Wykład III

7-9

godz.

Budowa

stawowo-wiązadłowa

obręczy

barkowej.

Połączenia w obrębie kończyny górnej: staw ramienny, staw
łokciowy,

stawy

łączące

kości

przedramienia.

Połączenie

przedramienia z ręką, oraz połączenia w obrębie ręki

I. Znajomość budowy kości obręczy barkowej; obojczyk i łopatka

II. Połączenia w obrębie obręczy kończyny górnej (iuncturae
cingulum membri superioris)

Staw obojczykowy przyśrodkowy: staw mostkowo-obojczykowy (art. sternoclavicularis)

staw; trójosiowy, piętrowy, sprzężony, nieregularny,
pow. stawowe; powierzchnia stawowa mostkowa (facies articularis sternalis) i wcięcie

obojczykowe (incisura clavicularis),
obie pow. stawowe dopasowane do siebie krążkiem stawowym (discus articularis)
zrośniętym z torebką stawową, obszerną i mocną, rozpiętą na obwodzie pow. stawowych,
chrząstka dzieli staw na dwie oddzielne jamy stawowe (przednio-górna i dolno-
przyśrodkowa) wzmacniana więzadłami:

- więzadło mostkowo-obojczykowe przednie (lig. sternoclaviculare anterius);
pp: pow. przednia rękojeści mostka,
pk: pow. przednia końca mostkowego obojczyka, ogranicza cofanie,

- więzadło mostkowo-obojczykowe tylne (lig. sternoclaviculare posterius);
pp: pow. tylna rękojeści mostka,
pk: pow. tylna mostkowego końca obojczyka, ogranicza wysuwanie,

- więzadło międzyobojczykowe (lig. interclaviculare);
pp: koniec mostkowy jednego obojczyka nad wcięciem szyjnym,
pk: koniec mostkowy obojczyka drugiego, ogranicza obniżanie i cofanie,

- więzadło żebrowo-obojczykowe (lig. costaclaviculare);
pp: brzeg górny części chrzęstnej żebra 1,
pk: wycisk więzadła żebrowo-obojczykowego - na pow. dolnej końca mostkowego
obojczyka, ogranicza unoszenie i cofanie,
ruchy; unoszenie, obniżanie, wysuwanie, cofanie, obracanie, obwodzenie.

Staw obojczykowy boczny: staw barkowo-obojczykowy (art. acromioclavicularis)

staw; trójosiowy, piętrowy, sprzężony, nieregularny,
pow. stawowe; powierzchnia stawowa barkowa (facies articularis acromialis) i powierzchnia

stawowa obojczykowa,

obie pow. stawowe dopasowane do siebie krążkiem stawowym (discus articularis) zrośniętym

z torebką stawową, obszerną i mocną, rozpiętą na obwodzie pow. stawowych i
wzmocnioną więzadłami:

- więzadło barkowo-obojczykowe (lig. acromioclaviculare);
pp: pow. górna końca barkowego obojczyka,
pk: pow. górna wyrostka barkowego łopatki,

- kruczo-obojczykowe (lig. coracoclaviculare), które składa się z dwóch więzadeł;
pp: wierzchołek wyrostka kruczego łopatki,
pk: guzowatość krucza na pow. dolnej odcinka bocznego trzonu obojczyka; w. stożkowate
(lig conoideum) do guzka stożkowatego, w. czworoboczne (lig. trapezoideum) do kresy
czworobocznej,
ruchy; jak ww. opisanym stawie.

Więzozrosty łopatki

- więzadło kruczo-barkowe (lig. coracoacromiale);
pp: pow. tylna wyrostka kruczego,
pk: pow. przedniego brzegu wyrostka barkowego,
szerokie, podłużne, czworokątne pasmo nad stawem ramiennym, tworzące sklepienie dla tego
stawu (fornix humeri),

- więzadło poprzeczne łopatki (lig. transversum scapulae superior et inferior);
górne, które przebiega nad wcięciem łopatki nad brzegiem górnym,
dolne, jest rozpięte nad szyjką łopatki.

Chrząstkozrosty łopatki, w stawie barkowo-obojczykowym może wytworzyć się taki rodzaj
połączenia, kiedy krążek stawowy wypełni całą jamę stawu i ograniczy możliwości ruchu.

Kościozrost łopatki, więzadlo poprzeczne górne łopatki może ulec skostnieniu.

III. Znajomość budowy kości kończyny górnej wolnej;

ramieniowej, promieniowej, łokciowej, kości ręki

IV. Połączenia części wolej kończyny górnej (iuncturae partis
liberi membri superioris)

Staw ramienny (articulatio humeri)
staw; trójosiowy, kulisty wolny,
pow. stawowe; głowa kości ramiennej (caput humeri) i wydrążenie panewki (cavitas
glenoidalis) pogłębione obrąbkiem panewki (labrum glenoidale), pogłębiającym panewkę,
torebka stawowa bardzo obszerna przyczepia się na zewnątrz obrąbka panewkowego i
dookoła szyjki anatomicznej, zrośnięta z powięziami mm. obracającymi ramię
(nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy, obły mniejszy, podłopatkowy), w obrębie stawu
znajduje się też ścięgno głowy długiej m. dwugłowego ramienia, wzmocniona więzadłami;

- więzadło kruczo-ramienne (lig. coracohumerale);
pp: podstawa i brzeg boczny wyrostka kruczego łopatki,
pk: guzek mniejszy i większy kości ramiennej,

- więzadła obrąbkowo-ramienne; górne, środkowe, dolne (ligg. glenohumeralia; superior,

media, inferior);

pp: pow. przednia torebki, obrąbek panewki,
pk: guzek mniejszy kości ramiennej,
ruchy; odwodzenie, przywodzenie, zginanie, prostowanie, rotacja zewnętrzna i wewnętrzna
przywodzenie do przodu ido tyłu, obwodzenie.

Staw łokciowy (articulatio cubiti)
Staw; dwuosiowy, zawiasowo-obrotowy, złożony z trzech stawów.
1. Staw ramienno-łokciowy (art. humeroulnaris)
staw; jednoosiowy, zawiasowy,
pow. stawowe; bloczek kości ramiennej (trochlea humeri) i wcięcie bloczkowe (incisura
trochlearis) kości łokciowej,

2. Staw ramienno-promieniowy (art. humeroradialis)
staw; dwuosiowy, kulisty, zawiasowo-obrotowy,
pow. stawowe; główka kości ramiennej (capitulum humeri) dołek stawowy (fovea aticularis)
głowy promieniowej.

3. Staw promieniowo-łokciowy bliższy (art. radioulnaris proximalis)
staw; jednoosiowy, obrotowy, sprzężony,
pow. stawowe; obwód stawowy (circumferentia articularis) głowy kości promieniowej i

wcięcie promieniowe (incisura radialis) kości łokciowej,

torebka stawowa obejmuje trzy stawy i jest uzupełniona więzadłami:
- więzadło obrączkowe (lig. anulare radii);
pp: brzeg przedni wcięcia promieniowego kości łokciowej,
pk: brzeg tylny wcięcia promieniowego kości łokciowej,

- więzadło poboczne łokciowe (lig. collaterale ulnare);
pp: nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej (epicondylus medialis),
pk: pow. przyśrodkowa końca bliższego k. łokciowej wzdłuż brzegów wcięcia bloczkowego;
wyraźne pasmo do podstawy wyrostka dziobiastego,

- więzadło poboczne promieniowe (lig. collaterale radiale);
pp: nadkłykieć boczny kości ramieniowej (epicondylus lateralis),
pk: rozdwaja się i przyczepia na brzegach przednim i tylnym wcięcia promieniowego kości
łokciowej (incisura radialis),
ruchy; zginanie, prostowanie, nawracanie (pronatio) i odwracanie (supinatio).

Połączenia w obrębie przedramienia

1. Staw promieniowo-łokciowy bliższy (art. radioulnaris proximalis), opisany

powyżej.

2. Błona międzykostna przedramienia (membrana interossea antebrachii), mocna

błona włóknista rozpięta między brzegiem międzykostnym kości łokciowej i
promieniowej, kończy się ku górze struną skośną (chorda obliqua).

3. Staw promieniowo-łokciowy dalszy (art. radio-ulnaris distalis)
staw; jednoosiowy, obrotowy, sprzężony,
pow. stawowe; obwód stawowy głowy(cirumferentia articularis) głowy kości łokciowej

i wcięcie łokciowe (incisura ulnaris) kości promieniowej,
chrząstka śródstawowa: chrząstka trójkątna zbudowana z włókien łącznotkankowych

przyczepiona na wyrostku rylcowatym kości łokciowej (procesus styliodeus) wchodzi
pomiędzy wyżej wymienione pow. stawowe i oddziela staw promieniowo-łokciowy
dalszy od stawu promieniowo-nadgarstkowego,
torebka stawowa luźna i mocna przymocowana wzdłuż brzegów pow. stawowych, nie
wytworzyła więzadeł,
ruchy; nawracanie i odwracanie.

V. Znajomość budowy kości ręki

VI. Stawy ręki (articulationes manus)-praca domowa

Piśmiennictwo

1. Bochenek A., Reicher M., 1993, Anatomia człowieka t. I, Warszawa, PZWL

2. Lippert H.,1998, Anatomia I-II, Wrocław, Wydawnictwo Urban & Partner

3. Sokołowska - Pituchowa J. (red), 1983, Anatomia człowieka, Warszawa, PZWL
4. Sylwanowicz W., 1993, Anatomia człowieka, Warszawa, PZWL
5. Sokołowski B., Błyszczuk J., 2001, Zarys anatomii człowieka cz. I-II,Kraków, Wydawnictwo
Skryptowe nr 135

6. Sobotta J., 1994, Atlas anatomii człowieka t. I i II, Wrocław, Wydawnictwo Urban &
Partner

Repetytorium

5. Obręcz barkowa

Jakie kości wchodzą w skład obręczy kończyny górnej, wskaż różnice dotyczące budowy.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Narysuj obojczyk. Zaznacz koniec barkowy, koniec mostkowy, trzon, powierzchnię górną i

dolną, oraz powierzchnię stawową mostkową i barkową, guzek stożkowaty, kresę
czworoboczną, wycisk więzadła żebrowo-poprzecznego.

Opisz kości na ryc.5.1.a i 5.1.b, zamaluj niebieskim kolorem powierzchnie stawowe na

łopatce.

Ryc.5.1a.

Ryc. 5.1.b.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Wymień i opisz więzozrosty łopatki.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Opisz staw mostkowo – obojczykowy.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Wokół jakich osi i w jakich płaszczyznach występują ruchy w wyżej wymienionym stawie.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Opisz staw barkowo – obojczykowy.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Na czym polegają ruchy łopatki?

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Które z wyżej wymienionych połączeń w obrębie obręczy barkowej może zamienić się w

kościozrost, a które w chrząstkozrost.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Dlaczego stawy: mostkowo – obojczykowy i barkowo – obojczykowy nazywamy stawami

sprzężonymi i piętrowymi? Wyjaśnij.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

6. Kończyna górna wolna

1. Wymień kości tworzące kończynę górną wolną.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

2. Oznacz elementy nasady bliższej kości ramieniowej oraz trzonu. Zamaluj niebieskim

kolorem powierzchnie stawowe.

Ryc. 6.1.

3. Wymień powierzchnie stawowe tworzące staw ramienny? Jaki to typ stawu?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

4. Jakie ruchy, w jakich płaszczyznach i wobec jakich osi wykonywane są w stawie

ramiennym?

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

5. Jakie czynniki wpływają na dużą ruchomość tego stawu?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

6. Opisz przebieg oraz funkcję więzadeł: kruczo-ramiennego i obrąbkowo-ramiennego.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

7. Jaką rolę spełnia więzadło kruczo-barkowe?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

8. Dlaczego odwodzenie kończyny górnej powyżej poziomu wymaga zmiany położenia

łopatki?

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

9. Oznacz wszystkie elementy nasady dalszej kości ramieniowej (ryc. 6.1).

10. Jaką kość przedstawia ryc. 6.2.
.......................................................................................................................................................

Zaznacz na rysunku:

− dołek stawowy(...............................................................................................................),
− obwód stawowy(.............................................................................................................),
− szyjkę kości(...................................................................................................................),
− guzowatość kości(...........................................................................................................),
− powierzchnię stawową nadgarstka(................................................................................),
− wcięcie łokciowe(...........................................................................................................),
− wyrostek rylcowaty(.......................................................................................................),
− trzon kości(.....................................................................................................................),
− brzeg międzykostny(.......................................................................................................),
− kolorem niebieskim powierzchnie stawowe

Ryc.6.2

11. Które elementy kości promieniowej służą do połączenia z kością?

a) ramieniową........................................................................................................................

...........................................................................................................................................

b) łokciową............................................................................................................................

...........................................................................................................................................

12. Jaką kość przedstawia ryc. 6.3.

.................................................................................................................................................
Zaznacz na rysunku:

− wyrostek łokciowy(.........................................................................................................),
− wyrostek dziobiasty,(......................................................................................................),
− guzowatość kości(...........................................................................................................),
− wcięcie promieniowe(.....................................................................................................),
− wyrostek rylcowaty(........................................................................................................),
− obwód stawowy(.............................................................................................................),
− trzon kości(......................................................................................................................),
− głowę kości(....................................................................................................................),
− kolorem niebieskim powierzchnie stawowe.

Ryc. 6.3.

13. Wymień powierzchnie stawowe tworzące staw ramienno – łokciowy. Jaki to typ stawu?

Wymień ruchy z uwzględnieniem płaszczyzny i osi.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

14. Wymień powierzchnie stawowe tworzące staw ramienno- promieniowy. Jaki to typ

stawu? Jakie ruchy w nim zachodzą z uwzględnieniem płaszczyzn i osi.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

15. Wymień powierzchnie stawowe stawu promieniowo-łokciowego bliższego. Jaki to typ

stawu? Wymień ruchy z uwzględnieniem płaszczyzny i osi.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

16. Opisz więzadła stawu łokciowego. Zaznacz na ryc. 6.4:

− więzadło poboczne promieniowe,
− więzadło poboczne łokciowe,
− więzadło pierścieniowate,

Ryc. 6.4.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

17. Wytłumacz, dlaczego do kości promieniowej nie przyczepia się żadne z w/w więzadeł.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

18. Wymień i opisz stawy łączące kości przedramienia.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

19. Jakiego typu stawami są stawy: promieniowo-łokciowy bliższy, promieniowo-łokciowy

dalszy? Dlaczego?

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

20. Opisz przebieg oraz funkcje więzozrostu przedramienia i podaj jego nazwę.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

21. Wymień części ręki a na ryc. 6.5. zaznacz i nazwij kości pierwszego i drugiego szeregu

nadgarstka, kości śródręcza, kości palców

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Ryc. 6.5.

22. Jaką powierzchnię posiadają kości nadgarstka?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

23. Opisz budowę kości śródręcza i opisz ich części na ryc.6.5.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

24. Opisz budowę kości palców.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

25. Wyjaśnij, co to jest bruzda nadgarstka.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

26. Jakie elementy tworzą kanał nadgarstka?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

27. Wymień stawy w obrębie ręki.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
28. Wymień powierzchnie stawowe tworzące staw promieniowo-nadgarstkowy?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

29. Która część stawu promieniowo-nadgarstkowego jest częścią piętrową i dlaczego?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

30. Wymień i opisz więzadła stawu promieniowo-nadgarstkowego przebiegające po stronie

dłoniowej ręki. Jaką spełniają rolę?

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

31. Wymień i opisz więzadła stawu promieniowo-nadgarstkowego przebiegające po stronie

grzbietowej i pobocznej ręki. Podaj ich funkcję.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

32. Jakie ruchy występują w stawie promieniowo-nadgarstkowym? Uwzględnij płaszczyzny

i osie.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

33. Wymień powierzchnie stawowe stawu dalszego ręki.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

34. Wymień i opisz więzadła stawu śródnadgarstkowego.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

35. Opisz stawy międzynadgarstkowe.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

36. Wymień powierzchnie stawowe tworzące staw siodełkowy. Jakie wzmacniają go

więzadła? Jakie są możliwości ruchowe tego stawu?

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

37. Wymień pozostałe stawy półścisłe w obrębie ręki i opisz je.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

38. Opisz stawy śródręczno – paliczkowe palca II ÷ V.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

39. Opisz staw śródręczno – paliczkowy kciuka.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

40. Opisz stawy międzypaliczkowy kciuka.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
41. Opisz stawy międzypaliczkowe bliższe i dalsze.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................