na siebie, jest pan kompletnie wyczerpany, tak przecież nie

sposób dalej pracować!

- Absolutnie nie sposób - westchnąwszy potwierdził Filip Filipowicz.

- No właśnie, to nie do pomyślenia - szeptał Bormental.

- Zeszłym razem mówił pan, że to z obawy o mnie, i gdyby pan wiedział, drogi

profesorze, jak mnie to poruszyło. Nie jestem przecież dzieckiem i świetnie rozumiem, jaka z

tego może wyniknąć okropna historia. Ale według mojego najgłębszego przekonania nie ma

innego wyjścia.

Filip Filipowicz wstał, zamachał na niego rękami i zawołał:

- Niech mnie pan nie kusi i w ogóle o tym nie wspomina. - Profesor zaczął spacerować

po pokoju w rozkołysanych falach dymu. - Nie chcę tego nawet słuchać. Proszę pomyśleć, co

będzie, jeśli nas nakryją? Ani panu, ani mnie nie pomoże „biorąc pod uwagę pochodzenie”,

chociaż pierwszy raz w życiu staniemy przed sądem. Nie ma pan przecież odpowiedniego

pochodzenia, mój drogi?

- A skądże znowu, u diabła.

Mój ojciec był sędzią śledczym w Wilnie - z goryczą odparł Bormental dopijając

koniak.

- No właśnie, proszę bardzo.

To przecież jak choroba dziedziczna. Trudno wyobrazić sobie coś paskudniejszego.

Zresztą, przepraszam, ze mną jest jeszcze gorzej. Ojciec: protojeriej przy katedrze. Merci.

„Od Sewilli do Grenady... W cichym zmroku ciemnych nocy...” niech to diabli wezmą.

- Filipie Filipowiczu, jest pan światowej sławy uczonym i przez jakiegoś, przepraszam

za wyrażenie, sukinsyna... Proszę mi wybaczyć, ale oni nie poważą się pana ruszyć!

- Tym bardziej ja na to nie pójdę - powiedział zadumany Filip Filipowicz, przystając i

wpatrując się w oszkloną szafę.

- Ależ dlaczego?

- Dlatego, że pan przecież nie jest światową sławą.

- Gdzie mi tam...

- Otóż to. A zostawić kolegę w czasie katastrofy i samemu wykręcić się światową

sławą, pan daruje... Jestem moskiewskim studentem, a nie Szarikowem.

Filip Filipowicz dumnie uniósł ramiona i zrobił się podobny do pradawnego króla

Francji.

- Ech, Filipie Filipowiczu... - zawołał z goryczą Bormental - to znaczy że co? Teraz

będzie pan czekał, aż uda się z tego chuligana zrobić człowieka?

Filip Filipowicz powstrzymał go gestem ręki, nalał sobie koniaku, possał cytrynę i

powiedział:

- Iwanie Arnoldowiczu, czy ja według pana znam się na anatomii i fizjologii,

powiedzmy, ludzkiego mózgu? Co pan sądzi na ten temat?

- Filipie Filipowiczu, pan jeszcze pyta! - z ogromnym uczuciem odpowiedział

Bormental i rozłożył ręce.

- No dobrze. Bez fałszywej skromności. Ja też uważam, że w tej dziedzinie nie należę

do ostatnich w Moskwie.

- A ja uważam, że pan jest pierwszy nie tylko w Moskwie, ale i w Londynie, i w

Oxfordzie! - gniewnie przerwał Bormental.

- No dobrze, niech tak będzie.

No więc, przyszły profesorze Bormental, to się nikomu nie uda. Koniec. Nawet nie ma

nad czym się zastanawiać. Proszę się powołać na mnie, powiedzieć, że tak mówi

Preobrażeński. Finita! Klim! - nagle triumfująco zawołał Filip Filipowicz i szafa

odpowiedziała mu dźwięcznym brzęczeniem. - Klim - powtórzył.

- A więc tak, doktorze Bormental, jest pan pierwszym uczniem mojej szkoły, a także,

jak się dzisiaj przekonałem, moim przyjacielem. Tak więc panu jako przyjacielowi zdradzę w

tajemnicy - rzecz jasna wiem, że nie wyda mnie pan na pośmiewisko - że stary osioł

Preobrażeński naciął się na tej operacji jak student trzeciego roku. Co prawda dokonałem

odkrycia, i sam pan wie jakiego - w tym miejscu Filip Filipowicz gorzko wskazał oburącz na

zasłonięte okna, najwidoczniej mając na myśli Moskwę - ale jednak proszę, Iwanie

Arnoldowiczu wziąć pod uwagę, że jedynym rezultatem tego odkrycia będzie to, że teraz

wszyscy będziemy mieć tego Szarikowa, o, tutaj. - Preobrażeński poklepał się po stromym i

skłonnym do apopleksji karku. - O to może być pan spokojny! Jeśliby ktokolwiek -

kontynuował z masochistyczną przyjemnością Filip Filipowicz - położył mnie tu i wychłostał,

przysięgam, zapłaciłbym mu z pięć czerwońców! „Od Sewilli do Grenady...” Niech mnie

diabli wezmą... Przez pięć lat siedziałem, wydłubywałem przysadki z mózgów... Pan wie,

jaką robotę odwaliłem: w głowie się nie mieści. A teraz oto powstaje pytanie: po co? Żeby

pewnego pięknego dnia sympatyczne zwierzę przemienić w takiego łotra, że włos się jeży?

- Rzeczywiście, w niesłychanego.

- W pełni się z panem zgadzam.

Oto, doktorze, co się dzieje, kiedy eksperyment zamiast iść ostrożnie i równolegle z

naturą, forsuje problem i zrywa zasłony. No i mamy teraz Szarikowa z całym

dobrodziejstwem inwentarza.

- Filipie Filipowiczu, a gdyby mózg Spinozy?

- Tak! - zaryczał Filip Filipowicz. - Tak! Jeśli tylko nieszczęsny pies nie zdechnie mi

pod nożem, a widział pan, jaka to operacja. Krótko mówiąc, ja, Filip Preobrażeński, w życiu

nie robiłem trudniejszej. Można wszczepić przysadkę Spinozy albo jakiegokolwiek innego

czorta i przerobić psa na coś niebywałego. Pytanie tylko, po jakiego diabła? Niech mi pan

wytłumaczy, proszę, po co sztucznie fabrykować Spinozę, kiedy zwykła baba może go

urodzić w każdej chwili. Przecież madame Łomonosowa urodziła w Chołmogorach tego

swojego wspaniałego. Ludzkość, doktorze, sama zatroszczy się o to w trybie ewolucji,

uporczywie wyodrębniając z nikczemnej masy przeciętności dziesiątki niezwykłych geniuszy,

którzy są chlubą naszej planety. Teraz pan rozumie, doktorze, czemu uznałem za nieprzydatne

pańskie wnioski z historii choroby Szarika. Moje odkrycie, niech się nim diabli udławią, i nad

którym się tak pan trzęsie, ma wartość dokładnie jednego złamanego szeląga. Tak, niech się

pan ze mną nie spiera, Iwanie Arnoldowiczu, ja już to zrozumiałem. I nigdy nie rzucam słów

na wiatr, świetnie pan o tym wie. Teoretycznie to bardzo ciekawe. No dobra! Fizjolodzy będą

zachwyceni. Moskwa oszalała... No, a w praktyce? Kogo ma pan przed sobą? - Preobrażeński

pokazał palcem na drzwi laboratorium, za którymi spoczywał Szarikow.

- Niespotykany łobuz.

- Ale kto to taki? Klim, Klim - zawołał profesor - Klim Czugunkin (Bormental

otworzył usta), a więc, dwukrotnie karany, alkoholizm, „wszystko rozdzielić”, czapka i dwa

czerwońce przepadły (tu Filip Filipowicz przypomniał sobie jubileuszową laskę i

spurpurowiał), cham i świnia... No, tę laskę odzyskam. Słowem, przysadka to zamknięta

komora określająca osobowość konkretnego człowieka.

Konkretnego! „Od Sewilli do Grenady...” - okrutnie przewracając oczami krzyczał

Filip Filipowicz - a nie ogólnoludzką. Przysadka to cały mózg w miniaturze, który mnie w

ogóle nie interesuje i w ogóle pies z nim tańcował. Myślałem o czymś zupełnie innym, o

eugenice, o poprawieniu ludzkiego gatunku. I właśnie na odmładzaniu się naciąłem. Czy pan

naprawdę myśli, że ja to robię dla pieniędzy? Pomimo wszystko jestem przecież uczonym.

- Jest pan wielkim uczonym, ot co! - oznajmił Bormental łykając koniak. Oczy

nabiegły mu krwią.

- Chciałem tylko przeprowadzić małe doświadczenie po tym, jak dwa lata temu

otrzymałem z przysadki wyciąg hormonów płciowych. A co wyszło zamiast tego? O mój

Boże! A tych hormonów w przysadce, o Chryste... Doktorze, przede mną kompletna

beznadziejność, przysięgam, zagubiłem się.

Bormental zakasał nagle rękawy, oczy zbiegły mu się u nasady nosa i powiedział:

- W takim razie, drogi nauczycielu, jeśli pan nie chce, ja sam na własne ryzyko

nakarmię go arszenikiem. Do diabła z ojcem, byłym sędzią śledczym. Przecież koniec

końców, to jest pana własne eksperymentalne stworzenie.

Filip Filipowicz przygasł, zwiotczał, opadł w fotel i powiedział:

- Nie, ja na to nie pozwolę, mój drogi chłopcze. Mam sześćdziesiąt lat i mogę udzielić

panu rady. Niech pan nigdy nie popełnia przestępstwa, niezależnie od tego, przeciwko komu

byłoby ono skierowane. Dożyje pan starości, mając czyste ręce.

- Na litość, Filipie Filipowiczu, jeśli nad nim jeszcze trochę popracuje ten Szwonder,

to co z niego wyrośnie? Mój Boże, teraz dopiero zaczynam rozumieć, co może wyniknąć z

tego Szarikowa!

- Aha! Teraz pan zrozumiał? A ja zrozumiałem dziesięć dni po operacji. No więc

Szwonder jest największym durniem ze wszystkich. Nie pojmuje, że Szarikow jest znacznie

niebezpieczniejszy dla niego niż dla mnie. Teraz wszelkimi sposobami stara się poszczuć go

na mnie, nie rozumiejąc, że jeżeli ktoś z kolei poszczuje Szarikowa na niego, ze Szwondera

zostanie mokra plama.

- Ja myślę! Same koty ile są warte! Człowiek z psim sercem.

- O nie, nie - przeciągle odpowiedział Filip Filipowicz - popełnia pan, doktorze,

ogromny błąd, niech pan, na Boga, nie obraża psa. Koty to tylko chwilowe... To sprawa

karności i dwóch, trzech tygodni. Zapewniam pana. Jeszcze jakiś miesiąc i przestanie się na

nie rzucać.

- A dlaczego nie teraz?

- Iwanie Arnoldowiczu, to przecież elementarne... Doprawdy, po co pan pyta?

Przecież przysadka nie zawisła w powietrzu. Przecież została wszczepiona właśnie w psi

mózg, trzeba czasu, żeby się przyjęła. Teraz Szarikow zachowuje tylko resztki tego, co psie, i

proszę zrozumieć, że koty to jeszcze najmniej straszne z tego, co on robi. Niech pan sobie

uświadomi, najstraszniejsze, że Szarikow ma już nie psie, a właśnie ludzkie serce. I to

najparszywsze ze wszystkich, jakie stworzyła natura!

Podekscytowany do najwyższego stopnia Bormental zacisnął w pięści silne, chude

dłonie, poruszył ramionami i twardo przemówił:

- Skończone. Ja go zabiję.

- Zabraniam! - kategorycznie odpowiedział Filip Filipowicz.

- Na litość...

Filip Filipowicz podniósł nagle palec i zaczął nadsłuchiwać.

- Niech pan poczeka... Chyba słyszałem kroki.

Obaj nadsłuchiwali, ale w korytarzu było cicho.

- Zdawało mi się - powiedział Filip Filipowicz i z zapałem zaczął mówić po

niemiecku. W potoku zagranicznych słów kilkakrotnie zabrzmiało po rosyjsku słowo

„kryminał”.

- Chwileczkę - nagle czujnie odezwał się Bormental i ruszył do drzwi.

Wyraźnie było słychać kroki zbliżające się do gabinetu. I jeszcze buczenie jakiegoś

głosu. Bormental otworzył drzwi i odskoczył zdumiony. Doszczętnie zaskoczony Filip

Filipowicz zastygł w fotelu.

W oświetlonym czworokącie korytarza pojawiła się w samej tylko nocnej koszuli

Daria Pietrowna z płonącym bojowo obliczem. Zarówno lekarza, jak i profesora oślepiła

obfitość ogromnego i, jak im się ze strachu wydało, zupełnie gołego ciała. W potężnych

rękach Daria Pietrowna wlokła coś i to coś zapierało się, siadało na zadzie, a jego pokryte

czarnym puchem niewielkie nóżki plątały się na parkiecie. „Coś”, rzecz jasna, okazało się

Szarikowem, kompletnie zdezorientowanym, jeszcze pijanym, rozkudłanym i w samej tylko

koszuli.

Daria Pietrowna, goła i imponująca, potrząsnęła Szarikowem jak workiem kartofli i

powiedziała, co następuje:

- Jak się panu podoba, panie profesorze, nasz gość Telegraf Telegrafowicz? Ja już

byłam zamężna, ale Zina to niewinna dziewczyna. Szczęście, że się obudziłam.

Zakończywszy przemówienie Daria Pietrowna zawstydziła się, krzyknęła, zasłoniła

pierś dłońmi i uleciała.

- Dario Pietrowna, na miłość boską, przepraszam - krzyknął w ślad za nią czerwony

Filip Filipowicz, kiedy się opamiętał.

Bormental zakasał wyżej rękawy koszuli i ruszył na Szarikowa. Filip Filipowicz

zajrzał mu w oczy i przeraził się.

- Panie doktorze! Zakazuję panu...

Bormental prawą ręką ujął Szarikowa za kołnierz i potrząsnął tak, że płótno koszuli z

przodu trzasnęło.

Filip Filipowicz rzucił się na ratunek i zaczął wydzierać szczupłego Szarikowa z

wprawnych chirurgicznych rąk.

- Bić nie ma pan prawa - krzyczał na wpół zaduszony Szarikow, siadając na ziemi i

trzeźwiejąc.

- Doktorze! - krzyczał Filip Filipowicz.

Bormental trochę się opamiętał i wypuścił Szarikowa, który natychmiast zaskowyczał.

- W porządku - wysyczał Bormental - poczekamy do rana. Urządzę mu benefis, jak

tylko wytrzeźwieje.

I chwyciwszy Szarikowa pod pachy powlókł go do laboratorium spać. Szarikow

próbował wierzgać, ale nogi nie chciały go słuchać.

Filip Filipowicz rozstawił nogi, na skutek czego lazurowe poły szlafroka rozsunęły

się, wzniósł oczy i ręce do lampy pod sufitem korytarza i powiedział:

- No, no...

IX

Benefis Szarikowa, który obiecał mu doktor Bormental, nie odbył się jednakże

następnego ranka, z tej mianowicie przyczyny, że Poligraf Poligrafowicz przepadł z domu.

Bormental wpadł we wściekłą furię, nazwał sam siebie osłem za to, że nie schował klucza od

drzwi frontowych, krzyczał, że nigdy sobie tego nie daruje i zakończył życzeniem, żeby

Szarikow trafił pod autobus. Filip Filipowicz siedział w gabinecie i zanurzając palce w

czuprynie mówił:

- Wyobrażam sobie, co się będzie działo na ulicy... Wyobrażam sobie. „Od Sewilli do

Grenady...” mój Boże.

- Może jest w komitecie domowym - szalał Bormental i gdzieś biegał.

W komitecie domowym pokłócił się z przewodniczącym Szwonderem do tego

stopnia, że przewodniczący Szwonder zasiadł do pisania skargi do sądu ludowego rejonu

chamowniczeskiego, krzycząc przy tym, że nie jest stróżem wychowanka profesora

Preobrażeńskiego, tym bardziej że ów wychowanek, Poligraf, nie dalej jak wczoraj okazał się

oszustem, biorąc z komitetu domowego siedem rubli, rzekomo na zakup podręczników w

spółdzielni.

Fiodor, który z tej okazji zarobił trzy ruble, przeszukał dom od góry do dołu. Nigdzie

nie było nawet śladu Szarikowa.

Tylko jedno stało się jasne - Poligraf opuścił mieszkanie o świcie w cyklistówce,

palcie i szaliku, zabierając ze sobą z kredensu butelkę jarzębiaku, rękawiczki doktora

Bormentala i wszystkie swoje dokumenty. Daria Pietrowna i Zina nie ukrywały burzliwej

radości oraz nadziei, że Szarikow nigdy już nie wróci. Od Darii Pietrowny Szarikow pożyczył

poprzedniego dnia trzy ruble i pięćdziesiąt kopiejek.

- Dobrze wam tak! - ryczał Filip Filipowicz potrząsając pięściami. Przez cały dzień

dzwonił telefon, dzwonił również dnia następnego. Lekarze przyjmowali niezwykle wielu

pacjentów, a na trzeci dzień w gabinecie jasno i wyraźnie stanął problem zawiadomienia

milicji, która to milicja powinna odnaleźć Szarikowa w moskiewskich odmętach.

Jak tylko zostało wypowiedziane słowo „milicja”, nabożną ciszę uliczki

Obuchowskiej rozszarpał chrzęst ciężarówki i zadrżały okna w całym domu. Następnie

zabrzmiał pewny siebie dzwonek i z niezwykłą godnością wkroczył Poligraf Poligrafowicz, w

całkowitym milczeniu zdjął cyklistówkę, powiesił palto na jelenich rogach i objawił się w

zupełnie nowym kształcie. Miał na sobie skórzaną kurtkę, wyraźnie kupioną na kogoś innego,

również skórzane wytarte spodnie i wysokie angielskie buty, sznurowane pod kolana.

Niewyobrażalny koci zapach natychmiast rozprzestrzenił się w całym przedpokoju.

Preobrażeński i Bormental jak na komendę skrzyżowali ręce na piersiach, stanęli we

framudze drzwi, oczekując pierwszych informacji od Poligrafa Poligrafowicza. Ten zaś

przygładził szczeciniaste włosy, odkaszlnął i rozejrzał się w taki sposób, że było jasne - swoje

zakłopotanie Poligraf stara się zamaskować nonszalancją.

- Ja, Filipie Filipowiczu - zaczął wreszcie mówić - dostałem posadę.

Obaj lekarze wydali z siebie suche, nieokreślone chrząknięcie i poruszyli się.

Preobrażeński oprzytomniał pierwszy, wyciągnął przed siebie rękę i wyrzekł:

- Papiery.

Było napisane na maszynie:

„Okaziciel niniejszego, Poligraf Poligrafowicz Szarikow, jest kierownikiem

pododdziału oczyszczania miasta z bezdomnych zwierząt (kotów itp.) w wydziale

Moskiewskiej Gospodarki komunalnej.”

- Tak - ciężko powiedział Filip Filipowicz - a któż to ci załatwił? Ach, zresztą sam się

domyślam.

- No tak, Szwonder - odpowiedział Szarikow.

- Pozwól, że zapytam: dlaczego tak ohydnie śmierdzisz?

Szarikow z zatroskaniem powąchał kurtkę.

- No to co, że śmierdzi... wiadomo, jak od specjalisty. Wczoraj dusiliśmy te koty,

dusiliśmy...

Filip Filipowicz wzdrygnął się i spojrzał na Bormentala. Oczy Bormentala

przypominały dwie czarne lufy skierowane wprost na Szarikowa. Bez zbędnych słów ruszył

na Szarikowa i z łatwością złapał go za gardło.

- Ratunku! - zapiszczał Szarikow blednąc.

- Doktorze!

- Nie pozwolę sobie na nic złego, Filipie Filipowiczu, proszę się nie niepokoić -

żelaznym głosem powiedział Bormental i wrzasnął: - Daria Pietrowna, Zina!

Obie pojawiły się w przedpokoju.

- No, powtarzaj - powiedział Bormental i odrobinę przycisnął gardło Szarikowa do

wiszącego na wieszaku futra - proszę mi wybaczyć...

- No dobrze, powiem - odparł zachrypłym głosem absolutnie wstrząśnięty Szarikow,

ale nagle nabrał powietrza, szarpnął się i spróbował krzyknąć ratunku, krzyk się jednak nie

udał i głowa Poligrafa całkowicie utonęła w futrze.

- Doktorze, błagam pana.

Szarikow pokiwał głową, dając do zrozumienia, że poddaje się i będzie powtarzać.

- ... Proszę mi wybaczyć, szanowna Dario Pietrowna i Zinaido?

- Prokofiewna - wyszeptała z przestrachem Zina.

- Uf, Prokofiewna... - mówił łapiąc powietrze zachrypły Szarikow -... że pozwoliłem

sobie...

- Sobie na paskudne zachowanie w nocy w stanie pijackiego zamroczenia.

- Pijackiego zamroczenia...

- Nigdy więcej nie będę...

- Nie bę...

- Niech pan go puści, Iwanie Arnoldowiczu - chórem poprosiły obie kobiety - przecież

pan go zadusi.

Bormental puścił Szarikowa i powiedział:

- Ta ciężarówka czeka na ciebie?

- Nie - z szacunkiem powiedział Poligraf - tylko mnie przywiozła.

- Zina, proszę odesłać samochód. A teraz weź pod uwagę, co następuje: znowu

wróciłeś do mieszkania Filipa Filipowicza.

- A dokąd mam jeszcze iść? - nieśmiało zapytał Szarikow, błądząc wokół wzrokiem.

- Znakomicie. Masz siedzieć jak mysz pod miotłą. W przeciwnym razie za każde

wykonane świństwo będziesz miał ze mną do czynienia. Jasne?

- Jasne - odparł Szarikow.

Filip Filipowicz przez cały czas rozprawy z Szarikowem zachowywał milczenie. Jakoś

żałośnie przytulony do futryny obgryzał paznokieć patrząc w parkiet. Potem nagle podniósł

wzrok na Szarikowa i zapytał mechanicznie, głuchym głosem:

- A co potem się dzieje z tymi... zabitymi kotami?

- Idą na paltoty - odparł Szarikow. - Zrobią z nich wiewiórki na kredyt dla robotników.

Następnie w mieszkaniu zapadła cisza i trwała dwie doby. Poligraf Poligrafowicz rano

odjeżdżał ciężarówką, pojawiał się wieczorem, cicho zjadał obiad w towarzystwie Filipa

Filipowicza i Bormentala.

Chociaż Bormental i Szarikow spali w jednym pokoju - w poczekalni dla pacjentów -

nie rozmawiali ze sobą i Bormental pierwszy się znudził.

Chyba po jakichś dwóch dniach w mieszkaniu pojawiła się chudziutka panienka z

podmalowanymi oczami, w kremowych pończochach, niezmiernie zmieszana wspaniałością

mieszkania. Szła w wytartym paletku w ślad za Szarikowem i w przedpokoju wpadła na

profesora.

Profesora zamurowało, zmrużył oczy i zapytał:

- Przepraszam, a to kto?

- Żenię się z nią, to nasza maszynistka, będzie ze mną mieszkać. Trzeba Bormentala

wykwaterować z poczekalni. Ma własne mieszkanie - wyjątkowo nieprzyjaźnie i ponuro

wyjaśnił Szarikow.

Filip Filipowicz zamrugał oczami, zamyślił się patrząc na poczerwieniałą panienkę, po

czym poprosił ją nader uprzejmie:

- Pozwoli pani na chwileczkę do mojego gabinetu.

- Ja z nią pójdę - szybko i podejrzliwie oświadczył Szarikow.

Wtedy momentalnie wynurzył się spod ziemi Bormental.

- Przykro mi - powiedział - profesor porozmawia z panią, a my obaj zostaniemy tutaj.

- A ja nie chcę - złym głosem powiedział Szarikow, próbując udać się w ślad za

płomieniejącą ze wstydu panienką i Filipem Filipowiczem.

- Raczej nie - Bormental ujął Szarikowa za rękę i zaprowadził do laboratorium.

Przez jakieś pięć minut z gabinetu nic nie było słychać, a potem rozległ się głuchy

szloch panienki.

Filip Filipowicz stał przy biurku, a panienka łkała w brudną koronkową chusteczkę.

- Powiedział, łajdak, że był ranny na polu walki - zaszlochała panienka.

- Kłamie - nieustępliwie odpowiadał Filip Filipowicz. Pokręcił głową i powiedział: -

Szczerze mi pani żal, ale przecież nie można tak z pierwszym lepszym tylko z powodu jego

służbowego stanowiska... Dziecko, zapewniam panią, że to okropne. A więc tak... - otworzył

szufladę biurka i wyjął trzy banknoty po trzydzieści rubli.

- Otruję się - płakała panienka - w stołówce codziennie solone mięso... a on grozi...

mówi, że jest czerwonym dowódcą... Ze mną, mówi, będziesz mieszkać w luksusach...

psychikę, mówi, mam szlachetną, tylko kotów nienawidzę... Pierścionek mi zabrał na

pamiątkę...

- No, no, szlachetna psychika... „Od Sewilli do Grenady...” - mamrotał Filip

Filipowicz - trzeba jakoś przez to przejść... Pani jest taka młoda...

- Czyżby w tej właśnie bramie?

- Niech pani bierze pieniądze, kiedy pożyczają - zaryczał Filip Filipowicz.

Następnie uroczyście otwarły się drzwi i Bormental na zaproszenie Filipa Filipowicza

wprowadził Szarikowa. Szarikow miał rozbiegane oczy i sierść na jego głowie sterczała jak

szczotka.

- Łajdak - powiedziała panienka, błyskając rozmazanym i zapłakanym okiem i

pasiastym upudrowanym nosem.

- Skąd masz bliznę na czole?

Bądź łaskaw wyjaśnić tej pani - serdecznie zaproponował Filip Filipowicz.

Szarikow zagrał va banque.

- Byłem ranny na froncie kołczakowskim - wyszczekał.

Panienka wstała i wyszła z głośnym płaczem.

- Niech pani przestanie! - krzyknął za nią Filip Filipowicz. - Chwileczkę, proszę oddać

pierścionek - zwrócił się do Szarikowa.

Ten zaś pokornie zdjął z palca tombakowy pierścionek ze szmaragdowym oczkiem.

- Dobra - powiedział raptem z wściekłością - ty mnie jeszcze popamiętasz. Urządzę ci

jutro kompresję etatów.

- Niech się pani go nie boi - krzyknął do panienki Bormental.

- Nie pozwolę mu nic pani zrobić! - odwrócił się i tak popatrzył, że Szarikow cofnął

się i uderzył głową o szafę.

- Jej nazwisko? - zapytał Bormental. - Nazwisko! - zaryczał i nagle stał się dziki i

przerażający.

- Wasniecowa - odpowiedział Szarikow, szukając wzrokiem, gdzie by tu zwiać.

- Codziennie - ujmując go za klapy kurtki powiedział Bormental - sam osobiście będę

sprawdzał w zakładzie oczyszczania, czy nie zredukowano obywatelki Wasniecowej. I jeżeli

ty... jeśli się dowiem, że jest zredukowana, to... własnoręcznie cię zastrzelę. Strzeż się,

Szarikow, do ciebie mówię!

Szarikow nie mógł oderwać oczu od nosa Bormentala.

- Sami też umiemy strzelać z rewolweru... - wymamrotał Poligraf, ale jakoś słabo i

nagle wykorzystał moment, by prysnąć w drzwi.

- Strzeż się! - biegł za nim krzyk Bormentala.

Przez całą noc i połowę następnego dnia wisiała cisza jak burzowa chmura. Wszyscy

milczeli. Ale następnego dnia, kiedy Poligraf Poligrafowicz, którego tknęło ponure

przeczucie, odjechał ciężarówką do pracy, profesor Preobrażeński poza zwykłymi godzinami

przyjął jednego ze swoich byłych pacjentów, tęgiego, wysokiego mężczyznę w wojskowym

mundurze. Człowiek ten uporczywie domagał się spotkania i w końcu dopiął swego.

Wchodząc do gabinetu uprzejmie stuknął obcasami.

- Czyżby bóle powróciły, drogi panie? - zapytał mizerny Filip Filipowicz. - Proszę,

niech pan siada.

- Merci. Nie, profesorze - odpowiedział gość stawiając szłyk na rogu biurka. - Jestem

panu niezmiernie zobowiązany... Hm... Przyjechałem w zupełnie innej sprawie, Filipie

Filipowiczu... żywiąc wielki szacunek... hm... ostrzec. Oczywiste głupstwo. To zwyczajny

łajdak... - Pacjent sięgnął do teczki i wyjął papier. - Dobrze, że trafiło bezpośrednio do mnie...

Filip Filipowicz wsadził dodatkowo binokle na okulary i zaczął czytać. Długo

mamrotał do siebie zmieniając się na twarzy.

„... a także grożąc, że zabije przewodniczącego komitetu domowego, towarzysza

Szwondera, z czego jawnie wynika, że przechowuje broń palną. Wygłasza kontrrewolucyjne

przemówienia, a nawet Engelsa kazał swojej socjalsłużącej Zinaidzie Prokofiewnie Buninej

spalić w piecu, jako wyraźny mienszewik ze swoim asystentem Bormentalem Iwanem

Arnoldowiczem, który potajemnie, nie zameldowany, przebywa w jego mieszkaniu. Podpis

kierownika pododdziału oczyszczania P. P. Szarikowa potwierdzam. Przewodniczący

komitetu domowego Szwonder, sekretarz Piestruchin.”

- Pan pozwoli mi zatrzymać u siebie? - zapytał Filip Filipowicz pokrywając się

plamami. - Czy to, być może, jest panu potrzebne dla nadania sprawie urzędowego biegu?

- Pan daruje, profesorze - nadzwyczaj obraził się pacjent rozdymając nozdrza. - Chyba

naprawdę przesadnie pan nami gardzi. Ja... - i zaczął nadymać się jak indyk.

- Przepraszam, przepraszam, mój drogi! - wymamrotał Filip Filipowicz. - Jeszcze raz

przepraszam, naprawdę nie chciałem pana urazić. Niech pan się nie gniewa, mój drogi, on

mnie tak udręczył...

- Myślę - powiedział zupełnie uspokojony pacjent. - Ale co za łajdak! Swoją drogą

chciałbym go zobaczyć. W Moskwie opowiadają o panu legendy, profesorze...

Filip Filipowicz z rozpaczą machnął tylko ręką. I wtedy pacjent zobaczył, że profesor

zgarbił się i nawet jakby posiwiał w ostatnim okresie.

* * *

Przestępstwo dojrzało i spadło jak kamień, jak zresztą przeważnie bywa. Z sercem

ściśniętym złym przeczuciem wrócił ciężarówką Poligraf Poligrafowicz. Głos Filipa

Filipowicza poprosił go do laboratorium. Zdumiony Szarikow przyszedł i z niejasnym

strachem spojrzał w lufy na twarzy Bormentala, a następnie na Filipa Filipowicza. Chmura

krążyła wokół asystenta, a jego lewa ręka z papierosem lekko drżała na niklowanym pręcie

krzesła ginekologicznego.

Filip Filipowicz z bardzo złowieszczym spokojem powiedział:

- Natychmiast zabieraj rzeczy, spodnie, palto, wszystko, co ci jest potrzebne, i won z

mieszkania.

- Jakże to tak? - szczerze zdumiał się Szarikow.

- Won z mieszkania i to dziś - monotonnie powtórzył Filip Filipowicz, patrząc spod

zmrużonych powiek na swoje paznokcie.

Jakaś nieczysta siła opanowała chyba Poligrafa Poligrafowicza, zagłada już czatowała

na niego i nieubłagany wyrok został wydany. Sam Poligraf rzucił się w objęcia

nieuniknionego, bo szczeknął wściekle i ostro:

- Znowu zaczynacie? Co to ja mocnych na was nie znajdę? Jak tu siedzę na szesnastu

arszynach, tak będę siedział.

- Wynoś się z mieszkania - serdecznie szepnął Filip Filipowicz.

Szarikow sam zaprosił swoją śmierć. Podniósł lewą rękę i pokazał Filipowi

Filipowiczowi obgryzioną nie do zniesienia, cuchnącą kotami figę. A następnie prawą ręką

wyciągnął z kieszeni rewolwer i skierował go w stronę Bormentala. Papieros Bormentala

zatoczył łuk niczym spadająca gwiazda, a po kilku sekundach Filip Filipowicz biegając po

rozbitych szklanych szybach w przerażeniu miotał się od szafki do kozetki. Na kozetce zaś

leżał chrypiąc rozkrzyżowany kierownik pododdziału oczyszczania, a ulokowany na jego

piersiach chirurg Bormental dusił go malutkim białym jaśkiem.

Po kilku minutach doktor Bormental z twarzą zmienioną nie do poznania otworzył

drzwi frontowe i obok guziczka dzwonka nakleił karteczkę:

„Z powodu choroby profesora przyjęć dzisiaj nie będzie.

Prosimy nie niepokoić dzwonkiem.”

Lśniącym scyzorykiem doktor przeciął kabel dzwonka, obejrzał w lustrze swoją

podrapaną do krwi twarz i pokaleczone, drżące dłonie. Następnie pojawił się w drzwiach

kuchni i powiedział wystraszonej Zinie i Darii Pietrownie:

- Profesor prosi, żebyście nie wychodziły z mieszkania.

- Dobrze - nieśmiało odpowiedziały Zina i Daria Pietrowna.

- Pozwólcie, że zamknę drzwi kuchenne na klucz - powiedział Bormental, chowając

się za drzwi w ścianie i zasłaniając twarz dłonią. - To tylko na krótko i nie z powodu braku

zaufania do was. Ale ktoś może przyjść, nie wytrzymacie, otworzycie, a nam nie wolno

przeszkadzać. Jesteśmy zajęci.

- Dobrze - odpowiedziały kobiety i niezwłocznie pobladły.

Bormental zamknął drzwi kuchenne, zamknął także frontowe oraz drzwi z korytarza

do przedpokoju. Potem kroki jego zamarły w laboratorium.

Cisza spłynęła na mieszkanie i wpełzła we wszystkie kąty. Nadciągnął zmierzch,

wstrętny i czujny, słowem mrok. Co prawda później, kiedy już było po wszystkim, sąsiedzi z

domu naprzeciwko mówili, że w oknach od podwórza u Preobrażeńskiego paliły się

wszystkie światła, i nawet podobno można było zobaczyć biały kłobuk samego profesora...

Trudno to sprawdzić. Co prawda również i Zina, kiedy wszystko się skończyło, plotkowała,

że w gabinecie przed kominkiem, już potem, kiedy profesor i Bormental wyszli z

laboratorium, przeraził ją śmiertelnie Iwan Arnoldowicz. Podobno siedział w kucki przed

kominkiem w gabinecie i własnoręcznie palił zeszyt, w którym zapisywał historie chorób

pacjentów profesora! Podobno twarz doktora była zupełnie zielona i cała, caluteńka okropnie

podrapana. A Filip Filipowicz też tego wieczora był niepodobny do siebie. I jeszcze jakoby...

zresztą być może niewinna panienka z mieszkania na Preczystience zwyczajnie kłamie...

Za jedno można zaręczyć - w mieszkaniu tego wieczoru panowała absolutna i

przerażająca cisza.

EPILOG

Dokładnie w tę właśnie noc, która nastąpiła w dziesięć dni po bitwie w laboratorium,

w mieszkaniu profesora Preobrażeńskiego, tym w Zaułku Obuchowa, ostro zadzwonił

dzwonek:

- Milicja kryminalna i śledczy. Proszę otworzyć.

Kroki biegnących ludzi, potem stukot i do roziskrzonego lampami laboratorium ze

świeżo oszklonymi szafkami weszło mnóstwo ludzi. Dwaj byli w milicyjnych mundurach,

jeden w czarnym palcie, z teczką, przepełniony złośliwą satysfakcją przewodniczący

Szwonder, młodzieniec-kobieta, dozorca Fiodor, Zina, Daria Pietrowna, niekompletnie

ubrany Bormental, wstydliwie zasłaniający szyję bez krawata.

Drzwi gabinetu przepuściły Filipa Filipowicza. Wyszedł w swym znanym wszystkim

lazurowym szlafroku i wszyscy mogli się od razu przekonać, że Filip Filipowicz bardzo się

poprawił przez ostatni tydzień. Dawny władczy i energiczny Filip Filipowicz, pełen godności,

stanął przed nocnymi gośćmi i przeprosił za swój szlafrok.

- Proszę się nie krępować, profesorze - powiedział nadzwyczaj zmieszany mężczyzna

w cywilu, ociągał się jeszcze przez chwilę i wreszcie przemówił: - Bardzo mi przykro. Mamy

nakaz rewizji w pańskim mieszkaniu, a także - mężczyzna spojrzał z ukosa na wąsy Filipa

Filipowicza i zakończył: - aresztowania w zależności od rezultatu.

Filip Filipowicz zmrużył oczy i zapytał:

- A o co jestem oskarżony, jeśli mogę zapytać, i przez kogo?

Mężczyzna podrapał się w policzek i wyczytał z kartki wyciągniętej z teczki.

- Oskarża się Preobrażeńskiego, Bormentala, Zinaidę Buniną i Darię Iwanową o

zabójstwo kierownika pododdziału oczyszczania Moskiewskiej Gospodarki Komunalnej,

Poligrafa Poligrafowicza Szarikowa.

Szloch Ziny zagłuszył jego ostatnie słowa.

- Nic nie rozumiem - powiedział Filip Filipowicz, po królewsku wzruszając

ramionami - jakiego znowu Szarikowa? Ach, przepraszam, chodzi o tego psa... którego

operowałem?

- Pan daruje, profesorze, nie psa, tylko kiedy był już człowiekiem. O to właśnie

chodzi.

- Dlatego, że mówił? - zapytał Filip Filipowicz. - Ale to jeszcze nie znaczy, że się jest

człowiekiem. Zresztą to nieistotne. Szarik istnieje nadal i nikt go nie miał zamiaru zabijać.

- Profesorze - z ogromnym zdumieniem powiedział czarny człowiek i uniósł brwi - w

takim razie będzie go pan musiał okazać. Przepadł już dziesięć dni temu i pan daruje, ale

wygląda to bardzo nieładnie.

- Doktorze Bormental, pan będzie łaskaw okazać Szarika panu śledczemu - polecił

Filip Filipowicz, zabierając nakaz rewizji.

Doktor Bormental uśmiechnął się krzywo i wyszedł.

Kiedy wrócił i zagwizdał, za nim z gabinetu wyszedł pies dziwacznej postury.

Miejscami łysy, miejscami zarastający sierścią. Wyszedł jak w cyrku, na tylnych łapach,

potem stanął na wszystkich czterech i rozejrzał się. Grobowe milczenie jak galareta zastygło

w laboratorium. Koszmarny pies z purpurową blizną na czole ponownie stanął na tylnych

łapach, uśmiechnął się i usiadł w fotelu.

Drugi milicjant nagle przeżegnał się, zamaszyście zrobił krok w tył i nadepnął Zinie

na obie nogi jednocześnie.

Człowiek w czarnym nie zamykając ust powiedział słowa następujące:

- Jakże to tak, na litość?

Przecież on pracował w zakładzie oczyszczania?

- Ja go tam nie posyłałem - odparł Filip Filipowicz. - Rekomendował go pan

Szwonder, o ile się nie mylę.

- Nic nie rozumiem - niepewnie powiedział czarny i zwrócił się do pierwszego

milicjanta: - To ten?

- Ten - bezdźwięcznie odpowiedział milicjant. - Formalnie ten.

- Ten sam - rozległ się głos Fiodora - tylko, że drań znowu zarasta.

- Przecież mówił...

- On i teraz jeszcze mówi, tyle tylko, że coraz mniej i rzadziej, tak że korzystajcie z

okazji, bo niedługo w ogóle umilknie.

- Ale dlaczego? - cicho zapytał czarny człowiek.

Filip Filipowicz wzruszył ramionami.

- Nauka jeszcze nie zna sposobu na przekształcenie zwierzęcia w człowieka.

Spróbowałem, ale nie udało mi się, jak widzicie. Porozmawiał i teraz powraca do stanu

pierwotnego. Atawizm.

- Nieprzyzwoitymi słowami nie wyrażać się - nagle wrzasnął pies z fotela i wstał.

Czarny człowiek raptem pobladł, wypuścił teczkę i zaczął padać bokiem na podłogę,

milicjant podtrzymał go z boku, a Fiodor od tyłu. Powstało zamieszanie i w tym zamieszaniu

najwyraźniej można było usłyszeć trzy zdania.

Filipa Filipowicza: - Krople walerianowe. To omdlenie.

Doktora Bormentala: - Własnoręcznie zrzucę Szwondera ze schodów, jeśli raz jeszcze

pojawi się w mieszkaniu profesora Preobrażeńskiego.

Szwondera: - Proszę wnieść te słowa do protokółu.

Szara harmonijka kaloryfera dyszała ciepłem. Story skryły zawiesistą noc

Preczystienki i jej samotną gwiazdę. Najwyższa istota, dostojny dobroczyńca psa, siedział w

fotelu, a pies Szarik leżał na dywanie, przytulony do skórzanej kanapy. Marcowa mgła

przyprawiała go o poranne bóle głowy, wędrujące wzdłuż świeżej blizny. Ale wieczorem, w

cieple, ból przechodził. I teraz było coraz lepiej i lepiej, a myśli w psiej głowie płynęły ciepłe

i składne.

Tak mi się powiodło, tak powiodło - myślał wpadając w drzemkę - wprost nieopisanie

powiodło. Utrwaliłem się w tym mieszkaniu. Nie ma wątpliwości, że z moim pochodzeniem

jest sprawa nieczysta. Tu nie obeszło się bez wodołaza. Puszczalska była moja babunia, niech

jej ziemia lekką będzie, staruszce. Wprawdzie całą głowę mi schlastali nie wiadomo po co,

ale do wesela się zagoi. Nie będziemy się tym przejmować.

W oddali głucho zadźwięczało szkło. Ugryziony sprzątał w laboratoryjnych szafach.

Siwy czarodziej siedział zaś i nucił:

- „Aż do najświętszych brzegów Nilu...”

Pies oglądał rzeczy straszne. Poważny człowiek dłonie w śliskich gumowych

rękawiczkach zanurzał w naczyniu, wyjmował mózg - uparcie, niestrudzenie, wciąż czegoś

szukał, coś kroił, wypatrywał, mrużył oczy i nucił:

- „Aż do najświętszych brzegów Nilu...”