plik

Elżbieta Młynarska-Wełpa

POTRĄCENIA

Wynagrodzenia, zasiłki,

umowy cywilnoprawne

2015

vAdEMECuM PłATNIkA

POTRĄCENIA 2015

ademecum płatnika

ISBN

978-83-269-3493-3

UOW 50

Cena 68,25 zł brutto

Książka dostępna jako e-book na:

Patroni publikacji

Pracodawca dokonując potrącenia niezgodnie z prawem, naraża się na

roszczenie pracownika o zapłatę nienależnie potrąconego wynagrodzenia.

Może ponieść też odpowiedzialność związaną z wykroczeniem przeciw

prawom pracownika. A wynagrodzenie za pracę rozumiane jest w postę-

powaniu egzekucyjnym bardzo szeroko. dlatego autorka wyjaśnia

w książce:
• co jest tytułem wykonawczym do prowadzenia egzekucji,
• których potrąceń można dokonywać bez zgody zatrudnionego,
• jak potrącać alimenty,
• jak postąpić, w razie gdy krajowa Rada komornicza zajmuje inne stano-

wisko w przypadku potrąceń na przełomie roku niż Główny Inspektorat

Pracy,

• jakie kwoty można potrącać w przypadku umów zlecenia zawieranych

z własnymi pracownikami,

• jak powinna wyglądać współpraca pracodawcy z komornikiem i ile może

kosztować firmę niewywiązywanie się z obowiązków wobec kancelarii

komorniczej,

• jak spłacać pożyczkę z funduszu socjalnego, gdy pracownik mało zarabia,
• jakie stanowisko w sprawie potrąceń z wynagrodzenia i innych świadczeń

pracowniczych zajmuje w ostatnich latach Sąd Najwyższy,

• ile wynoszą kwoty wolne przy potrąceniach z wynagrodzenia i zasiłków.

Autor:
Elżbieta Młynarska-Wełpa

Kierownik grupy wydawniczej:
Agnieszka Konopacka-Kuramochi

Redaktor:
Renata Kajewska

Koordynator produkcji:
Mariusz Jezierski

Korekta:
Monika Rychalska

Skład:
6AN Studio

Druk:
Drukarnia Miller

Nakład:
300 egz.

ISBN 978-83-269-3493-3
NR PRODUKTOWY UOW 50

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa
tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: cok@wip.pl
NIP: 526-19-92-256, KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie
XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego,
Wysokość kapitału zakładowego 200.000 zł.

Wszelkie prawa do niniejszej publikacji, w tym do jej tytułu oraz do treści zawartych w zamieszczonych w niej
artykułach, podlegają ochronie prawnej przewidzianej w szczególności prawem autorskim. Ich przedruk oraz roz-
powszechnianie bez wiedzy i zgody Redakcji są zabronione. Zakaz ten nie dotyczy cytowania ww. materiałów w gra-
nicach dozwolonego użytku, z powołaniem się na źródło. Wszelkie materiały zawarte w niniejszej publikacji mają
charakter wyłącznie popularyzacyjno-informacyjny i nie mogą być traktowane w sposób prawnie wiążący pomię-
dzy Czytelnikiem a Wydawcą lub Redakcją. Redakcja dokłada wszelkich starań, aby informacje i dane zamieszczone
w tych materiałach były poprawne merytorycznie i aktualne, jednakże informacje te nie mają charakteru porady czy
opinii prawnej, jako że Wydawca ani Redakcja nie świadczy żadnych usług prawnych. Nie mogą być one również
traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. Zastosowanie tych informacji w konkret-
nym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji lub opinii prawnej. Wobec powyższego
Wydawca, Redakcja, redaktorzy ani autorzy ww. materiałów nie ponoszą odpowiedzialności prawnej w szczegól-
ności za skutki zastosowania się lub wykorzystania w jakikolwiek sposób informacji zawartych w tych materiałach.

UOW50_srodki.indd 2

1/12/2015 11:45:03 AM

Podstawowy czarny

Kup książkę

Spis treści

Wykaz skrótów i aktów prawnych użytych w książce

.................................................................. 7

Rozdział 1. Potrącenia z wynagrodzenia za pracę – podstawowe zasady

.......................... 8

Tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności  ..................................................................................  9
Ochrona wynagrodzenia   ........................................................................................................................................ 11
Potrącenia bez zgody zatrudnionego   ................................................................................................................... 12
Świadczenia alimentacyjne   .................................................................................................................................... 13
Należności inne niż alimentacyjne   ....................................................................................................................... 14
Zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi   ....................................................................................................... 15
Kary porządkowe   ..................................................................................................................................................... 15
Odliczenie kwot wcześniej wypłaconych   ............................................................................................................. 16
Wynagrodzenie za wadliwie wykonaną pracę   .................................................................................................... 17
Wypłata zawyżonego wynagrodzenia   .................................................................................................................. 18
Potrącenia dobrowolne   ........................................................................................................................................... 19
Oświadczenie pracownika o potrącaniu składki na ubezpieczenie na życie   ................................................. 20
Kwoty niepotrącalne  ................................................................................................................................................ 20
Potrącenia dobrowolne, gdy pracownik choruje  ................................................................................................. 20
Wzór zgody na potrącenie z wynagrodzenia i dyspozycji opłacenia składki z przysługującego

zasiłku ................................................................................................................................................................ 23

Zgody blankietowe   .................................................................................................................................................. 23
Kolejność i granice potrąceń ustawowych   ........................................................................................................... 24
Kwoty wolne od potrąceń   ....................................................................................................................................... 27
Kwota wolna dla niepełnoetatowca   ...................................................................................................................... 34
Kwota wolna a nieprzepracowanie pełnego miesiąca   ........................................................................................ 35
Limit potrąceń w pierwszym roku pracy   ............................................................................................................. 36
Pensja za grudzień otrzymana w styczniu  ............................................................................................................ 37
Wypłata innych składników wynagrodzenia   ...................................................................................................... 41
Kilka wypłat w danym miesiącu   ........................................................................................................................... 43

Rozdział 2. Potrącenia z innych świadczeń wypłacanych pracownikowi

........................ 45

Świadczenia wypłacane w związku z podróżą służbową   .................................................................................. 46
Ekwiwalenty   ............................................................................................................................................................. 46
Odprawa emerytalno-rentowa   .............................................................................................................................. 47
Nagroda jubileuszowa   ............................................................................................................................................. 47
Odszkodowanie zasądzone pracownikowi po ustaniu stosunku pracy   ......................................................... 50
Dodatkowe wynagrodzenie roczne (trzynastka)   ................................................................................................ 52
Świadczenia fi nansowane z ZFŚS   .......................................................................................................................... 52
Potrącenia z wybranych świadczeń pracowniczych   .......................................................................................... 56

UOW50_srodki.indd 3

1/12/2015 11:45:03 AM

Podstawowy czarny

Kup książkę

Potrącenia 2015

Rozdział 3. Potrącenia z zasiłków chorobowych i macierzyńskich

.................................... 58

Granice potrąceń i kwoty wolne przy potrąceniach z zasiłków   ....................................................................... 60
Wynagrodzenie i zasiłek chorobowy otrzymane w jednym miesiącu   ............................................................ 61
Potrącenia z zasiłku za zgodą pracownika   ........................................................................................................... 63

Rozdział 4. Potrącenia z umów cywilnoprawnych

.................................................................... 72

Granice potrąceń   ..................................................................................................................................................... 73
Oświadczenia składane przez zleceniobiorcę   ..................................................................................................... 75
Umowy zlecenia zawierane z własnymi pracownikami   .................................................................................... 79

Rozdział 5. Współpraca pracodawcy z komornikiem

............................................................. 80

Kolejność postępowania   ......................................................................................................................................... 80
Fragment świadectwa pracy dotyczący informacji o zajęciu ............................................................................ 83
Egzekucja administracyjna  ..................................................................................................................................... 84
Wniosek wierzyciela  ................................................................................................................................................. 86
Składniki majątkowe niepodlegające egzekucji  ................................................................................................... 87
Zabezpieczenie należności   ..................................................................................................................................... 88
Zawieszenie postępowania egzekucyjnego   .......................................................................................................... 90
Nowe wzory zawiadomień o egzekucji administracyjnej  .................................................................................. 91
Różnice i podobieństwa w egzekucjach  ................................................................................................................ 92
Informacje w nowych wzorach  .............................................................................................................................. 93
Zajęcie wynagrodzenia przez ZUS   ....................................................................................................................... 99
Sankcje wobec pracodawcy   .................................................................................................................................. 101
Dokumenty niezbędne przy egzekucji   ............................................................................................................... 102
Obowiązki archiwizacyjne i informacyjne pracodawcy  ................................................................................... 103
Zatrudnienie pracownika, który w świadectwie pracy ma wzmiankę o zajęciu wynagrodzenia   ............ 104
Zawiadomienie komornika sądowego o zatrudnieniu pracownika, którego wynagrodzenie

podlega egzekucji ............................................................................................................................................ 104

Informacja dla poprzedniego pracodawcy o zatrudnieniu jego byłego pracownika, którego

wynagrodzenie podlega zajęciu .................................................................................................................... 106

Obowiązki informacyjne pracodawcy   ............................................................................................................... 108
Nowa umowa oraz przejęcie zakładu a unieważnienie zajęcia   ...................................................................... 109
Informacja dla komornika w związku z zajęciem przez niego wynagrodzenia za pracę  ............................ 109
Rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem, którego wynagrodzenie podlega egzekucji   ..................... 110
Powiadomienie komornika o rozwiązaniu umowy z pracownikiem, który ma zajęcie

wynagrodzenia ................................................................................................................................................ 110

Obowiązki pracodawcy po rozwiązaniu stosunku pracy z dłużnikiem ....................................................... 111
Przykładowe pisma otrzymywane przez pracodawców w związku z egzekucją komorniczą

i administracyjną ............................................................................................................................................ 114

Zajęcie z wynagrodzenia za pracę przez naczelnika urzędu skarbowego  ..................................................... 114
Zajęcie z wynagrodzenia za pracę przez komornika  ........................................................................................ 115
Zawiadomienie o uchyleniu egzekucji  ................................................................................................................ 116
Cofnięcie egzekucji  ................................................................................................................................................. 116
Postanowienie komornika o umorzeniu zaległości  .......................................................................................... 117
Zawiadomienie o zawieszeniu egzekucji  ............................................................................................................ 118

UOW50_srodki.indd 4

1/12/2015 11:45:04 AM

Podstawowy czarny

Kup książkę

Spis treści

Anulowanie poprzedniego pisma komornika ................................................................................................... 118
Żądanie komornika do złożenia oświadczenia .................................................................................................. 118

Rozdział 6. Obowiązki pracodawcy przy zbiegu egzekucji sądowej
i administracyjnej

................................................................................................................................ 119

Informacja o zbiegu egzekucji  .............................................................................................................................. 120
Obowiązek informacyjny pracodawcy  ................................................................................................................ 121
Obowiązek przekazywania zajętego wynagrodzenia przez pracodawcę  ....................................................... 121
Zbieg egzekucji administracyjnych  ..................................................................................................................... 123
Depozyt   ................................................................................................................................................................... 124
Wezwanie o depozyt  ............................................................................................................................................... 125
Informacja o przekazywaniu potrąceń do depozytu  ........................................................................................ 126
Informacja dla wierzycieli w przypadku zbiegu tytułów egzekucyjnych z wynagrodzenia  ....................... 127

Rozdział 7. Pytania i odpowiedzi

.................................................................................................. 128

W jaki sposób chroniona jest odprawa emerytalno-rentowa   ........................................................................ 128
W jaki sposób dokonywać potrąceń alimentacyjnych z ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy   ............. 130
Czy trzynastkę należy w całości przeznaczyć na spłatę długu alimentacyjnego   ......................................... 131
Czy do potrącenia składki wystarczy pismo związków zawodowych ........................................................... 132
Zgoda pracownika na potrącanie składek związkowych  ................................................................................. 134
Jak spłacać pożyczkę z funduszu socjalnego, gdy pracownik mało zarabia   ................................................. 135
Czy komornikowi należy przekazać otrzymaną przez pracownika zapomogę   ........................................... 136
Jak rozliczyć się z komornikiem, gdy pracownik zmarł  ................................................................................... 138
Czy komornikowi należy przekazać odprawę pośmiertną   ............................................................................. 139
Jakie obowiązki ma pracodawca po otrzymaniu egzekucji od dyrektora oddziału ZUS   .......................... 140
Informacja dla ZUS o wynagrodzeniu pracownika objętego zajęciem z tytułu zaległych składek  ........... 142
Ile może kosztować pracodawcę niewywiązywanie się z obowiązków wobec komornika   ....................... 143
W jaki sposób chronić dane osobowe pracowników podczas korespondencji z komornikiem   .............. 144
Jak dokonywać potrąceń, w przypadku gdy w danym miesiącu pracownik otrzymuje wypłatę

w dwóch terminach ........................................................................................................................................ 146

Jak dokonywać potrąceń z zasiłku chorobowego od 1 marca 2015 r., gdy alimenty przewyższają

możliwe potrącenie ......................................................................................................................................... 162

Rozdział 8. Wskaźniki dotyczące potrąceń

............................................................................... 175

Wyliczenie minimalnego wynagrodzenia netto w 2015 roku  ......................................................................... 175
Podstawowe koszty uzyskania przychodu i ulga podatkowa (kwota zmniejszająca podatek)  .................. 175
Podstawowe koszty uzyskania przychodu bez ulgi podatkowej (kwoty zmniejszającej podatek)  ............ 176
Podwyższone koszty uzyskania przychodu i ulga podatkowa (kwota zmniejszająca podatek)  ................ 177
Podwyższone koszty uzyskania przychodu bez ulgi podatkowej (kwoty zmniejszającej podatek)  .......... 178
Kwota wolna od potrąceń przymusowych i dobrowolnych dla zatrudnionych w pełnym wymiarze

czasu pracy ....................................................................................................................................................... 179

Kwoty wolne od obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia za pracę w 2015 r. dla pracownika

zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy ....................................................................................... 180

Kwoty wolne od dobrowolnych potrąceń z wynagrodzenia za pracę w 2015 r. dla pracownika

zatrudnionego w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy ................................................................ 180

Potrącenia obligatoryjne ........................................................................................................................................ 181

UOW50_srodki.indd 5

1/12/2015 11:45:04 AM

Podstawowy czarny

Kup książkę

Potrącenia 2015

Potrącenia dobrowolne  .......................................................................................................................................... 181
Kwota wolna od potrąceń z uwzględnieniem proporcji dotyczącej wymiaru etatu  .................................... 182
Kwoty wolne przy potrąceniach z zasiłków  ........................................................................................................ 182
Kwoty wolne od potrąceń i egzekucji  .................................................................................................................. 183

Rozdział 9. Orzecznictwo Sądu Najwyższego

........................................................................... 184

Kolejność zaspokojenia należności alimentacyjnych jest ściśle określona ................................................... 184
Za błędy komorników odpowiada Skarb Państwa   ........................................................................................... 185
Dotacja na prowadzenie domu pomocy społecznej podlega egzekucji   ....................................................... 187
Organ egzekucyjny nie może badać zasadności tytułu wykonawczego   ....................................................... 189
Niepobrana emerytura jest majątkiem odrębnym małżonka   ........................................................................ 190
Nie każde postępowanie egzekucyjne ma przynosić komornikowi dochód   ............................................... 191
Niektóre emerytury można traktować egzekucyjnie jak wynagrodzenia za pracę   ..................................... 192
Odszkodowania nie są chronione przed potrąceniami   ................................................................................... 194
Prowadzenie dwu równoległych egzekucji stwarzałoby niebezpieczeństwo kolejnych zbiegów   ............. 196
PESEL i NIP w klauzuli wykonalności obowiązuje dopiero od 7 lipca 2013 r.  ............................................ 198
Wybrane orzecznictwo Sądu Najwyższego w skrócie ....................................................................................... 200

Rozdział 10. Wybrane interpretacje urzędowe

......................................................................... 203

Potrącenia przy wypłacie różnych świadczeń ze stosunku pracy – zmiana stanowiska MPiPS .............. 208
Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 27 maja 2011 r. w sprawie kwoty wolnej od potrąceń przy

przychodach, do których stosuje się różne koszty uzyskania
(nr GPP-364-4560-15-1/11/PE/RP) ............................................................................................................. 203

Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 7 marca 2011 r. w sprawie kwoty wolnej od potrąceń dla

pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy
(nr GPP-364-4560-12-1/11/PE/RP) ............................................................................................................. 204

Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 22 lutego 2011 r. w sprawie proporcjonalnego zmniejszania

kwoty wolnej przy potrąceniach dobrowolnych (nr GPP-364-4560-8-1/11/PE/RP) .......................... 205

Stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy z 26 stycznia 2011 r. w sprawie kwoty wolnej od potrąceń

przy wypłatach należności za rok poprzedni w roku następnym
(nr GPP-364-4560-3-1/11/PE/RP) ............................................................................................................... 205

Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 1 lipca 2009 r. w sprawie potrąceń z nadpłaconego

wynagrodzenia za pracę (nr GPP-110-4560-43/09/PE/RP) ..................................................................... 206

Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 16 października 2007 r. w sprawie kwoty wolnej

od potrąceń pracownika w pierwszym roku pracy (nr GPP-416- -4560-465/07/PE) ......................... 207

Rozdział 11. Najważniejsze przepisy dotyczące potrąceń

.................................................... 210

Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 1502) (wyciąg) ................ 210
Ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r.

poz. 101) (wyciąg) ........................................................................................................................................... 212

Ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz.U.

z 2012 r. poz. 1015 ze zm.) (wyciąg) ............................................................................................................ 220

Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie

choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159) (wyciąg) ............................................ 223

Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników

(Dz.U. nr 10, poz. 52 ze zm.) (wyciąg) ......................................................................................................... 223

UOW50_srodki.indd 6

1/12/2015 11:45:04 AM

Podstawowy czarny

Kup książkę

Wykaz skrótów i aktów prawnych
użytych w książce

– ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U.

z 2014 r. poz. 1502)

– ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U.

z 2014 r. poz. 121)

kpc

– ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst

jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 101)

SN –

Sąd

Najwyższy

ZUS

– Zakład Ubezpieczeń Społecznych

MPiPS – Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
PIP

– Państwowa Inspekcja Pracy

GIP

– Główny Inspektorat Pracy

ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – ustawa z 17 czerwca
1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r.
poz. 1015)
rozporządzenie w sprawie czynności komorników – rozporządzenie ministra
sprawiedliwości z 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników (Dz.U.
nr 10, poz. 52 ze zm.)
ustawa o PIT – ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fi zycz-
nych (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.)
ustawa związkowa – ustawa z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst
jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 167)
ustawa emerytalna – ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Fun-
duszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.)
Ordynacja podatkowa – ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa
(tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.)
rozporządzenie składkowe – rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej
z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.)

UOW50_srodki.indd 7

1/12/2015 11:45:04 AM

Podstawowy czarny

Kup książkę

Rozdział 1.

Potrącenia z wynagrodzenia za pracę
– podstawowe zasady

Wynagrodzenie za pracę podlega szczególnej ochronie, która w praktyce oznacza,
że pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego pra-
wa na inną osobę, a pracodawca nie może zmniejszyć wysokości wynagrodzenia
w sposób nieuprawniony. Pojęcie „wynagrodzenie za pracę” rozumiane jest w po-
stępowaniu egzekucyjnym bardzo szeroko. Są nim zarówno periodyczne wyna-
grodzenie za pracę i za prace zlecone oraz nagrody i premie przysługujące dłużni-
kowi za okres jego zatrudnienia, jak i związany ze stosunkiem pracy zysk lub
udział w funduszu zakładowym oraz we wszelkich innych funduszach pozostają-
cych w związku ze stosunkiem pracy (art. 881 § 2 zdanie drugie kpc).

Pomniejszanie wynagrodzenia za pracę (odliczanie i potrącanie) jest dopuszczalne tyl-
ko w przypadkach określonych ustawowo. Pracodawca dokonując potrącenia w innych
sytuacjach niż te uregulowane prawnie, naraża się na roszczenie podwładnego o zapła-
tę nienależnie potrąconego wynagrodzenia. Może ponieść też odpowiedzialność zwią-
zaną z wykroczeniem przeciw prawom pracownika. Pojęcie „potrącenie” to w praktyce
czynności o różnym charakterze prawnym, których cechą wspólną są przede wszyst-
kim uprawnienie lub wręcz obowiązek pracodawcy do zmniejszenia wynagrodzenia
przypadającego pracownikowi do wypłaty. Następuje to poprzez odliczenie konkret-
nych należności i rozdysponowanie ich zgodnie z przepisami. Potrącenia mogą doty-
czyć zarówno wynagrodzeń za pracę, jak i innych przychodów, które są przekazywane
za pośrednictwem pracodawcy pracownikom, zleceniobiorcom lub innym osobom.

Potrąceń z wynagrodzenia za pracę dokonuje się według ściśle ustalonej kolejno-
ści (art. 87 § 1 kp). Pierwszeństwo w zaspokojeniu z wynagrodzenia za pracę
mają świadczenia alimentacyjne. Następnie potrąceniu podlegają sumy egze-
kwowane na mocy tytułów wykonawczych, na pokrycie należności innych niż
alimentacyjne, a w dalszej kolejności – odpowiednio udzielone pracownikowi
zaliczki i kary pieniężne.

UOW50_srodki.indd 8

1/12/2015 11:45:04 AM

Podstawowy czarny

Kup książkę