rzeŁnik_wêdliniarz_741[03].Z3.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Alicja Królak

Produkowanie mączek paszowych i utylizacja odpadów
741[03].Z3.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Odpady w branŜy mięsnej i ich utylizacja

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Metody produkcji mączek paszowych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy na temat produkowania mączek

paszowych i utylizacji odpadów.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

cele kształcenia,

−

materiał nauczania, który umoŜliwi Ci samodzielne przygotowanie się do wykonania
ć

wiczeń i zaliczenia sprawdzianów,

−

instrukcje wykonania ćwiczenia,

−

wykaz literatury.
Przed rozpoczęciem kształcenia w jednostce modułowej przewidywane jest

zdiagnozowanie Twoich umiejętności.

Sprawdzian osiągnięć opracowany jest w formie testu zawierającego:

−

instrukcję,

−

zestaw zadań testowych,

−

punktację zadań,

−

kartę odpowiedzi.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie przebywania w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bhp oraz instrukcji przeciwpoŜarowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

−

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji,

−

posługiwać się normami,

−

określać główne załoŜenia i cele wdraŜania systemów GMP, GHP i HACCP,

−

gromadzić materiały do wykonania ćwiczenia,

−

określać znaczenie higieny i kontroli jakości w przetwórstwie mięsa,

−

dokonywać oceny swoich umiejętności,

−

wyszukiwać, selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje niezbędne do
wykonywania zadań zawodowych,

−

interpretować załoŜenia teoretyczne i stosować w praktyce,

−

analizować podstawowe akty prawne,

−

prezentować wyniki opracowań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wyjaśnić pojęcie utylizacji,

−

określić metody utylizacji odpadów mięsnych,

−

określić procesy zachodzące podczas utylizacji,

−

określić wpływ produktów ubocznych powstałych w wyniku utylizacji na środowisko,

−

scharakteryzować surowce do produkcji mączek paszowych,

−

scharakteryzować rodzaje mączek paszowych,

−

dobrać i obsłuŜyć urządzenia stosowane do produkcji mączek paszowych,

−

posłuŜyć się instrukcjami i dokumentacją techniczno-ruchową aparatów do produkcji
mączek paszowych,

−

posłuŜyć się sprzętem stosowanym do produkcji mączek paszowych,

−

scharakteryzować budowę urządzeń do produkcji mączek,

−

scharakteryzować etapy produkcji mączek paszowych,

−

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz systemu GHP, GMP i HACCP,

−

zastosować przepisy dotyczące ochrony przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska,

−

zorganizować stanowisko pracy,

−

sporządzić dokumentację produkcyjną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Odpady w branŜy mięsnej i ich utylizacja

4.1.1. Materiał nauczania

Zgodnie z definicją encyklopedyczną utylizacja odpadów jest to wykorzystanie padłych

zwierząt, odpadów przemysłowych (np. z rzeźni, przetwórni rybnych) do wytworzenia (w tzw.
zakładach utylizacyjnych) produktów uŜytecznych, jak np. mączki zwierzęce (pasza), tłuszcze
techniczne, kleje itp.

Utylizacja odpadów odbywa się w zakładach przerabiających surowce odpadowe

pochodzenia  zwierzęcego  na  produkty  uŜytkowe  niekonsumpcyjne.  Zakłady  takie  mają
ustawowo nałoŜony obowiązek utylizacji padliny.
Zakłady  mięsne  lub  drobiarskie  mogą  posiadać  wydziały  utylizacji  czyli  części  zakładów,
w których odbywa się przerób odpadów rzeźnych z produkcji własnej.

W zakładach znajduje się hala sekcyjna. Jest to jedno lub więcej pomieszczeń

wchodzących  w  skład  części  zakaźnej  zakładu  produkującego  mączki  paszowe  i  tłuszcze
techniczne  pochodzenia  zwierzęcego.  W  pomieszczeniach  tych  odbywa  się  przyjęcie
surowców,  skórowanie  i  rozbiór  padliny,  oczyszczanie  i  przechowywanie  surowców,
opakowań do surowców oraz przygotowanie surowców do przerobu.

Surowce utylizacyjne to odpady przemysłowe pochodzenia zwierzęcego oraz padliny,

przeznaczone do przerobu.

Do odpadów przemysłowych pochodzenia zwierzęcego naleŜą odpady charakteryzujące

się znaczną zawartością białka i tłuszczu zwierzęcego, nadające się do utylizacji na cele
paszowe lub techniczne. Do odpadów tego typu zalicza się:

−

tusze zwierząt rzeźnych, ich części oraz odpadki pochodzące z rzeźni, uznane za
niezdatne do spoŜycia podczas badania przez odpowiednie organy urzędowe,

−

krew, strzępy krwi i włóknik przeznaczone na cele techniczne,

−

przetwory mięsne i tłuszczowe przeznaczone na cele techniczne,

−

skwarki tłuszczowe,

−

cinki ze skór,

−

kości techniczne,

−

treść przewodów pokarmowych przeŜuwaczy,

−

zepsute konserwy mięsne i mięsno-warzywne,

−

szczecina, rogowizna,

−

skaŜone pasze przemysłowe.
Padlina powinna być dostarczana do zakładów utylizacyjnych samochodem

utylizacyjnym  przystosowanym  do  przewozu  surowców  w  sposób  zabezpieczający  przed
rozszerzaniem  się  zakaźnych  chorób  zwierzęcych.  Samochód  powinien  być  oczyszczony
i odkaŜony przed  kaŜdym wyjazdem z zakładu. Ponadto powinien być zaopatrzony w środki
dezynfekcyjne i odpowiednią ilość wody. Do samochodu nie moŜna ładować zwierząt padłych
na  chorobę  zaraźliwą    np.:  księgosusz,  wąglik,  wścieklizna,  szelestnica,  nosacizna,  zaraza
dziczyzny i bydła, ospa owcza. Po załadowaniu padliny do samochodu naleŜy odkazić miejsce
zbiórki  padliny  oraz  zamknąć  i  odkazić  samochód  z  zewnątrz.  Padlinę  dostarczyć  naleŜy  do
hali sekcyjnej.

Po wyładowaniu padliny samochód naleŜy dokładnie umyć i odkazić przez rozpylanie

płynu dezynfekcyjnego w pomieszczeniu wyładunkowym części zakaźnej zakładu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przypadku  dostarczenia  padliny  przez  rolnika  jego  własnym  środkiem  transportu,  pojazd
przed  opuszczeniem  zakładu  takŜe  naleŜy  odkazić,  a  wyściółkę,  na  której  leŜała  padlina
spalić. Surowce mogą być teŜ przewoŜone  kolejowymi wagonami towarowymi.

Przeprowadzanie dezynfekcji w pomieszczeniach utylizacyjnych

Dezynfekcję naleŜy przeprowadzać przy uŜyciu formaliny technicznej, chloraminy lub

innych  środków  zarejestrowanych  w  Polsce.  W  części  zakaźnej  zakładu  powinno  się    dwa
razy do roku odkazić wszystkie pomieszczenia parami formaldehydu, ściany i podłogi parami
formaldehydu.  Pomieszczenie  podjazdowo-wyładunkowe  oraz  halę  sekcyjną  naleŜy  umyć
i  oczyścić  przynajmniej  raz  na  dobę,  a  w  przypadku  przyjęcia  padliny  pochodzącej  od
zwierząt  padłych  na  zaraźliwe  choroby  zwierzęce  odkazić  kaŜdorazowo.  Pomieszczenia
przeznaczone  do  produkcji  i  magazynowania  mączek  zwierzęcych  naleŜy  odkaŜać
kaŜdorazowo w przypadku stwierdzenia zakaŜenia mączek chorobą zakaźną.

cieki przed skierowaniem do oczyszczalni naleŜy wyjaławiać w sterylizatorze ścieków.

Wszystkie pomieszczenia naleŜy zabezpieczyć przed przedostawaniem się much i gryzoni.
W przypadku pojawienia się ich naleŜy natychmiast przeprowadzić odmuszanie i deratyzację.

Zapewnienie higieny w części zakaźnej przed wejściem do hali sekcyjnej polega na

zmianie  odzieŜy  własnej  na  roboczą,  odkaŜaniu  obuwia  na  macie  dezynfekcyjnej.
W przypadku  przyjęcia  padliny  pochodzącej  ze  zwierząt  padłych  na  chorobę  zaraźliwą
wszystkie czynności naleŜy wykonywać w gumowych rękawicach. Po wyjściu z hali sekcyjnej
ubranie  naleŜy  przekazać  do  sterylizacji,  wziąć  kąpiel.  Niedopuszczalne  jest  przechodzenie
z części  zakaźnej  do  niezakaźnej  i  odwrotnie  z  pominięciem  pomieszczeń  higieniczno-
sanitarnych.  OdzieŜ  robocza  przed  praniem  powinna  być  odkaŜona.  Niedopuszczalna  jest
styczność odzieŜy wypranej z niewypraną.

Rola utylizacji

Utylizacja podyktowana jest względami:

−

sanitarno-higienicznymi – niezbędny element zwalczania i profilaktyki chorób zakaźnych
zwierząt oraz epidemiologiczne działanie zapobiegawcze,

−

proekologicznymi – ochrona środowiska przyrodniczego przed zakaŜeniem drobnoustrojami
chorobotwórczymi i skaŜeniami,

−

ekonomicznymi – produkcja wysokowartościowego, przetworzonego białka zwierzęcego
i tłuszczu wykorzystywanych w Ŝywieniu zwierząt.

−

Podstawowe kierunki zagospodarowania odpadów to:

−

utylizacja substancji białkowych i tłuszczowych,

−

sprzedaŜ do dalszego wykorzystania gruczołów, krwi jadalnej i technicznej, rogów,
szczeciny i uszu,

−

oddawanie odbiorcom indywidualnym nawozu z magazynu Ŝywca, zawartości Ŝołądków,

−

kompostowanie mierzwy i osadów ściekowych.
W krajach Unii Europejskiej zbiera się rocznie ok. 14–15 mln. ton odpadów pochodzenia

zwierzęcego (zwierzęta padłe i odpady zwierzęce pochodzące z przemysłu mięsnego), które
są bezpiecznie przetwarzane w zakładach utylizacyjnych. Produktem przetwarzania jest
mączka zwierzęca i tłuszcz.

W Unii Europejskiej przemysł utylizacyjny musiał podporządkować swoją działalność

ochronie zdrowia publicznego. W związku z występowaniem BSE (choroba szalonych krów)
został wydany zakaz stosowania do produkcji mączek mięsno-kostnych produktów ubocznych
z uboju przeŜuwaczy oraz ich zwłok. Produkty uboczne uboju zostały podzielone na trzy
kategorie:

−

odpady niskiego ryzyka (LRM), które nie stanowią zagroŜenia dla ludzi i zwierząt. Do tej
grupy naleŜą produkty uboczne uboju pochodzące od zwierząt rzeźnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

odpady wysokiego ryzyka (HRM), które nie są przeznaczone do Ŝywienia zwierząt, ale po
przetworzeniu mogą być wykorzystane jako nawóz, materiał opałowy, surowiec do
produkcji biogazu. Są to głównie padłe zwierzęta oraz produkty uboczne uboju zwierząt,
u których stwierdzono choroby niebezpieczne dla ludzi,

−

odpady szczególnego ryzyka (SRM – Specified Risk Material), które podlegają wyłącznie
spaleniu w wysokich temperaturach, a ich utylizacją zajmują się wydzielone zakłady.
NaleŜą do nich padłe owce i bydło oraz uboczne artykuły uboju.
ZaleŜnie od tego jakie odpady zakład przetwarza (wysokiego lub niskiego ryzyka) moŜna

go  określać  jako  zakład  utylizacyjny  lub  zakład  niskiego  ryzyka  (przetwórczy,  specjalny).
Wraz  z  wprowadzeniem  w  Ŝycie  w  październiku  2000  r.  wymagań  w  zakresie  segregacji
i postępowania z materiałami szczególnego ryzyka (SRM) naleŜy uwzględnić równieŜ zakłady
tzw.  szczególnego  ryzyka.  Zadaniem  tych  zakładów  jest  przetwarzanie  wyłącznie  SRM
i przekazywanie  powstałych  produktów  do  spalenia.  Największymi  producentami  w  Europie
są Niemcy i Francja.

W Niemczech, we Francji, Czechach, a takŜe w Polsce działa równieŜ potentat

w utylizacji na rynku europejskim – koncern Rethmann. Na rynku francuskim i polskim
występuje pod nazwą SARIA. Ocenia się, Ŝe produkcja firmy Rethmann (Saria) to ok. 20%
produkcji europejskiej branŜy utylizacyjnej.

Przepisy polskie dotyczące utylizacji w przemyśle mięsnym:

1. Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa

z  dnia  24  grudnia  1997  r.  w  sprawie  klasyfikacji  odpadów  (Dz.  U.  Nr  162  poz.  1135)
klasyfikuje  padłe  zwierzęta  oraz  odpady  zwierzęce  stanowiące  zagroŜenie  biologiczne
(choroby zakaźne) lub chemiczne (dioksyny, antybiotyki) są odpadami niebezpiecznymi.
Zostały  sklasyfikowane  jako  „inne  odpady”,  które  zawierają  Ŝywe  drobnoustroje
chorobotwórcze  lub  ich  toksyny  oraz  inne  formy  zdolne  do  przeniesienia  materiału
genetycznego,  o  których  wiadomo  lub  co  do  których  istnieją  wiarygodne  podstawy  do
sądzenia, Ŝe wywołują choroby u ludzi i zwierząt".

2. Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu

zwierząt  rzeźnych  i  mięsa  oraz  o  Państwowej  Inspekcji  Weterynaryjnej  (Dz.  U.  Nr  60
poz. 369 i z 1998 r. Dz. U. Nr 106, poz. 668, z 1999 r. Dz. U. 66 poz.).
Art.  9  ust.  1  –  określa,  Ŝe  zwłoki  zwierząt  muszą  być  przekazane  do  zakładu
utylizacyjnego  lub  na  grzebowisko  przez  posiadacza  zwierzęcia  lub  odpowiednią
jednostkę organizacyjną utworzoną lub upowaŜnioną przez gminę.

Normy:

−

Polska Norma PN-R-64801. Pasze – Mączki paszowe pochodzenia zwierzęcego.

−

Polska  Norma  PN-92/R-64809.  Wytyczne  sanitarno-higieniczne  w  produkcji  mączek
paszowych i tłuszczów technicznych pochodzenia zwierzęcego.
W  Polsce  według  oficjalnych  informacji  Inspekcji  Weterynaryjnej  na  koniec  1998  r.

znajdowały  się  83  zakłady  utylizacyjne  w  16  województwach.  Obecnie  liczba  ta  mogła  ulec
zmianie ze względu na to, Ŝe niektóre zakłady zawiesiły produkcję, a inne zmieniły charakter
działania, stając się zbiornicami odpadów.
Przemysł  utylizacyjny,  współpracujący  z  przemysłem  mięsnym,  wymagał  podjęcia  działań
dostosowawczych    zwłaszcza  w  zakresie  zagospodarowania  SRM.  Ustawa  o  Jakości
Artykułów  Rolno-SpoŜywczych  określiła  zasady  znakowania  towarów  oraz  zakres
kompetencji  organów  administracji  rządowej  w  zakresie  rejestracji  artykułów  rolno-
spoŜywczych ubiegających się o znak jakości, a takŜe kontroli jakości handlowej.
Polska  dostosowała  prawodawstwo  w  zakresie  przyjęcia  obowiązującej  w  UE  listy
Materiałów  Szczególnego  Ryzyka.  Mączki  mięsno-kostne  i  tłuszcze  podlegają  spaleniu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w wysokiej  temperaturze,  a  zakłady  utylizacyjne  przetwarzające  SRM  wydzielone  zostały
jako osobne jednostki przemysłu utylizacyjnego.
PowaŜnym problemem w zakładach  utylizacyjnych  w Polsce jest dezodoryzacja. Praktycznie
uwalnianie powietrza od odorów nie jest rozwiązane. Zanieczyszczenie powietrza zapachami
obcymi jest związane z niewłaściwym składowaniem surowca i zwłoką w jego przetworzeniu,
procesem  technologicznym  (nieszczelność  urządzeń)  i  złym  stanem  technicznym  hal
produkcyjnych  .  Najczęściej  stosowane  jest  wyłapywanie  i  skraplanie  oparów  za  pomocą
skraplaczy  chłodzonych  wodą.  W  kilku  zakładach  utylizacyjnych  w  Polsce  stosuje  się
dezodoryzację metodą biofiltracji.
Prawie  90%  zakładów  utylizacyjnych  w  Polsce  posiada  kotłownie  węglowe  co  wiąŜe  się
z  emisją  do  atmosfery  dwutlenku  siarki  i  pyłów.  Biorąc  pod  uwagę  wymagania  UE,
zmniejszenie  emisji  dwutlenku  siarki  o  około  40%  i  pyłów  o  70%  doprowadzi  to  do
wyeliminowania  tych  zakładów.  Rozwiązaniem  dla  takich  zakładów  jest  zastosowanie
urządzeń  opalanych  gazem,  olejem  opałowym  lub  paliwami  niskosiarkowymi.  Posiadanie
zakładów  utylizacyjnych  spełniających  wymagania  Dyrektywy  90/667  oraz  zakładów
„szczególnego  ryzyka”  jest  warunkiem  niezbędnym  integracji  z  Unią  Europejską.  Zakłady
utylizacyjne  są  podstawowym  ogniwem  zapobiegania  i  likwidacji  zaraźliwych  chorób
zwierzęcych. Przykładem tego są sytuacje związane obecnie z BSE lub niedawnym pomorem
w Holandii i Niemczech.
Polska  –  kraj,  w  którym  nie  stwierdzono  przypadku  BSE  musi  prowadzić  bezpieczną
utylizację odpadów w „zatwierdzonych” przez władze weterynaryjne zakładach.
W  celu  osiągnięcia  zgodności  z  wymaganiami  UE  zakłady  mięsne  stosują  systemy
zabezpieczające.  W  Polsce  obligatoryjne  jest  stosowanie  przez  wszystkie  zakłady  mięsne
GHP i GMP.
GHP – Dobra Praktyka Higieniczna
Jest to zbiór procedur sanitarnych, który obejmuje:

−

higienę cyklu produkcji i higienę personelu

−

procedury przepływu surowca, opakowań, wyrobów gotowych,

−

procedury zabezpieczające zakład przed szkodnikami,

−

procedury nadzoru nad jakością wody, atesty.

GMP – Dobra Praktyka Produkcyjna
W jej skład wchodzą:

−

procedury przyjęcia surowców,

−

oznakowanie i identyfikacja produktów,

−

instrukcje technologiczne, zakładowe dokumenty normalizacyjne,

−

wyniki badań potwierdzające jakość wyrobu.

HACCP – Analiza ZagroŜeń i Krytyczny Punkt Kontrolny
Jego celem jest bezpieczeństwo na wszystkich etapach łańcucha produkcyjnego. Aktualnie
system ten funkcjonuje przede wszystkim w zakładach posiadających uprawnienia Unii
Europejskiej. Firmy małe i średnie będą stopniowo wdraŜały HACCP. Wynika to z wysokich
kosztów ponoszonych przez zakłady mięsne na wdroŜenie tego systemu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jaka jest definicja encyklopedyczna utylizacji?
2.  Gdzie odbywa się utylizacja odpadów?
3.  Co stanowi odpad przemysłowy pochodzenia zwierzęcego?
4.  Jakich zwierząt nie wolno przewozić samochodami utylizacyjnymi?
5.  Gdzie dostarcza się surowce utylizacyjne?
6.  Jaka jest rola utylizacji?
7.  Jak podzielone zostały produkty uboczne uboju?
8.  Jakie przepisy obowiązują w przemyśle utylizacyjnym?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ warunki dostarczania surowców utylizacyjnych do zakładu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  dobrać materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  określić pojęcia: zakłady utylizacyjne, hala sekcyjna, surowce utylizacyjne,
3)  wymienić i scharakteryzować  odpady przemysłowe pochodzenia zwierzęcego,
4)  określić warunki dostawy surowców do zakładu utylizacyjnego,
5)  określić warunki dostawy padliny zwierząt do zakładu utylizacyjnego,
6)  określić warunki dostawy pozostałych surowców utylizacyjnych,
7)  zapisać wyniki wykonanej pracy,
8)  zaprezentować grupie wyniki pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

normy,

−

makieta zakładu utylizacyjnego,

−

foliogramy lub plansze przedstawiające transport surowców przeznaczonych do utylizacji,

−

duŜe arkusze papieru,

−

mazaki,

−

taśma klejąca.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj zaraźliwe choroby zwierzęce na podstawie objawów:

Grupa I – wąglik, influenca koni, wścieklizna.
Grupa II – księgosusz, ospa owcza, świerzb zwierząt jednokopytnych.
Grupa III – nosacizna zwierząt jednokopytnych, szelestnica, pomór świń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zgromadzić materiały do pracy,
2)  dobrać grupę, z którą będziesz pracować,
3)  określić zaraźliwe choroby zwierzęce wymienione w normach,
4)  opisać objawy trzech chorób przydzielonych przez nauczyciela,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) określić dlaczego nie naleŜy przewozić zwierząt padłych na chorobę zaraźliwą z padliną

zwierząt padłych na inne choroby,

6) zaprezentować grupom wyniki swojej pracy,
7) wziąć udział w dyskusji na temat roli utylizacji w przemyśle mięsnym.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

norma PN-92/R-64809,

−

foliogramy z opisami chorób zaraźliwych,

−

arkusze papieru,

−

mazaki,

−

taśma klejąca.

Ćwiczenie 3

Zanalizuj przepisy dotyczące higieny pracy w zakładach utylizacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dobrać materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) dokonać analizy metod przeprowadzania dezynfekcji i sterylizacji ścieków w zakładzie

utylizacyjnym,

3)  opisać sposoby zapewnienia higieny w części zakaźnej zakładu utylizacyjnego,
4)  opisać sposoby zapewnienia higieny w części niezakaźnej zakładu utylizacyjnego,
5)  opisać metody postępowania z odzieŜą roboczą,
6)  zaprezentować efekty swojej pracy,
7)  dokonać oceny pracy.

      WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

normy,

−

duŜe arkusze papieru,

−

mazaki,

−

taśma klejąca.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia: utylizacja, hala sekcyjna?

2) zidentyfikować surowce utylizacyjne?

3) rozróŜnić odpady pochodzenia zwierzęcego?

4) opisać środki transportu przystosowane do przewozu surowców

utylizacyjnych?

5) uzasadnić rolę utylizacji w przemyśle mięsnym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Metody produkcji mączek paszowych

4.2.1. Materiał nauczania

Mączki paszowe otrzymuje się w wyniku przetwarzania zwierząt padłych oraz

niejadalnych ubocznych surowców pochodzenia zwierzęcego. Stosowane są w przemyśle
paszowym jako komponent mieszanek paszowych.

Mączki zwierzęce, szczególnie mięsna i mięsno-kostna są jednym z waŜnych

komponentów  mieszanek  paszowych  dla  świń.  W  Unii  Europejskiej  do  celów  paszowych
zuŜywa się rocznie około 2 400 tys. ton mączki mięsno-kostnej, co stanowi 4,2% wszystkich
komponentów  wysokobiałkowych  i  pokrywają  one  5,9%  zuŜytego  białka.  Mączka  ta  jest
w  całości  wytwarzana  w  krajach  Unii  Europejskiej  stanowiąc  21,3%  ilości  produkowanego
tam białka.

Związane z chorobą BSE wycofanie w Unii Europejskiej mączek zwierzęcych z pasz

gospodarskich, stworzyło wiele problemów ekonomicznych i społecznych. W Polsce obecnie
dopuszczone są jeszcze do stosowania mączki zwierzęce. Chcąc jednak zachować eksport
mięsa wieprzowego i jego wyrobów do krajów Unii Europejskiej konieczna będzie całkowita
ich eliminacja z dawek pokarmowych dla świń.

Nawiązując do zarządzeń obowiązujących w Unii Europejskiej w związku z zagroŜeniem

BSE – w Polsce obowiązuje zakaz importu oraz całkowity zakaz stosowania mączek
zwierzęcych w Ŝywieniu (w tym takŜe mączek produkcji krajowej) w Ŝywieniu bydła, owiec
i innych przeŜuwaczy.

Charakterystyka Ŝywieniowa mączek ssaków

Mączki mięsno-kostne charakteryzuje znaczny udział białka ogólnego od 45 do 70%

zaleŜnie  od  surowca  wziętego  do  przerobu.  Mączki  zwierzęce  są  bogatym  źródłem
składników  mineralnych,  a  w  szczególności  wapnia  i  fosforu.  Poziom  wapnia  w  mączkach
mięsnych  kształtuje  się  na  poziomie  5–10%,  a  w  mięsno-kostnych  8–12%.  Analogicznie
wartość  fosforu  wynosi  2–10%  i  4–6%.  W  zaleŜności  od  stopnia  odtłuszczenia  mączek
wartość  energetyczna  waha  się  w  nich  w  granicach  2400–3000  cal/g.  Mączki  zwierzęce
nadają się do uzupełnienia białka roślinnego dawkach.

Mączki mięsne i mięsno-kostne, przy duŜej podaŜy i przystępnej cenie stanowiły

dotychczas tanie źródło białka paszowego. Czynniki te spowodowały, Ŝe w ostatnich 10 latach
ustabilizował się wysoki udział mączek zwierzęcych w mieszankach paszowych
i koncentratach dla drobiu.

Białkowe zamienniki mączek zwierzęcych (ze ssaków)

Najlepszym zamiennikiem dla drobiu rzeźnego jest mączka rybna i mączka z odpadów

drobiowych. Obydwie pasze mają jednak ograniczone znaczenie ze względu na koszt oraz
ograniczoną produkcję mączki drobiowej.

Mączki zwierzęce moŜna zastąpić śrutami poekstrakcyjnymi np. śrutą sojową,

rzepakową.

Istnieje teŜ moŜliwość zastąpienia mączek zwierzęcych koncentratami roślinno-rybnymi.
Do zamienników mączek zwierzęcych naleŜą równieŜ rośliny grubonasienne i oleiste.
NaleŜą  do  nich  nasiona  roślin  strączkowych,  a  przed  wszystkim  groch,  bobik  i  łubin

paszowy. Strączkowe grubonasienne zawierają przeciętnie od 20% (grochy) do 38% (łubin
Ŝ

ółty) białka ogólnego.

Z białkowych pasz roślinnych warto wspomnieć produkowane w kraju droŜdŜe paszowe,

a z importowanych gluten zboŜowy (np. kukurydziany). DroŜdŜe charakteryzuje wysoka
zawartość białka ogólnego (powyŜej 40%). Gluten kukurydziany natomiast zawiera 40 lub

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

60% białka ogólnego o wysokiej strawności. Pasze te, z uwagi na wysoką cenę mają
marginalne znaczenie w bilansie paszowym kraju.

Wycofanie mączek mięsno-kostnych stwarza potrzebę dokładnego bilansowania

zawartości wapnia i fosforu w mieszankach i dawkach pokarmowych.

Przygotowanie surowców do produkcji mączek paszowych

Surowce do produkcji mączek paszowych pochodzenia zwierzęcego powinny być

przerabiane na bieŜąco.

W pierwszej kolejności powinna być przerabiana padlina pochodząca ze zwierząt padłych

na zaraźliwe choroby zwierzęce oraz surowce o duŜej zawartości wody charakteryzujące się
podatnością na rozkład gnilny. Do zaraźliwych chorób zwierzęcych zaliczane są:

−

księgosusz,

−

wąglik,

−

nosacizna zwierząt jednokopytnych,

−

szelestnica,

−

zaraza dziczyzny bydła,

−

ospa owcza,

−

wścieklizna,

−

zaraza płucna bydła rogatego,

−

zaraza stadnicza koni,

−

otręt koni i bydła,

−

wierzb zwierząt jednokopytnych,

−

wierzb owiec,

−

pomór świń,

−

róŜyca świń,

−

niedokrwistość zakaźna koni,

−

influenca koni,

−

zaraza cieszyńska,

−

pryszczyca.
Dopuszcza się przechowywanie surowców jeśli dostawa surowców przekracza zdolność

produkcyjną  zakładu.  Surowce  przechowuje  się  wówczas  w  krytych  pomieszczeniach  części
zakaźnej zakładu i przerabia w kolejności zgodnej z kolejnością dostaw.  Wszystkie czynności
związane z przygotowaniem surowców naleŜy wykonywać w sali sekcyjnej. Zwierzęta padłe
na  choroby  zaraźliwe  wymienione  w  normie  nie  naleŜy  skórować  ani  zabierać  z  nich
rogowizny i włosia, a wszystkie narzędzia, które miały kontakt z takimi zwierzętami odkazić.
Sterylizacja  termiczna  surowców  uŜywanych  do  produkcji  mączek  paszowych  pochodzenia
zwierzęcego jest zaleŜna od stopnia rozdrobnienia.

Powinna odbywać się w następujących warunkach:

−

temperatura nie niŜsza niŜ 133ºC i czas nie krótszy niŜ 30 minut – padlina rozdrabniana
ręcznie oraz pozostałe surowce nie rozdrabniane przez obróbkę termiczną o wymiarach
cząstek przekraczających 25 mm we wszystkich kierunkach, a takŜe padlina pochodząca
ze zwierząt padłych na jedną z chorób zakaźnych niezaleŜnie od stopnia rozdrobnienia;

−

temperatura nie niŜsza niŜ 120ºC i czas nie krótszy niŜ 15 minut, pod warunkiem, Ŝe łączny
czas przebywania surowców w temperaturze nie niŜszej niŜ 100ºC nie będzie krótszy niŜ
2 godziny – surowce rozdrabniane mechanicznie do cząstek mniejszych niŜ 25 mm;

−

kąpiel tłuszczowa o średniej temperaturze nie niŜszej niŜ 130ºC i czas przebywania w tej
kąpieli nie krótszy niŜ 30 minut – padlina i odpady rzeźniane rozdrobnione mechanicznie
do wymiarów cząstek mniejszych niŜ 25 mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przypadku podejrzenia lub stwierdzenia podczas kontroli , Ŝe wyprodukowana mączka
po wyjściu z obróbki termicznej została skaŜona zarazkami chorób zaraźliwych
sterylizację naleŜy przeprowadzić ponownie.

Etapy produkcji mączek paszowych

Do produkcji mączek paszowych w Polsce wykorzystywana jest najczęściej aparatura

Hartmana. Surowiec rozdrobniony na kawałki 3–5 kg (udział kości 50–60%) przemywany jest
wodą i wprowadzany jest do destruktora w 50–60% jego pojemności. Większa ilość surowca
uniemoŜliwia jego wymieszanie, poniewaŜ wywołuje duŜe opory mieszadła w czasie
sterylizacji. Sterylizacja jest prowadzona dwufazowo:
I.

surowiec  jest  ogrzewany  do  100ºC  pod  normalnym  ciśnieniem    Po  ogrzaniu  surowca
i  odpowietrzeniu  destruktora  zamykany  jest  przewód  do  skraplacza  i  następuje
ogrzewanie surowca pod ciśnieniem ( w zamkniętym destruktorze). Temperatura podnosi
się do 130ºC . Sterylizacja trwa 30–45 minut.

II. w tym samym destruktorze odbywa się proces suszenia pod zmniejszonym ciśnieniem.

Podczas  procesu  suszenia  naleŜy  zwrócić  uwagę  na  stopniowe  obniŜanie  ciśnienia,  aby
nie  spowodować  spienienia  masy.  Suszenie  powinno  odbywać  się  w  temperaturze
60–70ºC, aby nie doszło do przypalenia miazgi i tłuszczu. Mieszadło musi być przez cały
czas suszenia trwającego 90–180 minut uruchomione. Po wysuszeniu surowiec powinien
zawierać nie więcej niŜ 10% wody.
Wysuszona miazga jest przepuszczana  przez ogrzewane cedzidło i poddana wyciskaniu

tłuszczu w prasie hydraulicznej (temperatura minimum 70ºC, ciśnienie stopniowo wzrasta).

Następną czynnością jest prasowanie miazgi, wykonywane w prasie hydraulicznej przy

ciśnieniu  30  MPa.  Czas  prasowania  wynosi  30–40  minut,  a  masa  jednego  placka  o  grubości
2–3  cm  wynosi  3–4  kg.  Placek  (makuch)  powinien  być  twardy,  spoisty,  nie  kruszący  się
w  rękach,  o  szklistym  połysku  na  przekroju  i    po  upływie  24  godzin  od  zakończenia
prasowania  placki  poddawane  są  mieleniu  w  młynku  młotkowo-udarowym.  Otrzymana
mączka  jest  odsiewana  ze  względu  na  nierówną  granulację.  Oddzielana  frakcja  poddawana
jest  ponownie  przemiałowi.  Po  uzyskaniu  odpowiedniego  rozdrobnienia  mączkę  pakuje  się
w worki i magazynuje. Tłuszcz otrzymywany podczas prasowania zostaje przepompowany do
odstojnika w celu oczyszczenia i sklarowania.

Rys. 1. Schemat destruktora: 1) płaszcz grzejny, 2) mieszadło, 3) gardło [2, s. 185].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Schemat prasy hydraulicznej: 1) rama, 2) cylinder roboczy, 3) płaszcz parowy, 4) cylinder napędowy,

5) tłok, 6) głowica[2, s. 186].

Rys. 3. Schemat aparatury systemu Hartmana do produkcji mączek: 1) destruktor, 1a) zasuwa wąskiego

przewodu,  1b)  zasuwa  szerokiego  przewodu,  2)  wanna,  3)  prasa,  3a)  pompa  tłuszczowa,  4)  pompa
wysokociśnieniowa,  5)  odstojnik  tłuszczowy,  6)  skraplacz  barometryczny,  7)  sterylizator  ścieków,
8) zbiornik  skroplin,  9)  przewód  doprowadzający  parę  do  kotła,  10)  doprowadzenie  pary  do  płaszcza
destruktora,  11)  doprowadzenie  pary  do  mieszadła,  12)  doprowadzenie  pary  do  wanny,
13) doprowadzenie  pary  do  prasy  hydraulicznej,  14)  doprowadzenie  pary  do  zbiornika  tłuszczu,
15) przewód  doprowadzający  opary  z  destruktora,  16)  przewód  doprowadzający  skroplinę  i  wodę
chłodzącą  do  skraplacza,  17)  przewód  doprowadzający  skroplinę  i  wodę  chłodzącą  ze  skraplacza,
18) przewody  doprowadzające  skropliny  pary  grzejnej  do  kotłowni,  19)  przewód  tłuszczowy,
20) przewody doprowadzające ścieki do sterylizatora i odprowadzające je do oczyszczalni [3, s. 203].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do produkcji mączek paszowych stosowana jest takŜe aparatura CENTRIBLOOD.

W aparaturze CENTRIBLOOD przedstawionej na rysunku 3 krew w pierwszej fazie jest
koagulowana za pomocą wtrysku gorącej pary wodnej, następnie 75% wody zawartej w krwi
jest usuwane w wirówce. Polskie Normy dopuszczają 10% zawartości wody w krwi suszonej.
Pozostała woda jest odparowywana metodą wyparną.

Rys. 4. Aparatura CENTRIBLOOD: 1) destruktor, 2) pompa, 3) koagulator, 4) odmulacz, A) surowiec, B) para

wodna, D) krew [3].

Mączki paszowe moŜna produkować stosując aparaturę szwedzkiej firmy Alfa-Laval.

Zasadnicza róŜnica między aparaturą Hartmana, a Alfa-Laval polega na oddzielaniu tłuszczu
w odmulaczu i oczyszczaniu go w wirówkach oraz suszeniu miazgi w suszarce walcowej pod
koniec procesu.

W zaleŜności od rodzaju surowców, z których zostały wyprodukowane, mączki dzieli się

na rodzaje, które zostały przedstawione w tabeli 1.

Tabela 1. Klasyfikacja mączek paszowych [opracowanie własne].

L.p.

Rodzaj mączki

Symbol rodzaju mączki

Mączka mięsna

Mączka mięsno-kostna

MMK

Mączka z krwi

Mączka z pierza

Mączka z jaj

Mączka ze skór

Mączka z liweksu

Mączka kostna

Mączka mięsna jest produktem otrzymanym przez ogrzewanie, wysuszenie

i rozdrobnienie całych lub  części ciepłokrwistych zwierząt lądowych, z których tłuszcz został
częściowo  usunięty.  Produkt  nie  zawiera  kopyt,  rogów,  piór,  włosów  i  zawartości  przewodu
pokarmowego.
Mączka  kostna  jest  produktem  otrzymanym  przez  suszenie,  ogrzewanie  i  drobne  zmielenie
kości  ciepłokrwistych  zwierząt  lądowych,  z  których  tłuszcz  został  w  większości
wyekstrahowany  lub  usunięty.  Produkt  pozbawiony  jest  zupełnie    kopyt,  rogów,  szczeciny,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

włosów  i  zawartości  przewodu  pokarmowego.  Nie  zawiera  pozostałości  rozpuszczalników
organicznych.
Mączka  z  krwi  jest  produktem  otrzymanym  w  wyniku  przerobu  krwi  zwierząt  rzeźnych  bez
dodatku lub z dodatkiem kości.
Mączka z pierza  to produkt otrzymany przez hydrolizę, wysuszenie i zmielenie piór z drobiu.
Mączka z jaj  otrzymana jest w wyniku przerobu przez wysuszenie i zmielenie skorup jaj i jaj
nie nadających się do konsumpcji.
Mączka ze skór jest otrzymywana z przerobu niegarbowanych odpadów skórzanych.
Mączka z liweksu otrzymana jest z przerobu krwi i serwatki.
Mączka stabilizowana to mączka z dodatkiem przeciwutleniacza. Do przeciwutleniaczy czyli
związków chemicznych hamujących procesy autooksydacji wykorzystywane są:

−

BHT, czyli 3,5-di-t-butylo-4-hydroksytoluen,

−

BHA, czyli 2-i3-t-butylo-4-hydroksyanizol,

−

EQ, czyli 2-,2-,4-trimetylo-6-etoksy-1,2-dihydrochinolina.

Tabela 2. Wymagania jakościowe dotyczące mączek paszowych [opracowanie własne].

Wymagania fizykochemiczne

Rodzaj mączki

Cechy

MMK

Postać

sypka, jednorodna, niezwęglona

Zapach

swoisty; zapach pleśni i stęchlizny niedopuszczalny

Rozdrobnienie,

przesiew

przez sito o boku oczka
kwadratowego 4mm, %

100

Wilgotność nie więcej niŜ, %

Zawartość włókna surowego,
nie więcej niŜ, %

Zawartość zanieczyszczeń
nierozpuszczalnych w 10%
HCL, nie więcej niŜ, %

2,2

3,4

Zanieczyszczenia

ciałami

obcymi

niedopuszczalne

Zawartość mocznika

niedopuszczalna

Zawartość tłuszczu surowego,
%

Według deklaracji producenta

10.

Zawartość białka ogólnego,
nie mniej niŜ %

55.0

40,0

26,5

89,0

87,0

25,0

45,0

70,0

Postać mączki określana jest wzrokowo. Zapach naleŜy określać w pomieszczeniu

pozbawionym obcych zapachów.

Wymagania mikrobiologiczne

Badania mikrobiologiczne mączek paszowych prowadzone są niezaleŜnie przez

producenta i nadzór weterynaryjny. Zakres badania określa Rozporządzenie MRiGś i jest on
zgodny z Dyrektywą 90/6767.

Badania mikrobiologiczne mączek paszowych prowadzone są w kierunku oznaczenia

Clostridium  perfringens  (nieobecność  w  1  g),    w kierunku Salmonella (nieobecność w 25 g)
i Enterobakteriaceae  (poniŜej  3  x  102  w  1  g).  Badania  wykonywane  są  w  trakcie  lub  przed
zakończeniem okresu składowania mączek  i wskazują na ewentualne wtórne zakaŜenia.

Wymagania mikrobiologiczne zawiera tabela 3.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 3. Wymagania mikrobiologiczne [opracowanie własne].

Wymagania dotyczące wszystkich

rodzajów mączek

Rodzaj/gatunek bakterii

Metoda badania

Clostridium perfringens w 1 g

Salmonella w 25 g

PN-R-64791:1994

Enterobacteriaceae

300

PN-R-64792:1997

Objaśnienia:
n –  liczba badanych próbek,
c  –  liczba  próbek,  w  przypadku  których  liczba  bakterii  mieści  się  w  zakresie  od  m.  do  M.
wynik uwaŜa się za zadowalający, jeŜeli liczba bakterii w badanych próbkach jest równa lub
mniejsza niŜ wartość m,
m – wartość progowa liczby bakterii; wynik uwaŜa się za zadowalający, jeŜeli liczba bakterii
w badanych próbkach nie przekracza wartości m.,
M  –  akceptowana  wartość  progowa,  powyŜej  której  wszystkie  wyniki  uznawane  są  za
niezadowalające.
Ś

rodki dezynfekcyjne uŜywane w zakładach produkujących mączki paszowe

przygotowywane są w sposób przedstawiony w tabeli 4 i 5.

Tabela 4. Sposób przygotowania formaliny technicznej [opracowanie własne].

StęŜenie

formaliny,

StęŜenie

roztworu,

Sposób przygotowania

Zastosowanie

500 ml formaliny dopełnić wodą do 10 l

667 ml formaliny dopełnić wodą do 10 l

do dezynfekcji włosia i rogowizny – przez
zanurzenie na 2 h

–

odkaŜania

pomieszczeń

–

10 m

, przy temp. wewnętrznej 18ºC

w pomieszczeniu naleŜy zuŜyć 400 ml
formaliny przy aparacie „FLYG” lub 120
ml przy aparacie Zarewicza

Tabela 5. Sposób przygotowania Chloraminy T [opracowanie własne].

Procentowa
zawartość
chloraminy
w roztworze

Sposób przygotowania

Zastosowanie

100 g chloraminy rozpuścić w małej ilości
wody i dopełnić do 10 l

do dezynfekcji rąk – przez zanurzenie na 1 min

200 g chloraminy rozpuścić w małej ilości
wody i dopełnić do 10 l

do dezynfekcji odzieŜy roboczej i obuwia –
przez zanurzenie na 2 min i do nasycenia mat
odkaŜających

Tabela 6. Przygotowanie podchlorynu sodowego technicznego [opracowanie własne].

Procentowa

zawartość

podchlorynu

w roztworze

Sposób przygotowania

Zastosowanie

1 l podchlorynu dopełnić wodą do 100 l

do dezynfekcji rąk – przez
zanurzenie na 1 min

2 l podchlorynu dopełnić wodą do 100 l

do dezynfekcji odzieŜy roboczej
i obuwia – przez zanurzenie na
2 min

nasycania

mat

odkaŜających

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pakowanie, znakowanie, przechowywanie i transport mączek paszowych

Mączki powinny być pakowane w worki papierowe lub polietylenowe. KaŜde

opakowanie powinno być oznakowane za pomocą etykiety i zawierać następujące informacje:

−

nazwę producenta,

−

nazwę mączki,

−

symbol rodzaju,

−

określenie „tłusta” w przypadku zawartości tłuszczu powyŜej 13%,

−

nazwę i ilość przeciwutleniacza w miligramach na kilogram, w przypadku mączek
zwierzęcych stabilizowanych,

−

okres trwałości,

−

datę produkcji,

−

zawartość białka ogólnego, w procentach,

−

zawartość popiołu,

−

zawartość chlorków,

−

zawartość fosforu.

Przykład znakowania

Zakład Utylizacyjny Nr 1

Mączka mięsno-kostna – MMK,         tłusta,             stabilizowana EQ     200 mg/kg

Data produkcji:  2007-02-05                                      okres trwałości – trzy miesiące

                                 Zawiera:

                                              Białko ogólne      –    47%
                                              Popiół surowy     –   22%
                                              NaCl                   –     2%
                                              Fosfor                 –     3%

Mączki naleŜy przechowywać w suchym magazynie w temperaturze nie wyŜszej niŜ

+25ºC.  Okna  powinny  mieć  szyby  rozpraszające  światło.  Mogą  być  szyby  malowane
chroniące przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych. Pomieszczenie powinno być
wentylowane.  Worki  powinny  być  układane  partiami  na  drewnianych  kratach  w  pozycji
leŜącej.  NaleŜy  zachować  odległość  między  partiami  co  najmniej  40  cm.  Okres
przechowywania nie moŜe przekraczać trzech miesięcy.

Postępowanie z produktami gotowymi
Półprodukty i produkty gotowe naleŜy zabezpieczyć przed wtórnym skaŜeniem. Aby uniknąć
skaŜeń wtórnych naleŜy:

−

systematycznie czyścić i odkaŜać drogi transportowe, urządzenia połączone tymi drogami
oraz zbiorniki mączek i tłuszczu,

−

czyścić posadzkę z tłuszczu i rozsypanej mączki w pomieszczeniach produkcyjnych po
kaŜdej zmianie,

−

kuchy przechowywać w młynkowni na podkładach umieszczonych co najmniej 6 cm nad
posadzką,

−

unikać przechowywania mączek luzem na posadzce magazynu,

−

do pakowania stosować torby papierowe lub foliowe nieuŜywane uprzednio do innych
pasz,

−

do magazynu nie wprowadzać sprzętu pochodzącego z innych pomieszczeń zakładu,

−

nie składować razem mączek pochodzących z róŜnych partii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wywóz mączki paszowej, tłuszczu utylizacyjnego, skór, włosia i rogowizny musi się odbywać
zgodnie z wytycznymi sanitarno-higienicznymi zawartymi w normach.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie surowce stosowane są  do produkcji mączek paszowych?
2.  Gdzie przygotowywane są surowce do produkcji mączek paszowych?
3.  Jaka aparatura wykorzystywana jest do produkcji mączek paszowych?
4.  Jakie są etapy produkcji mączek paszowych?
5.  Jak klasyfikowane są mączki paszowe?
6.  Jakimi symbolami oznaczane są mączki paszowe?
7.  Czego dotyczą wymagania jakościowe względem mączek paszowych?
8.  Jakie są wymagania mikrobiologiczne dla mączek paszowych?
9.  W jakich warunkach przechowywać mączki paszowe?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź identyfikację rodzajów mączek paszowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  dobrać materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  porównać otrzymane próbki mączek paszowych z wzorcem,
3)  określić cechy charakterystyczne otrzymanych mączek paszowych,
4)  oznaczyć rodzaj i symbol identyfikowanych mączek paszowych,
5)  zapisać wyniki w tabeli:

Rodzaj mączki

Symbol

rodzaju

mączki

Charakterystyka mączki

6) zaprezentować wyniki swojej pracy,
7) dokonać oceny pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

normy,

−

próbki mączek paszowych.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj budowę i zasadę działania urządzeń do produkcji mączek paszowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dobrać materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) prześledzić budowę i zasadę działania destruktora,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) prześledzić budowę i zasadę działania prasy hydraulicznej,
4) ustalić na schemacie aparatury systemu Hartmana połoŜenie destruktora, wanny, prasy,

pompy tłuszczowej, pompy wysokociśnieniowej, odstojnika tłuszczu, sterylizatora ścieków,

5) ustalić kolejność wykonywanych czynności w aparaturze Hartmana podczas produkcji

mączek paszowych,

6) zapisać czynności wykonywane podczas produkcji mączek paszowych na duŜym arkuszu

papieru,

7) zaprezentować czynności dokonywane na aparaturze Hartmana podczas produkcji

mączek paszowych,

8) określić co stanowiło największą trudność przy wykonywaniu ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

normy,

−

foliogramy przedstawiające schematy aparatów do produkcji mączek paszowych,

−

modele aparatów do produkcji mączek paszowych,

−

duŜe arkusze papieru,

−

mazaki,

−

taśma klejąca.

Ćwiczenie 3

Dokonaj analizy jakościowej mączek paszowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  dobrać materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  dokonać oceny próbek mączek paszowych otrzymanych od nauczyciela,
3)  porównać  wyniki  swojej  oceny  z  wymaganiami  fizykochemicznymi  zamieszczonymi

w normach,

4) wypełnić tabelę:

Rodzaj mączki

Symbol

Cechy mączki

Zgodność
z normą

5) zaprezentować wyniki pracy grupie,
6) wziąć udział w dyskusji na temat jakości badanych próbek mączek paszowych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

normy dotyczące składu i jakości mączek paszowych,

−

próbki mączek paszowych,

−

duŜe arkusze papieru,

−

mazaki,

−

taśma klejąca.

Ćwiczenie 4

Dokonaj

analizy

systemu

HACCP

podstawie

filmu

przedstawiającego

produkcję mączek paszowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dobrać materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) ustalić krytyczne punkty kontroli podczas produkcji mączek paszowych pod względem

stopnia zagroŜenia dla końcowej jakości produktu gotowego,

3) określić parametry charakteryzujące przebieg czynności podczas produkcji mączek

paszowych po ustaleniu krytycznych punktów kontroli,

4) zapisać obserwacje w tabeli:

Etap

procesu,

którym
zidentyfikowano CCP

Parametry charakteryzujące
przebieg czynności

Czynności

przypadku

odchyleń

5) zaprezentować efekty swojej pracy, ocenić wyniki.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

film, przedstawiający produkcję mączek paszowych,

−

norma: mączki paszowe pochodzenia zwierzęcego,

−

duŜe arkusze papieru,

−

mazaki,

−

taśma klejąca.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróŜnić surowce do produkcji mączek paszowych?

2) zastosować aparaturę Hartmana do produkcji mączek paszowych?

3) zaplanować etapy produkcji mączek paszowych?

4) dokonać klasyfikacji mączek paszowych?

5) określić wymagania jakościowe dla mączek paszowych?

6) zapakować, oznakować i dobrać środki transportu dla mączek

paszowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uwaŜnie instrukcję, masz na tę czynność 5 minut.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań dotyczących produkcji mączek paszowych i utylizacji odpadów
5.  Udzielaj  odpowiedzi  tylko  na  załączonej  karcie  odpowiedzi,  stawiając  w  odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.  Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcje z wykonanego zadania.
7.  MoŜesz uzyskać maksymalnie 20 punktów.
8.  Kiedy udzielenie odpowiedzi sprawi Ci trudność, odłóŜ  rozwiązanie na później i wróć do

niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

9. Na udzielenie odpowiedzi masz 45 minut.
10. Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj, aŜ nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Zakłady utylizacyjne przerabiają surowce odpadowe pochodzenia

a)  roślinnego.
b)  zwierzęcego.
c)  biologicznego.
d)  mikrobiologicznego.

2. Surowiec utylizacyjny przerabiany jest w

a)  zakładach utylizacyjnych.
b)  halach produkcyjnych.
c)  pomieszczeniach do rozbioru.
d)  chłodniach.

3. Odpady przemysłowe pochodzenia zwierzęcego to

a)  osocze i surowica.
b)  wędliny podrobowe.
c)  tusze wieprzowe.
d)  zepsute konserwy mięsne.

4. Mączki paszowe otrzymuje się w wyniku przetwarzania

a)  gruczołów zwierzęcych.
b)  wątroby i serc.
c)  zwierząt padłych.
d)  śledziony.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. W hali sekcyjnej produkowane są

a)  przetwory mięsne.
b)  tłuszcze topione.
c)  mączki paszowe.
d)  wyroby garmaŜeryjne.

6. Samochód utylizacyjny wyjeŜdŜający po odbiór padliny naleŜy

a)  umyć wodą.
b)  oczyścić i odkazić.
c)  odkurzyć.
d)  umalować.

7. Temperatura sterylizacji surowców uŜywanych do produkcji mączek paszowych zaleŜy od

a)  jakości surowca.
b)  ilości surowca.
c)  ilości i jakości surowca.
d)  stopnia rozdrobnienia surowca.

8. Mączka mięsno-kostna oznaczana jest symbolem

a)  MK.
b)  MMK.
c)  MJ.
d)  MA.

9. Produkt otrzymany w wyniku przerobu krwi zwierząt rzeźnych bez dodatku lub

z dodatkiem kości to mączka
a)  kostna.
b)  z liweksu.
c)  stabilizowana.
d)  z krwi.

10. Produkcję mączek paszowych prowadzi się w

a)  piecu duńskim.
b)  aparaturze Hartmana.
c)  autoklawie.
d)  sterylizatorze.

11. Prasowanie miazgi uzyskanej podczas produkcji mączek paszowych wykonywane jest w

a)  formierkach.
b)  emulgatorach.
c)  prasie hydraulicznej.
d)  podgrzewaczu.

12. Oprócz odpadów powstających w przemyśle mięsnym surowcem utylizacyjnym są

a)  zwierzęta padłe.
b)  mięso wieprzowe.
c)  mięso baranie.
d)  antrykot.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Mączki z krwi, kości i pozostałych części tuszy są surowcem do produkcji

a)  konfiskat.
b)  nawozów dla rolnictwa.
c)  podpuszczki.
d)  krwi technicznej.

14. Sterylizacja rozdrobnionego surowca do produkcji mączek paszowych odbywa się w

a)  skraplaczu.
b)  zbiorniku skroplin.
c)  prasie hydraulicznej.
d)  destruktorze.

15. Wymagania fizykochemiczne dla mączek paszowych dotyczą określenia

a)  ilości drobnoustrojów.
b)  zapachu.
c)  rodzaju mączki.
d)  symbolu mączki.

16. Na etykiecie opakowania mączki paszowej zamieszczona jest informacja o

a)  ilości bakterii w 1 g produktu.
b)  zawartości białka ogólnego.
c)  jakości mączki.
d)  wielkości partii.

17. Mączki paszowe naleŜy przechowywać w suchym magazynie w temperaturze nie wyŜszej niŜ

a)  +15ºC.
b)  +20ºC.
c)  +25ºC.
d)  +30ºC.

18. Mączka ze skór to produkt otrzymywany w wyniku przerobu

a)  niegarbowanych odpadów skórzanych.
b)  krwi rzeźnych zwierząt ciepłokrwistych.
c)  kopyt, rogów i szczeciny.
d)  włosów, rogów, kopyt i szczeciny.

19. W przypadku zakaŜenia rąk podczas przygotowywania do przerobu padliny z chorobą

zakaźną naleŜy
a)  ręce umyć, zdezynfekować i spłukać czystą wodą.
b)  wziąć ciepłą kąpiel.
c)  umyć ręce wodą z chlorem.
d)  umyć cała ciało mydłem.

20. Surowiec do produkcji mączki paszowej po wysuszeniu powinien zawierać nie więcej niŜ

a)  5% wody.
b)  10% wody.
c)  13% wody.
d)  15% wody.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Produkowanie mączek paszowych i utylizacja odpadów

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem: