2ACHĘTA DO MĘCZEŃSTWA

1. "Odstawieni od mleka, odsądzeni od piersi; oczekuj utrapienia

po utrapieniu, czekaj na nadzieją po nadziei; jeszoze troohę i jesz

cze trochę, prze

2 pogardą ust, przez obcy język"

A więc i wy, bogobojny Ambroży i pobożny ftrotokteoie , wy,którzy

nie jesteście już tylko istotami cielesnymi ani małymi dziećmi w Chry-

stusie, lecz "poczyniliście postępy w mądrośoi i w latach" i potrze

bujecie już nie "mleka", ale "stałego pokarmu"**, słuohajcie tych słów

jak ludzie "odstawieni od mleka i odsądzeni od piersi, bo odstawionym

od piersi zapaśnikom zapowiedziano nie zwykłe "utrapienie", ale "ciąg

utrapień". Kto nie odrzuca "ciągłego utrapienia", lecz jak prawdziwy

zapaśnik przyjmuje je, ten przyjmuje również "trwałą nadzieją",z któ

rej będzie korzystał wkrótce po "ciągłym utrapieniu"; taki bowiem sens

mają słowa: "jeszcze trochę i jeszcze trochę"^.

1 2 * * *

Iz 28,9-11-

Euzebiusz z Cezarei w Historii Kościelnej pisze: "Następcą cesarza

rzymskiego Aleksandra, po skończonym 13 roku rządów jego (235), zo
stał Łaksiminus Ca es ar (235-238).

nienawiści do familii Aleksan

dr owej, która po większej częśoi składała się

chrześcijan, wznie

cił prześladowani^ i wydaje rozkaz, by śmleroią karać samych tylko

zwierzchników kościelnych, jako winnych nauczania ewangelii. 7/tedy
właśnie Orygenes pisze swą książkę "0 męozeństwie", którą poświąoił

Ambrożemu i Protoktetowi, kapłanom kościoła cezarejakiego. Obydwaj

bowiem przeszli podczas prześladowania przez niebezpieczeństwa zgo

ła niezwykłe i wyznaniem swym odznaczyć się mieli nadzwyczajnie"

(tłum. ks. A.Lisiecki, POK 3, s. 233n,. P.Koetsohau (Crigenis 7/erke,

GOS I, s.

jest zdania, iż tylko Protoktet był prezbiterem w Ce

zarei palestyńskiej, Ambroży natomiast diakonem. Cd Euzebiusza rów

nież wiemy, iż Ambroży porzucił gnostycyzm, że pomagał Orygenesowi

przy wydawaniu wielu pism.

2,5?-

28,9-10.

Orygenes

często w swoich pismach akoentuje nie jednorazowy trud po

niesiony

miłości do Chrystusa, ale ciągłe trwanie przy 3ogu. Ta

ki ma sens oiąg dalszy jego "Zaohęty do męczeństwa"*

139

K ohoóby wrogowie ganili nas i gardzili nami, ohoóby przezywa

li nas bezbożnikami i głupcami ze wzglądu na nasz sposób pojmowania

Pisma Świętego, pamiętajmy, że "trwała nadzieja", która wkrótce zosta

nie nam udzielona, będzie nam dana "przez pogardę ust, przez oboy ję

zyk". Któżby bowiem nie cholał przyjąć "ustawioznego utrapienia" po

to, żeby natyohmiaBt osiągnąć też "trwałą nadzieją", podzielająo po

gląd Pawła, że "utrapienia teraźniejsze", za które, że się tak wyrażą,

kupujemy sobie szoząścle, "nie są godne przyszłej obwały, która sią w

nas od Boga objawi"®? Zwłaszcza że "utrapienie nasze bardzo szybko

przemijająoe i lekkie" - lekkim sią nazywa i rzeozywiście Jest lekkie

dla tyoh, których nie obolążają przeolwne okoliczności - "powoduje w

nas wielki ogrom wiekuistej obwały"^, tym większy, im samo jest sil

niejsze; jeśli w odpowiedniej ohwill odwróoimy umysł od oierpień, któ

re nas gnębią i, że sią tak wyrażę, usiłują dręożyć nasze dusze,to bę

dziemy patrzeć

nie na zagrażająoe nam oierplenla, ale na to, oo dzięki

olerpliwemu ich znoszeniu zostało z łaski bożej przeznaczone dla tyob,

którzy należyoie trudzili sią w Chrystusie®. Bóg bowiem pomnaża dobro

dziejstwa i niewspółmiernie dużo w stosunku do znlesionyoh oierpień u-

dziela tego, oo wypada, żeby udzielał nie skąpiec, ale Bóg hojny i

zdolny do pomnażania swej łaski w tych, którzy wzgardzili "glinianym

naczyniem" i wedle swyoh możliwości okazują mu całym sercem miłość*

3* Uważam, że oałą duszą koohają Boga ol, którzy powodowani moo-

nym pragnieniem zjednoozenia sią z Bogiem odłąozają ją 1 oddalają nie

tylko od ciała ziemskiego, ale od wszelkiego olała; oni bez żadnej

przeszkody i rozterki porzuoają "ciało uniżenia"

6 7 8 9 10 11 12 13

, kiedy w stosownej

porze mogą na skutek tak zwanej śmieroi pozbyć się "olała śolerol";

oni też słuohają tego, który modli się po apostolsko 1 rzecze; "Nie

szczęsny ja ozłowiek, któż mnie wybawi z ciała tej śmieroi"

Co się bowiem tyozy tych, którzy "wzdyohają w przybytku" ,bo zo

stali obciążeni olałem podległym rozkładowi, to kto z niob, skoro już

powiedział: "Któż mnie wybawi

olała tej śmieroi?" i skoro spostrzegł,

że dzięki tej prośbie został z "ciała śmierci" wyzwolony, nie podzię

kuje Bogu i nie zawoła pobożnie: "Dzięki nieoh będą Bogu przez Chrys-

tusa Jezusa, Pana naszego"

Hz 8,18.

2 Kor 4,17-

2 Tym 2,5.

2. Kor 4,7.

Pip 3,21.

Hz 7,24.

2 Kor 5,4.

Rz 7,24*

A jeśli Sie t° komuś wydaje trudne, to nie pragnął on "mocnego Bo

ga, Boga żywego", nie tęsknił do Boga, jak "jeleń tęskni do źródeł wód",

nie mówił: "Kiedyż pójdę 1 ukażę się przed obliczem Boga?”; nie rozwa

żał też jak prorok, który zapytany i "Gdzie Jest twój Bóg?”, "codzien

nie wylewał duszę swoją w sobie", łajał Ją, że na skutek słabości swo

jej jest zasmucona 1 pomieszana, oraz mówił: "Pójdę do przedziwnego

namiotu wśród głosów radośoi i dziękczynienia, w świątecznym orsza

ku"

14 15 16 17 18 19 20

4. Módlcie się przeto, byśole podozas oałej obecnej walki pamięta

li o wielkiej nagrodzie, która czeka w niebie na tyob, którzy byli

prześladowani i lżeni "dla sprawiedliwości"

** i dla Syna Człowieczego,

byście cieszyli się, radowali 1 podskakiwali z radośoi, tak jak rado

wali się apostołowie, kiedy "zostali uznani za godnyoh, by dla jego

imienia cierpieć zelżywość"

A jeśli kiedyś poczulibyście niepokój

w duszy swojej, niechaj rozum Chrystusowy, który Jest w nas,powie jej,

kiedy na miarę sił swoich będzie go ohciała zatrwożyć: "Czemu Jesteś

smutna, duszo moja, i czemu mnie trwożysz? Miej nadzieję w 3ogu, bo

wysławiać go będę"; i jeszcze raz niech jej to powtórzy . Niechaj

nigdy dusza nie będzie zlękniona, ale nawet przed sędziami, wobec za

grażających nagioh mieczy niechaj jej strzeże "pokój boży, który prze-

wyższa wszelkie umysły" i niechaj będzie spokojna wledząo, że ol,

którzy wywędrowali z ciała, przebywają przy samym Panu Wszechrzeozy

jeśli zaś nie jesteśmy w stanie zachować nieustannie niezmąconego spo

koju, niechaj przynajmniej zamieszanie duszy nie rozszerza się i nie

ukazuje obcym, abyśmy mieli usprawiedliwienie przed Bogiem 1 byśmy

mogli mu powiedzieć: "Boże mój, tylko we mnie zatrwożyła się dusza mo-

ja" . Rozum każe nam pamiętać o tym, oo powiedziano u Izajasza: "Nie

bójoie się urągania ludzi, a obelg ich nie lękajcie się"

. Skoro Bóg

Ps 41,2-5. W powyższym fragmencie Orygenes omawia raoje śmieroi mę

czeńskie j. Męczennik pragnie śmieroi

2a Chrystusa po pierwsze dla

tego, aby

2 Nim wiecznie żyć; po drugie śmierć jest dla męczennika

świadectwem, a nie ucieczką od trudnyoh okolioznośoi żyolowyoh; po

trzeole przez śmierć pozbywa się tylko jednego sposobu żyoia, aby

przejść do nowego. Źyoie z Chrystusem jest oelem męozennika. Forma
tego życia w pewnym sensie jest dla męozennika obojętna; gotowy jest
bowiem znosić trudy ziemskiego żyoia, jak też trudy samego męozeń-

stwa, a nawet samą śmierć.

Aft 5,10.11.

Dz 5,41.

Ps 41,6 i 41,12.

Pip 4,7.

2 Kor 5,8.

Ps 41,6-7.

Iz 51,7; Jak śwladozy Orygenes, Jednym z wielki oh ciężarów do znie-

sienią dla męozennika były cierpienia moralne 1 duohowe:

różnego

rodzaju obelgi, kpiny, szyderstwa ltp.

- Ul -

czuwa pilnie nad ruohem nieba i gwiazd oraz nad tyra wszystkim, co przez

jego boską sztuką dokonuje się na ziemi i w morzu - a mianowioie, że

powstają, żyją, odżywiają sią oraz rosną wszelkiego rodzaju zwierzęta

i rośliny, to niedorzeoznośoią jest zamykać oozy i nie patrzeć na 3o-

ga, leoz ląkać sią tyoh, którzy wkrótce umrą 1 zostaną wydani na zasłu

żoną karą.

5- Bóg powiedział niegdyś Abrahamowi: "V/yjdź z ziemi twojeJ"

,do

nas zaś powie niebawem: "Opuśćcie całą ziemią", Dobrze jest posłuchać

go, aby nam pokazał niebiosa, w których znajduje sią tak zwane "króle

stwo niebieskie". Można wiąc stwierdzić, że wokół cnót toozy sią życie

pełne walki, że są tam zapaśnioy. Zdawać sią bądzle, że wielu Innych

ludzi, nawet nie należąoych do stronniotwa bożego, walczy o onoty; że

niektórzy wolą mążnie umrzeć niż opuścić wspólnego Pana; że ci,którzy

są zdolni do badania nauk, dbają o mądrość, a ci, którzy stawiają so

bie za oel sprawiedliwe żyoie, poświącają sią sprawiedliwości. Jednak-

2 3

że "mądrość oielesna" i wiele spraw zewnątrznych walozy przeciwko

onooie, a o pobożność bije sią tylKo "rodzaj wybrany, królewskie ka

płaństwo, naród świąty, lub nabyty"

**; pozostali ludzie nawet pozor

nie nie okazują, że w obliczu wrogów pobożnośoi gotowi są umrzeć za

jej sprawą, że wyżej cenią pobożną śmierć niż bezbożne życie. A prze-

oież każdy, kto pragnie należeć do "rodzaju wybranego", jest gotowy

słuchać tego, oo Bóg powiedział: "Nie będziesz miał bogów cudzyoh po

za mną", oraz: "Imienia oudzych bogów nie bądzieoie wymieniać w ser—

oaoh waszych, i nie będzie ono słyszane z ust waszych" , nawet wów-

czas, gdy rzeczywiśoi ateiśoi spiskują przeciwko Bogu pod pozorem,

źe są pollteistaml. Tacy ludzie zatem sercem wierzą w Boga ku sprawie-

dliwośoi, a ustami wyznają go ku zbawieniu • Rozumieją bowiem,że nie

zostaną usprawiedliwieni, jeśli nie bądą wierzyć w Boga tak, jak uspo

sobione zostało ioh serce, i że nie dostąpią zbawienia, jeśli słowa

ioh nie bądą zgodne z usposobieniem duszy.

Albowiem oszukują samyoh siebie ci, którzy mniemają, że dla osląg-

niąoia doakonałośoi w Chrystusie wystarozy "wierzyć seroem ku spra

wiedliwości" bez uzupełnienia tej wiary "wyznawaniem ustami ku zbawie-

niu". Można wląo powiedzieć, że ważniejszą rzeozą jest ozció ustami

‘ Rdz 12,1.

Rz 8,6.

2łi

1 P 2,9.

Wj 20,3 i 23,13.

p £

"Rzeozywiśoi ateiśoi" - ohrześoijan oząsto skazywano pod zarzutem,
iż są ateistami, nie aprobowali bowiem politelzmu rellgll cesar
stwa. ApÓlogeol (Orygenes, Tertullan) wykazują, Iż ateistami są

nie ohrześoiJanie, leoz zwolennioy rellgll cesarstwa, ożyli prse-
śladowoy.

Rz 10,10.

1 4 2 -

Boga, nawet gdy eeroe jeat

z dala od niego, nić osoló go w serou,pod-

osae gdy uata nie "wyenają go ku zbawieniu"

®.

6. Skoro więc powiedziano: "Nie uoaynlse sobie obrazu ani żadnej

podobizny” itd.

^, bo dwie odrębne mydli zawarte są w zdaniaoh: "Nie

będziesz się im kłaniał", 1: "Nie będziesz lm służył", to powiedziano

to w tym oelu, ażeby ten, kto Jest przychylny bożkom, nie służył lm>

ten jednsk, kto jest lm wrogi, ale wskutek tchórzostwa, które zwie po

błażliwodoią, udaje preyohylnodó, aby uohodzió za równie pobożnego,

Jak Inni ludzie, nie służy wprawdzie bożkom, ale się im kłania. Ja

zad mogę powiedzieć, że również oi, którzy przed trybunałem, albo na

wet zanim zostaną doprowadzeni przed trybunał, wypierają się chrześci

jaństwa, nie służą bożkom, ale się im kłaniają, bo używają imienia Pa

na Boga, słowa "Bóg”, w stosunku do próżnej 1 bezdusznej materii.

? taki sposób kłaniał się bożkom i nie służył im lud, który oudzo.

łożył

z córkami Jtoabu**

. Napisano bowiem tak: "Wezwały Ich do składa

nia ofiar bożkom swoim, a lud spożywał Ich ofiary, kłaniał się ich

bożkom 1 służył 3eelfegorowi"^. Zauważ, że nie powiedziano: "i słu

żył loh bożkom”; otóż było rzeozą niemożliwą, by po otrzymaniu tylu

znaków 1 cudów, w jednym momenoie dali się przekonać kobietom,z któ

rymi oudzołożyll, żeby obrazy nazywać bogami. Tak samo też może kła

niali się oleloowl - mówi o tym Księga Wyjścia - ale nie służyli mu,

bo widzieli w Jaki sposób powstał^

Powinniśmy przeto uznać, że obecna próba jest doświadczaniem i ba*

daniem naszej aiłodoi wobec Boga. Napisano bowiem w Księdze Powtórzo

nego Prawa: "Bóg doświadcza was, aby poznać, ozy mlłujeoie Pana 3oga

waszego całym sercem swoim i oałą duszą swoją

Wy zatem,którzy pod

legacie badaniu, "postępujcie za Panem Bogiem waszym, jego się bójcie

1 strzeżcie przykazań jego" - przede wszystkim następującego przykaza

nia; ";iie będziesz miał bogów cudzych poza m n ą * - "słuchajcie głosu

Jego 1 służcie mu"'*'*; służcie temu, który zabiera was stąd i zgodnie

ze słowami Apostoła łąozy was ze sobą "na wzrost boży" w sobie ,

28 Religia

, zdaniem Orygenesa, nie jest sprawą tylko prywatną, seroa

ludzkiego, ona powinna się uzewnętrznić w różnyoh formach "wyzna

nia" w życiu ludzkim.

arj 20,4.

25,1-

25,2-3.

Zewnętrzna zgoda,

powodu okoliczności życiowych, na wymagania

niezgodne z wiarą, pomimo wewnętrznego sprzeolwu, chociaż według
Orygenesa nie jest apostazją, to jednak pozostaje w związku

kul

tem bogów, i dlatego godna jest ona potępienia.

Pwt 13,4.

tfj 20,3.

Pwt 13,5.

Kol

1,19; Orygenes jest konkretny w tym przypadku. Znoszenie prze

śladowań i trudnych okoliczności żyoiowyoh ma być ludzką formą mi

łości ozłowleka względem Boga.

• • • • !

143

7. Jeśli zatem każde złe słowo jest przedmiotem odrazy dla Pana

Doga twojego , to za jak wielką odrazą musimy uznać złe słowo zapar

cia się Boga, zle słowo publicznego uznania oudzego boga, złą przysię

gę na los ozłowieka, Istoty nlesubstanojalnej? Kiedy zaproponują nam

złożenie takiej przysięgi, powinniśmy przypomnieć sobie słowa ffauozy-

oiela: °A ja wam mówię, byśole w ogóle nie przysięgali"

^ . Jeśli bo

wiem ten, kto przysięga na niebo, obraża tron boży, jeśli ten, kto

przysięga na ziemię, popełnia bezbożność, bo na równi z Bogiem stawia

tak zwany "podnóżek stóp bożych"^, jeśli ten, kto przysięga na Jero

zolimę, popełnia uohybienie, bo Jest to miasto wielkiego króla, Jeśli

ten, kto przysięga na własną głowę, grzeszy, to za Jak wielkie przewi

nienie powinniśmy uznać przysięgę na ozyjś los? Bo trzeba wówczas pa

miętać także o następująoyoh słowach: "Z każdego bezużyteoznego słowa

zdacie sprawę w dniu sądu"*

. A Jakież słowo Jest bardziej bezużytecz

ne niźli przysięga oznaczająca wyparcie się Boga?

Nieprzyjaoiel najprawdopodobniej w miarę swyoh możliwości będzie

próbował nas oszukaó, będzie chciał doprowadzić nas do tego, byśmy

kłaniali się "słońcu, księżycowi albo oałemu wojsku niebieskiemu"*^.

Ky jednak powiemy, że Słowo Boże nie kazało nam tego ozynić . Kle na

leży bowiem kłaniać się stworzeniu w obeonośol Stwórcy, który potrafi

podołać modlitwie wszystkioh istot, a nawet uprzedza ją. Zresztą 1

słoóoe. nie obolałoby otrzymywać pokłonów od ludzi należących do stron-

niotwa bożego, a może nawet i od nikogo innego, lecz naśladując tego,

który powiedział: "Czemu mnie nazywasz dobrym? Nikt nie jest dobry,

tylko jeden Bóg Ojoiec"*^, powiedziałoby do tego, kto by oholał mu się

pokłonić: "Czemu mnie nazywasz Bogiem? Jeden Jest Bóg prawdziwy; cze

mu ml się kłaniasz?«iPanu Bogu twojemu będziesz oddawał pokłon 1 jemu

samemu służyć będziesz;* **. Knle również stworzono; dlaozego chcesz

się kłaniać temu, oo samo Bogu się kłania? Ja również kłaniam się Bo

gu Ojou 1 służę mu, a słuohająo rozkazów jego, ^podlegam oamośoi za

sprawą tego, który mnie jej poddał, w nadziei* , że ohoć teraz odzia

no mnie w podlegające rozkładowi olało, ^wyzwoli mnie jednak z nie

woli skażenia dla wolności ohwały synów bożych* *■*.

Prz 15,26.

fct 5,34.

Kt 5,35.

Mt 12,36.

Pwt 17,3.

Pwt 18,20.

por

Kt 4,10.

Rz 8,20-21.

Przeoiw Celeusowi 5,11.

- 1 4 4 -

8. Trzeba spodziewać się prsybyola jakiegoś proroka bezbożnośol 1

to może nawet nie jednego, ale wlelui będą nam oni głosló jako Słowo

Boże coś, oaego Pan nie nakazał , będą nam przedstawiali jako słowo

Mądrości ooś, oo z mądrośoią nie ma nic wspólnego, aby nas zabić sio-,

wea ust swoich. 4 kiedy grzesznik stanie przed nami, powiemy: "Ja jak

głuohy nie słuchałem 1 jak niemy nie otwierałem ust swoich 1 stałem

się jak człowiek nie słyszący" . Albowiem wspaniałą rzeozą jest głu

chota wobec słów bezbożnyoh wówczas, gdy traolmy nadzieję na poprawę

tych, którzy głoszą zło.

9- Kiedy będziemy wystawieni na przeoiwnośoi, wielką przyniesie

nam korzyść, jeśli zastanowimy się nad sensem pouozenia bożego zawar-

tego w słowach: "Jam jest Pan Bóg twój zawistny"* •

Oto oblubieniec, który nakłania oblubienioę do onotliwego żyoia,

aby całkowicie oddała się oblubieńcowi i pilnie wystrzegała eię związ

ku z kimkolwiek innym, udaje zazdrosnego, ohoclaż jest roztropny: uży

wa tego poboru jako lekarstwa wobec oblubienicy* wydaje ml się,że tak

samo ^stępuje nasz doradca, zwłaszoza jeśli jest "pierworodnym całe-

go stworzenia"

; mówi do swej oblubienicy-duszy, że jest Bogiem za

wistnym, po to, aby odciągnąć swych słuchaczy od popełnienia wszelkiej

niegodziwoścl z demonami i rzekomymi bogami. I jako Bóg zawistny tak

mówi o tych, którzy dopuścili się zdrady z obcymi bogami: "Oni pobu

dzili mnie do zazdrości tym, który nie był Bogiem, i rozjątrzyły mnie

bożkami swoimi, a ja ich do zazdrości pobudzę nle-ludem i głupim naro

dem rozjątrzę loh. Ogień rozgrzał od zapalczywośoi mojej 1 będzie

płonął aż do dna otchłani"^.

10.

A przecież mądry 1 pozbawiony wszelkiej namiętnośoi oblubie

niec nie ze względu na siebie odwodzi oblubienicę od wszelkiego skala

nia: to z uwagi na nią, dostrzegająo jej brud i ohydę, uczyni wszyst

ko, co może ją uleczyć 1 nawróolć, i wobec istoty dysponująoej wolną

wolą użyje słów odwodzących od cudzołóstwa. Czyż można sobie wyobra

zić, że istnieje jakaś gorsza zbrodnia duszy niż wyznawanie obcego bo

ga,a wypieranie się naprawdę jednego, jedynego Pana? Jestem przekona

ny, że jak "ten, kto łąozy się z nierządnicą, stanowi z nią jedno cia-

"^\ tak te* ten, kto zwłaszcza podczas tortur i badania wiary wy

znaje określonego boga, łąozy się 1 jednoczy z tym, kogo wyznaje, kto

zaś się zapiera, ten przez sam fakt zaparcia oddziela się i jakby os

trym mieczem odcina od tego, kogo się zaparł.

Pwt 18,20.

37,14-15.

Wj 20,5.

Kol 1,15.

Pwt 32,21-22-

1 Kor 16,6.

- 1 4 5 -

Wiedz zatem, iż jest rzeozą naturalną i konieczną, te do tero,kto

wyznaje Boga, również 1 Bóg się przyzna, a tego, kto się go zaparł, 1

Bóg się zaprze} powiedziano bowiem;

Kto mnie wyzna przed ludźmi,tego

i ja wyznam przed Ojcem moim, który jest w niebiosach"^

. 'fen, który

jest samym Słowem i samą Prawdą, tak mógłby powiedzieć do człowieka,

który go wyznał, i do tego, kto się go wyparł:

Tą miarą, którą mie

rzycie, będzie wam o d m i e r z o n e T y więc, który mierzyłeś miarą przy

znania się do mnie i dopełniłeś miary wyznania, odbierzesz ode mnie

również miarę wyznania, ’natłoozoną, utrzęsioną 1 opływającą*, która

zostanie umieszozona *w zanadrze twoje’^*. Ty zaś, który mierzyłeś mia

rą zaprzaństwa 1 zaparłeś się mnie, otrzymasz miarę równoważną wypar-

olu, otrzymasz miarę mojego zaparoia się względem ciebie"♦

11. Zastanówmy się zaterr, w jaki sposób dopełnia Bię miara wyzna

nia, albo jak się nie dopełnia, lecz powstaje niedopełniona.Jeśliprzez

cały ozae śledztwa i próby nie udzieMrry w seroaoh naszych miejsca

diabłu, który chce nas skalać myślami o zaparoiu się

3oga, o wahaniu

albo o czymś, co ma pozory prawdopodobieństwa i co oiągnie nas ku spra

wom wrogim męczeństwu 1 doskonałości, jeśli nadto nie splamimy się żad

nym słowem obcym wyznaniu, jeśli zniesiemy wszystko: wyrzuty naszych

przeciwników, ich kpiny, szyderstwa, oszczerstwa i współczucie, które

nam obłudnie okazują uważając nas za naiwnyoh, głupich i oszukanych,

jeśli pociągani przez miłość wobec swych dzieci albo wobec i oh rajtki,

przez przywiązanie do ozegoś, co jest najmilsze w życiu, du majątku

albo po prostu do tego żyoia - nie damy się odciągnąć, ale odwróolmy

się od tego wszystkiego, a całkcv.icie poświęcimy się Dogu i oddamy się

źyolu z nim 1 przy nim jako uczestnicy jego jednorodzonego Syna i

przyjaoiół jego, to wówczas będziemy mogli powiedzieć, że dopełniliś

my miary wyznania. Jeśli jednak zaniedbamy choćby jednego z tych wa

runków, to nie dopełnimy wiary wyznania, lecz skalamy ją 1 skazimy

ozymś niewłaśoiwym, a wówczas będziemy potrzebowali tegc samego,czego

potrzebowali ludzie, którzy na fundamencie "wznieśli budynek z drzewa,

siana albo słomy"^.

12. Trzeba nam wiedzieć 1 to jeszcze, że przyjęliśmy tak z/ane

przymierze z Dogiem na mooy umowy, którą

nim zawarliśmy zgadzając

się na życie według zasad chrześcijaćskioh. ./śród umów z Dogiem znaj

dował się. też układ, że będziemy żyć wedle wskazać Ewangelii, która

głosi: "Jeśli kto chce pójść za mną, niech zaprze się sauego siebie,

niech weźmie krzyż swój 1 naśladuje mnie. Kto bowiem chce zachować s^e

kt 10,32.

kt 7,2.

* Łk 6,38.

1 Kor 3,12.

.i'*.

- . ,> ^ ■

-Cł*» ^

HIT*,

W »/

- 146 -

żyoie, straci je, a kto straci życie dla mnie, ten Je odnajdzie"**

Niejednokrotnie ogarnia nas wyższy stopień natohnienia, kiedy słuoha-

my słów następujących: "Cóż bowiem pomoże człowiekowi, choćby cały

świat pozyskał, a na duszy swej szkodę poniósł? Albo

00 da ozłowlek

w zamian za duszę swoją? Albowiem Syn Człowieozy przyjdzie w obwale

Ojoa swego z aniołami, a wtedy odda każdemu wedle uozynków Jego"

. 0

tym, że trzeba zaprzeć się samego siebie, wziąć krzyż swój i iść za

Jezusem, pisze nie tylko ;-ateus

2, którego wypowiedź zaoytowaliśmy,ale

także Łukasz i Marek.

Posłuohaj więc, co mówi Łukasz: "Powiedział do wszystkich: 'Jeśli

kto chce iść za mną, niech się zaprze samego siebie 1 weźmie krzyż

swój 1 niecnaj ml towarzyszy* Kto bowiem ohce eaohować swe życie,stra

ci je, a kto ctraoi swe żyoie z mojego powodu, zaohowa je. Albowiem co

za pożytek ma człowiek, jeśli oały świat zyska, a samego siebie zatra

ci i szkodę poniesie'"^

? Posłuohaj też słów Marka: "I zebrawszy rze

szę wraz z uczniami, rzekł im: 'Jeśli kto ohoe iść ze mną, niech się

zaprze samego siebie, weźmie krzyż swój 1 niech mi towarzyszy. Albo

wiem kto chce zacnować życie swoje, 6traol je, a kto straoi żyoie dla

Ewangelii, zachowa je. Cóż bowiem pomoże człowiekowi, jeśli oały świat

pozyska, a na duszy swojej szkodę poniesie? Albo

00 da ozłowlek w za-

mian za duszę swoją'" ?

Już dawno więc powinniśmy zaprzeć się samyoh siebie 1 mówić: "Już

nie ja żyję"

^. Niechaj się zatem okaże teraz, ozy wziąwszy krzyż swój

poszliśmy za Chrystusem: Idziemy za Chrystusem, jeśli Chrystus w nas

żyje. Jeśli chcemy zachować swe życie, aby otrzymać coś lepszego niż

ono, utraćmy je w męczeństwie. Jeżeli bowiem utraoimy życie dla Chrys

tusa, jeśli ofiarujemy mu je przez śmierć dla niego, to przygotujemy

duszy prawdziwe ocalenie. W przeciwnym razie usłyszymy, że nic nie po

może temu, kto zdobył cały świat zmysłowy na własną stratę albo zgubę.

Kto raz utracił duszę swoją albo zaszkodził jej, ten choćby świat zys

kał, nie będzie mógł go oddać w zamian za straooną duszę. Stworzona

bowiem na obraz bo'ży dusza jest droższa od wszystkioh olał. Jeden tyl

ko jedyny mógł zapłacić oenę za utraooną dawniej duszę naszą - ten

mianowicie, który odkupił nas swoją "drogocenną krwią"^

13.

Mądrze powiada Izajasz: "Dałem Egipt na okup twój, dałem Etio

pię 1 Sabę za oleble, ponieważ drogi jesteś w oozaoh moich"

*. Jeśli

56 57 58 59 60 * 62

Bt 16,24-25.

Bt 16,26-27.

Łk 9,23-25.

Mk 8,34-37.

Cal 2,20.

1 P 1,19; por. Bdz 1,27; por. takie przyp. 14.

Iz 43,3-4.

147

badaole śoisły sens tyoh 1 Innyoh wypowiedzi, Jeśli ohoąo wykroozyć

Już poza naukę "w zwieroiadle 1 zagadoe"®^, apleszole do tego, który

was wezwał, będziecie go oglądać Jak nigdy dotąd "twarzą w twarz" Ja

ko przyjaolele OJoa Niebieskiego 1 Nauozyoiela. Przyjaoiele bowiem

uozą się "przez ideę", a nie przez "zagadkę" ozy nagą mądrość słów,

wyrazów, symboli 1 typów, pojmują bowiem Istotę spraw rozumowyoh oraz

piękno prawdy

**.

Jeśli wierzyole, że Paweł był porwany w zaobwyceniu "aż do trze

ciego nieba", że "został uniesiony aż do raju 1 słyszał tajemne sło

wa, których człowiekowi nie wolno rcówić"

^, to będziecie też ufać,że

niebawem poznacie wlęoej słów wapanialszyoh nlżli owe tajemne wypowie

dzi, które wówczas słyszał Paweł 1 po usłyszeniu któryoh powróolł z

trzeolego nieba. Po oslągnięoiu tego poznania nie zejdzleole Już z nie

ba, pod warunkiem, że wziąwszy krzyż szllśole za Jezusem, którego uwa

żamy za "wielkiego kapłana, który wszedł do nieba"

**. ;jy również, Jeśli

nie opuśoioie go, wejdziecie do nieba, przekroozycle nie tylko ziemię

1 tajemnice ziemskie, ale przejdzleoie też przez niebiosa 1 przez ta-

Jemnioe niebieskie. Są bowiem w Bogu Jak w skarbou głęboko ukryte o

wiele większe widoki, któryoh pojąć nie może żadna oielesna istota,

zanim zupełnie nie pozbędzie się olała. Jestem pewien, że Bóg groma

dzi 1 trzyma przy sobie rzeozy o wiele znakomitsze od tyoh, które wi

działo słoóoe, księżyc i obór gwiazd oraz oi spośród świętych aniołów,

któryoh Bóg uozynlł "wiohrera i*płomieniem ognistym"

\ gromadzi Je po

to, aby Je-pokazać wtedy, gdy oałe stworzenie "zostanie wyzwolone

niewoli skażenia dla wolnośoi ohwały synów bożych"

®.

14* Szybciej więo nlżli wielu mąozenników wzniesie się tam któryś

z dawnyoh wyznawców posiadająoyoh większe pragnienie poznania Boga. I

ty, świętobliwy Ambroży, który badasz starannie Słowo Boże, możesz

stwierdzić, że spośród dawnyoh ludzi prawie nikt, albo tylko nielioz-

ni osiągną wspaniały i wielki zaszozyt szozęśoia. Pomiędzy tymi ezozę-

śliwoami znajdziesz się 1 ty, Jeśli bez wahania przejdziesz przez wal

kę. Słowa Pienia brzmią następująoo: "Piotr powiedział niegdyś do Zba-

wioiela:

Oto my opuśoillśmy wszystko i poszliśmy za tobą} cóż więo

mieć będziemy

? Jezus zaś rzekł do nloh (mianowlole do apostołów):

Zaprawdę, powiadam wam, gdy Bóg usiądzie na tronie majestatu swego,

wówozas wy, którzy poszllśoie za mną, będzleole siedzieć na dwunastu

1 Kor 13,12.

6/ł

Orygenee wyraża wozesnoohrześolJańekle przekonanie, iż śmierć mę-

ozenska prowadzi wprost do nieba.

2 Kor 12,2.4.

Hbr 4,14.

Pa 103,4.

H* 8,21.

1 4 8 -

tronach sądząc dwanaście pokoleń izraelskich. I ka?dy

kto dla imie

nia mojego opuścił traci lut siostry, rodziców, roli* albo domy, wiele

więcej otrzyma i życie wieczne odziedziczy"^.

Pragnąłbym mieć tyle bogactw, ile ty posiadasz, albo i więcej, i

zostać męczennikiem w Bogu Chrystusie, abym mógł "otrzymać wiel? wię-

cej", albo, jak mówi Aarek, "stokroć tyle" . Jest tego więcej niżli

to, co niewielkie i przez sto pomnożone porzucimy, gdy zostaniemy wez

wani do męczeństwa. Jeśli więc zostanę męczennikiem, ohciałbym opuścić

dzieci wraz z rolą i domami, abym u Boga Ojca Pana naszego Jezusa

Chrystusa,

od którego bierze nazwę wszelkie ojcostwo na niebie i na

ziemi" , został nazwany ojcem świętych i liczniejszyoh dzieci, albo

żeby wyrazić się ściśle, ojcem dzieoi "ustokrotnionyoh"• A jeśli ist

nieją ojcowie, o których powiedziano Abrahamowi: "Ty odejdziesz do oj-

ców twyoh w pokoju, pogrzebany w dobrej starości” ", to może ktoś po

wiedzieć, nie wiem tylko, czy zgodnie

prawdą: Być może ojoowie owi

byli niegdyś męczennikami i opuścili dzieci swoje, a w nagrodę stali

się ojcami ojców patriarohy Abrahama i innyoh podobnych patriarohów.

Bo może ci, którzy opuścili dzieoi i byli męczennikami, stali się oj

cami nie małych dzieci, ale ojców.

15. A gdyby kto chciał gorliwie zabiegać o większe łaski i mnie

mając, że szczęśliwsi są bogaci męczennicy i raęczennicy-ojcowłe, któ

rzy mają spłodzić sto-croć tyle dzieci i posiąść stokroć tyle pól 1 do

mów, zastanawiałby się, czy słuszną jest rzeczą, by w śwlecie duoho-

wym otrzymali oni bardziej pomnoży majątek niż męczennioy,którzy byli

ubodzy w tym życiu, to trzeba mu odpowiedzieć, że jak ci,którzy zno

sząc trudy 1 cierpienia okazali w męczeństwie onotę wspanialszą od

tych, którzy nie byli w ten sposób dośwladozani, tak samo i oi,którzy

mimo umiłowania ciała i życia zerwali przemożne więzy światowe i w

wielkiej miłości wobec Boga prawdziwie przyjęli "Słowo Boże żywe,sku-

tecznlejsze i ostrzejsze nad wszelki mieoz obosieczny" , mogli po

zerwaniu tych więzów 1 przygotowaniu sobie skrzydeł wróolć do domu

swego władcy'

. Jak więo sprawiedliwą jest rzeczą, aby oi, którzy nie

byli doświadozenl mękami i trudami, ustąpili pierwszeństwa tym,którzy

wykazali oierpliwośó w katuszaoh, wobec przeróżnych tortur i ognia,

tak samo rozsądek doradza nam, byśmy my, biedni, choćbyśmy męczenni

kami byli, ustąpili przeoież pierwszego miejsoa wam, którzy dla mlłoś-

Mt 19,27-29.

Kk 10,30.

Et 3,15.

Edz 15,15.

Hbr 4,12.

Prz

23,5.

1*9

oi Boga w Chrystusie*^”* gardzicie zwodniozą 1 oenioną przez pospólstwo

ohwałą, wielkim bogaotwem i niłośolą do dzieol.

16. Zwróć przy tym uwagą na powagą Plama, które obie ou Je pomnoże

nie 1 uetokrotnienle braoi, dzieol, rodzloów, pól i domów: wśród tyob

wezystkioh dóbr nie wymieniono żony* Ule powiedziano: "Każdy, kto dla

imienia mojego wyrzekł sią braci albo sióstr, rodziców, dzieoi, pól,

domów albo żony, otrzyma wszystko pomnożone". "Albowiem w zmartwych

wstaniu ciał nie bądą sią żenić ani za mąż wyohodzić, leoz bądą Jako

aniołowie w niebie"^ .

17* To samo zatem, co powiedział Jozue do ludu, kiedy prowadził

go do ziemi świątej, mogłoby również do nas powiedzieć Pismo; mówi

tak: "Teraz bójoie sią Pana i służole mu w prawości i sprawiedliwoś

ci". A kiedy nakłaniać nas bądą do bałwochwalstwa, wypowie również

nastąpne zdanie: "Usuńcie oboyoh bogów, którym służyli wasi ojoowie

7*7

po drugiej stronie rzeki i w Egipoie, a służole Panu" . Na poozątku,

kiedy mieliście otrzymać pierwociny nauki o wierze, powiedziano wam

słusznie: "A gdyby sią wam nie podobało służyć Panu, rozstrzygnijcie

dziś, komu służyć chceoie: bogom ojoów waszyoh za rzeką, ozy też bo

gom AmoreJozyków, na któryoh ziemi mieszkaoie". I mógł powiedzieć wam

wasz nauozyoiel: "Ale Ja i dom mój bądziemy służyli Panu, ponieważ

Jest świąty"^®.

Ale teraz nie pora Już na to, by miał tak do was mówić; powiedzie

liście przecież wówczas: "Nie daj Boże, byśmy mieli opuścić Pana 1

służyć cudzym bogom! Pan Bóg nasz Jest tym samym Bogiem, który wypro

wadził nas i ojoów naszych z Zgiptu i strzegł nas przez oałą drogą,

którą szliśmy"

. Również w przymierzu pobożności wyznaliście Już daw

no wobec swych nauozyoiell: "I my bądziemy służyć Panu, on bowiem Jest

Bogiem naszym" . Jeśli zatem ten, kto łamie warunki umowy z człowie

kiem, jest niegodziwoem i nie może być zbawiony, to cóż mamy powie

dzieć o tych, którzy przez wyparaie sią Boga łamią warunki umowy z nim

zawartej i powraoają do szatana, którego na óhrzole sią wyrzekli?

Trzeba powiedzieć im to,

00 Heli powiedział do swyoh synów: "Jeżeli

zgrzeszy człowiek przeoiw ozłowiekowl, bądą sią modlić za niego; Jeś-

11 jednak zgrzeszy przeoiwko Bogu, któż bądzie eią ta niego modlił" ?

18.

Kiedy jesteście wzywani do męczeństwa, zbiera sią wielki tłum,

aby oglądać waszą walką; to tak, jakbyśmy powiedzieli, że wiele tysią-

* 1

Rs 8,39.

Kt 22,30.

Joz 24,1*.

Joz 24,15*

Joz 24,16—17*

Joz 24,18.

1 Sm 2,25.

150

oy lud

2 i się zgromadziło, by oglądać znakomitych zapaśników. Podozae

walki powtarzajole słowa Pawła: "Staliśmy się widowiskiem dla świata,

aniołów i ludzi” . A więo cały świat, wszyscy aniołowie z prawej 1

lewej strony oraz wszysoy ludzie, oi należący do stronniotwa bożego i

ci z innyoh stronnictw, będą się przyglądać naszej waloe; 1 albo anlo~*

łowię niebiescy ucieszą się z naszego powodu, "rzeki będą klaskać rę

kami, a góry ucieszą się niezwykle” 1 "wszystkie drzewa polne będą

O O

klaskać gałęziami” , albo, nie daj Boże, uradują się mooe piekielne,

które ze zła się cieszą. Abyśmy więc lękali się popełnić zbrodnię po

legającą na wyparciu się Boga, nie od rzeozy będzie rozważyć, co zgod

nie ze słowami Izajasza usłyszą cl, którzy zostali pokonani przez mooe

piekielne i odłączyli się od niebieskiego męozeństwa. Otóż wydaje ml

się, że do tego, kto się zaparł, zostaną zwrćoone słowa następująoe:

"Otchłań w głębi poruszyła się z tego powodu; powstali przeoiwko to

bie wszyscy olbrzymi, którzy panowali na ziemi i którzy kazali powstać

z tronów królom wszystkich narodów, Sfszysoy oni odezwą się i powiedzą

tobie"®*. Oóź tedy powiedzą pokonanym pokonane potęgi, a oi,którzy do

stali się w niewolę diabła,•co powiedzą do tyoh, którzy również w nie

wolę popadli na skutek grzechu zaparcia się Boga? "I ty popadłeś w nie

cę

wolę i zostałeś zaliczony pomiędzy nas" •

A choćby kto był pełen wielkiej i ohwalebnej nadziei bożej,to jeś

li pokona go lęk lub cierpienie, usłyszy od 3oga słowa następujące:

"Zeszła do otchłani twoja chwała i wielka radość twoja; posłaniem twym

jest zgnilizna, a robaki są okryciem twoim" . Jeśli zaś ktoś nieu

stannie błyszczał w Kościołach i ukazywał się im jako gwiazda poranna

wśród dobrych uczynków wobec ludzi , ale później, w ozasie wielkiej

walki, utracił wieniec tak wspaniałego tronu, usłyszy: "Jakże spadła

z nieba gwiazda poranna, która wschodziła rano? Została strącona na

ziemię"

82 83 84 85 86 87 88 89

Do tego wreszcie, kto przez zaparoie się Boga stanie się podobny

do diabła, zostaną skierowane takie oto słowa: "Będziesz porzuoony w

górach jak wstrętny trup wraz z wieloma pomordowanymi, z przebitymi

mieczem, którzy do piekła zstępują. Jak szata splamiona krwią nie bę-

dzie czysta, tak i ty nie będziesz ozysty" . Jakże bowiem może być

1 Kor 4,9.

Ps 97,8 i Iz 55,12.

Iz 14,9-10.

Iz 14,10.

Iz 14,11.

lit 5 ,1 6 .

Iz 14,12.

Iz 14,19-20.

- 1 5 1

ozysty ten, kto został splamiony wstrętną zbrodnią zaparoia się Boga

- morderstwem i krwią, oraz skalany tak wielkim grzeohem?

Dowiedźmy zatem, źe zrozumieliśmy zdanie: "Kto syna lub oórkę mi-

luje bardziej nlź mnie, nie Jest mnie godny" . Strzeżmy się, aby nie

było w nas nigdy wahania, ozy należy wyprzeć się Boga, ozy wyznać go,

ażeby i do nas nie zostały skierowane słowa Bllasza: "Dokądże bądzie-

oie kuleć na obie nogi? Jeżeli Pan Jest Bogiem, ldźole za nim"

19. Być może sąsledzl będą nas lżyć, a ol, oo nas otaozają, wyszy

dzać nas będą; będą kiwali nad nami głowami Jak nad głupoami. Ale gdy

się to wydarzy, powiedzmy do Boga: "Wydałeś nas na wzgardę sąsiadom

naszym, na szyderstwo i pośmiewisko tym, którzy są dokoła nas. Uczyni

łeś nas przedmiotem przysłowia wśród pogan, ludy nad nami potrząsają

głowami. Przez oały dzień zniewaga moja Jest przede mną, a wstyd mi

twarz okrywa na głos miotającego obelgi 1 szyderstwa, wobeo nleprzyja-

oiela i prześladowoy"^

* 1 2

Szczęśliwy ten, kto podczas tych wypadków powtórzy śmiałe słowa

proroka, przyłączając się do niego: "To wszystko przyszło na nas,a nie

zapomnieliśmy oiebie i nie złamaliśmy twojego przymierza. I nie odwró-

oiło się seroe nasze"^.

20. Pamiętajmy o tym, że przebywając w tym życiu i rozmyślając o

drogach, które są poza żyoiem, mówimy Panu: "Odwróolłeś ścieżki nasze

od drogi twojej"

. Nadeszła oto stosowna pora, aby przypomnieć, że

miejsce, na którym jesteśmy poniżani, jest miejscem cierpienia duszy;

mówmy więc w modlitwie: "Poniżyłeś nas w miejscu utrapienia i okrył

nas cień śmleroi". Wypowiedzmy też odważnie następujące słowa: "Jeśli

zapomnieliśmy imienia Boga naszego i jeśli podnosiliśmy ręce do ou-

dzyoh bogów, ozyż Bóg nie zapyta o to"^?

21. Starajmy się składać doskonałe świadectwo nie tylko jawnie,

ale i skryoie, byśmy powiedzieć mogli za Apostołem: "Albowiem świadeo-

two sumienia naszego jest chlubą naszą, bo w prostocie serca iwszoze-

rośoi wobec Boga postępowaliśmy na tym świeole"^, a do słów Apostoła

dodajmy słowa proroka: "On bowiem zna tajniki sero" naszych; zróbmy

to zwłaszcza wtedy, gdy na śmierć prowadzeni będziemy: powiemy wów

czas to, oo mówią Bogu jedynie męozennicy: "Bo nas mordują każdego

dnia przez wzgląd na oiebie, mają nas za owoe prowadzone na rzei*^.

Mt 10,37.

1 Kri 13,21.

Ps 43,14-17.

Pe 43,18-19.

Ps 43,19.

Ps 43,20-21.

2 Kor

1,12.

Ps 43,22-23.

- 152 -

A jeśli "mądrość oielesna"

nie narzuoi nam kiedyś straohu przed sę

dziami, którzy nam śmieroią grożą, wówczas wypowiemy słowa wyjęte

Księgi Przysłów: "Synu, czcij Pana, a będziesz silny; oprócz niego nie

bój się nikogo"^.

22.

Warto też pamiętać o tym, oo mówi Salomon w Księdze ^kklezjas.-

tesa: "3ardziej ohwaliłem wszystkioh, którzy umarli, niźli żyjąoyoh;

tyoh, których żyoie trwa do chwili obecnej"

^. A kto ze zmarłyoh na

większą zasługuje pochwałę niż ten, kto

własnej woli i ohętnie wy

brał śmierć dla bogohojności? Takim właśnie człowiekiem był iileazar,

który "wybierając raczej chwalebną śmierć niż godne pogardy żyoi« do

browolnie poszedł na miejsce kaźni"^^, a "powziąwi3zy szlachetne po

stanowienie, godne jego dziewięćdziesięciu lat, godne powagi jego sta-

rośoi, okrytej zasługą siwizny i chwalebnego postępowania od czasów

dzieoiństwa, przede wszystkim jednak świętego i od 3oga poohodząoego

prawodawstwa" , powiedział: "Nie przystoi udawać w naszym wieku,aże

by wielu młodzieńców nie mniemało, iż lileazar, który ma dziewięćdzie

siąt lat, przyjął obcy sposób życia, i żeby na skutek mojego udawania

oraz dla ocalenia odrobiny marnego życia nie byli w błąd wprowadzeni,

a ja żebym

przez

to hańby i przekleństwa na starość moją nie ściągnął*

3o choćbym tera

2 uniknął ludzkiej kary, to z ręki Wszechmocnego ani

żywy, ani umarły nie ujdę* A tak mężnie z życia od chodzą o, okażę się

godny starości, a młodzieńcom doskonały przykład zostawię, jeśli z o-

chotnym sercem i mężnie za czcigodne i najświętsze prawa chwalebną

śmierć poniosę"

kodlę się zatem, byście stając przed bramami śmierci, a raczej

przed bramami wolnośoi, szczególnie narażeni na cierpienia - bo nie

należy wątpić, że mężnie zniesiecie przeciwieństwa - mówili: "Ela Pa

na, który ma świętą wiedzę, jest jasne, że mogłem uniknąć śmieroijte-

raz wprawdzie ponoszę ciężkie boleści na ciele pod uderzeniami kijów,

wszakże w duszy dla bojaźni bożej z radością to cierpię"^**.

Tak więc umarł Hleazar, o którym powiedziano,

że

"przez śmierć

swoją nie tylko młodzieży, ale i całemu narodowi zostawił przykład

105

cnoty i pomnik męstwa"

Ez 6,6*

Prz 7,1.

101 * 103 * 105

101

2 l.oh

6,19.

1C2

2 Kch

6,23.

103

2 Ł.ch 6,24-28.

1Cł

2 Koń

6,30.

105

2 Łcfc 6,31.

- 1 5 3 -

23.

Także siedmiu braci opisany oh w Esięgaoh Maohabe Jakich, którzy

wytrwali w bogobojnoóoi, kiedy Antiooh smagał ioh "blozaai i rzemie

niami"

^, może stanowić bardzo piękny przykład dzielnego męczeństwa

dla każdego, kto by się zastanawiał, czy ma okazać się słabszym od

chłopców, z który oh każdy zniósł nie tylko własne męozarnie

leoz tak

że wykazał żarliwość i gotowość ducha, gdy patrzył na tortury swych

braoi.

Jeden z nich - Pismo nazywa go "rzecznikiem pozostałych" - tak po

wiedział do tyrana: "0 oo chcesz się zapytać 1 ozego ohoesz się dowie

dzieć? Jesteśmy gotowi raozej umrzeć, niż przekroozyć ojczyste pra-

1 07

wa" . Czyż musimy opowiadać o ioh oierpieniaoh, o torturaoh w roz

żarzonych kotłach i patelniach przygotowanych na to, by jeden po dru

gim przeszedł przez różnorodne męki? Oto temu, którego Pismo zwie"rze-

cznikiem", najpierw oboięto język, a potem zdarto skórę z głowy;oskal-

powanie zniósł tak, jak inni znoszą nakazane prawem bożym obrzezanie:

wierzył bowiem, że i w tym dopełnia przymierza bożego. Antiooh nie po

przestał na tym: kazał mu w obeonośoi pozostałyoh braci i matki poob-

1 08

oinać ręoe i nogi ; widokiem tym dręczył braci 1 matkę sądząc,że za

pomooą tego, co wydaje się straszne, odwiedzie ich od powziętego posta

nowienia. Tak tedy Antiooh nie zadowolił się tym, leoz kiedy tamten

był już nieprzytomny na skutek doznanych cierpień, ale oddyohał jesz-

oze, kazał go zbliżyć do płonącego w kotłach ognia 1 przypiekać.A kie

dy okrutny tyran smażył najszlachetniejszego roęozennika pobożności i

kiedy rozohodził się swąd palonego olała, "pozostali braola i matka

dodawali sobie nawzajem otuohy, żeby mężnie umrzeć", i pooieszall się,

że Bóg to wszystko widzi

Do wytrwania wystarozało im bowiem prze

konanie, że oko hoże patrzy na to, jak oni dzielnie znoszą męki.Pocie

szał ioh bez wątpienia przywódoa wszystkich męozenników, a sam też

znajdował pooieszenle 1 jeśli tak można powiedzieć, doznawał radości

dzięki tym, którzy znosili niezmierne katusze.

My również, jeśli znajdziemy się w podobnej sytuaojl, powinniśmy

wypowiadać pod własnym adresem słowa, które oni wypowiadali: "Pan Bóg

wejrzy na prawdę 1 pocieszy się w nas" •

24.

Skoro już pierwszy brat został wypróbowany tak, jak bywa ba

dane złoto w tyglu, drugi brat został wystawiony na szyderstwo; słu

dzy okrutnego tyrana zdarli mu

głowy skórę

włosami i namawiali

oierpiąoego do skruohy pytająo, ozy będzie jadł z ofiar bałwoohwal-

ozyoh, "zanim olało jego po kawałku zostanie poddane kaśnl". Kiedy

* 9

106

107

108

109

110

2 Moh 7,1.

2 Moh 7,2.

2 Moh 7,3-4.

2 Moh 7,5-6.

9 Moh 7,6.

V -

W* '

- 154 -

odmówił zmiany postanowienia, zaprowadzono go na dalsze męki, on Jed

nak zachował upór aż do ostatniego tchnienia. Woale nie załamany i nie

upadając na duchu w czasie tortur tak powiedział do bezbożnika:

"Ty

wprawdzie, zbrodniarzu, pozbawiasz nas obeonego żyoia, ale Król świata

zbudzi nas, którzy za Jego prawa umieramy, na zmartwyohwstanie żyoia

wiecznego"

111

25. Trzeci, lekceważąc tortury i gardząc nimi dla miłośoi bożej

"natyohmiast na wezwanie wysunął Język 1 śmiało podnosząc ręce powie

dział: ’Gardzę tym dla praw bożych, a spodziewam się, że otrzymam z

powrotem to, co odda Bóg tym, którzy ponieśli męozećstwo za Jego po

bożność"

111 112

7 podobny sposób torturowano 1 czwartego brata, a on mężnie zno

sząc męki powiedział: "Lepiej Jest, aby cl, którzy są skazani na

śmierć przez lud

2i, wyglądali nadziei od Boga, iż będą na nowo do ży

cia powołani" w takim zmartwychwstaniu, Jakiego tyran nie dostąpi: on

bowiem zostanie wskrzeszony nie do żyoia, ale na haćbę i wieczny

wstyd

113

Z kolei poddano katuszom piątego brata; ten spoglądał na Antlooha

i czynił mu wyrzuty, iż będąc istotą śmiertelną pyszni się i sądzi,

że trwająca przez kilka dni tyrania stanowi wielką potęgę. Podczas

ciężkich tortur mówił, że Jego lud nie został opuszozony przez Boga;

Bóg bowiem w niesłychany sposób ukarze Antlooha i Jego potomstwo

114 115

Po nim szósty brat tak powiedział przed śmiercią: "Nie oszukuj

sam siebie; my płaoimy karę za nasze grzechy i aby oozyśoić się w

cierpieniach, chętnie Je znosimy". Powiedział również tyranowi, iż

nie powinien trwać w przekonaniu, że pozostanie bezkarny - usiłował

przecież z Bogiem prowadzić walką

**. Ten bowiem, kto walozy z ludźmi

ubóstwionymi przez Słowo, z Bogiem toczy walkę.

26. 7 koćcu Antioch poohwyoił najmłodszego* a zdając sobie sprawę

z tego, że Jest on bratem tyoh, którzy nie zważyli na okrutne tortu

ry, i że trwa w tym samym postanowieniu, oo oni, użył wobec niego in

nych metod, Mniemająo, że najmłodszy z braol da się przekonać zaohęta-

ml i obietnicami, przysięgał mu, że Jeśli wyprze się praw ojozystyoh,

uczyni go bogatym i szczęśliwym, oo wlęoej - zaliczy go do grona swyoh

przyjaciół i powierzy mu nadzór nad królewskimi interesami. Kiedy Jed

nak 1 w ten sposób nic nie wskórał, a młodzieniec zdawał się nie sły

szeć słów odwodząoyoh go od postanowienia, wezwał Antlooh matkę braol

111

2 Uch 7,7-9.

112

2 Moh 7,10-11.

113

2 Moh 7,13-14.

114

2 Moh 7,15-17.

115

2 Moh 7,18-19*

1 namawiał ją, aby doradziła synowi postępowanie, które może go oca

lić. Ona obieoała, że postąpi zgodnie z życzeniem władcy, jednakże za

kpiła z tyrana i mówiła ohłopcu wiele o wytrwaniu tak, że młodzieniec

nie ozekająo na przygotowaną kaźń i uprzedzając ją wezwał oprawców ta

kimi oto słowami: "Na co czekacie i dlaczego zwlekacie? Jesteśmy po

słuszni prawu danemu od Boga; nie należy słuchać rozkazu, który sprze-

oiwia się Słowu Bożemu" • I niczym król, który wydaje rozkazy swym pod

danym, wydał wyrok na tyrana, a podobniejszy był w tym raozej do sę

dziego niż do oskarżonego; powiedział, że Antioch nie ujdzie kary

wszechmogącego i widzącego wszystko Boga, bo wyciągnął ręce przeoiwko

dzieolom niebios

27. Można też było zobaczyć, jak ich matka ze wzglądu na pokłada

ną w 3ogu nadzieją dzielnie znosiła śmierć s y n ó w

r o s a pobożności

i tohnienie bogobojności nie pozwalało, by w łonie jej zapaliła sią

macierzyńska miłość, która zazwyczaj podozas wielkich nieszczęść pło

nie w sercach matek.

Wydaje mi sią, że przedstawiony przeze mnie krótki wyciąg z Pisma

Świętego jest bardzo pożyteczny dla tematu; stwierdziliśmy bowiem, co

przeciw okrutnym cierpieniom i strasznym męczarniom może zdziałać po

bożność i miłość boża, potężniejsza od wszelkiej innej miłości. Ludz

ka słabość nie może być towarzyszką takiej miłości i zostaje wygnana

z duszy człowieka: nie ma ona żadnego wpływu na człowieka, który po

trafi stwierdzić: "Mocą moją i chwałą jest Pan", oraz: "Wszystko mogę

< 4 0

dzięki" Jezusowi Chrystusowi, Panu naszemu, "który mnie umacnia" .

28. Czym jest męozeństwo 1 jaką daje swobodę w obcowaniu z Bogiem,

można wywnioskować również z następująoej sprawy: Święty, jako czło

wiek szczodry i pragnąoy odwzajemniać dobrodziejstwa, którymi Bóg go

uprzednio obdarzył, szuka czegoś, oo mógłby uozynlć 3ogu za to wszyst

ko, co otrzymał od niego; i nie znajduje niczego, oo by równoważyło

dobrodziejstwa boże i oo wdzięozny ozłowiek mógłby oddać Bogu, nie

znajduje niczego oprócz męozeńskiej śmierci. W 115 Psalmie prorok sta

wia takie oto pytanie: "Czym się wypłacą Panu za wszystko, czego mi

udzielił"? A zastanawiając sią, co ma oddać Bogu za to, oo od niego

otrzymał, powiada tak: "Wezmę kielich zbawienia i będę wzywał imienia

- widzimy to choćby w Ewangelii. Gdy bowiem ol, którzy chcieli zasia

dać po prawioy i po lewloy Jezusa w jego królestwie, zapragnęli więk

szej czci, powiedział im Pan: "Czy możeoie pić kielich, który ja pi-

- 1 5 6 -

Kiclioh oznacza tu męczeństwo, a potwierdzają to również na

stępujące słowa: "Ojcze, jeśli to możliwe, zabierz ode mnie ten kie-

lioh, wszakże nie jako ja ohoę, ale jako ty"

121

. Wiemy przeoieź,

że

zasiądzie wraz z Królem królów, będzie z nim panował i sprawował sądy

ten, kto wypije kielich, z którego pił Jezus. To więo jest kielioh zba

wienia, a kto go weźmie, będzie wzywał imienia Pańskiego. "A każdy,kto

będzie wzywał imienia Pańskiego, będzie zbawiony"

122

29. A może ze względu na zdanie: "Ojcze, jeśli to możliwe, nieoh

121

mnie ominie ten kielioh" , ktoś, kto nie rozumie dokładnie znaczenia

Pisma, pomyśli, że Zbawiciel lękał się w chwili męki; a skoro on się

lękał, powie ktoś, to któż może być zawsze odważny? Spytamy więo naj

pierw tych, którzy tak myślą o Zbawicielu, ozy Zbawiciel był gorszy

od autora następujących słów: "Pan oświeceniem moim i zbawieniem moim, ♦

kogóż bać się będę? Pan obrońcą żywota mego, kogóż będę się lękał? Gdy

zbliżają się do mnie złoczyńoy, by pożreć ciało moje, nieprzyjaciele

moi, którzy mnie nękają, sami zachwiali się i upadli. Choćby stanęły

przeciwko mnie wojska, nie będzie się lękało seroe moje; choćby pow

stała przeciwko mnie wojna, ja będę pełen ufności"

**? Być może przy

toczone przez proroka słowa są właśnie słowami Zbawioiela,który dzię

ki oświeceniu przez Ojca i dzięki otrzymanemu od niego zbawieniu ni

kogo się nie boi, a dzięki tarczy, którą Bóg go osłania, nie lęka się

nikogo. 3o i jego seroe wcale się nie lękało, gdy oałe wojska szatana

stanęły przeciwko niemu, a kiedy wybuchła przeciw niemu wojna, jego

serce, pełne świętych nauk, w Bogu pokładało nadzieję. Nie mogła więc

ta sama osoba mówić raz trwożliwie: "Ojoze, jeśli to możliwe, nieoh

odejdzie ode mnie ten kielich", a drugi raz odważnie: "Jeśliby stanę

ły przeciw mnie wojska, nie będzie się lękało serce moje".

Aby więc nic nie uszło tu naszej uwagi, zauważ, że u trze oh Ewan

gelistów przy wyrazie "kielich” stoi zaimek wskazujący. Mateusz napi

sał: "Ojcze, jeśli to możliwe, niech odejdzie ode mnie ten kielioh",

Łukasz: "Ojcze, jeśli chcesz, oddal ode mnie ten kielioh”, a Marek:

125

"Abba, Ojcze, ty wszystko możesz, oddal ode mnie ten kielich" .

Uznaj zatem, że można skonstatować: ohociaż Pan oddalał od siebie mę

czeństwo, zwąc je kielichem, to jednak nie chciał odrzucić wszelkiego

męozeństwa, bo mówił przeoie‘ż: "Niech odejdzie ode mnie ten kielioh",

a mógłby powiedzieć: "Niech odejdzie ode mnie kielioh."; odsuwał więo

od siebie tylko pewien rodzaj męczeństwa. I zastanówmy się jeszcze,czy

121

:t 26,39.

122

jz 2,21.

123

Łt 26,39.

124

.>s 26,1-3.

125

i:t 26,39} Łk 22,42} Kk 14,36.

- 1 5 7 -

nie Jest możliwe, iż Zbawiciel przyglądająo się, że tak powiem,gatun-

Kom kielichów oraz temu, oo może się w każdym

nich zawierać, i poj-

m u Ją o w swej głębokiej mądrości różnioe między nimi, za pomocą próśb

odsuwał Jeden rodzaj męczeństwa, ale o inny, może nawet jeszcze cięż

szy, prosił railoząoo: przez przyjęcie innego kielioha chciał dokonać

jakiegoś powszechnieJszego dobrodziejstwa, dobrodziejstwa dotyczącego

większej liozby ludzi. Inna była jednak wola OJoa, mądrzejsza od woli

Syna, i pokierowała ona wszystkie inaczej, niż widział to Zbawiciel.

Wiemy, że w Psalraaoh "kielich zbawienia” oznacza śmierć męczeńską.

Dlatego właśnie słowa: "Wezmę kielich zbawienia i będę wzywał imienia

Pańskiego", łąozą się tam ze zdaniem: "Droga jest u Pana śmierć świę-

tych jego" . Droga śmierć przyohodzi więc na nas jak na świętych bo-

żyoh, godnych tego, by umrzeć nie jakąś zwyczajną, że się tak wyrażę,

i pozbawioną bogobojnośoi śmiercią, ale śmiercią "wybraną", śmieroią

za chrześcijaństwo, za bo jaźń bożą i za świętość.

30.

Pamiętajmy też o tym, że zgrzeszyliśmy, że nie możemy uzyskać

odpuszczenia grzechów bez chrztu, że prawa ewangeliozne nie dopuszcza

ją powtórnego chrztu wodą i duchem dla odpuszczenia grzechów, ale że

został nam dozwolony chrzest. męozeństwa; taką on bowiem nosi nazwę, a

widać to choćby z faktu, że w liwangelii do zdania: "Czy możecie pić

kielich, który ja piję?", dodano słowa następujące: "Albo być ochrz-

ozeni chrztem, którym ja się ohrzczę?". W innym miejscu powiedziano:

"Mam też ohrzest przyjąć, a jaką czuję udrękę, nim się to stanie"

*^.

Wiedz więc, że jak chrzest męozeństwa Chrystusa stał się oczysz

czeniem dla świata, tak nasz ohrzest męczeństwa będzie oozyszozeniem

dla wielu ludzi, którzy zostaną przezeń oczyszczeni. 0 ile bowiem ci,

którzy według prawa Mojżeszowego stojąc przy ołtarzu sądzili,że przez

krew kozłów i wołów osiągają odpuszczenie grzechów, o tyle dusze

"śoiętyoh" ' dla świadectwa Jezusa nie na próżno stoją przy ołtarzu

w niebie, lecz naprawdę dostarozają odpuszczenia grzechóv7 tym, którzy

się modlą. Wiemy również, że jak arcykapłan Jezus Chrystus złożył się

sam na ofiarę, tak też jego kapłani składają samych siebie na ofiarę

i dlatego, jak się zdaje, przy ołtarzu jest ioh właściwe miejsce.Lecz

jedni kapłani, sami nieskazitelni i składający nieskazitelne ofiary,

czoili Boga, natomiast inni, skalani plamami, które opisał kojżesz w

Księdze Kapłańskiej

^, byli odpędzani od ołtarza. Któż więc jest nie

skazitelnym kapłanem składającym nieskazitelną ofiarę, jeśli nie ten,

126 127 * * 130

126

Ps 115, 5-6.

127

Mc 10,30; Łk 12,50.

1?8

Hbr 9,13.

1?9

Ap 20,

130

Kpł 21,17-21.

- 1 5 8 -

kto konsekwentnie daje świadectwo 1 dopełnia całej liozby, wymaganej

na rachunek męczeństwa? Mówiliśmy o nim powyżej,

31.

Kle dziwmy się zatem, że to wielkie szozęśole męczenników,któ

re trwać będzie w najgłębszym pokoju 1 spokojnośol oraz przy najwspa

nialszej pogodzie, musi się zacząć od Jakiejś, jak się wydaje, surowej

1 że tak powiem, zimowej burzy. Najpierw bowiem trzeba w zimę przejść

przez "oiasną 1 wąską drogę*

131 132 133 134 * 136 137 * 139

, aby wówczas, gdy już każdy z błogo

sławionych pokaże, jak wypełnia swoją służbę, zdarzyło się to, o czym

w Pieśni nad pleśniami powiedziano do oblubienicy, która przybyła zi

mą: "Oto ukochany mój mówi do mnie: * Wstać i przyjdź, przyjaolółko mo

ja, piękna, moja, gołąbko moja, bo sima już minęła, a deszcz ustał 1

1 32

przeszedł" .

A wy wciąż pamiętajcie, że nie usłyszycie, iż "zima minęła", je

żeli dzielnie i mężnie nie zniesiecie obecnej burzy. Skoro zaś minie

zima oraz ustaną i przejdą deszoze, wówczas ukażą się kwiaty "zasadzo-

ne w domu Pańskim 1 rozkwitną na dziedzińcach domu Boga naszego" ^ .

32,

Niemy jeszcze i to, że skoro Jezus nakłonił nas do porzuoenia

bożków i bezbożnej czci wielu bogów, nieprzyjaciel nie może już nas

skłonić do bałwoohwalstwa, lecz będzie ahciał nas do niego zmuslć.Dla-

tego tak dręczy tych, nad którymi uzyskał władzę, 1 tyoh, którzy pod

legają pokusie, uczyni albo męczennikami, albo bałwochwalcami. Nawet

i teraz mówi nam niekiedy: "To wszystko oddam tobie, jeśli upadniesz

i złożysz ml pokłon"

*. Strzeżmy się więo, byśmy nigdy nie ozolll

bożków i nie poddali się demonom; albowiem "bożkowie pogan są demona-

ai"

35.

Jakże można porzucić zbawienne jarzmo Chrystusa i jego lekkie brze

mię

^ po to, by na nowo przyjąć jarzmo demonów i nieść brzemię bardzo

ciężkiego grzechu wówczas, gdyśmy się dowiedzieli, iż seroe tych, któ

rzy służą demonom, jest popiołem, a żyole ioh jest nikczemnie jsze od

błota

1 stwierdziliśmy, że "ojcowie nasi mieli fałszywych bożków"

oraz że "nie ma wśród tyoh bożków takiego, który by mógł zsyłać desz-

Cze-

33* Nie tak dawno wzniósł Nabuchodonozor "złoty posąg" i zagroził

Ananiaszowi, Azarlaszowi 1 ICizaelowi, że jeśli mu się nie pokłonią,

139

wrzuci ich "do rozpalonego pieca" ; to samo mówi i teraz Nabuohodo-

131

kt 7,14.

132

pnp 2,10-11.

133

Ps 91,14-

134

kt 4,9.

133

1 Krn 16,26.

136

Mt 11,30.

137

Mdr 15,10.

130

Jer 14,22.

139

Dn 3,1.6.

- 1 5 9 -

nozor do nas, do zamorskioh 1 prawdziwyoh Żydów. N,y jednak korzysta

no z r

0 3y niebieskiej, która gasi w nas wszelki ogień i orzeźwia naj

ważniejszą oząatkę naszej duszy, naśladujmy tych świętyoh mężów; mo

teraz Aman ohoiałby,- byście wy, Kardooheusze, kłaniali mu się; wy

jednak powiedzcie: "Nie postawią sławy ludzi ponad sławę Doga" Izrae**

*^. Obalmy Bela Słowem Bożym i wspólnie z Danielem zabijmy smoka

abyśmy mogli podohodzlć do paszczy lwów i nie doznali nlo złego od

nich; cl jednak, którzy stanowią powód naszej obecnej walki, niechaj

zostaną pożarol przez te 6ame lwy, które nas pożreć nie mogą. Pamię

tajmy, że w opisie mężnych czynów Hioba znajdujemy następujące słowa:

"Podnosząc rękę moją do ust całowałem ją, oto co jest moją największą

nieprawośoią"

*^. Bo demony chciały, byśmy podnosili nasze ręce do ust

i ozoili bożków.

34.

Zwróćmy uwagę jeszcze i na to, że Zbawiciel nauczał o męczeń

stwie nie w naukach dla tłumu, leoz w tych, które głosił apostołom.

Otóż Pismo po słowach: "Tych dwunastu posłał Jezus rozkazując lin:

Wie

wstępujcie na drogę pogan*" ltd., dodaje zaraz: "A strzeżcie oią ludzi; bę

dą was wydawać sądom i

synagogaoh swoioh będą was biczować.Nawet przed

namiestników i przed królów będzieoie prowadzeni z mojego powodu na

świadectwo im i poganom. A gdy

was wydadzą,nie martwcie się o to,

jak

albo co macie mówić; bo

w swej

godzinie będzie wam podane, oo maoie

mówić. Gdyż nie wy będziecie mówili, ale Buch Ojoa waszego będzie mó

wił przez was. 3rat wyda brata na śmierć i ojciec syna i powstaną dzie

ci przeoiw rodzioom i o

śmierć

przyprawiać ich będą. I będzieoie w

nienawiśol u wszystkich

z powodu imienia mego.

Ale kto wytrwa aż do

końca, ten będzie zbawiony. A gdy was prześladować będą w tym tcieśoie,

uciekajcie do drugiego. Zaprawdę powiadam wam, że nie zdążycie obejść

miast izraelskich, zanim przyjdzie Syn Człowieozy"

*^.

I Łukasz napisał podobnie: "A gdy was prowadzić będą do synagog,

do urzędów i do zwierzchności, nie martwcie się, jak albo co macie

odpowiadać albo mówić. Gdyż Buch Święty pouczy was w owej godzinie,

co wara mówić trzeba"

**. I dalej: "Przeto postanówcie sobie w sercu

nie obmyślać naprzód, w jaki sposób macie odpowiadać. Ja bowiem dam

wam wymowę 1 mądrość, której nie będą mogli się oprzeć ani sprzeciwić

przeciwnicy wasi. A wydawać was będą rodzice i bracia, i krewni, 1

przyjaciele, i niektórych z was o śmierć przyprawią. I będziecie w

nienawiści u wszystkich z powodu imienia mego. Ale włos z głowy wa

szej nie spadnie. Przez wytrwałość waszą zachowacie dusze wasze"

*^.

140

141

142

143

144

145

sst 3,1—5; 4,17.

Un 5,22.

Job 31,27-28.

i‘t 10,5.17-23.

Łk 21,12.

Łk 21,14-19.

Podobnie mówi i iarek: "Skoro wad poprowadzą, aby was wydać, nie

oyślcie pr ■.edtefr, o o macie mówić, ale mówoie to, o o wam bidzie dane w

owej godzinie, ło nie wy mówicie, ale duch światy. Brat wyda brata na

śmierć 1 ojciec

syna, i powstaną dzieoi przeciw rodzicom i o śmierć

ich przyprawią. I będziecie u wszyetkioh w nienawiści

z powodu imie

nia mojego. Le*cz kto wytrwa do ko., ca, ten będzie zbawiony"

Słowa, które u 'ateusza zachęcają do męczeństwa, zostały skierowa

ne nie do kopoś innego, tylko do dwunastu. Trzeba będzie, byśmy 1 my

posłuchali tyoh słów. Jeśli bowiem ich posłuchamy, będziemy braćmi a-

postoiów, którzy tych słów słucaałi, i zostaniemy zaliozeni w poozet

uczniów Chrystusa. A słowa te brzmią następująco: "tfie bójoie się tyoh,

którzy zabijają ciało, lec? duszy zabić nie mogą; bójcie się raozej

tego, który i duszę i ciało może zatracić w piekle"

**^. I dalej pou

cza nas Pan, że be

2 woli opatrznoóoi bożej nikt nie idzie na męczeń

ską walkę. Powiedziano bowiem: "Czyż nie sprzedają dwóch wróbli za

asa? przecież ani jeden z nich nie spadnie na ziemię bez woli Ojoa

waszego, który jest w niebie* Przecież wszystkie wasze włosy na gło

wie są policzone,

ttie bójcie się tedy; ważniejsi jesteście wy niż wie

le wróbli* Po każdego więc, kto mnie wyzna przed ludźmi, przyznam się

i ja przed Cjcem moim, który jest w niebiosach. Kto by zaś zaparł się

mnie przed ludźmi,

2 aprę się go i ja przed Ojoem moim, który jest w

niebiosach”

To, co znajdujemy u Łukasza, ma podobne znaczenie: "Lecz mówię wam,

przyjaciołom moim: tfle dajcie się zastraszyć tym, którzy zabijają oia-

ło, a potem nic już więcej uczynić nie mogą* Pokażę wam, kogo bać się

macie; bójoie się tego, który po zabloiu ma moo wtrącić do plekła.Tak,

powiadam wam, tego się bójcie. Czyż pięciu wróbli nie sprzedają za dwa

asy? A przecież o żadnym z nioh Bóg nie zapomina. Wszakże i włosy na

głowie waszej wszystkie są policzone* Nie bójcie się więo; ważniejsi

jesteście niż wiele wróbli. 7/am zaś mówię: Ktokolwiek wyzna mnie przed

ludźmi, i Syn Człowieczy wyzna go przed aniołami bożymi* Lecz kto mnie

się zaprze przed ludźmi, ten nie będzie wyznany przed aniołami boży-

mi'*

innym miejscu: "Kto bowiem wstydziłby się mnie i słów

moich, tego

Syn Człowieczy wstydzić się będzie, kiedy przyjdzie w ma-

jestaoie swoim oraz w chwale Ojoa i świętych aniołów"

fcarek pisze podobnie: "Albowiem kto by się wstydził mnie 1 słów

moioh przed tym pokoleniem wiarołomnym i grzesznym, tego wstydzić się

146

147

148

149

150

ACc 13,11-13

Aft 10,28.

Jfft 10,29-33.

Łk

12,14-19.

Lk 9,26.

- 1 6 1 -

będzie Syn Człowleozy, gdy przyjdzie w ohwale Ojoa swego wraz z anio

łami świętymi"

Ci wiąo, którzy was zabijają, zabijają żyoie olelesne* Taki bowieia

sens mają słowa: "Kle bójole się tyoh, którzy zabijają olało", wypo

wiedziane identycznie przez Mateusza i Łukasza. A zabiwszy olało, ohoć-

by oboleli, nie mogą zabić duszy 1 nlo wląoej uozynić nie mogą* Jak te

bowiem jest możliwe, by została zabita dusza, ożywiona przez samo wy

znanie? Przecież zc swej strony wyzna ją sam Bóg, który nas u Izajasza

wzywa do męoześstwa, oraz Syn Boży. U Izajasza ozy tamy mianowicie :”3ądż-

oie świadkami moimi, a ja również jestem świadkiem waszym, mówi Pan

Bóg, ja i <Śyn, którego wybrałem"

A ZF/róć uwagą, że nie sługom Jezusa, leoz jego przyjaolołom zosta

ło wydane polecenie: "Wie dajcie sią zastraszyć tym, którzy zabijają

olało, a potem nio więcej nie mogą uozynić". Trzeba wląc bać się tego,

który i duszą, i olało może zatracić w piekle, bo tylko on po zabiciu

może nas do piekła wtrąolć; 1 rzeczywiście wtrąoa do piekła tyoh, któ

rzy lękali sią ludzi zabijająoyoh olało, a nie bali sią tego, "który

i duszą, 1 oiało może zatraoló w piekle" oraz tego, "który po zabloiu

ma moo wtrąolć do piekła". Jeśli wląc zostały policzone włosy na gło-

waoh wszystkich ludzi, tyoh oc

2ywlśole, którzy dla Jezusa są zabijani,

to bądzlemy wyznawać Syna Bożego wobec Boga 1 ludzi, a nie wobec boż

ków, mająo nadzieją, że ten, którego wyznaliśmy, odwzajemni sią nam

1 wyzna nas przed Bogiem, Ojoem swoim, wyzna w niebie tego, kto wyznał

go na ziemi.

35. Któż zatem rozważająo to wszystko nie powtórzy głośno słów A-

postoła: "Utrapienia obeone nie są godne przyszłej ohwały, która sią w

151

nas objawi" Czyż wyznanie przed Ojoem nie jest ważniejsze niż wy

znanie przed ludźmi? Czyż ponad wyznanie Syna Bożego przez mąozennlków

na ziemi nie bądzie wspanialsze wyznanie dokonane przez tego, którego

oni wyznali, a które spełni sią w niebie? Ten wiąo, kto planuje zaprzeć

sią Chrystusa przed ludźmi, nleohaj pamięta o tym, który wygłosił nie

zawodne słowa: "zaprą sią go 1 ja przed Ojcem moim, który jest w nie

biosach".

Mateusz napisał: "Wyznam go i ja przed Ojoem moim, który jest w

niebiosach", Łukasz zaś: "I Syn Człowieczy wyzna go przed aniołami bo-

żyml"| zastanawiam sią tedy, ozy jest możliwe, aby "pierworodny wszel

kiego stworzenia", "obraz niewidzialnego Boga"

^ nie wyznał przed Oj

oem w niebie tego, kto go wyznał; by ten, który jest "potomkiem Dawida

* 152 153

,-M

Mk 8,36.

152

Iz 43,10.

153

R* 8,18.

15*

*
1*15 i 2 Kor 4,4.

^ 1

162

wedle ciała

% a zatem jest "Synera Człowieczym"

-*-*, by ten, który zro

dził się

z kobiety, a wi^c z isroty ludzkiej, i dlatego nosi linią "Sy

na Człowieczego", by ten właśnie, którego uznajemy za ludzką oząetkę

w Jezusie, nie wyznał przed aniołami bożymi tych, którzy jego wyznali?

Analogiczne pytania można postawić w odniesieniu do tyoh, którzy się

go zaparli.

J.usimy zwrócić uwagą jeszcze na taką sprawą: Ten, kto wyznaje Sy

na przed ludźmi, wykazuje, ile ma w sobie ohrześcijaństwa oraz ile

jest w nim z Ojca tej religii, którą wyznaje; kogo natomiast wyznaje

"pierworodny wszelkiego stworzenia" i "Syn Człowieczy", ten przez Sy

na 3ożego i Syna Człowieczego jest polecany Ojcu niebieskiemu i anio

łom bożym. A jeśli "nie ten jest wypróbowany, kto się sam przechwala,

lecz ten, kogo Bóg uznaje"

** , to ozyż nie trzeba się zgodzić, iż wy

próbowanym jest ten, kogo uznano za godnego polecenia wobeo Ojoa nie

bieskiego

i wobec aniołów bożych? Jeśli więc wypróbowanym jest i on,

i podobni do niego, ci, których Pan wypróbov>ał w cierpieniaoh i śledz

twach, "jak złoto w tyglu", i których "przyjął jako ofiarę całopal-

ną°

cói powiedzieć mamy o ludziach, którzy byli badani w pie

cach pokus, ale się zaparli? Ich, jako niewypróbowanych, zaprze się

przed Ojcea niebieskim i przed aniołami bożymi ten, kto wypiera się

tych, którzy się jego zapierają.

36.

fusimy bić się nie tylko o to, byśmy się Boga nie zaparli,ale

i o to, byśmy się wcale nie wstydzili znosić tego, oo nieprzyjaciele

Boga uznają za rzecz godną wstydu. Szczególnie ciebie to dotyozy,świę

tobliwy Ambroży, którego wiele miast godnie przyjmowało i darzyło sza

cunkiem,

2 teraz jesteś prowadzony w pochodzie tryumfalnym niosąo

krzyż Jezusowy i idziesz za tym, który prowadzi oię do urzędów i kró

lów, a idąc z tobą udzieli ci wymowy i mądrośoi. To samo tyczy się

ciebie, Protokteoie, który wespół

Ambrożym wojujesz. Niechaj Chrys

tus aż do bram raju będzie towarzyszem waszego męczeństwa, bo "dopeł

niacie braki cierpień Chrystusowych"^®; niechaj was nauozy, jak

przejść możecie pomiędzy cherubinami i przed mieozem ognistym, który

pilnuje drogi wiodącej do drzewa życia .

Cherubini oraz miecz

ognisty,

postawieni, aby stmeo drogi wiodą

cej do drzewa życia, pilnują, aby ktoś niegodny jej nie przebył i nie

ośmielił się przystąpić do drzewa żywota. Albowiem mieoz ognisty po

wstrzyma tych, którzy "na postawionym fundamencie, to znaczy na Jezu-

155

Bz 1,3 i J 5,2?.

156

2 Kor 10,18.

157

Kdr 3,6.

158

Kol 1,24.

159

fidz 3,24.

- 163 -

ei6 Chrystusie, wznoszą budowle

z drzewa, siana 1 słomy"

^ oraz z

łatwopalnego i szybko płonąoego materiału, który nazwałbym drzewem

zaprzaństwa* Cherubini jednak przyjmą ludzi tak przygotowanych, iż

mieoz ognisty zatrzymać loh nie może, bo nie budowali z wymieniony oh

materiałów; oo więcej - zaprowadzą ioh do drzewa żyoia i do tego wszy

stkiego, oo 3óg zasadził na Wsohodzie 1 wywiódł z aiemi

^, A skoro

Jezus idzie z wami do raju, wzgardżoie wężem pokonanym 1 podeptanym

nogami Jezusa, a dzięki niemu także 1 waszymi nogami, bo przeoież Bóg

dał wara "moc stąpania po wężaoh i skorpionaoh i po oałej mooy nieprzy-

Jaoiela, aby wam nio nie szkodziło"

37.

Nie należy więc wypierać się Syna Bożego lub wstydzić się z

jego powodu, z powodu jego domowników albo z powodu słów jego,ale trze

ba pamiętać o słowaoh następujących: "Kto zaprze się mnie przed ludź

mi, zaprę się go i ja przed Ojcem moim, który jest w niebiosach"

"Kto bowiem będzie się wstydził mnie i (domowników) moich, tego i Syn

Człowieczy wstydzić się będzie, kiedy przyjdzie w majestacie swoim

oraz w chwale Ojca i świętyoh aniołów"; "Albowiem kto się zawstydzi

mnie i słów moich przed tym pokoleniem wiarołomnym i grzesznym, za

wstydzi się go i Syn Człowieozy, gdy przyjdzie w obwale Ojca swego z

aniołami świętymi"

Jezus "podjął niegdyś krzyż nie bacząo na hańbą" i dlatego "za

siadł po prawicy Boga"

również naśladowcy- jego, którzy na hańbę

nie baczyli, zasiądą z nim i królować będą w niebiosach

z tym, który

przyszedł nie po to, aby "pokój

2 esłać na ziemię", leoz po to, by po-

£.C

kój wlać w dusze uozniów swoich, a na ziemię zesłać miecz . Skoro

bowiem "Słowo Boże jest żywe, skuteczne oraz ostrzejsze niż wszelki

miecz obosieozny, przenikająoe aż do rozdzielenia duszy i ciała, eta-

wów i szpiku, zdolne do osądzenia myśli i zamiarów serca" ,to szcze

gólnie teraz udziela ono naszym seroom pokoju "przewyższającego w9zel-

ki umysł"

, pokoju, który zesłało apostołom swoim, miecz zaś umieś

ciło między obrazem ziemskim i niebieskim, aby mogło teraz przyjąć

nasz obraz niebieski oraz uozynić nas istotami w całej pełni niebiań

skimi wónozas, gdy staniemy się godni, żeby już podziałom nie podle

gać* Chrystus wszakże przybył po to, aby zesłać na ziemię nie tylko

mieoz, ale i ogień, o którym tak powiedział: "Chcę, żeby już zapło

nął"

. Ogień ten niechaj więc zapali się również i w was i nieohaj

zniszczy w was wszelkie ziemskie rozumowanie i wszelkie umiłowanie

160

161

162

163

164

165
166

167

168

169

1 Kor 3,11.12

Edz 2,0-9.

Łk 10,19.

fot 10,33.
Łk 9,26 i I0k 8,38.
Hbr 12,2 i Łk 23,69.

fot 10,34.
Hbr 4,12.

Flp 4,7.

Łk 12,49.

164

ciała; i zgodnie

waszą ohęoią zostaóoie oohrsozenl ohrztera Jezueo-

wym, Jezus bowiem był "bardzo udrę ozony, póki się to nis stało" .

Ty, który masa "żonę, dzleoi, braoi i siostry" pamiętaj:

"Jeśli

ktoś przyohodzi do mnie, a nie ma w nlenawlśol ojoa i matki, żony i

dzleoi, braci i sióstr, nie może być uozniem moim"; pamiętajoie obaj:

"Jeśli ktoś przychodzi do mnie 1 nie nienawidzi" ioh, a nadto 1 "du

szy swojej, nie może być uozniem moim". Tak jednak mlejoie w nienawiś

ci duszę swoją, abyśoie przez tę nienawiść zachowali ją do żyda wie

cznego; powiedziano bowiem: "Ten, kto nienawidzi duszy swojej na tym

świecie, na żyoie wieczne ją zaohowa"

. Miejoie więo w nienawiści

duszę dla życia wieoznego 1 bądźcie przekonani, że Jezus uozy was nie

nawidzić nienawiścią piękną i zbawienną. A jak powinieneś nienawidzić

duszy po to, by ją zachować dla żyoia wieoznego, tak samo miej w nie

nawiści żonę i dzieci, braoi i siostry ty, który ioh wszystkloh posia

dasz, a przez samą nienawiść będziesz mógł pomóc tym, któryoh nienawi

dzisz; a otrzymawszy możliwość czynienia wobec nloh dobrych uczynków,

staniesz się przyjacielem Boga.

38. Pomnij również na tego, który modlił się w duohu za dzleoi mę

czenników, którzy z miłości do Boga je opuścili, i mówił: "Zaohowaj

dzieci pomordowanych" . Wiedz tylko, że "synowie ciała nie są syna-

* 17 3

mi Boga" i że słowa zwrócone do potomków Abrahama: "Wiem, że jea-

teśaie potomstwem Abrahama", oraz: "Gdybyście byli aynaml Abrahama,to

pełnilibyście czyny A b r a h a m a " p o d o b n i e wypowiedziane będą do twoich

dzleoi: "Wiem, że jesteście potomkami Ambrożego", oraz: "Jeśli jesteś

cie synami Ambrożego, to spełnia jole czyny Ambrożego" • I może spełnią*

a ty bardziej im pomożesz przez swe odejście, niż gdybyś pozostał z

nimi. Wtedy bowiem będziesz ich mądrzej kochał i będziesz się za nich

roztropniej modlił, jeśli zrozumiesz, że oni są twoimi dziećmi, a nie

tylko potomstwem twoim. Teraz więo miej na ustach słowa: "Ten, kto mi

łuje syna lub córkę bardziej niźli mnie, nie jest ranie godny", "kto

znalazł duszę swoją, straoił ją, a kto utraolł duszę swoją z mojego

175

powodu, znajdzie ją" .

39. Przez gorliwość ku męczeństwu udzielacie miejsca Duchowi Ojaa

waszego, który tak mówi do ludzi wydanych

powodu ozoi bożej: "Jeśli

ujrzyoie, że jesteśoie nienawidzeni, pogardzani i nazywani bezbożnika

mi, przypomnijcie sobie owe słowa: 'Dlatego świat was nienawidzi, że

nie jesteście z tego świata; gdybyście byli

tego świata, świat miło-

170 171 172 173 * 175

170

Łk 18,50.

171

Kt 10,34 i Łk 14,85 i J 18,25.

172

?8 3,8.

173

Hz 9,8.

17A

J 8,37ł 8,39.

175

Ift 10,37| 10,39.

- 1 6 5 -

wałby swoją własność*". Odkąd uwierzyliśoie, znieśliśoie dla Chrystu

sa wisie obelg 1 wiele niebezpieozeństw, a zatem aż do końoa postę-

pujoie naprzód w wytrwałośoi, bo "kto wytrwa aż do końoa. ten będzie

176

zbawiony" . Wiedzoie, że zgodnie ze słowami Piotra "oieszyć się bę-

dzieoie, jeśli teraz trzeba się nieoo posmuoić z powodu rozmaitych do

świadczeń, aby wartość naszej wiary, daleko oennlejsza niż złoto, któ

re w ogniu próbują, okazała się ku chwale, czci i sławie w objawieniu

Jezusa Chrystusa"^ . Słowo "smucić się

trzeba rozumieć w znaczeniu

"cierpieć", jak to wynika z następującego miejsca Pisma Świętego: "W

smutku będziesz rodzić dzieoi"^®, bo przecież nie w smutku rodzi ko

bieta, ale w cierpieniu.

Wielki pożytek przynoszą uczniom Chrystusa słona następujące: "Nie

miłujoie świata, ani tego, oo jest na śniecie; jeśli kto miłuje świat,

nie ma w nim miłości Ojoa; wszystko bowiem, oo jest na świeoie: pożąd

liwość olała, pożądliwość oozu i pycha żyola, nie pochodzi od Ojca,ale

od świata; świat zaś przemija, a z nim pożądliwość jego"; a skoro tak,

to nie miłujoie tego, co przemija, ale wypełnlajoie wolę bożą, a bę-

dzleoie godnymi, by zjednoczyć się z Synem, Ojcem 1 Duohem Świętym,

wedle słów modlitwy Zbawiciela: "Jak ja i ty jedno jesteśmy, niech i

oni będą jednym w nas"

Ile dni zyska ten, kto kooha świat i dobra ziemskie, ale gubi 1

niszczy duszę 9woją, a sumienie ma oboiążone najcięższym brzemieniem,

przygniecione zbrodnią zaprzaństwa? Niech każdy z nas przypomni sobie,

ile razy narażał się na zwykłą śmierć; rozważmy, ozy ochrzczeni własną

krwią i obmyci ze wszelkiego grzeohu staraliśmy się kiedy o to, żeby

znaleźć się przy ołtarzu niebieskim wraz z towarzyszami walki?

40.

A jeśliby kto pokonany przez wielką miłość życia, przez nie-

wytrzymałość na trudy, albo przez to, oo uchodzi za wystarczająoe, by

nas odoiągnąć od wiary, zaprzeozył istnieniu jednego Boga i Jego Chry

stusa, a wyznał demony lub Los, to niechaj się dowie ten, kto przygoto

wuje stół demonowi i napełnia kielichy dla Fortuny, a porzuoa Pana i

zapomina o jego świętej górze, iż do niego odnoszą się zarzuty tak

sformułowane przez Izajasza:

»7y, którzy mnie opuściliście i zapomnie

liście o mojej świętej górze, którzy nakrywaliście stół dla demonów i

napełnialiście puohar Fortunie, wydam was mieozowi i wszyscy padnie

cie w rzezi; ponieważ wołałem was, a nie odpowiedzieliście, mówiłem,

a nie słuohaliśoie, dopuściliście się zła w moich oozach i wybraliście

to, oo mi się nie podoba; przeto mówi Fan: "Oto słudzy moi Jeść będą,a

wy łaknąć będzieoie, oto słudzy moi pić będą, a wy będziecie spragnie-

* 177 178 179

' J 15,19, fct 10,22,

177

1 P 1,6.

178

Rdz 3,16.

179

1 J 2,15-17j J 17,21.

ni, oto słudzy .T.oi weselić się będą, a wy się zawstydzicie, oto słudzy

moi śpiewać będą z radośot, a wy jęozeć będzieoie z boleści seroa 1

zgnębieni na duohu zawodzić będziecie* Pozostawcie imię moje na nasy-

stół Fański, choielibyśmy przy nim zasiąść, pamiętajmy: "Nie możecie

owocu krzewu winnego aż do owego dnia, kiedy pić go będą z wami, nowy

zusem, zwróćmy uwagę na słowa następująoe: "Nie możecie pić z kielicha

powiedzieć, że nie jest chrześcijaninem i wyprzeć się Syna, skoro przez

zaparoie się go nie będzie triał Ojoa? I któż nie będzie się starał wy

znać słowem i uozynkiem, że jest ohrześoijaninem, aby mieć Ojoa? Ci

z niewiary do wiary, nie dziwmy się zatem, ze świat nas nienawidzi*

Nikt bowiem, kto nie przeszedł "od śmierci do życia", lecz trwawśmier-

ci, nie może kochać tych, którzy przeszli

ciemnego, że tak powiem,

mieszkania śmierci do jaśniejących budynków wzniesionych z żywych ką

ty eh, którzy będą zbudowani przez nas w męczeństwie* Dla nas, ohrześ-

cijan, nastał czas chluby; powiedziano bowiem: "Nie tylko to, leoz

chlubimy się także

ucisków, wiedząc, że ucisk wyrabia wytrwałość,wy

trwałość wypróbowaną cnotę, wypróbowana cnota nadzieję, a nadzieja nie

przynosi wstydu"; niech tylko "miłość Doga rozlewa się w seroaoh na-

szych przez Ducha Świętego"* Paweł powiedział: "Jeśli tylko ze wzglę- ,

/.'/'i

i Q Q

;

du na ludzi potykałem się ze zwierzętami w Dfezie"

100

, my zaś mówmy:

"Jeśli ze względu na ludzi" zostałem wydany na śmierć w Germanu.

zasiadać przy stole Fańskim i przy stole demonów"

Gdybyśmy zaś rozumiejąc sens słów: "Odtąd nie będę już pił

tego

mieni światła życia* "Za nas złożył Jezus życie, więc i my złóżmy

1fi7

je" , nie mówię - za niego, lecz za nas samych, a myślę, że i za

100

J 5,24.

187

1 J 3,16.

188

Hz 5,3-5} 1 Kor 15,32

189

2 Kor 1,5.

42* "Jak w nas obfitują cierpienia Chrystusowe, tak i pr

tusa obfita jest nasza pooiecha" jeśli więo przyjmujemy

183

1 Kor 10,21.

1 J 2,22-23.

1 Kor 10,21.

ift 26,29.

1 6 7 -

cierpienia Chrystusowe, to będzie obfitować w nas i pocieszenie, bo

pragniemy obfitej pociechy, której doznają wszyscy płaoząoy, chociaż

nie wszyscy jednakowo. Gdyby bowiem pociecha miała być jednakowa dla

wszystkioh, nie byłoby napisane: "Jak w nas obfitują cierpienia Chrys

tusowe, tak i przez Chrystusa obfita jest pociecha nasza". Uczestni

czący w oierpieniach będą uczestnikami pociechy proporcjonalnej do

cierpieć, w których uozestniozą z Chrystusem; uozcie się o tym od te

go, który powiedział śmiało: "Jak jesteście towarzyszami utrapienia,

1 QQ

tak będziecie i pooiechy" .

Bóg mówi przez proroka: "W czasie sprzvjająoyo wysłuchałem oię i

w dzień zbawienia wspomogłem cię"

190 191 192

. Jakiż więc czas jest bardziej

sprzyjający niż ten, w którym dzięki naszej pobożności względem Boga

w Chrystusie idziemy pod strażą w tryumfalnym poohodzie na świeoie i

jesteśmy prowadzeni raozej jako tryumfatorzy niż jako pokonani? Albo

wiem mąozennioy w Chrystusie wraz

nim pokonują "zwierzchności i Wła-

^nO

dze" i współtryumfują z nim jako uozestnicy jego oierpieó i jako

współuozestnioy jego dzielnych czynów dokonanych w olerpliwoścl; do

tyoh dzielnych ozynów zalioza się również tryumf nad zwierzchnośoia-

mi i władzami; już niebawem zobaozycie, że są pokonane i okryte hańbą.

Jakiż jest wlęo inny dzień zbawienia, jeśli nie dzień naszego stąd o-

dejśoia? Lecz zaklinam, "nie dajcie nikomu powodu do zgorszenia, aby

nie wyszydzono naszej posługi, ale okazujoie się wszystkim sługami Bo

ga w wielkiej cierpllwośol" 1 mówcie: "A w czym mara teraz pokładać na-

dzieję? Czyż nie w Panu" *"W utrapieniach" - wiedząc, że "mnogie są

uciski sprawiedliwych", "w konieoznośoiach" - bo dążymy do szozęśoia

jak do konieoznośoi, "w kłopotaoh" - bo idąc woiąż wąską i ciasną

drogą osiągniemy żyoie. A jeśli trzeba będzie, okażmy się sługami Bo

ga również "w ohłostaoh, w więzieniaoh, w rozruohaoh, w zmęczeniu, w

noonyoh ozuwaniaoh 1 w postach"• "Oto bowiem Pan i zapłata w rękach

jego, aby oddał każdemu według uozynków jego" .

43.

Uozynkami zgadzającymi się z wiedzą dowiedźmy teraz, że prag

nęliśmy wiedzy. Nieoh objawi się w nas oała ozystość, wolna od wszel

kiego skalania jakimkolwiek grzechem. Jak dzieci wielkodusznego Boga

i braola wielkodusznego Chrystusa bądźmy wielkoduszni we wszystkioh o-

kolioznośoiach: "Albowiem człowiek wielkoduszny ma wiele rozwagi,ozło-

wiek małoduszny jest szalony"

193 194 195

. Jeśli trzeba polecać się "przez broi

190

2 Kor 1,7.

191

Iz 49,8.

192

Kol 2,15.

193

2 Kor 6,3-4 i Ps 38,8.

194

2 Kor 6,4-5; Iz 40,10; Ap 22,12.

195

Prz 14,29.

- 1 6 8 -

sprawiedliwości

lewicy i a prawioy"

, nyy polecając się "przez ohwa-

łę", którą nigdy się nie chełpiliśmy, znieśmy teraz olerpllwle "pohań

bienie" i ohociaż dzięki swej obyczajności zasłużyliśmy i zdobyliśmy

"dobrą sławę", znieśmy narzuoone nam przez bezbożników "zniesławie

nie"

^. Poza tym, skoro podziwiają nas jako prawdomównych ci, którzy

kochają prawdę, śmiejmy się teraz, gdy nazywa się nas "zwiedzionymi".

Z uwagi na to, że zostaliśmy wyzwoleni z wielu niebezpieczeństw, wie

lu ludzi mówi o na6, że zostaliśmy "poznani" przez Boga; kto ohoe,nie-

ohaj nas nazywa "nieznanymi” teraz, kiedy może jeszcze bardziej jesteś

my znani. Znosząc więc wszystko, co się zdarza, "jesteśmy karceni, ale

nie zabijani" i "wydaje się, że jesteśmy smutni, choć się cieszymy"

44.

Paweł zwraoa się w pewnym miejscu do tych, którzy wytrwali od

początku i wzywa ich, by znosili następne niebezpieczeństwa dla Słowa

z tą samą cierpliwośoią, co przedtem. "Przypomnijcie sobie dawne dni,

kiedy po oświeceniu wytrzymaliście wielką nawałę cierpień: już to mia

nowicie, gdy publioznie byliście wystawieni na szyderstwa i prześlado

wania, już to, gdy staliście się towarzyszami tych, którzy takie udrę

ki znosili. Albowiem i z uwięzionymi cierpieliście wspólnie, i rabunek

własnego sienią przyjęliście z radością wiedząc, że macie majętność

lepszą i trwałą. Nie traćcie zatem nadziei waszej, która ma wielką za-

4 Q Q

płatę. Cierpliwość bowiem jest wam potrzebna" ♦

•7ięc i my znieśmy teraz "wielką nawałę cierpień", "wystawieni na

zniewagi i publiczne prześladowania", a przyjmując "z radością rabu

nek mienia" naszego ufajmy, iż posiadamy "lepszą majętność", nie ziem

ską ani nie cielesną, leoz niewidzialną i niematerialną. "Patrzymy bo

wiem nie na rzeczy widzialne oraz oglądamy zarówno to, co tymczasowe,

jak to, co wieczne"

196 197 198 199 200

45.

Niektórzy jednak ludzie nie znają nauki o demonach i nie wie

dzą, że demony przebywające w gęstym powietrzu, które otacza ziemię,

potrzebują pokarmu z kadzideł i baozą, gdzie wznoszą się nieustannie

opary albo dym krwi lub kadzidła; ludzie oi składają demonom ofiary,

które uznają za rzecz obojętną i mało je cenią; można im powiedzieć

tak: Jeśli ci, którzy dostarczają pokarmu rozbójnikom, morderoomi bar

barzyńskim wrogom wielkiego króla, podlegają karze jako przestępoy do

puszczający się zdrady wobec państwa, to tym słuszniej podlegać będą

oskarżeniu ci, którzy przez składanie ofiar dostarozają sługom zła po

karmu, który pozwala im utrzymać się w okolioaoh okołoziemskioh,zwła

szcza jeśli znając następująoe słowa Pisma: "Kto składa ofiary oboym

196 2 Kor 6,7.

197 2 Kor 6,8.

198

Kor 6,9.10.

199 ^ 10,32-36.

200

2 Kor 4,18.

169

bogom, opróoz tyoh, które ofiaruje 3ogu, będzie zabity”

201

, składali

by ofiary twóroom zła na ziemi* Co się więc tyozy zbrodni popełnia-

nyoh przez demony przeoiw ludziom, uważam, że nie mniej będą winni od

zbrodniczych demonów ci, którzy je karmią przez składanie ofiar; wyda

je ml się, że wspólnie popełniają zbrodnie wobec ludzi zarówno demony

jak i ci, którzy je zatrzymują na ziemi. Demony bowiem nie mogłyby się

wyżywić bez kadzideł i pokarmów, które uchodzą za odpowiednie dla ioh

ciał.

46. Niektórzy znowu w mniemaniu, że nazwy są umowne 1 nie mają

żadnego naturalnego związku z rzeczami, które określają, uważają, że

nie ma różnic, czy kto powie: "Czczę najwyższego Boga", czy: "Czczę

Zeusa albo Jowisza", albo ozy powie: "Uznaję 1 ozcę słońce albo Apol-

lina, księżyc albo Artemidę, duoha żyjąoego w ziemi albo Demeter i

wszystko inne, co wymieniają mędrcy greocy". Trzeba Im powiedzieć, że

na temat nazw Istnieje również bardzo głęboka i subtelna wiedza i że

każdy, kto ją opanuje, będzie wiedział, że gdyby nazwy były umowne,to

ani demony, ani inne niewidzialne mooe nie byłyby posłuszne wezwaniom

ludzi, którzy wprawdzie nie znają demonów, ale określają je jak gdyby

umownymi nazwami. Teraz zaś jakieś dźwięki, sylaby 1 nazwy wymawiane

przydeohem mocnym, albo z przydeohem słabym, wzdłużeniem albo ze

skróoeniem sylaby, mają wpływ na tyoh, którzy są wzywani; dzieje się

tak może dzięki jakimś nieznanym nam, naturalnym związkom wewnętrznym.

Jeżeli więc sprawa się tak przedstawia i nazwy nie są czymś umownym,

to nie wolno nam nadawać najwyższemu Dogu żadnego innego imienia,tyl

ko to, którym określa go sługa boży, prorocy oraz sam Zbawiciel i Pan

nasz, mianowioie: "Sabaoth, Adonai, Saddai", albo: "Bóg Abrahama, Bóg

Izaaka, Bóg Jakuba". Bóg bowiem powiedział: "To jest imię moje na wie-

202

ki i znak pokolenia pokoleń" . Nie należy się zatem dziwić, że demo

ny łąozą swoje imiona z imieniem najwyższego Boga po to, by ozczono je

zamiast niego; nie zgadza się to, jak sądzę, z tradycyjnym zwyczajem

sługi bożego, proroków i Chrystusa, który jest dopełnieniem prawa,oraz

jego apostołów. Musiałem to powiedzieć, aby nikt nas nie oszukał i nie

skalał naszego rozumowania fałszywymi argumentami. Trzeba gorliwie

zważać na to, by na krok nie ustąpić zakusom nieprzyjaciół.

47. Człowiek zresztą kocha życie w przekonaniu, że rozumna istota

duszy jest w jakimś stopniu pokrewna Bogu: obydwie te Istoty są rozum

ne, niepoznawalne, 1 jak tego dowodzi niezbite rozumowanie, są nlecie-

lesne. A po oo ten, kto nas stworzył 1 który nawet w tyoh, którzy błą

dzą, zachowuje pewne ślady woli bożej, miałby wznieoać owo pragnienie

czoi wobeo siebie i ohęć połąozenia się z nim, gdyby istoty obdarzone

rozumem nie mogły osiągnąć tego, do ozego naturalnie dążą? Jest rów-

Wj 22,20

202

Wj 3,15.

- 1 7 0 -

nież rzeozą Jasną, że Jak każda ozęść olała zaohowuje naturalny ewią-

zek z określonym przedmiotem: oozy na przykład z tym, oo się daje wi

dzieć, uszy z tym, oo się daje słyszeć, tak samo umysł ma związek z

rzeczami dającymi aię pojąć rozumem oraz z tym, który przewyższa wszy

stkie rzeczy dające się zrozumieć, to znaozy z Bogiem.

Czemu więc wahamy się i ociągamy z porzuoenlem podlegającego roz

kładowi ciała, które nas wiąże, i ziemskiego mieszkania, które przy

gniata duszę i oboiąża niespokojny umysł; ozemu zwlekamy z uwolnieniem

się od więzów i z wyjściem z fal ciała i krwi? Zróbmy to, byśmy z Je

zusem Chrystusem korzystali z własnego szozęśliwego spokoju, byśmy

oglądali całe żywe Słowo, byli nim karmieni, rozumieli kunsztowną mąd

rość w nim zawartą, zostali naznaozeni przez samą Prawdę i mieli umysł

oświecony przez prawdziwe i nleskońozone światło wiedzy i byśmy ooza-

mi oświeconymi rozkazem Pana mogli oglądać to, co daje się ujrzeć tej

światłośoi.

48. Dawno już słyszeliśmy słowa Jezusa, od dawna już żyliśmy wed

le wskazań Ewangelii i wszyscy zbudowaliśmy sobie dom. Jednakże do

piero obecna walka pokaże, gdzie go zbudowaliśmy: na skale, drążąo i

pogłębiając fundamenty, ozy też na piasku, bez żadnych fundamentów

Powstała burza, powodująca deszcze, rozlewy rzek 1 wiohry, albo jak

mówi Łukasz - powódź

^; a żywioły te napierając na nasz dom nie będą

mogły nim wstrząsnąć i nie upadnie dom, ponieważ został wzniesiony na

skale - Chrystusie; albo wykażą nietrwałość budynku, który runie pod

uderzeniami przeciwności. Oby się to nie przydarzyło naszym domom!

Wielka jest bowiem ruina, albo według słów Łukasza, wielki upadek do-

2 05

mu, który nie raa fundamentu . Dlatego módlmy się, byśmy byli podob-

ni do "człowieka mądrego, który zbudował swój dom na skale" . Nieoh

przyjdzie na taki dom deszcz, spuszczony "przez pierwiastki duchowe

O A H

zła na wyżynach niebieskich" , niech przyjdą rzeki wrogich nam władz

i potęg, niech nadejdą ostre wichry skierowane tu przez władoów ciem

ności, albo powódź spowodor/ana przez duohy podziemne i niech rozbiją

się o nasz dom wzniesiony na skale; nieoh dom nasz nie tylko nie upad

nie, ale niechaj się nawet nie zachwieje, by moce przeciwne doświad-

ożyły raczej naszej siły niż dowiodły swojej. I nieoh każdy z nas go-

208

dząc we wrogów powie: "Oto walczę nie tak, jakbym wiatr chłostał" .

49. A skoro "wyszedł siewca, aby siaó"" , dowiedźmy, że nasza

dusza przyjęła jego siew nie tak jak rola położna w pobliżu drogi,nie

203 ;,.t 7,24-25.

* Łk 6,48.

°5 Łk 6,49.

206

24.

207

6,12.

208

jcor 9,26.

209

13,3.

r*-*'

A'i

***'*■

fy/

- 171 -

tak Jak rola kamienista, ani jak pole pokryte oicraiami, ale jak dob

ra gleba* Jeżeli więo Słowo Jesusa nie upadło przy drodze ani między

oiernie, będziemy się chlubić w Panu w miarą naszych możliwośoi. Zro

zumieliśmy bowiem to, oo powiedziano i dlatego zły duch nie porwał te-

go, oo zostało zasiane w seroaoh naszyoh . O tym, że Słowo nie zos

tało posiane między ciernie, zaświadczą oi wszyscy, którzy ujrzą, że

211

ani troski tego wieku, ani oszustwo bogaotw , ani rozkosze życia nie

mogły zagłuszyć Słowa Bożego przyjętego do naszyoh dusz. Jeśli o nas

ohodzi, to ludzie mogą się zastanawiać, ozy Słowo Boże padło na ziemię

kamienistą, ozy na dobrą glebę. Powstało bowiem utrapienie i prześla

dowanie

powodu Słowa i nastaje pora wielkiej próby, w czasie której

okazuje się, kto został posiany na ziemi kamienistej, kto nie zapuścił

korzeni i nie przyjął Jezusa do głębi duszy. Kto bowiem rozumie Słowo,

212

zatrzymuje je aż do końoa w oierpliwośoi i przynosi stokrotny plon

Posłuchajmy więc, jak Pismo przedstawia tyoh, którzy gorszą się w cza

sie utrapienia i prześladowania, ohoć wydawało się już, że przyjęli z

radośoią świętą wiedzę; gorszą się, bo nie mają korzenia, leoz wierzą

tylko do czasu. Stwierdza przeto Ewangelia Mateusza: "A u kogo na gle

bie kamienistej posiano, ten słuoha słowa i zaraz z radośoią je przyj

muje, nie ma jednak w sobie korzenia, lecz jest zmienny, a gdy przy-

padnie uoisk i prześladowanie z powodu Słowa, wnet się gorszy" .Rów

nież Ewangelia Marka: "Tymi, których posiano na ziemi kamienistej, są

oi, którzy gdy usłyszą Słowo, natyohmiast je z radością przyjraują,ale

nie mają w sobie korzenia i są niestali; gdy potem przyjdzie uoisk 1

prześladowanie z powodu Słowa, natyohmiast się gorszą"

*. I Ewangelia

Łukasza: "Ci zaś, którzy zostali posiani na skale, to tacy,którzy gdy

usłyszą,

radośoią przyjmują Słowo, ale korzenia nie mają; oi do oza-

215

su wierzą i w czasie próby odstępują" .

Mówiąc zaś o tych, którzy przynoszą dobry owoo, Pismo stwierdza

tak: "A u kogo posiano na urodzajnej glebie,ten słucha 1 rozumie 1

przynosi plon: jeden daje stokrotny, drugi sześódziesięoiokrotnie, a

inny trzydziestokrotnie"

^. Albo: "A tymi, u których na urodzajnej.

ziemi zasiano, są cl, którzy słuchają Słowa, przyjmują je 1 przynoszą

plon: z jednego ziarna trzydzieści, z drugiego sześćdziesiąt, a z in-

217

nego s t o " . Albo: "Które jednak upadło na ziemię dobrą, oznaczatyoh,

8,8* «

2 0

210

211

212

Łk

213

tet

214

«k

5 Łk

216

Itt

217

W-,

1 7 2

którzy w dobrym 1 asozerym eerou zaohowują Słowo 1 owoo przynoszą w

cierpliwości"*

Skoro wiec według Apostoła "jesteśoie uprawną rolą Boga, jesteś-

210

cie budowlą Boga" , uprawą na dobrej ziemi, budowlą na skale,to jak

budowla Boga stójmy bez zachwiania w obli ozu burzy 1 Jak uprawa Boga

nie dajmy się zaniepokoić ani przez złego.duoha, ani przez ucisk albo

prześladowanie powstałe z powodu Słowa, ani przez zamęty tego świata,

ani przez oszustwo bogactw albo przek rozkosze żyoia, lecz gardząotym

wszystkim zachowajmy beztroskiego duoha mądrości, zdążajmy do bogactw,

które nie zawierają w sobie żadnego oszustwa, 1 pędźmy do przyjemność

220

ci, że tak powiem, "raju rozkoszy" ; bądźmy przekonani, że "obeone

lekkie utrapienie nasze powoduje w nas nader wielki ogrom wiekuistej

chwały, gdyż my wpatrujemy się nie w to, co widzialne, ale w to, oo

niewidzialne"^

50.

Zdajmy sobie sprawę wreszcie i z tego, że to, co powiedziano

o Ablu zabitym przez zbrodniczego i niegodziwego Kaina, odnosi się do

tych wszystkich, których krew została niesprawiedliwie przelana.V/iedz~

my bowiem, że zdanie: "Głos krwi brata twego woła do mnie z ziemi"*^, mó

wi o każdym z męczenników, że jak my zostaliśmy odkupieni przez drogą

22^

krew Jezusa, który otrzymał imię "przewyższające wszelkie imię” ,

tak też niektórzy ludzie zostaną odkupieni -drogą krwią męczenników.fcę-

czennicy bowiem zostali bardziej wywyższeni jako męozennicy,niżby zos

tali wywyższeni, gdyby byli tylko sprawiedliwi. Słusznie bowiem i

ściśle można śmierć męczeńską nazwać wywyższeniem. Wynika to

nastę

pującego ustępu Pisma: "Gdy będę wywyższony nad ziemię, wszystkich

o 2h

przyciągnę do siebie” . Uwielbiajmy więo i my Boga wywyższając go

przez naszą śmierć, bo przecież męczennik przez "własną śmierć wielbi

3oga"; wiemy o tym od Jana, który powiedział: "To zaś mówił dając znać,

225

jaką śmieroią miał uwielbić Boga"

51.

Tyle więo wedle swych sił i możliwości napisałem do was,a mod

lę się, by pismo moje stanowiło dla was pomoc w obecnej waloe. A jeże

li odrzucicie je jako dzieoięoe paplanie i słabe słowa, zwłaszcza te

raz, gdy jesteście godni, by oglądać wiele tajemnic bożych i gdy ro

zumiecie

rzeczy

wspanialsze, bogatsze i skuteczniejsze dla oaiągnię-

Łk

8,15.

219

Kor

3,9.

220

Rdz

3,23.

221

Kor

4,17-18.

222

Bdz 4,10.

223

Flp

2,9.

224

J 12,32.

225

21,19.

Document Outline

c‘ Rdz 12,1.
/
68H* 8,21.
12u 20,22.
- 122jz 2,21.
- 8,8* «
4,20.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Arystoteles Zachęta do filozofii
Arystoteles Zacheta do filozofii
Arystoteles Zacheta do Filozofii
Zachęta do filozofii, Arystoteles
Arystoteles-Zachęta do filozofii
PADMASAMBHAWA ZACHĘTA DO DUCHOWEJ PRAKTYKI
Arystoteles Zacheta do Filozofii
Arystoteles-Zachęta do filozofii
Arystoteles Zachęta do filozofii
Arystoteles Zacheta do filozofii
ARYSTOTELES zacheta do filozofi
Arystoteles Zachęta do filozofii

więcej podobnych podstron

ZACHĘTA DO MĘCZEŃSTWA Orygenes

Document Outline