Zakład Japonistyki i Koreanistyki, IO, UW

2007/08 semestr letni

Prof. dr hab. Ewa Pałasz-Rutkowska



Dzieje Japonii – część II (wykład II 6)

Okres Azuchi-Momoyama 安土桃山 (1573-1603) (3)

Tokugawa Ieyasu - zjednoczenie Japonii

I. Tokugawa Ieyasu 徳川家康 (1542-1616) – droga do dominacji
1. jako jeden z gotairō nie zamierza działać wspólnie z innymi wyznaczonymi przez
Hideyoshiego; jest najpotężniejszy – majątek 2,5 mln koku (inni tairō: Uesugi
Kagekatsu i Mōri Terumoto – po ok. 1,2 mln.); agitacja przeciw Ieyasu, aktywny też
bugyō Ishida Mitsunari; różnica zdań
2. 1600 (21 X): starcie przeciwników w bitwie pod Sekigaharą 関が原の戦い,ob. Gifu
– zwycięstwo armii wschodniej (tōgun 東軍; 104-130 tys.) nad zachodnią (seigun; 西軍
ok. 80 tys.)
3. Skutek: władza w rękach Tokugawy i jego rodu, Japonia zjednoczona.

Okres Edo. Siogunat w Edo Edo bakufu 江戸幕府 (1603-1868) (1)

Umacnianie zjednoczonego państwa

Po 1600 r. władza w rękach Tokugawy i jego rodu, Japonia zjednoczona;
konfiskaty i redystrybucja posiadłości ziemskich panów feudalnych (daimyō)
1603 – inwestytura z rąk cesarza na sioguna; początek siogunatu w Edo; cesarz nadal
oficjalnym władcą, Kioto oficjalną stolicą; system krystalizuje się i umacnia do połowy
XVII w., za czasów trzech siogunów Ieyasu, Hidetady i Iemitsu.

Siogunowie w Edo
1. Ieyasu (1542-1616)

1603-1605

8. Yoshimune (1684-1751) 1716-1745

2. Hidetada (1579-1632)

1605-1623

9. Ieshige (1711-1761)

1745-1760

3. Iemitsu (1604-1651)

1623-1651

10. Ieharu (1737-1786)

1760-1786

4. Ietsuna (1641-1680)

1651-1680

11. Ienari (1773-1841)

1786-1837

5. Tsunayoshi (1646-1709) 1680-1709

12. Ieyoshi (1793-1853)

1837-1853

6. Ienobu (1662-1712)

1709-1712

13. Iesada (1824-1858)

1853-1858

7. Ietsugu (1709-1716)

1713-1716

14. Iemochi (1846-1866)

1858-1866

15. Yoshinobu (1837-1913) 1866-1868

I. Podział daimyō na podstawie ich stosunku do rodu Tokugawa:

1. shimpan 親藩 (spokrewnione księstwa), boczne odgałęzienia rodowe T.: sanke 三家, trzy
rody (Mito, Owari, Kii), najważniejsi doradcy sioguna; sankyō 三卿 trzej panowie-ministrowie
(Hitotsubashi, Tayasu, Shimizu) i kamon 家門 pozostałe rody.
2. fudai 譜代 (dziedziczni wasale), zwolennicy Tokugawy jeszcze przed Sekigaharą

1

3. tozama 外様 (zewnętrzni panowie), złożyli przysięgę wasalną dopiero po przegranej bitwie.

Prof. Ewa Pałasz-Rutkowska



Dzieje Japonii cz. II wykład II 6

2007/08

semestr letni

II. Podział majątków (produktywne ziemie w połowie okresu Edo = ok. 30 mln koku)
- shōgun

4 mln koku

(13,4%)

- shimpan, fudai, tozama daimyō

22,5 mln koku

(75%)

- bezpośredni wasale shōguna (ok. 23 tys.: hatamoto/podchorągiewni i

gokenin/domownicy)

3 mln koku

(10%)

- przybytki religijne

400 tys. koku

(1,3 %)

- dwór cesarski

30 tys. koku

(0,1 %)

- arystokracja dworska

70 tys. koku

(0,2%)

III. Podstawy prawne bakufu
1. 1615: Buke shohatto

武家諸法度

(Przepisy dotyczące samurajów), 13 art.;

- zasady dot. postępowania, zachowań i stosunku do bakufu samurajów
- poprawki ma wprowadzać każdy nowy siogun; np. od 1635: sankin kōtai 参勤交代
czyli zmienne uczestnictwo w służbie
2. 1615: Kinchū narabi ni kuge shohatto

禁中並公家諸法度

(Przepisy dotyczące

rodziny cesarskiej i arystokracji dworskiej) oraz inne dot. chramów, świątyń, chłopów
IV. Struktura społeczna: rygorystyczny podział na 4 klasy (shinōkōshō

士農工商

)

; za

Iemitsu:

1. samuraje 6-7 %

2. chłopi 80-85%

3. rzemieślnicy i artyści 4. kupcy 3 + 4 = mieszczanie chōmin, razem ok. 10%;
- poza klasami: dom cesarski z arystokracją dworską; mnisi; tzw. nieludzie (hinin,
których nie można było zakwalifikować do żadnej z klas; eta, dziedzicznie trudniący się
zawodami zbrukanymi rytualnie (garbarze, rymarze, grabarze)
V. System bakuhan 幕藩:
1. bakufu 幕府 (centralny ośrodek władzy) i han 藩 (autonomiczne księstwa; ok. 250)
- shōgun na czele centralnego ośrodka władzy, podlegają mu wszyscy urzędnicy oraz
samuraje na zasadzie zależności feudalnych senior – wasal, czyli jego bezpośredni
wasale oraz daimyō, a przez nich ich wasale
- Rōjū 老中 Rada Starszych 5-6 (rōjū) (tairō): doradcy, wszelkie sprawy bakufu
- Wakadoshiyori (Młodsi Starostowie): kontrola samurajów (gł. wasali sioguna)
- Kyōto shoshidai oraz kasztelani zamku Nijō i Osaka
- inne urzędy dot. ceremoniału, bugyō
2. Administracja w hanach niezależna od administracji centralnej, jej urzędnicy
podlegali jedynie daimyō, a podatki zasilały skarbiec hanu. Ale i tak daimyō
podporządkowani władzy centralnej (stosunki wasalne; przysięga wobec sioguna;

2

kontrola polityczna; silny drenaż ekonomiczny).

3