01 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy 5

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Andrzej Zych

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
ochrony środowiska 314[03].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Grzegorz Śmigielski
mgr inż. Paweł Masłowski

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Andrzej Zych

Konsultacja:
dr inż. Janusz Figurski

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 314[03].O1.01

„Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik mechanik okrętowy.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1. Podstawy prawa pracy. Podstawy ergonomii

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Procesy pracy

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Ochrona środowiska naturalnego

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Ochrona przeciwpożarowa

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Pierwsza pomoc

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o bezpieczeństwie i higienie

pracy oraz ułatwi stosowanie przepisów prawa pracy oraz ochrony środowiska.

Poradnik zawiera materiał nauczania składający się z 5 tematów, są to: Podstawy prawa

pracy. Podstawy ergonomii, Procesy pracy, Ochrona środowiska naturalnego, Ochrona
przeciwpożarowa, Pierwsza pomoc.

Treści zawarte w temacie „Podstawy prawa pracy. Podstawy ergonomii” pomogą Ci

zapoznać się z problematyką prawnej ochrony pracy, poznasz prawa i obowiązki pracownika
i pracodawcy, poznasz wymagania, jakie powinny spełniać pomieszczenia pracy oraz
pomieszczenia higieniczno-sanitarne. Poznasz również rodzaje prac jakich wykonywanie jest
zabronione pracownikom młodocianym, wymagania dotyczące przystosowania stanowiska
pracy do możliwości człowieka.

Treści zawarte w temacie „Procesy pracy” pomogą Ci zapoznać się z wymaganiami

dotyczącymi realizacji procesów pracy, a w szczególności: wymaganiami dotyczącymi
instrukcji, jakie powinny obowiązywać w zakładzie pracy, sposobami i metodami
zapobiegania lub ograniczania wypadków, rodzajami prac szczególnie niebezpiecznych.
Zapoznasz się również z zagrożeniami i sposobami eliminowania lub ograniczania zagrożeń
mogących wystąpić na stanowisku pracy technika mechanika okrętowego i nauczysz się
obliczać ryzyko zawodowe metodą PHA.

Treści zawarte w temacie „Ochrona środowiska naturalnego” pomogą Ci zrozumieć

problemy związane z zanieczyszczeniem środowiska naturalnego, ze szczególnym
ukierunkowaniem na zagadnienia ekonomiczne z tym związane.

Treści zawarte w temacie „Ochrona przeciwpożarowa” umożliwią Ci podejmowanie

działań mających na celu zapobieganie pożarom oraz ograniczenie strat materialnych oraz
ochronę zagrożonych ludzi.

Treści zawarte w temacie „Pierwsza pomoc” pomogą Ci ugruntować i wzbogacić wiedzę

zdobytą w szkole gimnazjalnej. Dowiesz się, jak można pomoc poszkodowanym osobom,
które straciły przytomność, uległy wypadkom i urazom.

Poradnik ten posiada następującą strukturę:

Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

Cele kształcenia tej jednostki modułowej.

Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ć

wiczeń. Materiał nauczania obejmuje:

−

informacje, opisy, tabele, rysunki z danego tematu,

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń,

−

zestaw ćwiczeń,

−

sprawdzian postępów.

Sprawdzian osiągnięć zawierający zestaw zadań testowych z zakresu całej jednostki
modułowej.

Zestaw literatury przydatnej do wykonywania ćwiczeń oraz uzupełniania wiadomości.
Jeżeli będziesz miał trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś

nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz
daną czynność. Po zrealizowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki
modułowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac.

Schemat układu jednostek modułowych

314[03].O1

Techniczne podstawy zawodu

314[03].O1.01

Stosowanie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy

oraz ochrony środowiska

314[03].O1.02

Stosowanie materiałów

konstrukcyjnych oraz eksploatacyjnych

314[03].O1.05

Posługiwanie się pojęciami z zakresu

termodynamiki

314[03].O1.03

Konstruowanie elementów maszyn

314[03].O1.04

Wytwarzanie elementów maszyn

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji, w tym z Internetu,

−

posługiwać się jednostkami układu SI,

−

przestrzegać przepisów ochrony przeciwpożarowej w zakresie poznanym w szkole
gimnazjalnej,

−

przestrzegać zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie poznanym w szkole
gimnazjalnej,

−

przestrzegać przepisów ochrony środowiska w zakresie poznanym w szkole gimnazjalnej,

−

charakteryzować proces produkcyjny poznany w ramach zajęć z przedsiębiorczości,

−

przestrzegać regulaminy obowiązujące w pracowniach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posłużyć się przepisami prawa pracy,

−

określić prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy dotyczące bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej,

−

zastosować zasady higieny i fizjologii pracy,

−

określić wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące pomieszczeń pracy
i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych,

−

sklasyfikować czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne dla zdrowia w środowisku
pracy,

−

scharakteryzować zasady kształtowania warunków bezpiecznej pracy,

−

zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia
i życia,

−

udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy,

−

dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy,

−

zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas obsługiwania urządzeń elektrycznych,

−

udzielić pierwszej pomocy osobom porażonym prądem elektrycznym,

−

dobrać sprzęt i środki gaśnicze w zależności od rodzaju pożaru,

−

zastosować procedury postępowania w przypadku zaistnienia pożaru,

−

dostrzec zagrożenia związane z wykonywaną pracą,

−

ocenić stan zagrożenia środowiska na stanowisku pracy,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz wymaganiami ergonomii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Podstawy prawa pracy. Podstawy ergonomii

4.1.1. Materiał nauczania

Podstawy prawa pracy

Prawo pracy zawarte jest w przepisach Kodeksu pracy oraz ustawach i innych aktach

prawnych. Przepisy te określają prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika związane
z bezpieczeństwem i higieną pracy. Podstawowym aktem prawnym jest Kodeks pracy, który
określa prawa i obowiązki stron, czyli pracodawców i pracowników. Stanowi on podstawę do
określania praw i obowiązków pracowników, których naruszanie i łamanie jest naruszeniem
prawa.

Nadzór nad przestrzeganiem prawa pracy w naszym kraju sprawuje Państwowa Inspekcja

Pracy (PIP). Przeprowadza one okresowe i doraźne kontrole nad przestrzeganiem przepisów
i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach pracy.

Pracodawca powinien dbać o zwiększenie bezpieczeństwa i higieny zdrowia

pracowników. Pracodawca powinien więc stosować ogólne zasady zapobiegania wypadkom
przy pracy i pogorszenia stanu zdrowia. Zasady te są następujące:

−

unikanie ryzyka,

−

ocena ryzyka, którego można uniknąć,

−

eliminowanie ryzyka u źródła,

−

dostosowanie pracy do człowieka (ergonomia),

−

stosowanie nowych rozwiązań technicznych,

−

zastępowanie środków niebezpiecznych – bezpiecznymi,

−

prowadzenie szkoleń pracowników.

Pomieszczenia pracy. Pomieszczenia higieniczno-sanitarne

Podstawowym aktem prawnym, w którym zamieszczono wymagania dotyczące

pomieszczeń pracy jest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września
1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Rozporządzenie to
było wielokrotnie nowelizowane, więc należy posługiwać się jego aktualną wersją.
W rozporządzeniu tym określa się wymagania dotyczące pomieszczeń pracy. Podstawowe
wymagania brzmią (cytat):

Pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia pracy w czystości i porządku

oraz zapewnić ich okresowe remonty i konserwacje w celu zachowania wymagań
bezpieczeństwa higieny pracy.

Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne

i higieniczne warunki pracy.

W szczególności w pomieszczeniach pracy należy zapewnić:

−

oświetlenie naturalne i sztuczne,

−

odpowiednią temperaturę,

−

wymianę powietrza,

−

zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem,
drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dalej w Rozporządzeniu, w Dziale III, mowa jest o pomieszczeniach pracy. Dział ten

składa się z następujących rozdziałów, określających wymagania dotyczące:

−

przepisów ogólnych w tym zakresie,

−

oświetlenia pomieszczeń pracy,

−

ogrzewania i wentylacji.

W dziale V określone są wymagania dotyczące pomieszczeń i urządzeń higieniczno-

sanitarnych oraz zasad zaopatrzenia pracowników w napoje i środki higieny osobistej.
Podstawowe wymagania w tym zakresie brzmią (cytat):

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia

higieniczno-sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby
zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków,
w jakich ta praca jest wykonywana.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić wszystkim pracownikom wodę zdatną do picia lub

inne napoje, a pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie
uciążliwych zapewnić oprócz wody, inne napoje. Ilość, rodzaj i temperatura tych napojów
powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych
pracowników.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić dostarczanie pracownikom środków higieny

osobistej, których ilość i rodzaje powinny być dostosowane do rodzaju i stopnia
zanieczyszczenia ciała przy określonych pracach.

Stanowiska pracy. Podstawy ergonomii

Stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich

czynnościach oraz psychofizycznych właściwości pracowników, przy czym należy zapewnić:

−

wolną powierzchnię zapewniającą pracownikom swobodę ruchu,

−

organizację stanowiska zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−

miejsce na materiały do produkcji, wyroby gotowe i odpady,

−

miejsce na narzędzia, przyrządy i narzędzia pomiarowe.
Szczególnie istotne jest zorganizowanie stanowiska zgodnie z wymaganiami ergonomii.

Ergonomia jest nauką zajmującą się przystosowaniem maszyn, urządzeń, narzędzi
i środowiska w jakim wykonuje się pracę do cech i możliwości człowieka. Szczególnie
ergonomia zajmuje się relacjami człowiek – maszyna. Oddziaływanie maszyny na człowieka
dokonywane jest za pomocą rożnych sygnałów. Sygnały te można podzielić na:

−

wzrokowe (migająca lampka, podświetlony przycisk, wyświetlona na wyświetlaczu
liczba),

−

słuchowe (szum pracującej maszyny, sygnał uruchomienia maszyny),

−

dotykowe (szorstki uchwyt),

−

smakowe,

−

węchowe (zapach spalonej instalacji, przegrzanego oleju smarującego),

−

cieplne (temperatura obudowy maszyny, narzędzia skrawającego).

Sterowanie maszyną, urządzeniem odbywa się za pośrednictwem wszelkiego rodzaju

przycisków, gałek, dźwigni, pokręteł. Zgodnie z zasadami ergonomii te urządzenia
sterownicze powinny być przystosowane do możliwości i cech człowieka.

Obok przystosowania elementów sterowniczych ergonomia zajmuje się organizacją

stanowiska pracy. Podstawowym zadaniem organizacji pracy w procesie produkcji jest
[3, s. 332]:

−

wybór optymalnych metod pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zapewnienie bezpieczeństwa pracy,

−

zapewnienie odpowiednich warunków środowiska materialnego pracy,

−

właściwy dobór pracowników,

−

zapewnienie najdogodniejszej organizacji czasu pracy,

−

zapewnienie właściwej przemienności wysiłku i wypoczynku.
Zgodnie z wymaganiami ergonomii praca powinna być wykonywania według
następujących zasad [3, s. 332]:

−

stanowisko robocze musi zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp obsługującym go
pracownikom,

−

należy ustalić stałe miejsca na materiały i narzędzia,

−

materiały i narzędzia powinny być umieszczone w funkcjonalnym polu pracownika,
przedmioty ciężkie i najczęściej używane w polu optymalnym i na wysokości
powierzchni roboczej,

−

materiały i narzędzia musza być rozmieszczone w taki sposób, aby zapewniały ustaloną
kolejność ruchów,

−

odległości miedzy przedmiotami na stanowisku roboczym winny być jak najmniejsze,

−

ułożenie przedmiotu powinno pozwalać na szybkie i łatwe chwycenie,

−

należy używać pojemników stalowych, uchwytów w celu ułatwienia pracy i odciążenia
rąk.
Tak więc każde narzędzie, maszyna, urządzenia powinno być budowane zgodnie

z zasadami ergonomii (jest to obowiązek wytwórcy), a organizacja pracy na stanowisku
powinna być zgodna z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
przedstawionymi wyżej zasadami.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak nazywa się podstawowy akt prawny dotyczący prawa pracy?

Jaka instytucja w Polsce nadzoruje przestrzeganie prawa pracy?

Jak brzmią ogólne zasady zapobiegania wypadkom przy pracy?

W jakim akcie prawnym zawarte są ogólne wymagania dotyczące pomieszczeń pracy?

Jakie wymagania szczególne, dotyczące pomieszczeń pracy, powinien zapewnić
pracodawca?

W jakim akcie prawnym zawarte są ogólne wymagania dotyczące pomieszczeń
higieniczno-sanitarnych?

Jakie są podstawowe wymagania dotyczące pomieszczeń i urządzeń higieniczno-
sanitarnych oraz zasad zaopatrzenia pracowników w napoje i środki higieny osobistej?

Czym zajmuje się ergonomia?

Jakiego rodzaju sygnały pozwalają na komunikacje człowieka z maszyną?

10.

Jakie rodzaje elementów sterowniczych posiada maszyna?

11.

Jakie są podstawowe zadania właściwej organizacji pracy w procesie produkcji?

12.

Jakie są podstawowe zasady ergonomicznej organizacji pracy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj Kodeks pracy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wpisać w tabelę działy, z których składa się Kodeks pracy,

wpisać w tabelę nazwy rozdziałów w poszczególnych działach,

przeprowadzić analizę działu X Kodeksu Pracy wykonując polecenia podane w części
drugiej w tabeli,

porównać wypełnioną tabelę z tabelami kolegów.

Nr działu

Nazwa działu

Numery i nazwy rozdziałów

DZIAŁ I

DZIAŁ II

DZIAŁ III

DZIAŁ IV

DZIAŁ V

DZIAŁ VI

DZIAŁ VII

DZIAŁ
VIII

––––––––––––––––

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

DZIAŁ IX

DZIAŁ X

DZIAŁ XI

DZIAŁ XII

DZIAŁ
XIII

Część druga

1. Przeczytaj
treść art. 207
i 208 oraz
przepisz treść
art. 207 §2

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Przeczytaj
treść art. 210,
211 i 212 oraz
przepisz treść
art. 211

3. Przeczytaj
treść art. 215
do 219 oraz
przepisz treść
art. 216

4. Przeczytaj
treść art. 220
do 225 oraz
opisz jakie
treści one
zawierają

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Określ warunki środowiska pracowni oraz opisz jej wyposażenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić wymagania dotyczące pracowni i wpisać je w kolumnę 2 (skorzystać
z rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy),

odczytać temperaturę i wpisać ją w kolumnę 3,

zmierzyć (lub oszacować) wysokość pomieszczenia i wpisać ją w kolumnę 3,

zmierzyć (lub oszacować) powierzchnię stanowiska (wolnej powierzchni) i wpisać ją
w kolumnę 3,

wpisać w kolumnę 3 rodzaje oświetlenia,

wpisać w kolumnę 3 rodzaje wentylacji,

dokonać oceny spełnienia wymagań,

porównać swoje wyniki z wynikami kolegów.

Nazwa

Wymagania:

Wynik pomiaru, opis

Ocena

(zgodne/niezgodne

z wymaganiami)

Temperatura
w pracowni

Wysokość
pracowni

Powierzchnia
wybranego
stanowiska

Rodzaje
oświetlenia
pracowni

Rodzaje
wentylacji
pracowni

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

termometr, miara zwijana,

−

rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Określ rodzaje pomieszczeń higieniczno-sanitarnych jakie powinny znajdować się

w zakładzie pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać to ćwiczenie powinieneś:

odszukać w załączniku do rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy rodzaje pomieszczeń jakie powinny znajdować się w zakładzie pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wpisać te pomieszczenia w kolumnę 1 tabeli,

wpisać w kolumnę 2 tabeli rodzaje szatni i jadalni,

wpisać w kolumnę 3 rodzaje pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, jakie znajdują się
w budynku szkoły (warsztatów szkolnych, centrum kształcenia praktycznego).

Rodzaje pomieszczeń
higieniczno-sanitarnych

Rodzaje szatni i jadalni
(wypełnić tylko rubryki
dotyczące szatni i jadalni)

Określić czy wybrane pomieszczenia
higieniczno-sanitarne

znajdują

się

w szkole (warsztatach szkolnych)

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ćwiczenie 4

Dla wybranej maszyny lub urządzenia określ, jakie posiada ona elementy sterownicze

i czy są wygodne w użyciu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wybrać maszynę lub urządzenie z napędem mechanicznym,

odszukać elementy sterownicze, jakie ona posiada,

nazwać je i wpisać do tabeli.

Nazwa wybranej

maszyny, urządzenia

Elementy sterownicze (przyciski, gałki,

dźwignie, pokrętła)

Wygodne/niewygodne

w użyciu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna lub urządzenie z napędem mechanicznym i sterowaniem.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

podać nazwę podstawowego aktu prawnego dotyczącego prawa pracy?

podać ogólne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy
zawarte w Kodeksie pracy?

podać ogólne wymagania dotyczące pomieszczeń pracy?

podać nazwę aktu prawnego, w którym zawarte są wymagania
dotyczące pomieszczeń pracy?

wymienić rodzaje prac zabronionych pracownikom młodocianym?

określić wymagania stawiane elementom sterowniczym maszyny,
urządzenia?

wymienić podstawowe zasady ergonomicznej organizacji pracy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Procesy pracy

4.2.1. Materiał nauczania

Procesy pracy

Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, w dziale

IV, określa wymagania dotyczące właściwej organizacji pracy, tak aby zminimalizować
ryzyko wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Praca powinna więc być wykonywana zgodnie z instrukcjami, których opracowanie jest

obowiązkiem pracodawcy.

Do podstawowych instrukcji, jakie powinny znaleźć się w zakładzie pracy (również

w pracowni) należą następujące instrukcje:
1)

stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac
związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,

obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,

postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,

udzielania pierwszej pomocy.
Przy wykonywaniu zadań zawodowych podstawowymi instrukcjami są instrukcje obsługi

maszyn i innych urządzeń technicznych oraz udzielania pierwszej pomocy.

Instrukcje obsługi maszyn i urządzeń powinny zawierać:

−

czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy,

−

zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy,

−

czynności do wykonania po zakończeniu pracy,

−

zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, stwarzających zagrożenia dla życia
lub zdrowia pracowników.

Eliminowanie lub ograniczanie zagrożeń wypadkowych

Do podstawowych zagrożeń wypadkowych przy wykonywaniu zadań zawodowych należą:

−

zagrożenia mechaniczne (skaleczenie, otarcie, stłuczenie, ucięcie, złamanie),

−

zagrożenia elektryczne (porażenie przepływającym przez ciało prądem elektrycznym),

−

zagrożenia termiczne (poparzenie, praca w zimnym i gorącym środowisku),

−

zagrożenia pożarowe i wybuchowe (pożar substancji palnych, wybuch gazu),

−

zagrożenia powodowane przez czynniki fizyczne (hałas, wibracja, promieniowanie
widzialne, podczerwone, nadfioletowe i inne rodzaje promieniowania),

−

zagrożenia powodowane przez czynniki chemiczne (zatrucie pyłami, parami, gazami),

−

zagrożenia powodowane przez czynniki biologiczne (czynniki chorobotwórcze),

−

zagrożenia powodowane przez czynniki psychofizyczne (nużące, jednorodne, uciążliwe
warunki pracy, praca w stresie).
Podstawowym warunkiem unikania zagrożeń jest ostrożność, rozwaga, przestrzeganie

przepisów, wykonywanie pracy zgodnie z instrukcją).

Eliminowanie lub ograniczanie tych zagrożeń dokonywane jest środkami technicznymi

i organizacyjno-zachowawczymi.

Do technicznych środków zaliczamy między innymi: osłony, urządzenia bezpieczeństwa,

odległość bezpieczeństwa i środki ochrony zbiorowej i indywidualnej.

Do organizacyjno-zachowawczych zaliczamy miedzy innymi: szkolenia z zakresu bhp

(w tym instruktaże stanowiskowe), instrukcje obsługi, instrukcje technologiczne, procedury
pracy, pisemne i ustne zezwolenia na wykonanie pracy, barwy i znaki bezpieczeństwa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bardzo duże zagrożenia wypadkowe stwarzają maszyny i urządzenia. Podstawowe

wymagania prawne dotyczące obsługi maszyn zawiera Rozporządzenie Ministra Gospodarki
z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa
i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy.

Wykonywanie prac szczególnie niebezpiecznych

Niektóre z wykonywanych prac mogą stwarzać szczególne zagrożenia wypadkami. Prace

te uważane są za szczególnie niebezpieczne. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny
pracy wymieniają cztery rodzaje prac szczególnie niebezpiecznych:

−

roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez wstrzymania
ruchu zakładu pracy lub jego części,

−

prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych
niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych,

−

prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych,

−

prace na wysokości,

−

prace określone jako szczególnie niebezpieczne w innych przepisach dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy lub w instrukcjach eksploatacji urządzeń i instalacji,
a także inne prace o zwiększonym zagrożeniu lub wykonywane w utrudnionych
warunkach, uznane przez pracodawcę jako szczególnie niebezpieczne.
Do prac szczególnie niebezpiecznych wykonywanych na statkach należy więc zaliczyć:

−

prace wykonywane wewnątrz przestrzeni zamkniętych (ładowniach, zęzach, wewnątrz
maszyn i urządzeń),

−

prace na rusztowaniach podczas czyszczenia i konserwacji kadłuba,

−

inne prace wykonywane na statku określone w szczegółowych przepisach morskich.
Wykonywanie tego rodzaju prac stawia przed pracodawcą wysokie wymagania. Zgodnie

z przepisami, pracodawca powinien określić szczegółowe wymagania bezpieczeństwa
i higieny pracy przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych, a zwłaszcza zapewnić:

−

bezpośredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób.

−

odpowiednie środki zabezpieczające.

−

instruktaż pracowników obejmujący w szczególności:

−

imienny podział pracy,

−

kolejność wykonywania zadań,

−

wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach.

Bezpieczeństwo i higiena pracy przy pracach konserwacyjno malarskich

Podczas wykonywania prac konserwacyjno malarskich wystąpią następujące zagrożenia:

−

urazami i wypadkami związanymi z wykonywaniem prac na wysokości,

−

chorobami i wypadkami spowodowanymi stosowaniem różnych substancji szkodliwych
zawartych w farbach, lakierach, rozpuszczalnikach,

−

chorobami i wypadkami spowodowanymi występowaniem pyłów podczas czyszczenia
konstrukcji.
Zapobieganie urazom i wypadkom wymaga stosowania wielu środków zapobiegawczych.

Do podstawowych należą: odzież robocza i ochronna, maski przeciwpyłowe, hełmy chroniące
głowę, środki zabezpieczające przed upadkiem z wysokości, wypadnięciem za burtę,
wykonywanie pracy zgodnie z instrukcjami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bezpieczeństwo i higiena pracy przy maszynach i urządzeniach zasilanych prądem
elektrycznym

Wśród podstawowych zagrożeń występujących w trakcie pracy przy maszynach

i urządzeniach zasilanych prądem elektrycznym zaliczyć należy przede wszystkim porażenie
prądem i poparzenia.

Porażenie prądem elektrycznym może nastąpić na skutek:

−

dotknięcia części znajdującej się stale pod napięciem,

−

dotknięcia części urządzeń, które znalazły się pod napięciem na skutek uszkodzenia
izolacji (np. obudowa silnika, obudowy urządzenia).
Bezpieczne postępowanie przy urządzeniach zasilanych prądem elektrycznym polega na

stosowaniu następujących zasad:

−

przed przystąpieniem do pracy należy ocenić stan instalacji i urządzeń elektrycznych,

−

podczas wykonywania prac remontowych należy odciąć maszynę, urządzenie od dopływu
prądu (wyłączenie zasilania wyłącznikiem głównym, widoczna przerwa w instalacji
zasilającej, widoczna tablica bezpiecznikowa z wykręconymi lub wyłączonymi
bezpiecznikami),

−

podczas wykonywania prac remontowych należy stosować oświetlenie na napięcie
bezpieczne (przy prądzie zmiennym 25 V, przy stałym 60 V),

−

nie wykonywać pracy przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych bez odpowiednich
uprawnień.
Więcej informacji zostanie zamieszczonych w module Podstawowe układy sterowania

i regulacji.

Ocena ryzyka zawodowego

Ryzyko zawodowe oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń

związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności powstania
u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych
występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy [3, s. 672]. Ocena ryzyka
zawodowego polega na porównaniu poziomu rzeczywistego z poziomem akceptowalnym.

Ocenę ryzyka zawodowego można przeprowadzić metodą Wstępnej Analizy Ryzyka

PHA (tabela 1).

Tabela 1. Stopnie oceny stosowane w metodzie PHA

Stopień szkód

Prawdopodobieństwo

Znikome urazy, lekkie szkody

Bardzo nieprawdopodobne

Lekkie uszkodzenia, wymierne szkody

Mało prawdopodobne, zdarzające się raz na
10 lat

Ciężkie uszkodzenia, znaczne szkody

Doraźne wydarzenia (raz w roku)

Pojedyncze wypadki śmiertelne,
ciężkie szkody

Dosyć częste wydarzenia (np. raz w
miesiącu)

Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody
na bardzo dużą skalę na terenie
zakładu

Częste regularne wydarzenia (np. raz w
tygodniu)

Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody
na dużą skalę poza terenem zakładu

Duże prawdopodobieństwo wydarzenia

Poziom ryzyka R = S x P (stopień szkód x prawdopodobieństwo)

Poziom ryzyka:
R= od 1 do 4 – ryzyko małe – oznacza poziom ryzyka do zaakceptowania bez dodatkowych zmian.
R= od 5 do 9 – ryzyko średnie – oznacza poziom ryzyka do przyjęcia po weryfikacji. Na stanowisku pracy
należy dokonać zmian.
R= od 10 do 36 – ryzyko duże – oznacza poziom ryzyka nie do przyjęcia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie rodzaje instrukcji powinny znajdować się w zakładzie pracy?

Z jakich części powinna składać się instrukcja obsługi maszyny, urządzenia?

Na jakie elementy wyposażenia stanowiska pracy powinno być przewidziane miejsce?

Jakie rodzaje zagrożeń mogą wystąpić podczas pracy?

Jakie rodzaje środków redukcji zagrożeń możemy zaliczyć do technicznych?

Jakie rodzaje środków redukcji zagrożeń możemy zaliczyć do organizacyjno-
zachowawczych?

Jakie są podstawowe akty prawne dotyczące bezpiecznej obsługi maszyn i urządzeń?

Jakie prace możemy zaliczyć do prac szczególnie niebezpiecznych?

Jakie rodzaje prac szczególnie niebezpiecznych mogą wystąpić na statkach?

10.

Jakie zagadnienia powinien zawierać instruktaż pracowników wykonujących pracę
szczególnie niebezpieczną?

11.

Jak liczy się ryzyko zawodowe metodą PHA?

12.

Na jakie zagrożenia narażony jest pracownik wykonujący czyszczenie i malowanie
elementów konstrukcji statku?

13.

Jakie środki zapobiegające wypadkom stosuje się podczas wykonywania prac
konserwacyjno-malarskich?

14.

Jakie są zasady bezpiecznego postępowanie przy urządzeniach zasilanych prądem
elektrycznym?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj oceny zgodności z przepisami znajdujących się w pracowni instrukcji obsługi

wybranych maszyn i urządzeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wpisać do tabeli nazwy instrukcji wybranych maszyn i urządzeń,

sprawdzić, czy każda instrukcja posiada wszystkie cztery punkty wymagane przepisami,

przeczytać wybrane instrukcje,

przy każdej instrukcji wpisać tak lub nie,

porównać swoje tabele z tabelami kolegów,

przedstawić nauczycielowi do sprawdzenia wypełnione tabele, podkreślając niezgodności
z przepisami.

Nazwa

instrukcji

Wymagane przepisami punkty:

Posiada

Nie

posiada

Czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej
pracy

Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy

Czynności do wykonania po jej zakończeniu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych
stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia
pracowników

Czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej
pracy

Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy

Czynności do wykonania po jej zakończeniu

Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych
stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia
pracowników

Czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej
pracy

Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy

Czynności do wykonania po jej zakończeniu

Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych
stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia
pracowników

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcje obsługi maszyn i urządzeń znajdujące się w rożnych pracowniach,

−

rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ćwiczenie 2

Wypisz znajdujący się na sali sprzęt ochrony indywidualnej i określ jego przeznaczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wypisać wszystkie środki ochrony indywidualnej,

korzystając z informacji zamieszczonej na sprzęcie i literatury określić ich przeznaczenie,

porównać swoje wyniki z wynikami kolegów.

Nazwa środków ochrony

indywidualnej

Przeznaczenie środków ochrony indywidualnej

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wyposażenie pracowni,

−

katalogi sprzętu ochrony indywidualnej,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wypisz znajdujące się w warsztatach szkolnych (pracowniach szkolnych) znaki

bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z tabelą znaków bezpieczeństwa i higieny pracy (lub z ilustracjami
w literaturze),

przeprowadzić przegląd znaków w pracowniach i na korytarzach, zanotować je na kartce,

korzystając z tabeli znaków (lub z ilustracji w literaturze) wypisać nazwy wszystkich
odszukanych znaków,

opisać ich przeznaczenie,

porównać swoje wyniki z wynikami kolegów.

Grupa znaków Nazwy odszukanych znaków

Przeznaczenie

Znaki zakazu

Znaki

ostrzegawcze

Znaki nakazu

Znaki

ewakuacyjne

Znaki

informacyjne

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wyposażenie pracowni,

−

tabele znaków bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Przeanalizuj Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r.

w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy. Przeanalizuj wybraną maszynę,
urządzenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać rozporządzenie,

wypełnić tabelę,

przy wypełnianiu niektórych punktów możesz zasięgnąć informacji u nauczyciela,

porównać wypełnioną tabelę z tabelami kolegów.

Wybrane fragmenty rozporządzenia

Czy warunek jest spełniony dla wybranej

maszyny, urządzenia i w jaki sposób

Np. Warunek spełniony, maszyna posiada

przyciski włączenia i wyłączenia pracy

oraz wyłącznik awaryjny

§ 9. 1. Elementy sterownicze, które mają wpływ
na bezpieczeństwo pracowników, powinny być
widoczne i możliwe do zidentyfikowania oraz
odpowiednio oznakowane.

§ 12. 1. Uruchomienie maszyny powinno być
możliwe tylko poprzez celowe zadziałanie
na przeznaczony do tego celu układ sterowania.

§ 15. 3. W przypadku wystąpienia ryzyka
bezpośredniego kontaktu z ruchomymi częściami
maszyn, mogącego powodować wypadki, stosuje
się osłony lub inne urządzenia ochronne, które
zapobiegałyby dostępowi do strefy zagrożenia lub
zatrzymywałyby ruch części niebezpiecznych.

§ 18. 1. Maszyny wyposaża się w:
1) łatwo rozpoznawalne urządzenia służące
do odłączania od źródeł energii; ponowne
przyłączenie maszyny do źródeł energii nie może
stanowić zagrożenia dla pracowników;
2) znaki ostrzegawcze i oznakowania konieczne
do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników.

§ 30. 1. Pracodawca powinien zapewnić
pracownikom dostęp do informacji, w tym
pisemnych instrukcji dotyczących użytkowania
maszyn, zwanych dalej "instrukcjami".

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie
minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy,

−

maszyna lub urządzenie z napędem mechanicznym i sterowaniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Podczas wykonywania ćwiczeń w pracowniach (lub podczas praktyki zawodowej na

statku) spotkasz się z rożnego rodzaju zagrożeniami. Określ zagrożenia jakie mogą wystąpić
przy rożnych rodzajach prac.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać się w zespoły 2–3 osobowe,

odszukać w literaturze zapisy odnoszące się do bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przeczytać je,

dla każdego rodzaju prac określonych w tabeli wypisać rożne zagrożenia (każdy członek
zespołu może podawać swoje propozycje). Skorzystać z literatury,

wypisać na kartce wszystkie propozycje,

z propozycji wybrać te, które mogą występować najczęściej i wpisać je w tabelę,

zaproponować sposób (sposoby) ograniczenia ryzyka wypadkowego związanego z tymi
zagrożeniami,

przedstawić nauczycielowi wypełnioną tabelę.

Wskazówka
Przy określaniu zagrożeń skorzystaj z listy zagrożeń ze strony 16.

Rodzaj pracy

Rodzaj najczęstszego

zagrożenia

Propozycja sposobu ograniczania ryzyka

wypadkowego

Prace związane
z czyszczeniem
i malowaniem
skorodowanych
blach

Prace prze obsłudze
urządzeń
dźwigowych

Prace przy
sprzątaniu ładowni
statku

Prace remontowe
maszyn i urządzeń

Wykonywanie
ć

wiczeń w

pracowniach
wyposażonych
w różnego rodzaju
urządzenia
napędzane prądem
elektrycznym

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 6

Dobierz środki ochrony indywidualnej dla pracownika wykonującego czyszczenie

i malowanie burty statku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać się w zespoły 2–3 osobowe,

dla każdego rodzaju prac określonych w tabeli wypisać zagrożenia. Skorzystać
z literatury,

dobrać i wpisać w tabelę środki ochrony indywidualnej,

przedstawić nauczycielowi wypełnioną tabelę.

Rodzaj prac

Zagrożenia

rodki ochrony indywidualnej

Czyszczenie blachy szczotką
stalową i młotkami
do odbijania rdzy

Malowanie konstrukcji
stalowej farbą

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi sprzętu ochrony indywidualnej,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 7

Dokonaj analizy ryzyka zawodowego przy konserwacji wybranej maszyny zainstalowanej

na statku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać się w zespoły 2–3 osobowe,

ustalić stanowisko pracy, dla którego będziecie oceniać ryzyko zawodowe,

przygotować tabelę do określania ryzyka zawodowego metodą PHA,

określić szkodliwość,

określić prawdopodobieństwo,

obliczyć ryzyko zawodowe,

zaproponować sposób obniżenia,

przedstawić nauczycielowi wyniki swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dostęp do Internetu (lub katalogi środków ochrony indywidualnej),

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

podać wymagania stawiane instrukcjom obsługi maszyn i urządzeń?

ocenić przeznaczenie środków ochrony indywidualnej?

rozpoznać znaki bezpieczeństwa i higieny pracy?

ocenić stan techniczny maszyny, urządzenia pod względem wymagań
bezpieczeństwa i higieny pracy?

przewidzieć zagrożenie wypadkiem i dobrać sposób jego ograniczenia
lub uniknięcia?

wymienić rodzaje prac szczególnie niebezpiecznych, które mogą
wystąpić podczas pracy na statku?

dobrać sprzęt ochrony indywidualnej dla malarza konserwatora
konstrukcji stalowych?

wymienić zasady bezpiecznej pracy przy instalacjach i urządzeniach
elektrycznych?

ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Ochrona środowiska naturalnego

4.3.1. Materiał nauczania

Rozwój przemysłu i związane z tym oddziaływanie na środowisko naturalne człowieka

staje się bardzo ważnym problemem. Każdy zakład (jak również statek) w różnym stopniu
zanieczyszcza środowisko. Inaczej można powiedzieć, że oddziałuje na środowisko. Przyjęte
obecnie uwarunkowania prawne regulują te kwestie w następujący sposób: każdy
zanieczyszczający płaci, a pieniądze w tego tytułu są przeznaczane na ochronę środowiska
(budowę oczyszczalni, filtrów w kominach przemysłowych, ochronę zasobów przyrody). Dla
statków kwestie te regulują międzynarodowe konwencje morskie. Zapoznasz się w tymi
zagadnieniami w dalszych jednostkach modułowych.

Zanieczyszczanie środowiska przez zakłady przemysłowe (jak również przez

gospodarstwa domowe) można podzielić na:

−

zanieczyszczanie powietrza (spalanie paliw w kotłowniach, samochodach, powstawanie
gazów, pary, pyłów w procesach produkcyjnych),

−

zanieczyszczanie ziemi (uprawa roli i stosowanie nawozów i środków ochrony roślin,
wsiąkanie zanieczyszczeń powstałych z produkcji, parkingów),

−

zanieczyszczanie wody (ścieki z sanitariatów, ścieki przemysłowe, woda wykorzystywana
w procesach produkcyjnych i odprowadzana do rzek),
Drugim bardzo znaczącym źródłem zanieczyszczeń są odpady. Odpady te możemy

podzielić na odpady komunalne (śmieci z gospodarstw domowych, biur) i odpady
przemysłowe (popioły, produkty uboczne powstające po procesie produkcyjnym).

Każdy zakład pracy, jak również gospodarstwa domowe płacą za zanieczyszczanie

rodowiska. Gospodarstwo domowe płaci za odbiór ścieków, a odbierający płaci na fundusz

ochrony środowiska. Tak samo jest ze śmieciami. Płacimy zakładowi odbierającemu śmieci,
a zakład ten składa te śmieci na wysypisku i wnosi z tego tytułu opłaty przez okres istnienia
składowiska (tak naprawdę płacą przez kilkadziesiąt lat).

Podobnie jest z zakładami pracy. Płacą one za zanieczyszczenia powietrza, ziemi i wody

oraz za składowanie odpadów przemysłowych. Opłaty te są często bardzo wysokie. Dlatego
należy podejmować działania, które pozwalają na ich zmniejszenie.

Zmniejszenie oddziaływania na powietrze i wodę odbywa się poprzez:

−

budowę oczyszczalni ścieków (odprowadzana do rzek woda jest czysta, więc opłaty są
niskie lub nie ma ich wcale), zamiana ogrzewania na gazowe (gaz znacznie mniej
zanieczyszcza powietrze, więc opłaty są znacznie niższe), instalowanie oczyszczalni
na statkach,

−

budowa urządzeń oczyszczających spaliny z kominów (mniejsze zanieczyszczanie
powietrza, więc opłaty są znacznie niższe),

−

zastępowanie samochodów nowymi o niższej emisji spalin (mniejsze zanieczyszczanie
powietrza, więc opłaty są znacznie niższe),

Zapobieganie zanieczyszczaniu ziemi przez odpady odbywa się poprzez:

−

segregację odpadów (za odpady mało szkodliwe opłaty są niższe niż za bardzo szkodliwe
dla środowiska). Ponadto niektórych odpadów nie wolno składować, tylko należy je
utylizować, np. przez neutralizację lub spalanie w specjalnych zakładach tym się
zajmujących,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

obowiązek płacenia przez producentów za opakowania towarów wprowadzanych
na rynek (opłaty te są bardzo wysokie). Zmniejszenie opłat możliwe jest przez
odzyskiwanie opakowań. Zakład może sam odzyskiwać opakowania (butelki, papier
z kartonów, pojemniki plastikowe) lub powierzyć ten obowiązek specjalnej firmie
(organizacja odzysku). Taka firma odzyskuje w imieniu producenta opakowania za opłatę
znacznie mniejszą niż opłata za opakowania wprowadzone na rynek. Stąd w zakładach
przemysłowych składowanie odpadów odbywa się w rożnych pojemnikach, na osiedlach
stoją różne pojemniki na różne odpady (rysunek 1),

−

obowiązek odzysku wykorzystanych opakować, z których część musi być poddana
powtórnemu wykorzystaniu, a cześć recyklingowi,

−

zakaz wyrzucania do śmieci pewnego rodzaju odpadów (sprzętu gospodarstwa
domowego, baterii, akumulatorów, wyrobów i elementów elektronicznych, żarówek, itp.).

Rys. 1. Pojemniki do segregacji odpadów [4]

Ochrona środowiska jest więc bardzo ważna z uwagi na konieczność zmniejszenia

kosztów produkcji i działalności, jak również dlatego, by chronić naszą przyrodę.

Ostatnią kwestią jest to, czy w pracy technika mechanika okrętowego mamy wpływ

na ochronę środowiska. Oczywiście tak, np.:

−

składając odpady w różne pojemniki (papier osobno, plastik osobno, metale osobno),

−

nie wylewając zanieczyszczonych cieczy do kanalizacji (olej, emulsja),

−

nie dopuszczając do przypadkowych wycieków oleju z maszyny, urządzenia,

−

segregując odpady w gospodarstwie domowych.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

W jaki sposób zakład produkcyjny może zanieczyszczać powietrze?

W jaki sposób zakład produkcyjny może zanieczyszczać wodę?

W jaki sposób zakład produkcyjny może zanieczyszczać ziemię?

Jakie rodzaje odpadów produkuje człowiek?

W jaki sposób można zmniejszyć zanieczyszczenie powietrza?

W jaki sposób można zmniejszyć zanieczyszczenie ziemi?

W jaki sposób można zmniejszyć zanieczyszczenie wody?

Jakie są sposoby zmniejszania zanieczyszczenia środowiska przez odpady?

Jak zmniejszyć zanieczyszczenia środowiska powstające podczas pracy w zawodzie
technika mechanika okrętowego?

Tworzywa

sztuczne

i metale

Szkło

bezbarwne

Szkło

kolorowe

Papier

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając w literatury lub Internetu odszukaj i zapisz definicje pojęć podanych w tabeli.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać definicje podanych pojęć,

wpisać do tabeli ich definicje.

Pojęcie

Definicja

Odpady

Surowce wtórne

Utylizacja odpadów

Recykling

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 2

Wypisz odpady, jakie mogą powstawać w pracowniach szkolnych (lub np. na statku

i określ rodzaj pojemnika do jakiego mogą być one składowane. Ta cześć tabeli może
stanowić instrukcję gospodarki odpadami. Dodatkowo zrób to samo z odpadami, jakie mogą
powstawać w twoim gospodarstwie domowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wpisać do tabeli wszystkie odpady jakie mogą powstawać w pracowniach,

korzystając z informacji na opakowaniach, informacji z Internetu, informacji producenta
rozpoznać i wpisać rodzaj (rodzaje) materiału z jakiego są one wykonane,

wpisać rodzaj pojemnika dla każdego z odpadów, lub (w przypadku niektórych odpadów)
zgodny z przepisami sposób pozbywania się,

to samo zrobić dla odpadów powstających w gospodarstwie domowym,

porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nazwa odpadu powstającego

w pracowniach

Materiały z jakich są one

wykonane

Rodzaj pojemnika do składowania

lub sposób pozbywania się odpadu

Nazwa odpadu powstającego
w gospodarstwie domowym

Materiały z jakich są one

wykonane

Rodzaj pojemnika do składowania

lub sposób pozbywania się odpadu

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

instrukcja w sprawie gospodarki odpadami, rozporządzenia dotyczące ochrony
ś

rodowiska, np. ustawa o odpadach.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

podać przykłady zanieczyszczania powietrza przez zakłady pracy?

podać przykłady zanieczyszczania wody przez zakłady pracy?

podać przykłady zanieczyszczania ziemi przez zakłady pracy?

podać sposoby ograniczania wpływu działalności zakładów pracy na
powietrze?

podać sposoby ograniczania wpływu działalności zakładów pracy na
wodę?

podać sposoby ograniczania wpływu działalności zakładów pracy na
ziemię?

wybrać odpowiedni rodzaj pojemnika na odpady?

określić sposoby zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska podczas
wykonywania pracy w zawodzie technika mechanika okrętowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.

Ochrona przeciwpożarowa

4.4.1. Materiał nauczania

Pożar jest to niekontrolowany proces palenia się materiałów w miejscu do tego nie

przeznaczonym (przypadkowym). Efektem palenia jest wydzielanie się dużej ilości ciepła, co
powoduje znaczne zniszczenia np. budynków i ich wyposażenia oraz zagrożenie dla ludzi.

Z tych powodów bardzo ważna jest ochrona przeciwpożarowa. Obejmuje ona wymagania

dotyczące budynków, materiałów budowlanych, wyposażenia oraz zapobieganie powstawaniu
pożaru, jego gaszenie i ewakuację ludzi.

Najważniejsze jest zapobieganie powstawaniu pożaru. Przepisy budowlane zapewniają

ochronę budynku przed pożarem. Jednak nie zawsze jest ona skuteczna i możliwa. Dlatego też
istnieje wiele przepisów dotyczących przetrzymywania materiałów palnych, pracy
w miejscach zagrożenia pożarowego oraz pracy z materiałami palnymi. Przestrzeganie tych
przepisów oraz ostrożność jest skutecznym środkiem ochrony przeciwpożarowej.

Innym, ważnym elementem ochrony przeciwpożarowej jest jego gaszenie w początkowej

fazie. Zgaszenie pożaru w jego początkowej fazie jest możliwe jeżeli:

−

usunięty zostanie materiał palny z miejsc zagrożonych pożarem, lub,

−

ochłodzony zostanie palący się materiał, lub,

−

odcięty zostanie dostęp tlenu.
Sposób gaszenia pożaru zależy od „grupy pożaru”:

Grupa pożaru

Rodzaj palącego się materiału

rodki gaśnicze

Drewno, papier, węgiel, tworzywa
sztuczne, tkaniny, słoma

Woda, piana, dwutlenek węgla,
proszki gaśnicze

Benzyna, nafta, alkohole, aceton, eter,
oleje, lakiery, tłuszcze, parafina,
stearyna, naftalen, smoła

Piana, dwutlenek węgla, proszki
gaśnicze

Metan, acetylen, propan-butan, wodór Proszki gaśnicze

Pożary metali: sód, magnez

Specjalne proszki gaśnicze

Pożary grupy

od A do D z

indeksem E

Pożary występujące w obrębie
urządzeń elektrycznych pod
napięciem

Dwutlenek węgla, proszki gaśnicze

Oznaczenia grup pożarów znajdują się na gaśnicach. Podczas gaszenia pożaru należy

więc wykorzystywać gaśnice posiadające odpowiednie oznaczenie. Zastosowanie
niewłaściwych może przynieść więcej szkód niż pożytku.

Poza gaśnicami do gaszenia pożaru można używać: piasku, wody z hydrantów, koców

gaśniczych.

Zgodnie z instrukcjami przeciwpożarowymi każdy pracownik ma obowiązek podjąć

działania w celu likwidacji zagrożeń pożarem oraz ochrony mienia i ludzi.

Należy więc:

−

zaalarmować osoby zagrożone,

−

zawiadomić przełożonych i straż pożarną (dzwoniąc na odpowiedni numer),

−

postarać się ugasić pożar w zarodku,

−

przystąpić do ewakuacji ludzi i mienia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas zgłaszania pożaru należy:

−

podać swoje imię i nazwisko,

−

adres i nazwę obiektu, w którym wybuchł pożar,

−

co się pali, na którym piętrze,

−

czy jest zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi,

−

po zgłoszeniu nie odkładać słuchawki do chwili potwierdzenia.
Ewakuację ludzi w przypadku pożaru umożliwiają odpowiednio oznaczone drogi

ewakuacyjne.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie rodzaje działań obejmuje ochrona przeciwpożarowa?

Eliminacja jakich czynników powoduje ugaszenie pożaru?

Jakie wyróżniamy grupy pożarów?

Jakie środki gaśnicze stosujemy do gaszenia drewna?

Jakie środki gaśnicze stosujemy do gaszenia nafty?

Jakie środki gaśnicze stosujemy do gaszenia acetylenu?

Jak jest oznaczona gaśnica przeznaczona do gaszenia pożaru w obecności urządzeń
będących pod napięciem?

Jakie kolejne czynności powinien wykonać pracownik w przypadku zauważenia pożaru?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odszukaj znajdujący się na terenie szkoły (warsztatu szkolnego) sprzęt gaśniczy i określ

jego przeznaczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją przeciwpożarową,

wypisać sprzęt gaśniczy oraz podać jego zastosowanie (wykorzystać informacje
zamieszczone na sprzęcie),

porównać tabele z tabelami kolegów.

Nazwa sprzętu

Przeznaczenie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja przeciwpożarowa,

−

sprzęt gaśniczy (znajdujący się na terenie szkoły).

Ćwiczenie 2

Narysuj i opisz znaczenie znaków ewakuacyjnych (oznaczających drogę ewakuacyjną).

wpisz, czy i gdzie znajdują się plany ewakuacji. Następnie przeprowadź ewakuację grupy
z pracowni na zewnętrz budynku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przerysować znaki (określić ich kolor),

korzystając z instrukcji przeciwpożarowej, katalogów i Internetu opisać ich znaczenie,

odnaleźć plany ewakuacji i wpisać w tabeli, gdzie są one umieszczone,

przeprowadzić ewakuację grupy i zanotować czas ewakuacji.

Rysunki znaków ewakuacyjnych

Opis, co one oznaczają

Rozmieszczone na terenie szkoły
plany ewakuacyjne (wpisać, gdzie są
one umieszczone)

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja przeciwpożarowa,

−

instrukcja bezpieczeństwa pożarowego zakładu,

−

plan ewakuacji i znaki ewakuacyjne (znajdujące się na terenie szkoły).

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

podać sposoby ugaszenie pożaru w zarodku?

określić przeznaczenie gaśnic i innych środków do gaszenia?

zachować się w przypadku pożaru?

powiadomić straż pożarną o pożarze?

rozpoznać znaki ewakuacyjne, które są rozmieszczone na terenie
szkoły?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.

Pierwsza pomoc

4.5.1. Materiał nauczania

Wykonując ćwiczenia w pracowni możesz znaleźć się w sytuacji, kiedy od Ciebie będzie

zależało zdrowie, a nawet życie drugiego człowieka. Najgorsza w takich sytuacjach jest
bezradność. Znajomość podstawowych zasad udzielania pierwszej pomocy pomoże opanować
zdenerwowanie, umożliwi rzeczową ocenę sytuacji oraz ułatwi rozpoznanie zagrożenia
i skuteczną pomoc. Podczas udzielania pierwszej pomocy należy pamiętać o:

−

zabezpieczeniu ratowanego,

−

niedopuszczeniu do wykrwawienia się,

−

udzieleniu pomocy tak, aby nie zaszkodzić,

−

wykonywaniu tylko tego to, co konieczne.
Przy udzielaniu pierwszej pomocy pomocna jest apteczka, która zawierać powinna:

−

instrukcję udzielania pierwszej pomocy,

−

nożyczki lub nóż,

−

gazę opatrunkową (kompresy),

−

chustę trójkątną,

−

aparat do sztucznego oddychania metodą usta-usta,

−

plaster opatrunkowy,

−

rękawiczki gumowe i inne wyposażenie.

Postępowanie w niektórych przypadkach:

Utrata przytomności:
Osobę, która strąciła przytomność należy ułożyć w pozycji bezpiecznej, przy czym nie

można stosować tej pozycji w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa. Składa się ono
z następujących kroków

Krok pierwszy – odgięcie głowy
ratowanego, oczyszczenie jamy ustnej
z resztek pokarmu, wymiocin, ciał obcych.

Krok drugi – przysuniecie ręki jak
najbliżej ciała na ratowanym), założenie
nogi na nogę

Krok trzeci – przewrócenie ratowanego na
„swoją stronę”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Krok czwarty – odgięcie nogi ratowanego

Krok piąty – Poprawienie położenia głowy
ofiary, upewniając się, że powietrze nadal
ma dostęp do płuc. Sprawdzanie co 1–2
minuty tętna i oddechu. Jeżeli nastąpi
zatrzymanie krążenia lub utrata oddechu
należy podjąć reanimacje, aby przywrócić
organizmowi te funkcje

Rys. 2. Sposób układania ratowanego w pozycji bezpiecznej [5]

Ułożenie ratowanego w pozycji bezpiecznej przeprowadzamy wtedy, gdy:

−

ratowany prawidłowo oddycha,

−

ma wyczuwalne tętno,

−

nie doznał urazu kręgosłupa.

Krwawienie na skutek urazu:
Krwawienie następuje na skutek rożnego rodzaju urazów spowodowanych ostrymi

narzędziami, materiałami obrabianymi itp. Jeżeli krwotok jest mały (drobne skaleczenie)
należy miejsce skaleczenia zdezynfekować i zatamować krwawienie opatrunkiem. Przy
większych krwawieniach sposób postępowania zależy od rodzaju krwawienia. Może być
krwawienie z tętnicy (mocny wypływ krwi o kolorze jasnoczerwonym) lub z żyły (wypływ
krwi pod mniejszym ciśnieniem, kolor ciemnoczerwony). Sposób postępowania przy
krwawieniach jest następujący:

−

założenie rękawiczek gumowych,

−

uciśnięcie miejsca krwawienia opatrunkiem, tak aby zatamować krwawienie,

−

jeżeli krwawienie nie ustępuje należy docisnąć opatrunek. Jeżeli i to nie pomaga, to
krwawienie należy zatamować przez ucisk tętnicy nad raną. Należy pamiętać
o okresowym zwalnianiu ucisku, gdyż mogą powstać zakrzepy,

−

dostarczyć ratowanego do lekarza, ratownika, pielęgniarki (lub wezwać ich jeżeli jest taka
możliwość). W przypadku krwawienia tętniczego lub żylnego (ale znacznego), należy
wezwać pogotowie.

Przy krwotokach nie wolno:

−

czyścić samodzielnie ran,

−

usuwać z ran ciał obcych,

−

używać wąskich opasek uciskowych,

−

tamować krwotoku przez ucisk w miejscu krwawienia jeżeli uszkodzona jest gałka oczna,
w ranie znajduje się obce ciało, podejrzewa się złamanie kości czaszki,

−

zakładać opatrunku zbyt mocno ściśniętego. Jeżeli kończyna zsinieje należy zwolnić
ucisk,

−

ruszać ratowanego jeżeli podejrzewa się uraz kręgosłupa lub otwarte złamanie kończyn.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Stłuczenie:
Postępowanie przy stłuczeniu powinno być następujące:

−

położenie na stłuczone miejsce zimnego okładu,

−

obserwowanie ratowanego. Jeżeli zsinieniom skóry towarzyszą zaburzenia czucia, lub
pojawią się one z niewiadomych przyczyn oraz gdy są podejrzenia złamania kości należy
wezwać pogotowie.

Uraz oka:
Postępowanie przy urazie oka powinno być następujące:

−

ustalenie, czy do oka dostało się obce ciało, pył, substancja chemiczna,

−

czy oprócz urazu oka nie ma innych urazów,

−

przy substancji chemicznej i pyle należy oko intensywnie wypłukać wodą,

−

przy ciele obcym należy zaprowadzić ratowanego do lekarza (okulisty lub na pogotowie).

Porażenie prądem:
Istotą zagadnienia skutecznej pierwszej pomocy w wypadku porażenia prądem jest

szybkie uwolnienie osoby porażonej spod napięcia przez:

−

wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,

−

odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem (chwytając za ubranie),

−

odizolowanie porażonego, uniemożliwiające przepływ prądu elektrycznego przez jego
ciało.
W przypadku gdy porażony nie oddycha lub serce nie pracuje należy wykonać sztuczne

oddychanie i masarz serca.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy?

Jakie jest podstawowe wyposażenie apteczki?

Jak układa się ratowanego w pozycji bezpiecznej?

Jaki jest tok postępowania w przypadku krwawienia?

Jaki jest tok postępowania w przypadku stłuczenia?

Jaki jest tok postępowania w przypadku urazu oka?

Jaki jest tok postępowania w przypadku porażenia prądem elektrycznym?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ułóż ratowanego w pozycji bezpiecznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

poprosić kolegę o to, aby symulował poszkodowanego,

ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

czysta podłoga z matą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj zestawienie wyposażenia apteczki z pracowni i określ przeznaczenie tego

wyposażenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

podejść do apteczki i wyjąć spis wyposażenia,

przeczytać instrukcję udzielania pierwszej pomocy,

przepisać spis wyposażenie apteczki,

określić jego przeznaczenie (skorzystać z informacji znajdującej się w spisie, instrukcji
udzielania pierwszej pomocy oraz innych źródeł informacji),

porównać tabelę z tabelami kolegów.

Wyposażenie

Przeznaczenie

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

apteczka pierwszej pomocy ze spisem wyposażenia,

−

instrukcja udzielania pierwszej pomocy.

Ćwiczenie 3

Udziel pierwszej pomocy koledze z mocno krwawiąca ręką, stłuczeniem, urazem oka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

poprosić kolegę o to, aby symulował poszkodowanego,

przypomnieć sobie kolejne kroki postępowania w takich przypadkach,

założyć odpowiedni opatrunek w przypadku krwawienia,

udzielić pierwszej pomocy przy stłuczeniu,

zasymulować udzielenie pierwszej pomocy przy urazie oka.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

apteczka pierwszej pomocy,

−

rodki opatrunkowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Wykonaj sztuczne oddychanie na fantomie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją posługiwania się fantomem,

poprosić nauczyciela (lub osobę przeszkoloną) o pokaz sztucznego oddychania,

wykonać sztuczne oddychanie na fantomie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fantom do przeprowadzania ćwiczeń ze sztucznego oddychania.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

podać podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy?

określić przeznaczenie wyposażenia apteczki?

ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej?

udzielić pierwszej pomocy w przypadku krwawienia?

udzielić pierwszej pomocy w przypadku stłuczenia?

udzielić pierwszej pomocy w przypadku urazu oka?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.

W przypadku odpowiedzi zbliżonych wybierz tę, która wydaje ci się najlepsza.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Najważniejszym aktem prawnych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy jest
a)

Konstytucja.

Ustawa „Prawo pracy”.

Ustawa „Kodeks pracy”.

Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie prawa pracy.

Spośród podanych niżej obowiązków pracodawcy z zakresu bezpieczeństwa i higieny
pracy Kodeks pracy wymienia cztery z nich, podane w odpowiedzi

Przykładowe obowiązki pracodawcy

A, B, C, D.

A, C, E, F.

D, E, F, G.

A, C, D, G.

Organizowanie

pracy

sposób

zapewniający

bezpieczne

i higieniczne warunki pracy.

Modernizowanie i wymienianie maszyn urządzeń na zgodne
z Europejskim Znakiem Bezpieczeństwa.

Zapewnienie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawanie poleceń usunięcia
uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych
poleceń.

Przeprowadzanie okresowych kontroli stanu bezpieczeństwa.

Zapewnienie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń
wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy.

Zapewnienie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy.

Zgłaszanie do Państwowej Inspekcji Pracy wypadków przy pracy.

Podstawowym obowiązkiem pracownika (określonym w Kodeksie Pracy) w zakresie

przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy jest
a)

znać przepisy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

stosować się do ogólnych zasad zapobiegania wypadkom przy pracy i pogorszenia
warunków pracy.

odmawiać wykonania polecenia w przypadku zagrożenia.

przestrzegać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dział XIII Kodeksu pracy, rozdział pierwszy przewiduje karę dla pracodawców lub osób
odpowiedzialnych za sprawy bezpieczeństwa i higieny pracy. Tą karą jest
a)

kara więzienia do lat 2.

kara aresztu.

kara grzywny.

kara utraty stanowiska.

Wysokość pomieszczeń stałej pracy, gdzie mogą wystąpić czynniki szkodliwe dla
zdrowia wynosi minimum
a)

2,5 m.

2,8 m.

3 m.

3,3 m.

W zakładzie pracy zatrudniających wyłącznie pracowników biurowych należy zapewnić
następujący rodzaj szatni
a)

dla pracowników biurowych nie musi być szatni.

szatnie podstawową.

szatnię odzieży czystej.

szatnie odzieży własnej.

Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy dotycząca obsługi maszyny powinna zawierać
spośród niżej wymienionych
A. Czynności przed rozpoczęciem pracy.
B. Zasady i sposoby bezpiecznego rozpoczęcia pracy.
C. Czynności w czasie pracy.
D. Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy.
E. Czynności po zakończeniu pracy.
F. Zasady i sposoby bezpiecznego zakończenia pracy.
G. Czynności w sytuacjach awaryjnych.
H. Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych.

a)

A, C, E, G.

B, D, F, H.

A, D, E, G.

A, D, E, H.

Przy konserwacji maszyn i urządzeń zainstalowanych na statku mogą wystąpić głównie

zagrożenia

mechaniczne, elektryczne, promieniowaniem elektromagnetycznym.

mechaniczne, elektryczne.

mechaniczne, elektryczne i promieniowaniem jonizującym.

mechaniczne, zagrożenia pyłami, wybuchowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zgodnie z wymaganiami ergonomii jedną z podstawowych zasad organizacji stanowiska
pracy jest
a)

właściwe oświetlenie i wentylowanie stanowiska pracy.

stanowisko robocze musi zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp obsługującym
pracownikom.

materiały, narzędzia i przyrządy muszą być ułożone po kolei.

stanowisko pracy powinno być często sprzątane i porządkowane.

10.

Naprawa maszyny zasilanej prądem elektrycznym może być wykonywania wtedy, gdy
a)

maszyna pracuje na luzie.

zdemontowano jej instalacje elektryczną.

odłączona jest od zasilania.

pracę nadzoruje elektryk.

11. Środki redukcji zagrożeń dzielimy na

techniczne, technologiczne, organizacyjne.

mechaniczne, elektryczne, chemiczne.

techniczne, organizacyjno-zachowawcze.

ręczne, mechaniczne, automatyczne.

12. Spośród wymienionych środków redukcji zagrożeń mechanicznych do zachowawczych

nie należą
a)

wykonywanie pracy zgodnie z instrukcjami bhp.

szkolenia bhp.

rękawice ochronne.

barwy i znaki bezpieczeństwa.

13. Przy czyszczeniu na wolnym powietrzu lekko skorodowanych blach szczotką metalową

podstawowym środkiem ochrony indywidualnej jest
a)

wentylacja ogólna.

wentylacja miejscowa.

maska z pochłaniaczem.

półmaska filtrująca.

14. Kierownik polecił Ci wyrzucić niesprawną świetlówkę. Powinieneś wtedy

wrzucić ją do pojemnika koloru żółtego.

wyrzucić ją na śmietnik.

zostawić w specjalnej szafie, gdyż świetlówek nie wolno wyrzucać.

włożyć ja do specjalnego pojemnika (tuby) przeznaczonej tylko do czasowego
składowania świetlówek.

15. Podczas nauki w pracowni, gdzie wytwarza się dużo odpadów (odpady i wióry metali,

papier, plastikowe butelki, czyściwo) powinny być następujące pojemniki na odpady
a)

ółty, biały, zielony, niebieski.

ółty, niebieski, pojemnik na zanieczyszczone czyściwo, pojemnik na zwykłe śmieci.

pojemnik na złom i zwykły śmietnik.

pojemnik na złom i pojemnik na papier.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Do gaszenia palących się szmat użyjesz gaśnicy oznaczonej symbolem

17. Gaśnica oznaczona symbolem A z indeksem E oznacza, że może być ona przeznaczona

do gaszenia
a)

papieru.

benzyny.

benzyny w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.

drewna w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.

18. Droga ewakuacyjna jest oznaczona za pomocą

białych lub żółtych pasów prowadzących do wyjścia.

specjalnych znaków w kolorze czerwonym.

specjalnych znaków w kolorze zielonym.

oświetlenia awaryjnego.

19. Osobę, która podczas pracy strąciła przytomność należy przede wszystkim

ocucić wodą.

zrobić jej sztuczne oddychanie.

ułożyć w pozycji bezpiecznej.

przenieść w miejsce, gdzie będzie można ją położyć.

20. Przy krwawiącej ranie, w której znajduje się ostry przedmiot należy przede wszystkim

założyć gumowe rękawiczki i wyciągnąć z rany sterczący przedmiot.

założyć gumowe rękawiczki i ucisnąć miejsca krwawienia opatrunkiem.

zdezynfekować ranę i powiadomić lekarza.

ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej.

21. Dla ryzyka zawodowego o wartości 9 (obliczonego metodą PHA), należy

nic nie robić, jest to poziom akceptowalny.

dokonać zmian aby obniżyć ryzyko.

natychmiast przerwać pracę i zastosować środki ochrony indywidualnej.

przerwać pracę, gdyż jest to ryzyko nie do przyjęcia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

oraz ochrony

środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena racy. WSiP, Warszawa 1998

Pietrzak A.: Wypadek przy pracy pierwsza pomoc. OSPIP, Wrocław 1999

Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODiKK, Gdańsk 2000

Zych A.: Materiały własne autora

http://www.podkarpacie.straz.pl

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

Rozporządzenie Rady Ministrów z 24.8.2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych
młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974. Kodeks pracy