M
M
M
M
a
a
a
a
łł
łł
g
g
g
g
o
o
o
o
rr
rr
z
z
z
z
a
a
a
a
tt
tt
a
a
a
a
R
R
R
R
u
u
u
u
ll
ll
ii
ii
ń
ń
ń
ń
s
s
s
s
k
k
k
k
a
a
a
a
W
W
W
W
S
S
S
S
P
P
P
P
Ó
Ó
Ó
Ó
Ł
Ł
Ł
Ł
P
P
P
P
R
R
R
R
A
A
A
A
C
C
C
C
A
A
A
A
P
P
P
P
O
O
O
O
M
M
M
M
II
II
Ę
Ę
Ę
Ę
D
D
D
D
Z
Z
Z
Z
Y
Y
Y
Y
J
J
J
J
E
E
E
E
D
D
D
D
N
N
N
N
O
O
O
O
S
S
S
S
T
T
T
T
K
K
K
K
A
A
A
A
M
M
M
M
II
II
S
S
S
S
A
A
A
A
M
M
M
M
O
O
O
O
R
R
R
R
Z
Z
Z
Z
Ą
Ą
Ą
Ą
D
D
D
D
U
U
U
U
T
T
T
T
E
E
E
E
R
R
R
R
Y
Y
Y
Y
T
T
T
T
O
O
O
O
R
R
R
R
II
II
A
A
A
A
L
L
L
L
N
N
N
N
E
E
E
E
G
G
G
G
O
O
O
O
Na zlecenie Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej
wydała Agencja Wydawniczo-Reklamowa MT, ul. Nowy Świat 49, 00-042 Warszawa.
ISBN: 83-917960-3-5
S
S
S
S
P
P
P
P
II
II
S
S
S
S
T
T
T
T
R
R
R
R
E
E
E
E
Ś
Ś
Ś
Ś
C
C
C
C
II
II
1. WSTĘP
5
2. MAMY WSPÓLNY PROBLEM – ROZWIĄŻMY GO RAZEM
7
2.1. Porozumienie
8
2.2. Stowarzyszenie
9
2.3. Euroregion
10
2.4. Związki międzygminne
11
2.5. Zrzeszenia międzynarodowe
11
2.6. Spółki prawa handlowego
12
2.7. Związki bliźniacze z zagranicznym partnerem
12
3. MÓJ SAMORZĄD ZMIERZA DO EUROPY
13
3.1. Finansowe wsparcie Unii Europejskiej
13
3.2. Inne fundusze
18
3.3. Poznaj przygotowania do akcesji
19
3.4. Co nas czeka w Unii?
24
3.5. Uczmy się na dobrych przykładach
28
3.6. Skuteczna współpraca bliźniacza
32
3.7. Jakie są sposoby prowadzenia wieloletniej współpracy między-
narodowej samorządów?
35
3.8. Współpraca z partnerem zagranicznym w ramach projektów
37
3.9. Międzynarodowe struktury samorządowe
39
3.10. Praktyczne informacje na temat realizacji projektów
41
4. OBSZARY I KORZYŚCI WSPÓŁPRACY
48
4.1. Europa regionów – znaczenie polityki regionalnej
48
4.2. Wspólne wspieranie przedsiębiorczości
49
4.3. Współpraca z zakresu rynku pracy
52
4.4. Współdziałanie w dziedzinie edukacji
53
4.5. Wspólne przedsięwzięcia infrastrukturalne
53
4.6. Wspólne wspieranie rozwoju organizacyjnego jednostek samo-
rządu terytorialnego
53
TEST 60
Wyobraźcie sobie Państwo hipotetyczną sytuację, że radni, urzędnicy i członkowie zarządu gminy
postanowili samodzielnie realizować zadania publiczne bez pomocy szeroko rozumianego środo-
wiska zewnętrznego. Nie kontaktują się ze swoim powiatem, województwem, nie współpracują
z ościennymi gminami ani z partnerami zagranicznymi.
Nietrudno dojść do wniosku, że taka izolacja zaszkodzi interesom gminy, opóźni jej rozwój
społeczno-gospodarczy i może wręcz spowodować obniżenie dotychczasowego poziomu życia.
Dlatego sądzimy, że nie musimy Państwa zbytnio przekonywać o atutach współpracy pomiędzy
jednostkami samorządu terytorialnego.
Wspomnimy jedynie o efekcie skali i montażu finansowym. Pod pojęciami tymi kryje się tajemni-
ca wspólnego sukcesu.
Razem z ościennymi jednostkami samorządu terytorialnego dysponujecie Państwo większymi
środkami finansowymi – możecie „zmontować” pokaźniejszy budżet na realizację wspólnego
zadania. Liczba specjalistów i suma doświadczeń przewyższa również potencjał pojedynczej
gminy. Razem rozwiązujecie problem o większym znaczeniu w skali regionu, co daje priorytet
w dostępie do środków zewnętrznych. Szansę tę od dawna wykorzystują samorządy w Unii
Europejskiej, wspierane funduszami przeznaczonymi na dofinansowanie wspólnych działań.
Dlatego w niniejszym podręczniku dużo miejsca poświęca się sprawom europejskim.
Mamy nadzieję, że tekst, który przedstawiamy, pomoże w realizacji celów programu – zachęci
samorządowców Państwa gminy do podjęcia współpracy na rzecz aktywizacji obszarów
wiejskich. Nie zawsze będzie ona łatwa, czasem zniechęcają na przykład opóźnienia w przekazy-
waniu środków unijnych, ciągłe zmiany wytycznych do programów europejskich, ale warto
przebrnąć przez te przeszkody. Barierą może okazać się brak znajomości języków obcych bądź
niskie kwalifikacje urzędników we współpracujących jednostkach. Nie rezygnujcie, bądźcie krea-
tywni w nawiązywaniu nowej współpracy. Szczególnie pomocne okażą się przepisy ustaw
o samorządach: gminnym, powiatowym i wojewódzkim, oraz te traktujące o rozwoju regionalnym.
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
5
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
1. WSTĘP
1. WSTĘP
Małgorzata Rulińska
6
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Podręcznik ten poświęcony jest odpowiedzi na pytania:
po co mojej gminie współpraca z innymi jednostkami samorządu terytorialnego?
jakie mogą być formy tej współpracy?
Podpowiadamy w nim, z jakich narzędzi współpracy warto skorzystać już dziś, a które okażą
się ważne po integracji naszego kraju z Unią Europejską.
Wiele się mówi o nikłej wiedzy samorządowców o sprawach europejskich. Pora to twierdzenie
obalić. Mamy nadzieję, że wiedza o polityce Unii, o jej środkach pomocowych, a także o innych
zagranicznych źródłach finansowania projektów gminy pomoże radnym podejmować właściwe
decyzje strategiczne dla rozwoju społeczno-gospodarczego oraz nauczy ich wrażliwego
spojrzenia na innowacje i korzystania z dobrych sprawdzonych wzorców zachodnich partne-
rów. Urzędnicy nabędą wiedzę techniczną niezbędną w sporządzaniu projektów i oswoją się
z różnorodnością form pomocy (co zapewni im sprawniejsze poruszanie się po rynku dostęp-
nych programów zagranicznych). Zarządom zaś będzie łatwiej realizować gminne strategie
i zamieniać je na programy wykonawcze. Ich członkowie być może będą mieli okazję zetknąć
się z partnerem unijnym i wtedy przyda im się wiedza na temat zasad współpracy bliźniaczej.
Oprócz niezwykle ważnej i obszernej części poświęconej tematyce integracyjnej w podręczni-
ku znajdziecie Państwo wiadomości o rodzajach współpracy pomiędzy jednostkami
samorządu terytorialnego z terenu jednego powiatu, regionu, na arenie krajowej lub międzyna-
rodowej. Proponujemy, abyście się Państwo rozejrzeli dookoła i znaleźli w swoim otoczeniu jak
najwięcej pomocników, którzy wesprą Wasze działania na rzecz gminy. Przyswajając przekazy-
waną tu wiedzę, staniecie się Państwo atrakcyjnym partnerem do współpracy. Wiedza ta
pozwoli ponadto łatwiej wykorzystać wiadomości zdobyte w innych modułach Programu
Aktywizacji Obszarów Wiejskich. Istnieją bowiem ścisłe powiązania pomiędzy tymi elementami
programu. Zarządzanie strategiczne i finansowe odbywa się na wszystkich szczeblach sam-
orządów. Właściwe ich współdziałanie zapewni zbieżność priorytetów rozwojowych i efek-
tywniejsze wykorzystanie środków finansowych. W module „Organizacja i Funkcjonowanie
Urzędu” z pewnością ważne okaże się korzystanie z doświadczeń innych gmin. Dowiecie się
Państwo także, jak duże znaczenie dla rozwoju gospodarczego ma wykorzystanie wspólnego
potencjału rozwojowego. Z kolei w module „Zarządzanie Projektami” zdobędziecie wiedzę, jak
planować, wdrażać i finalizować projekt. Wiadomości zdobyte w tym module będzie można
także wykorzystać w innych sferach działalności samorządowej.
Aby inne gminy stały się Waszymi partnerami w rozwiązywaniu wspólnych problemów, wyko-
najcie następujące działania:
przeczytajcie strategię rozwoju społeczno-gospodarczego Waszego regionu
i w części „analiza” wyszukajcie gminy, które mają problem podobny do Waszego,
zapoznajcie się ze strategią Waszego i ościennych powiatów.
Jeśli znaleźliście potencjalnych partnerów, to:
poszukajcie w Internecie
informacji na temat tych
gmin – może znajdziecie
tu także streszczenia ich
lokalnych strategii roz-
woju,
sprawdźcie, jak do inte-
resującego Was proble-
mu nastawione są region
i powiat – przeczytajcie
priorytety ich strategii,
jeśli Wasza gmina leży
w regionie przygranicz-
nym, sprawdźcie, czy
podobny problem był
realizowany w granicach
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
7
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
2. MAMY WSPÓLNY PROBLEM – ROZWIĄŻMY GO RAZEM
2. MAMY WSPÓLNY PROBLEM – ROZWIĄŻMY GO RAZEM
W tym rozdziale dowiecie się Państwo, jak można zorganizować współpracę z
innymi jednostkami samorządu terytorialnego w poziomie (gmina z innymi gmina-
mi, powiat z innymi powiatami) oraz w pionie (gmina, powiat, województwo),
poznacie podstawy prawne wspólnych działań oraz otrzymacie propozycję ćwiczenia,
które nauczy Was praktycznie zastosować zdobytą wiedzę. Wiedza ta winna zainspiro-
wać do poszukiwania sojuszników w rozwiązywaniu trudnych problemów.
Radni dowiedzą się, jakie uchwały należy podjąć, aby wykorzystać podane narzędzia
współpracy. Po przyswojeniu sobie wiedzy z tego modułu rozejrzyjcie się wokół; może
sąsiednie gminy borykają się z podobnymi trudnościami. Zdobędziecie umiejętności,
które pozwolą Wam zorganizować spotkanie inicjujące współpracę i doprowadzić do
nadania jej odpowiednich form prawnych.
Pamiętajcie, aby:
zaproponować przywie-
zienie strategii lub priory-
tetów rozwojowych gmin oraz
ich planów inwestycyjnych;
na spotkanie zaprosić przedstawicieli
powiatu i regionu odpowiedzialnych
merytorycznie za dziedzinę, w której
chcielibyście współpracować z inny-
mi gminami;
posiłkować się odpowiednimi prze-
pisami prawa.
euroregionu, na terenie którego mieszkacie,
zapytajcie swojego sekretarza, skarbnika, czy ich regionalne stowarzyszenia
branżowe pracowały nad podobnym tematem,
zorganizujcie spotkanie z potencjalnymi gminami partnerskimi. Jeśli w czasie tego
spotkania zyskacie sojuszników, w zależności od skali i charakteru problemu, zde-
cydujecie się z pewnością na jedną z prezentowanych poniżej form współpracy.
2.1. Porozumienie
Porozumienie – może przewidywać powierzenie jednej lub kilku gmi-
nom wykonywania zadań umawiających się stron. Gminy mogą na
przykład wspólnie prowadzić transport lokalny, urząd stanu cywilne-
go czy zdecydować się na wspólną promocję. Zakres merytoryczny
porozumień może być bardzo różnorodny. Ta forma jest szeroko sto-
sowana i najpowszechniejsza z przedstawianych. Takie porozumie-
nie od wielu lat z powodzeniem funkcjonuje w gminach powiatu żagańskiego i żarskiego. Miejski
Zakład Komunikacji w Żaganiu obsługuje teren gminy wiejskiej Żary, miasta Żary, gminy Iłowa,
gminy wiejskiej Żagań, gminy Małomice i miasta Żagań. Z porozumieniem tym związane są zobo-
wiązania finansowe, więc potrzebne były uchwały rad umawiających się gmin.
Warunki, które muszą być spełnione przy powierzeniu realizacji zadań innej gminie, określają
Małgorzata Rulińska
8
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Uwaga, prawo!
Planując współpracę z innymi jednostkami samorządowymi, uwzględnijcie zasa-
dy jej organizowania określone w następujących aktach prawa:
Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (jednolity tekst Dz.
U. z 1996 roku, Nr 13, poz. 74, z późniejszymi zmianami);
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia
5 października 2001 roku w sprawie sposobu prowadzenia rejestru związków
międzygminnych oraz ogłaszania statutów związków (Dz. U. Nr 121, poz. 1307);
Ustawa z dnia 15 września 2000 roku o zasadach przystępowania jednostek
samorządu terytorialnego do międzynarodowych zrzeszeń społeczności
lokalnych i regionalnych (Dz. U. Nr 91, poz. 1009);
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym ( Dz. U. Nr 91,
poz. 578, z późniejszymi zmianami);
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie wojewódzkim (Dz. U. Nr 142,
poz. 1590, z późniejszymi zmianami).
Pomyślcie – czy sąsiednia
gmina mogłaby Wam pomóc
w świadczeniu jakiejś usługi
publicznej?
przepisy szczegółowe. Generalnie obowiązuje tu zasada subsydiarności, w myśl której zadania
publiczne powinny być wykonywane przez szczebel znajdujący się najbliżej mieszkańców i posia-
dający warunki do wykonania danego zadania.
2.2. Stowarzyszenie
Stowarzyszenie – ma na celu wspieranie idei samorządu terytorialnego, jego rozwoju oraz obro-
ny wspólnych interesów. Gminy mogą tworzyć stowarzyszenia zarówno z innymi gminami, jak
i z powiatami, województwami i innymi osobami prawnymi. Działalność stowarzyszenia normali-
zuje statut. Oznacza to, że są w nim w szczególności nazwane organy stowarzyszenia, na
przykład zarząd, walne zgromadzenie, obszar i dziedziny działalności, nazwa i siedziba. Aby
założyć takie stowarzyszenie, wymagana jest liczba minimum trzech założycieli. Stosuje się tu
przepisy prawa o stowarzyszeniach. Ta forma współpracy z powodzeniem sprawdza się na
wszystkich szczeblach: lokalnym, krajowym i międzynarodowym. Stowarzyszenie lokalne może
zająć się na przykład wspólną edukacją z zakresu integracji europejskiej, promocją lokalnego
potencjału turystycznego. W przypadku branży turystycznej spotyka się często stowarzyszenia,
w których oprócz samorządów występują inni lokalni partnerzy, na przykład izby turystyczne,
organizacje obywatelskie, właściciele bazy noclegowej, restauracji itp. Na szczeblu krajowym
funkcjonują stowarzyszenia reprezentujące swoich członków wobec organów władzy państwo-
wej, instytucji zagranicznych oraz organizacji ogólnopolskich innych sektorów. Są to na przykład:
Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej, Związek Powiatów Polskich czy też Związek
Miast Polskich. Ponadto przedstawiciele tych instytucji uczestniczą z głosem opiniodawczym
w procesach legislacyjnych dotyczących samorządów, organizują szkolenia swoich członków
i pomoc doradczą. Stowarzyszenia szczebla krajowego dysponują bogatym doświadczeniem
i pokaźną bazą danych o dobrych modelowych rozwiązaniach wielu problemów samorządów,
warto więc korzystać z przywilejów członkostwa. Przykładem międzynarodowego stowarzyszenia
samorządów jest Światowy Związek Władz Lokalnych.
Stowarzyszenie gmin jest szczególnym rodzajem stowarzyszenia. Szerzej o innych będzie mowa
w podręczniku Partycypacja społeczna i rozwój społeczny.
Pamiętajcie: aby przystąpić do stowarzyszenia,
potrzebujecie uchwały swojej rady gminy.
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
9
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Z doświadczeń praktyka
Wiesław Czyczerski, burmistrz Zbąszynka: „Często spotykam się ze zdziwieniem, gdy
mówię, że pochodzę z Regionu Kozła. Liczę, że nazwa naszego stowarzyszania stanie się
w przyszłości bardziej znana. Nasza organizacja ma nietypowe korzenie. Skupia się w niej
7 gmin, które łączy wspólny element kulturowy, jakim jest kozioł weselny, zwany „białym”, lub
ślubny, zwany „czarnym”. Występował on na bardzo małym obszarze. Kozioł na krańcach
zachodniej Wielkopolski rozbrzmiewał już w XVI wieku. W rozprawie Telmana mówi się o koź-
larzach, którym „za uchem dźwięczą basy”. Kozioł do dziś występuje głównie w gminach:
Zbąszynek, Zbąszyń, Babimost i Siedlec. Nasze stowarzyszenie działa bardzo aktywnie od
1995 roku. Oprócz wymienionych gmin są w nim Kargowa, Pszczew i Trzciel. Wśród projektów
realizacyjnych wymienić mogę: Konferencję Sołtysów Regionu Kozła, Region, czyli Sołectwo –
Jeśli zdecydowaliście się na założenie stowarzyszenia gmin, postąpcie następująco:
zorganizujcie spotkanie informacyjne,
przygotujcie projekt statutu,
zróbcie listę członków założycieli – każda gmina musi dołączyć uchwałę swojej
rady odnośnie do zgody na przystąpienie do stowarzyszenia, a także odnośnie do
prawa wskazanych osób do reprezentowania gminy,
ustalcie termin i program spotkania założycielskiego,
przeprowadźcie zebranie założycielskie stowarzyszenia,
przygotujcie niezbędną dokumentację i zarejestrujcie stowarzyszenie.
2.3. Euroregion
Euroregion to wyodrębniony układ terytorialny zawierający jednostki przestrzenne należące do
więcej niż jednego kraju. Jest on najwyższą formą organizacyjną współpracy transgranicznej.
Jego celem jest tworzenie i koordynowanie wzajemnie korzystnych działań w zakresie gospodar-
ki, nauki, kultury, oświaty itp. oraz rozwijanie i ułatwianie kontaktów między mieszkańcami i pod-
miotami gospodarczymi terenów przygranicznych wchodzących w skład euroregionów. Kontakty
te w znacznym stopniu ułatwiają wdrażanie procesów integracyjnych. Euroregion nie stanowi jed-
nej transgranicznej administracyjnej całości. Nie ma wspólnych dla całego obszaru organów
władzy, nie następuje cesja kompetencji jednostek samorządu terytorialnego na rzecz wspólnych
struktur. Po obu stronach granicy tworzone są stowarzyszenia, które następnie podpisują ze sobą
umowę regulującą zasady i dziedziny współpracy partnerów. Pierwszym euroregionem, do które-
go przystąpiła strona polska, jest Euroregion Nysa, działający na pograniczu polsko-niemiec-
ko-czeskim. Obecnie działa ich na granicach naszego kraju już 18. Euroregiony prowadzą
aktywną promocję. Niektóre z nich otwierają swoje biura przedstawicielskie w Brukseli.
Małgorzata Rulińska
10
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
cykl imprez kulturalnych i turystycznych, atrakcyjne plenerowe i świetlicowe przedsięwzięcia
dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Region – Integracja – Europa – to była udana konferencja
z partnerskimi gminami z zagranicy i jest obecnie prowadzona cyklicznie. Wiele działań nasta-
wionych jest na uczestnictwo młodzieży. Były to na przykład projekty: Integracja Regionu –
Integracją Europejską – blok warsztatów dla dzieci i młodzieży oraz kursów (w tym języko-
wych), dożynki Regionu Kozła. Kobiety działają w Klubie Aktywnych Kobiet, który prowadzi
między innymi świetlicę socjoterapeutyczną. Organizujemy także imprezy sportowe, rekrea-
cyjne (na przykład rajdy rowerowe i samochodowe). Dbamy o wspólną promocję. Udało nam
się pozyskać wielokrotnie wsparcie z zewnętrznych źródeł, w tym zagranicznych. Nazwa może
trochę zabawna dla niewtajemniczonych, ale działalność stowarzyszania wypełniona jest
bogatą treścią.”
2.4. Związki międzygminne
Związki międzygminne tworzy się w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych. W statucie
muszą się znaleźć informacje o zada-
niach związku, jego nazwie, siedzibie
i uczestnikach. Ponadto statut określa
czas trwania związku, jego organy, ich
strukturę, zakres i tryb działania.
W dokumencie tym muszą być również
podane zasady korzystania z obiektów
i urządzeń związku, zasady członkostwa w nim, a także trzeba określić sprawy finansowe i prze-
widzieć procedury związane z likwidacją związku. Można także dodać inne elementy określające
przyszłe współdziałanie. Tak przygotowany statut przekażcie pod obrady rad zainteresowanych
gmin.
Pamiętajcie, że o zamiarze przystąpienia do związku należy poinformować wojewodę.
Teraz zgłoście utworzenie związku do organu prowadzącego rejestr za pośrednictwem swojego
wojewody. W tym celu przygotujcie komplet następujących dokumentów: uchwały rad gmin
o utworzeniu związku, kolejne uchwały o przyjęciu statutu, statut, informację wojewody o zgod-
ności z prawem uchwał, odpisy protokołów posiedzeń rad gmin, w części dotyczącej trybu
podejmowania potrzebnych uchwał. Wasz związek po jego zarejestrowaniu będzie miał osobo-
wość prawną i będzie wykonywać zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowie-
dzialność. Organem stanowiącym i kontrolnym związku jest zgromadzenie, składające się
z wójtów i burmistrzów uczestniczących gmin lub innych osób wybranych przez radę gminy.
Natomiast organem wykonawczym związku miedzygminnego jest Zarząd.
Związki międzygminne są często zwane związkami celowymi, gdyż mają na celu rozwiązywanie
konkretnych problemów wspólnych dla danych gmin. Związek taki może na przykład zająć się
kompleksową gospodarką odpadami, pochodzącymi z terenu jego działalności. Jeśli wystąpi
deficyt środków na to zadanie, razem łatwiej będzie Wam sięgnąć po nie do źródeł zewnętrznych.
Przykładem skutecznego działania w tym zakresie jest związek celowy gmin powiatu żarskiego
i powiatu żagańskiego (między innymi za środki pochodzące ze źródeł pozabudżetowych zajmu-
je się on właśnie kompleksową gospodarką odpadami).
W przypadku wspólnego występowania po środki przedakcesyjne należy wykazać zbieżność pro-
ponowanych przedsięwzięć ze strategią Waszego regionu oraz z aktualnymi na dany rok progra-
mami wojewódzkimi. Dobrze też jest nawiązać do zasad trwałego rozwoju i priorytetów integra-
cyjnych.
2.5. Zrzeszenia międzynarodowe
Jednostki samorządu terytorialnego mogą przystępować do międzynarodowych zrzeszeń
społeczności lokalnych i regionalnych. Uczestnictwo w nich musi się ograniczać do zadań tych
jednostek i ich kompetencji. Muszą przy tym działać zgodnie z prawem wewnętrznym, polityką
zagraniczną państwa i jego międzynarodowymi zobowiązaniami. W tym przypadku konieczna jest
również uchwała rady gminy przyjęta bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady.
Uchwałę wraz ze statutem należy następnie przesłać do wojewody w celu zaopiniowania.
Wojewoda prześle dokumenty ministrowi właściwemu do spraw zagranicznych, który musi wyra-
zić zgodę na przystąpienie gminy do zrzeszenia. Wtedy dopiero uchwała rady gminy nabiera
mocy. Przykładem tej formy współpracy jest Zrzeszenie Regionów Europy.
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
11
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Uwaga radni:
utworzenie związku wymaga uprzedniego
przyjęcia jego statutu przez rady zainte-
resowanych gmin bezwzględną większo-
ścią głosów ustawowego składu rady gminy.
2.6. Spółki prawa handlowego
Jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub
spółki akcyjne i przystępować do nich. Zakres działalności tych spółek dotyczy głównie sfery
użyteczności publicznej, a w szczególności gospodarki komunalnej. Poza sferą użyteczności
publicznej (w ściśle obwarowanych prawem przypadkach) katalog spółek prawa handlowego,
które mogą tworzyć lub do nich przystępować gminy, jest szerszy.
Gminy mogą tworzyć spółki wspólnie z powiatami i województwami lub przystępować do spółek
z udziałem jednostek samorządowych tych szczebli.
2.7. Związki bliźniacze z zagranicznym partnerem
Związki te opisano szczegółowo w dalszej części poradnika.
Małgorzata Rulińska
12
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Nasz kraj wielkimi krokami zbliża się do członkostwa w Unii Europejskiej, a razem z nim Państwa
gmina. Jakie wiadomości są konieczne, by w pełni korzystać z przywilejów członkostwa? W tym
rozdziale przedstawiono, w pigułce, wiedzę na ten temat. Aby pigułka „zadziałała”, potrzebna jest
większa dawka, dlatego ta część podręcznika jest najobszerniejsza; ale to właśnie w tej dziedzi-
nie wiedza samorządowców jest najuboższa.
Uważnie czytając tekst, zapoznacie się Państwo z polityką strukturalną Unii Europejskiej,
przyjrzyjcie się przykładowi szkockiemu (ponoć Szkoci najbardziej szanują pieniądze).
Otrzymacie także receptę, jak poprowadzić skuteczną współpracę z partnerem unijnym.
Współpraca taka pomoże bezboleśnie przejść przez okres asymilacji do nowych warunków
działania, kiedy nasz kraj dotrze już do Unii Europejskiej. Radni zobaczą, jakie szerokie pole do
popisu daje im współpraca bliźniacza gmin – może to znacznie zwiększyć ich kreatywność, po-
szerzając zasób wiedzy i praktycznych umiejętności. Urzędnicy staną się fachowcami od pozys-
kiwania zagranicznych środków na realizację zadań gminy, będą zachęceni do doskonalenia zna-
jomości języków obcych, docenią wartość wymiany doświadczeń z zagranicznym partnerem.
Członkom Zarządu wiedza ta pozwoli na skuteczniejsze poszukiwania zewnętrznych źródeł finan-
sowania, zrozumienie istoty procesu integracyjnego i jego narzędzi.
Po lekturze tego rozdziału powinniście Państwo wiedzieć, z jakiej pomocy zagranicznej będzie
można korzystać, jakie są instrumenty finansowe procesu integracyjnego oraz jakimi funduszami
dysponuje Unia Europejska. Nauczycie się Państwo przygotowywać program wieloletniej
współpracy z gminą zagraniczną. Dodatkową wiedzę na ten temat będzie można uzyskać
podczas szkoleń specjalistycznych. (Wtedy będzie można nabyć umiejętność wypełniania apli-
kacji o środki na wspieranie współpracy bliźniaczej, poznać kilka przykładów skutecznego
współdziałania).
Już dziś można skorzystać z zagranicznej pomocy!
Od wielu lat inicjatywy polskich samorządów mogą być wspierane środkami pochodzącymi
z zagranicznych funduszy. Ich źródła podzielono tu umownie na dwie grupy: finansowe wsparcie
Unii Europejskiej oraz inne fundusze. Niniejszy podręcznik opisuje tylko część dostępnych środ-
ków pomocowych i zachęca do dalszych poszukiwań zasilania samorządowych budżetów.
3.1. Finansowe wsparcie Unii Europejskiej
Program PHARE uruchomiono w 1989 roku. Jest
on realizowany przez Dyrekcję Generalną I Komisji
Europejskiej. Budżet PHARE ustala corocznie
Parlament Europejski.
Projekt podzielony jest na specjalistyczne progra-
my, z których część już jest dostępna dla naszego
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
13
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
3. MÓJ SAMORZĄD ZMIERZA DO EUROP
3. MÓJ SAMORZĄD ZMIERZA DO EUROP
Y
Y
Zapytajcie przedstawicieli organi-
zacji pozarządowych w swojej
gminie, czy znają te progra-
my. Jeśli nie, to przekażcie im
informację na ten temat.
kraju, a pozostałe są w fazie uzgodnień i przygotowań:
programy narodowe, tj. przedakcesyjne (PHARE 2, ISPA, SAPARD) – omówione
będą w dalszej części rozdziału;
programy wielonarodowe (np. TEMPUS, Social Society Drug Demand Reduction);
programy transgraniczne ( w tym PHARE Cross-Border Cooperation i PHARE
CREDO);
programy demokratyczne „poziome” wspierające współpracę organizacji
pozarządowych krajów UE i krajów objętych PHARE (np. PHARE Access).
Oto niektóre z wyżej wymienionych:
PHARE Cross-Border Cooperation – Program Współpracy Przygranicznej
Program wspiera głównie działania z zakresu: infrastruktury transportowej, ochrony środowiska,
rozwoju gospodarczego, rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, zasobów ludzkich (oświata,
zdrowie, bezpieczeństwo), infrastruktury komunalnej oraz zarządzania.
Głównymi beneficjantami są samorządy i ich związki, w tym euroregiony, urzędy administracji
rządowej, instytucje z sektora organizacji pozarządowych.
Środki docierają do rejonów graniczących z Unią Europejską. Projekty muszą mieć charakter
transgraniczny i cele zbieżne z priorytetami inicjatywy wspólnotowej INTERREG, która wspiera
rejony położone na wewnętrznych granicach oraz na krańcach Unii Europejskiej.
W ramach PHARE CBC wydzielono kwotę na Fundusz Małych Projektów Euroregionalnych,
który wspiera działania członków euroregionów. Dofinansowanie otrzymują przede wszystkim
projekty wspierające wymianę kulturalną i sportową, rozwój samorządności lokalnej i wzmacnia-
nie więzi międzyludzkich. Projekty do tego funduszu przyjmowane są przez euroregiony od samo-
rządów i organizacji pozarządowych. Natomiast wnioski o duże granty (głównie infrastrukturalne)
przyjmują urzędy marszałkowskie uprawnionych województw.
PHARE ACCESS
Program powstał z połączenia trzech programów PHARE Partnership, PHARE LIEN i PHARE
Demokracja. Adresowany jest do organizacji pozarządowych działających w sektorze
społecznym, ale partnerem może być także sektor publiczny. Wspiera głównie działania związane
z przejmowaniem i wdrażaniem dorobku prawnego UE w dziedzinie ochrony środowiska i rozwo-
ju społeczno-gospodarczego, a także działania w zakresie różnych form aktywności społecznej.
Podzielony jest na dwa podprogramy: Małych Dotacji, który dofinansowuje projekty do 50 000
Euro, oraz Dużych Dotacji dla projektów do 300 000 Euro.
Małgorzata Rulińska
14
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Leonardo da Vinci
Program udziela pomocy międzynarodowym przedsięwzięciom z zakresu kształcenia i szkolenia
zawodowego, które dotyczą między innymi:
poprawy jakości i dostępności ustawicznego kształcenia i szkolenia zawodowego;
dostosowania systemów edukacyjnych do wymogów rynku pracy;
poprawy jakości tych systemów pod kątem przygotowania się regionów europej-
skich do wyzwań technologicznych i potrzeb innowacyjnych XXI wieku.
Mogą to być projekty pilotażowe, programy wymiany i staży, badania i analizy z zakresu
kształcenia i szkolenia zawodowego, projekty wspierające rozwój kształcenia otwartego i na
odległość oraz działania z zakresu tworzenia sieci i upowszechniania projektów.
W programie mogą uczestniczyć instytucje edukacyjne,
przedsiębiorstwa i administracja publiczna.
Socrates II
Celem programu jest wspieranie współpracy i wymiany euro-
pejskiej w dziedzinie edukacji.
Polska bierze w nim udział od 1997 roku. Program ten ulega stałym modyfikacjom. Obecnie
składa się z 5 podprogramów:
Comenius – współpraca pomiędzy szkołami i placówkami oświatowymi, mająca
na celu między innymi promowanie nauki języków obcych, rozwijanie znajomości
innych kultur oraz podnoszenie kwalifikacji kadr;
Erasmus – współpraca między uczelniami promująca mobilność studentów
i nauczycieli akademickich i stwarzająca ku temu warunki;
Grundtvig – współpraca w zakresie kształcenia dorosłych i kształcenia usta-
wicznego promująca rozszerzenie dostępu do różnych form kształcenia dorosłych
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
15
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Jednostką zarządzającą PHARE ACCESS jest:
Access Financial and Administrative Office-IBF
Rue Montoyer 63, B-1000 Brussels, tel. +32 22 37 09 52, e-mail: info@ldp.ibf.be
Proszę się zastanowić –
czy te środki mogłyby być
wykorzystane na współpracę
zagraniczną Państwa gminy?
oraz różne działania innowacyjne, takie jak – przykładowo – uczenie się poprzez
uczestnictwo w działalności organizacji społecznych;
Lingua – działania mające na celu doskonalenie znajomości języków obcych oraz
zapewnienie szerszego dostępu do różnych form nauki języków;
Minerva – wspiera stosowanie informatyki w edukacji oraz kształcenie otwarte
i kształcenie na odległość.
„Młodzież”
To dawny program „Młodzież dla Europy”. Wspiera pozaedukacyjną współpracę młodzieży.
W programie mogą uczestniczyć osoby w wieku od 15 do 25 lat, z krajów UE i kandydujących do
członkostwa w niej. W naszym kraju program obejmuje pięć następujących elementów:
Akcja 1 – Młodzież dla Europy – wymiana młodzieży;
Akcja 2 – Wolontariat Europejski;
Akcja 3 – Inicjatywy Młodzieżowe;
Akcja 4 – Wspólne Działania;
Akcja 5 – Działania Wspierające.
Małgorzata Rulińska
16
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Składanie wniosków i informacje o programach:
Krajowa Agencja Programu Leonardo da Vinci
ul. Koszykowa 79, 02-008 Warszawa, tel. 0-prefix- 22 622 48 46.
Informacje i formularze wniosków dostępne są również w Internecie pod adresem:
www.cofund.org.pl
Wnioski do programów Socrates II mogą być składane bezpośrednio do
Komisji Europejskiej lub za pośrednictwem Fundacji Rozwoju Systemu
Edukacji, ul. Mokotowska 43, 00-551 Warszawa, tel. 0 prefix – 22 622 34 47.
Formularze wniosków i szersze informacje dostępne są pod adresem:
www.socrates.org.pl
Jednostką zarządzającą Programu „Młodzież” jest Narodowa Agencja Programu
Młodzież, ul. Mokotowska 43, 00-551 Warszawa, tel. 0 – prefix – 22 622 3447.
Formularze wniosków i informacja o programie dostępna jest ponadto pod adresem:
www.youth.org.pl
ECOS-Ouverture
Ten program Komisji Europejskiej wspiera międzynarodową współpracę regionalną. Mogą w nim
uczestniczyć władze regionalne i lokalne z różnych państw Unii Europejskiej i przynajmniej jeden
partner z krajów objętych PHARE (Europa Środkowa i Wschodnia), TACIS (kraje byłego ZSRR)
i z krajów basenu Morza Śródziemnego.
ECOS-Ouverture uruchomiony został w 1995 roku, a finansowany jest w przypadku państw
członkowskich z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Partnerzy pochodzący z naszego kraju otrzymują swoje dofinansowanie do programu w ramach
PHARE. Główne cele programu skupiają się wokół promocji modelowych projektów lokalnych
i regionalnych, pozwalają na rozpowszechnienie dobrych praktyk wśród innych samorządów
i wzmocnienie strategii przedakcesyjnej władz samorządowych w krajach objętych PHARE.
Jego fundusze mogą, między innymi, wesprzeć opracowywanie strategii rozwoju, organizację
centrów promocji, wdrażanie projektów zmierzających do oszczędności energii oraz z zakresu
ochrony środowiska.
Town – twinning
Program Komisji Europejskiej utworzony z inicjatywy Rady Gmin i Regionów Europy. Wspiera
współpracę bliźniaczą samorządów lokalnych. Charakterystyczna jest szeroka dostępność pro-
gramu ze względu na jego stosunkowo proste procedury i cykliczność wsparcia. Granty w kwo-
cie od 1000 do 50 000 Euro są udzielane na organizację wspólnych imprez, wizyt studialnych,
konferencji, seminariów czy szkoleń.
Uwaga: Dokładna procedura zostanie omówiona podczas szkoleń specjalistycznych. Wtedy
uczestnicy szkoleń będą mogli nauczyć się, jak sięgać po środki z tego programu.
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
17
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Jednostką zarządzającą programu ECOS-OUVERTURE
dla naszego kraju jest:
ECOS-Ouverture / Phare-Interreg Office
1053 Budapeszt, Szep u. 2, 6th floor.
Szczegółowe informacje na temat programów Banku Światowego znaleźć
można pod adresem:
http://www.worldbank.org.pl
Dodatkowe informacje: Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej,
ul. Zielna 37, 00-108 Warszawa, tel. 0 – prefix – 22 629 59 37
Informacje o Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży
ul. Alzacka 18. 03-972 Warszawa, oraz w Internecie, pod adresem
www.pnwm.org
3.2. Inne fundusze
Bank Światowy wspiera przekształcenia gospodarcze i społeczne mające wpływ na wzrost
poziomu życia mieszkańców Polski.
Program współpracy z naszym krajem opracowywany jest na podstawie konsultacji z rządem
i społeczeństwem obywatelskim.
Bank Światowy zapewnia kredytowanie bądź pomoc techniczną w następujących dziedzinach:
restrukturyzacja służby zdrowia, w tym kredyty na przekwalifikowanie średniego
personelu medycznego;
aktywizacja obszarów wiejskich, w tym tworzenie miejsc pracy poza rolnictwem;
usprawnienie zarządzania w sektorze publicznym oraz restrukturyzacja i pry-
watyzacja tego sektora;
zadania z zakresu ochrony środowiska, w tym przedsięwzięcia dotyczące usuwa-
nia skutków powodzi oraz projekty Globalnego Funduszu Ochrony Środowiska;
zadania infrastrukturalne, w tym dotyczące modernizacji dróg i infrastruktury
wiejskiej.
Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej
Fundacja pomaga organizacjom pozarządowym i samorządom. Od 1 sierpnia 2001 roku akcep-
tuje jedynie wnioski dotyczące wymiany w ramach podpisanych umów partnerskich, wspólnych
projektów naukowo-badawczych oraz projekty z zakresu kultury.
Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży
Fundacja wspiera polsko-niemieckie programy wymiany młodzieży o tematyce społecznej, socjal-
nej, kulturalnej i politycznej oraz wspólne imprezy
mające na celu poszerzenie wiedzy o kraju part-
nera. Mogą być również dofinansowane publi-
kacje i media adresujące swoją ofertę progra-
mową do młodzieży. Istotnym warunkiem uzyska-
nia dofinansowania projektu jest udział w nim
partnera ze strony niemieckiej. Jeśli program jest
realizowany w regionie przygranicznym, z którego pochodzi większość jego beneficjantów, przed-
sięwzięcia mogą być wspierane w sposób szczególny.
Fundacja im. Konrada Adenauera
Ta fundacja niemiecka działa w Polsce od 1989 roku i wspiera projekty z dziedziny zarządzania
Małgorzata Rulińska
18
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Pomyślcie – może warto zachę-
cić którąś szkołę do skorzys-
tania z takiego źródła dofinan-
sowania?
gminą, reform samorządu terytorialnego, wspierania małych i średnich przedsiębiorstw, rozwoju
regionalnego i lokalnego, współpracy transgranicznej i społeczeństwa obywatelskiego. Ponadto
prowadzi ona program stypendialny dla studentów, naukowców i ekspertów oraz dla dzienni-
karzy. Fundacja organizuje również konferencje, seminaria i szkolenia z zakresu samorządu
terytorialnego.
Fundacja im. Stefana Batorego
Fundacja od 14 lat wspiera rozwój inicjatyw obywatelskich. W tym okresie udzieliła około 10 000
dotacji dla samorządów, organizacji pozarządowych, instytucji oraz grup nieformalnych. Wspiera
działania z zakresu społeczeństwa obywatelskiego, oświaty, kultury, współpracy młodzieży, part-
nerstwa miast i obywateli oraz wielu innych dziedzin życia społecznego.
Fundacja udziela dofinansowania w ramach różnorodnych programów własnych. Są to między
innymi Program Kobiecy, Program Kulturalny, Program Młodzieżowy. Od niedawna działa pro-
gram wspierający współpracę gmin polskich, niemieckich i czeskich o nazwie „Partnerstwo miast
i obywateli”. W ramach tego programu organizacje pozarządowe z gmin polskich, które podpisały
umowy partnerskie z gminami w Niemczech, mogą ubiegać się o dotacje na projekty. Projekty te
mogą dotyczyć różnych dziedzin. Do współpracy zaprosić można dodatkowo organizację
z Czech lub innego kraju sąsiadującego z Polską.
W Polsce działa jeszcze wiele innych fundacji, między innymi francuskich, amerykańskich, bry-
tyjskich, kanadyjskich, japońskich, holenderskich. Ich opis zająłby zbyt wiele miejsca, dlatego
radzimy sprawdzić strony internetowe poszczególnych ambasad, które informują o funduszach
bilateralnych.
3.3. Poznaj przygotowania do akcesji
W okresie przygotowania do akcesji powstaje szereg dokumentów, których znajomość jest bar-
dzo przydatna dla samorządów. Starając się o dofinansowanie ze środków europejskich, należy
dopilnować, aby Państwa projekty były zgodne z priorytetami unijnymi oraz z wytycznymi zawar-
tymi w dokumentach rządowych. Obecnie najważniejsze z nich to:
Partnerstwo dla członkostwa – dokument Komisji Europejskiej opublikowany
wiosną 1998 roku, a określający zasady udzielania pomocy technicznej i finan-
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
19
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Biuro Fundacji im. K. Adenauera w Warszawie
ul. Dąbrowskiego 56, e-mail:
kas-w-wa@kas.pl
Fundacja im. S. Batorego Warszawie
ul. Sapieżyńska 10 a, e-mail:
batory@batory.org.pl
oraz w internecie:
www.batory.org.pl
sowej Unii Europejskiej dla krajów stowarzyszonych. Wymienione są tu podsta-
wowe instrumenty finansowania, tj. PHARE Spójność Społeczna i Gospodarcza
(funkcjonuje od 2000 roku), ISPA i SAPARD;
Agenda 2000 – przyjęta w marcu 1999 roku w Berlinie na lata 2000-2006. Zawiera
plany przebudowy Unii Europejskiej i jej dostosowania do przyjęcia nowych
członków. W Agendzie opisano ponadto reformę funduszy strukturalnych oraz
Europejski Model Rolnictwa.
Małgorzata Rulińska
20
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
21
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Warto także wiedzieć o tym, że:
coroczne raporty Komisji Europejskiej informują o stanie przygotowań do akcesji;
Narodowa Strategia Integracji (NSI) jest dokumentem rządowym, będącym pod-
stawą do opracowania Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa
(NPPC), który opisuje, jakich zmian musimy dokonać w poszczególnych dziedzi-
nach przed przystąpieniem do Unii Europejskiej. Dokument ten ulega ciągłym
modyfikacjom, ale zawarte w nim kierunki i rodzaje zmian muszą być uwzględni-
ane we wszystkich strategiach sektorowych;
Krajowy Plan Rozwoju (KPR) jest podstawą strategii sektorowych (Programów
Operacyjnych) i obejmuje także zagadnienia z zakresu polityki regionalnej. Nasz
kraj objęty będzie celem 1 funduszy strukturalnych. Plan ustala priorytety i dzia-
łania, które będą finansowane z programów ISPA, SAPARD i PHARE. Obecnie
obowiązuje wstępny Narodowy Plan Rozwoju 2002-2003. Jest on między innymi
bazą programową dla PHARE 2002-2003 Spójność Społeczna i Gospodarcza
(SSG);
Podstawowym dokumentem programowym jest Narodowy Plan Rozwoju na lata
2004-2006, którego proces konsultacji ma być zakończony na 31.12.2002 r. Będzie
on wdrażany za pomocą Podstaw Wsparcia Wspólnoty, programów operacyjnych
i projektów Funduszu Spójności. Podstawą jego przygotowania jest Rozporządze-
nie Rady Nr 1260/1999 wprowadzające ogólne przepisy odnośnie do funduszy
strukturalnych.
Z dokumentów wymienionych powyżej wynika, że najważniejszymi instrumentami finansowymi,
które pomogą nam dostosować się do warunków Unii Europejskiej, będą:
PHARE (nowej orientacji);
ISPA;
SAPARD.
Małgorzata Rulińska
22
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Informacje na temat Narodowego Planu Rozwoju
dostępne są pod adresem:
www.mg.gov.pl/regiony
PHARE (nowej orientacji)
Komisja Europejska zaproponowała w nim, aby nowy program PHARE pomagał w budowaniu
efektywnego aparatu administracji publicznej oraz w dostosowaniu przemysłu i infrastruktury do
standardów Unii Europejskiej. Zreformowany PHARE wesprze również wdrażanie wspólnotowe-
go dorobku prawnego – aquis communautaire. Wysokość pomocy dla Polski w kolejnych latach
została uzależniona od stopnia działań zaplanowanych w Narodowym Programie Przygotowania
do Członkostwa w Unii Europejskiej. Projekty będą współfinansowane przez budżet państwa,
Europejski Bank Inwestycyjny i Bank Światowy. Środki przeznaczone są na dwie grupy działań:
budowę instytucji – w tym wspieranie ich demokratyzacji, umacnianie administracji
publicznej i jej dostosowania do wdrażania aquis communautaire;
wspieranie inwestycji – dostosowanie infrastruktury do norm unijnych, wspieranie
rozwoju gospodarczego, w tym małych i średnich przedsiębiorstw, wspieranie roz-
woju terenów wiejskich (łącznie na te działania przeznaczonych zostanie około
70% środków).
Zakres tematów, które będą wspierane z programu PHARE, ustalany jest corocznie, w drodze
negocjacji pomiędzy rządem RP, a Komisją Europejską. Połowa środków w danym roku przez-
naczonych jest na wspieranie rozwoju regionalnego określonego dla celu 1 funduszy struktural-
nych (przypominamy, że dotyczy on promowania rozwoju i strukturalnego dopasowania regionów
opóźnionych w rozwoju). W ramach Programu PHARE 2002-2003 Spójność Społeczna
i Gospodarcza (SSG) realizowane będą zarówno programy sektorowe, jak i zintegrowane progra-
my rozwoju regionalnego. Departament Kontraktów Wojewódzkich i Programów Pomocowych
Ministerstwa Gospodarki podaje, że w edycji PHARE 2002 programy rozwoju regionalnego reali-
zowane będą w 13 województwach: dolnośląskim, opolskim, małopolskim, podkarpackim, lubels-
kim, świętokrzyskim, łódzkim, lubuskim, podlaskim, warmińsko-mazurskim, kujawsko-pomors-
kim, pomorskim i zachodnio-pomorskim. Przeznaczono na te programy znacząca kwotę 141,5
miliona Euro. W 2003 roku program obejmie już wszystkie 16 województw i dysponować będzie
taką samą kwotą, jak w roku 2002. Wyboru projektów dokonuje się w oparciu o wojewódzki pro-
gram operacyjny.
ISPA
Program ten przeznaczony jest na dostosowanie do
wymogów unijnych naszego transportu oraz na
działania z zakresu ochrony środowiska. Minimalny
koszt projektowanego przedsięwzięcia, które może
być sfinansowane z programu ISPA, nie może być
niższy niż 5 milionów Euro (kwota dofinansowania ze
środków publicznych nie może przekroczyć 75% kosztów zadania). Priorytetem w dziedzinie
ochrony środowiska są projekty z zakresu gospodarki wodno-ściekowej i ochrony powietrza.
W dziedzinie transportu pierwszeństwo mają zadania dotyczące „korytarzy transeuropejskich”,
uwzględnione w Narodowej Strategii Rozwoju Transportu 2000-2006.
SAPARD
Program wspiera restrukturyzację rolnictwa i rozwój obszarów wiejskich. Przeznaczony jest dla
samorządów, organizacji pozarządowych, a także dla rolników indywidualnych. Wśród progra-
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
23
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Czy złożyliście Państwo projekty do
wymienionych programów? Może warto
sięgnąć po te środki w ramach współ-
pracy z innymi samorządami?
mów dla samorządów priorytety mają zadania związane z zaopatrzeniem gospodarstw wiejskich
w wodę (wraz z uzdatnianiem), odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków komunalnych, gospo-
darką odpadów stałych, drogami gminnymi i powiatowymi na obszarach wiejskich, zaopatrze-
niem w energię, telekomunikacją oraz inwestycjami w dziedzinie różnicowania obszarów
wiejskich. Wsparcie ze strony Unii waha się od 50% do 75% budżetu projektu i będzie wypłacane
po wykonaniu zadania.
3.4. Co nas czeka w Unii?
Duże rozpiętości w poziomie ekonomicznym i społecznym rozwoju regionów, wyrażające się
w bardzo zróżnicowanym poziomie dochodów na jednego mieszkańca oraz w wielkości stopy
bezrobocia, były impulsem do stworzenia polityki regionalnej Wspólnot. Polityka ta polega na
tworzeniu warunków do równomiernego rozwoju wszystkich regionów. Regiony słabsze otrzy-
mują różnego rodzaju wsparcie finansowe i niematerialne umożliwiające nadrobienie wieloletnich
zapóźnień rozwojowych. Wspólnym nadrzędnym celem Europejskiej Polityki Regionalnej jest
Spójność Społeczna i Gospodarcza, która ma umocnić Wspólnotę jako całość, aby była bardziej
konkurencyjna w gospodarce światowej, ale jednocześnie ma zapewnić mieszkańcom Unii
Europejskiej jednakowy dobrobyt.
Zgodnie z zapisami Agendy 2000 nowych członków Unii Europejskiej będą dotyczyć następujące
Cele (obszary wsparcia) rozwoju regionalnego:
Cel 1 (terytorialny) – promowanie rozwoju i strukturalnego dopasowania regionów
opóźnionych w rozwoju, w których dochód liczony PKB na osobę jest niższy od
75% średnej unijnej (w przyszłości cały nasz kraj będzie objęty tym celem);
Cel 2 (terytorialny) – pomoc gospodarcza i społeczna dla obszarów borykających
się z problemami strukturalnymi;
Cel 3 (horyzontalny) – wspieranie systemów szkolenia, kształcenia i zatrudnienia.
Wszechstronny i harmonijny rozwój krajów Unii Europejskiej realizowany jest za pomocą środ-
ków finansowych dostępnych w ramach Funduszu Spójności, w zakresie ochrony środowiska
i transportu oraz następujących funduszy strukturalnych:
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF), który współfinansuje
działania zmierzające do zmniejszania różnic w poziomie rozwoju gospodarczego
pomiędzy regionami,
Europejskiego Funduszu Społecznego, wspierającego działania związane z poli-
tyką zatrudnienia i rozwoju zasobów ludzkich,
Sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej,
współfinansującej działania związane z rozwojem rolnictwa i obszarów wiejskich,
Finansowego Instrumentu Orientacji Rybołówstwa, który wspiera realizację
wspólnej polityki rybołówstwa.
Małgorzata Rulińska
24
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Około 5,53% środków funduszy strukturalnych przeznaczonych jest na finansowanie inicjatyw
wspólnotowych, takich, które mają na celu rozwiązywanie problemow wspólnych dla całego
obszaru Unii Europejskiej. Liczbę inicjatyw wspólnotowych zredukowano z 14 do 4
następujących:
INTERREG
–
dotyczy współpracy przygranicznej, międzynarodowej i międzyre-
gionalnej krajów Unii Europejskiej. Znana w Polsce inicjatywa INTERREG II C
stanowi wyjątek, gdyż jej środki finansowe dotarły poza granice Unii Europejskiej.
Zostały one wydatkowane między innymi na opracowanie Planu Zagos-
podarowania Przestrzennego Pogranicza Polsko-Niemieckiego. Na ogół są one
jednak wykorzystywane tylko przez rejony wewnętrzne Unii Europejskiej, leżące na
jej obrzeżach i na wewnętrznych granicach (w przyszłości będą to wszystkie rejony
przygraniczne Polski). Projekty realizowane w ramach tej inicjatywy muszą być
„dopasowane”, kompatybilne do projektów programu PHARE Cross-Border
Cooperation Fund (CBC), który wspiera rozwój zewnętrznych regionów Unii
Europejskiej, w tym zachodniego pogranicza Polski i wybrzeża Morza Bałtyckiego;
EQUAL
– dotyczy międzynarodowej współpracy w dziedzinie przeciwdziałania
wszelkim dyskryminacjom na rynku pracy;
URBAN
– obejmuje obszary miejskie (inicjatywa nie będzie aktywna w Polsce
w pierwszym okresie, tj. w latach 2004-2006);
LEADER PLUS
– służy rozwojowi obszarów wiejskich, a jego cele to wsparcie ini-
cjatyw służących rozwojowi lokalnemu, działań innowacyjnych, projektów
współpracy międzynarodowej oraz zwiększenia wymiany doświadczeń i wymiany
know-how (wiedzy o tym, „jak działać”) w obrębie europejskiej sieci rozwoju
obszarów wiejskich (ta inicjatywa również nie będzie dostępna w naszym kraju
w latach 2004-2006).
Realizując politykę spójności społeczno-ekonomicznej, Unia Europejska kieruje się zasadami,
które polegają między innymi na:
koncentrowaniu działań interwencyjnych na konkretnych obszarach i zadaniach;
wykonywaniu zadań na podstawie wieloletnich planów rozwoju, przygotowanych
wspólnie przez państwa członkowskie i Komisję Europejską;
wspólnym finansowaniu działań przez budżety państw członkowskich i budżet unijny;
monitorowaniu i ocenie działań;
angażowaniu władz regionalnych i lokalnych, a także przedstawicieli środowisk
społeczno-gospodarczych w procesy przygotowania, finansowania, monitorowa-
nia i oceny działań.
W ramach swojej polityki Unia Europejska współfinansuje następujące typy przedsięwzięć:
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
25
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
programy narodowe, na których realizację w latach 2000-2006 przeznacza 94%
funduszy strukturalnych,
inicjatywy wspólnotowe (własne inicjatywy Komisji Europejskiej) – 5,35% funduszy
strukturalnych,
działania innowacyjne i pomoc techniczną, na które przeznaczy się 0,65% fun-
duszy strukturalnych.
Wspólna Polityka Rolna
Rolnictwo było pierwszą dziedziną objętą wspólną polityką Unii Europejskiej i z tego powodu jest
ona kompleksowo uregulowana. Polityka ta ma na celu odgraniczenie rynku Wspólnoty od rynku
światowego i stabilizację cen. Polega ona na stosowaniu opłat wyrównawczych wnoszonych przy
imporcie i pokrywających różnicę między niższą ceną światową a wyższą ceną w krajach Unii
Europejskiej. W identyczny sposób obliczane są subsydia w przypadku eksportu. Od ponad
dziesięciu lat trwa reforma tej polityki, ale nie osiągnięto jeszcze ostatecznego konsensusu
w sprawach rolnictwa. Widocznym elementem reformy jest stopniowe wycofywanie się z utrzymy-
wania cen w formie interwencyjnych zakupów na rynku rolnym, na rzecz rozwoju polityki struktu-
ralnej. Finansowane będą długookresowe przemiany w strukturze agrarnej i metodach zarządza-
nia. Obecnie obowiązują w Unii Europejskiej następujące zasady Wspólnej Polityki Rolnej:
zasada jednolitości rynku – to jest zniesienie ograniczeń w handlu rolnym między
krajami Unii Europejskiej i ochrona przed konkurencją z zewnątrz;
zasada preferencji wspólnotowych – co oznacza pierwszeństwo dla zbytu towarów
rolnych pochodzących z krajów Unii;
zasada solidarności finansowej – zakłada, że koszty interwencji na rynku rolnym
(skup nadwyżek, subwencje eksportowe) pokrywa budżet Unii.
Konsekwencje akcesji dla polskich samorządów
Integracja Polski z Unią Europejską będzie miała duży wpływ na procesy zarządzania w samo-
rządach.
W praktyce oznacza to:
wzrost konkurencyjności regionów (także w dostępie do środków europejskich),
zmusi to gminy do aktywnej współpracy i partnerstwa z samorządem woje-
wódzkim;
systemy funkcjonowania regionu, powiatu, gminy i ich współpracy staną się
głównym zasobem strategicznym, pozwalającym na uzyskanie przewagi nad inny-
mi regionami oraz na przyciągnięcie dynamicznych inwestorów. Stąd bardzo
ważne, aby strategie gmin i powiatów były zbieżne z priorytetami strategicznymi
województwa oraz, aby wszystkie szczeble samorządu danego regionu wspólnie
wdrażały te strategie;
konieczność inwestowania w rozwój kapitału ludzkiego. Oznacza to, że pracowni-
Małgorzata Rulińska
26
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
cy gmin i powiatów muszą znać procedury stosowane w Unii, posiadać umiejęt-
ność ich wdrażania, znać języki obce. Podobnie ważna jest edukacja radnych
i członków zarządów. Odpowiednio przygotowane władze lokalne będą bardziej
twórcze w inicjowaniu projektów rozwojowych. Należy pamiętać o zacieśnianiu
współpracy pomiędzy kadrą urzędniczą, radnymi i władzami wykonawczymi.
Sprawne zespoły projektowe złożone z przedstawicieli tych grup zrealizują większą
liczbę projektów o odpowiedniej jakości dla rozwoju samorządu. Ponadto można
liczyć, że łatwiej im będzie pozyskać dofinansowanie z różnych zewnętrznych
źródeł;
musi powstać sieć wspólnych powiązań poziomych i pionowych pomiędzy
różnymi jednostkami samorządu terytorialnego. Wspólnie stanowią one większy
potencjał rozwojowy, rozwiązać mogą więcej problemów i dlatego potraktowane
będą priorytetowo w drodze po unijne fundusze;
należy wzmocnić sieć organizacji pozarządowych, które powinny być aktywnym
partnerem władz publicznych w opracowywaniu strategii społecznych i gospodar-
czych oraz w ich wdrażaniu.
A oto kilka przykładów, jak samorządy powinny przygotowywać się do akcesji:
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
27
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Zasada realizacji programów finansowych
z funduszy strukturalnych
Praktyczne przykładowe działania, które powin-
ny podjąć władze gminy
Zasada dodawalności.
Konieczność zabezpieczenia własnych środ-
ków na realizację projektów.
Przygotowanie wieloletniego planu inwes-
tycyjnego.
Zasada Koncentracji.
Przeznaczenie środków wyłącznie na dobrze
przygotowane projekty, zgodnie z założenia-
mi polityki regionalnej i ogólnonarodowej
(oznacza to w praktyce ostrą rywalizację
pomiędzy krajami, regionami i samorządami
o środki unijne).
Wyszkolenie pracowników umiejących przygo-
towywać wnioski o środki unijne i inne.
Uruchomienie (samodzielnie lub wspólnie z sa-
morządem powiatowym) punktu informującego
o możliwościach pozyskiwania środków unij-
nych (i innych). Punkt pracowałby przede
wszystkim na rzecz podmiotów gospodarczych
i organizacji obywatelskich działających na ob-
szarze gminy/powiatu.
Zasada partnerstwa.
Nakładająca obowiązek ścisłej współpracy
pomiędzy Komisją Europejską, partnerami
z samorządów, organizacji pozarządowych
i sektora prywatnego.
Nawiązanie współpracy międzynarodowej
z partnerem z kraju wchodzącego w skład Unii
Europejskiej.
Zaangażowanie się wraz z samorządem
wojewódzkim i powiatowymi w utworzenie
regionalnej placówki promocyjno-informa-
cyjnej w Brukseli.
3.5. Uczmy się na dobrych przykładach
Przykład szkocki – doświadczenia powiatu Scottish Borders
Zobaczycie Państwo, po przeczytaniu tego przykładu, że przedstawione powyżej wymogi stojące
przed samorządem są z powodzeniem wypełniane w szkockim powiecie Scottish Borders.
Został on wyznaczony przez Komisję Europejską, w styczniu 1994 roku, jako teren celu 5 b.
Oznacza to, że powiat znalazł się na terenie zakwalifikowanym jako obszar opóźniony w rozwoju,
o dochodach mieszkańców niższych od średniej unijnej.
Wsparcie finansowe w ramach tego celu ma umożliwić rozwój i dostosowanie obszarów
wiejskich.
Sytuacja gospodarcza nie była w powiecie Scottish Borders bardzo zła. Stopa bezrobocia przed
przystąpieniem do projektów wynosiła zaledwie 8% i była o 3% niższa od średniej krajowej.
Powiat liczy 100 tysięcy mieszkańców i obejmuje powierzchnię 480 000 ha wschodniego
wybrzeża Szkocji. Największe miasto liczy 15 700 mieszkańców. W tym rejonie jest jeszcze kilka
mniejszych miasteczek o interesującej średniowiecznej zabudowie.
Problem stwarzały niskie dochody ludności zatrudnionej w rolnictwie, rybołówstwie i włókiennic-
twie. Dziedzinom tym brak było innowacyjności, inwestycji i skutecznego marketingu.
Tygodniowe średnie dochody mieszkańców powiatu w 1996 roku wynosiły 302 funty brytyjskie, to
Małgorzata Rulińska
28
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Zasada programowania.
Podejmowanie decyzji w oparciu o konkretne
wieloletnie programy rozwoju.
Opracowanie gminnej strategii rozwoju.
Określenie najistotniejszych, priorytetowych
obszarów rozwoju gminy.
Zebranie niezbędnych decyzji i przygotowanie
dokumentacji do realizacji projektów.
Stała współpraca z samorządem powiatowym
i wojewódzkim w zakresie tworzenia strategii.
Zasada pomocniczości (subsydiarności).
Poszczególne szczeble administracji pub-
licznej powinny wykonywać te zadania, które
są właściwe dla nich ze względu na ich
możliwości organizacyjne, techniczne i finan-
sowe, kierując się przesłanką, że usługi
powinny być świadczone jak najbliżej
mieszkańca.
Sformalizowanie współpracy z innymi samo-
rządami lokalnymi i regionalnymi w zakresie
wspólnego realizowania projektu.
Uruchomienie działalności promującej gminę.
Przygotowanie oferty dla inwestorów. Nawią-
zanie ścisłej współpracy z podmiotami gospo-
darczymi i organizacjami obywatelskimi działa-
jącymi na terenie gminy, w celu współdziałania
w zakresie pozyskiwania środków i realizacji
projektów.
jest 92% średniej w skali całej Szkocji.
Przez sześcioletni okres, w latach 1994-1999 powiat otrzymywał wsparcie finansowe z funduszy
strukturalnych Unii Europejskiej, to jest z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
(ERDF), Europejskiego Funduszu Pilotażu Rolniczego – Funduszu Gwarancyjnego (EAGGF) oraz
z inicjatyw wspólnotowych. Łącznie przyznano 23 miliony funtów brytyjskich (ponad 30 milionów
Euro).
Wsparcie finansowe
Wsparcie finansowe w ramach celu 5 b przeznaczono na promocję rozwoju gospodarczego
w Scottish Borders.
Dotacje wsparły projekty, które miały na celu osiągnięcie zamierzonych efektów w ramach Planu
Celu 5 b unijnego programu wsparcia rozwoju regionalnego. Oznacza to, że na wstępie musiała
być przygotowana specjalna strategia rozwoju. Następnie dofinansowania udzielano na pomoc
dla biznesu, powiązań infrastrukturalnych z rozwojem biznesu oraz na rozwój turystyki. Były to
środki ze wspomnianego wcześniej programu ERDF. Z kolei szkolenia zawodowe i projekty pilo-
tażowe sfinansowano z Europejskiego Funduszu Społecznego (ESF), a działania wspierające
tereny wiejskie z Sekcji Pilotażowej EAGGF.
Szacunkowy budżet dla priorytetów Planu Celu 5 b zaprezentowano w tabeli.
Tabela: Wsparcie powiatu Scottish Borders ze środków Unii Europejskiej w latach 1994-1999
Dostępność
Wnioski o wsparcie z programów mogły składać instytucje sektora publicznego, organizacje non-
profit (nienastawione na zysk) i stowarzyszenia. Przedstawiciele sektora prywatnego mogli brać
udział w projektach celu 5 b, jeśli były one składane przez aplikantów z sektora publicznego.
Projekty te musiały wykazywać szerokie korzyści dla gospodarki i/lub dla całego powiatu.
Przedsiębiorstwa mogły pośrednio korzystać z wyników projektów złożonych przez sektor
publiczny i organizacje pozarządowe. Skorzystano z tej możliwości, zapraszając do współpracy
stowarzyszenie rybaków i sprzedawców ryb, związek włókienników i związek farmerów.
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
29
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Priorytet
Fundusze
Mecus (mln ECU)
%
Inwestycje gospodarcze
ERDF
17,7
58,20
Inwestycje w ramach zintegrowanych
inicjatyw
ERDF
EAGGF
6,3
20,80
Zasoby ludzkie
ESF
5,9
19,40
Pomoc techniczna
ERDF
0,5
1,60
RAZEM
ESF
30,4
100,00
Udział finansowy
Dla projektów do ERDF i EAGGF wsparcie finansowe było udzielane do 45% wartości kosztory-
su. Pozostałe kwoty musiały być zagwarantowane przez organizacje składające wnioski.
Procedura aplikacyjna
Organizacje występujące o pomoc w ramach celu 5 b musiały wypełnić formularze, oddzielnie dla
każdego funduszu. Były one dostępne w Biurze Szkockim Departamentu Rozwoju (SODD).
Następnie biuro sprawdzało złożone dokumenty pod kątem ich zgodności z zasadami funduszy
strukturalnych oraz z Planem celu 5 b dla powiatu Scottish Borders. Wnioski wykazały wyraźne
korzyści dla gospodarki powiatu i regionu oraz zaangażowanie finansowe wielu lokalnych pod-
miotów. Prawidłowo sporządzone dokumenty trafiły do specjalnej komisji doradczej wyłonionej
z różnych instytucji powiatu. Komisja rekomendowała projekty, przekazując je do komitetu moni-
torującego (PMC), który zatwierdzał bądź odrzucał projekty. Komitet monitorujący składał się
z przedstawicieli władz powiatu, Przedsiębiorstwa Komunalnego Scottish Borders, lokalnej izby
turystycznej, przedsiębiorstwa „Scottish Enterprise”, szkockiego college’u włókienniczego
i przedstawiciela sektora pozarządowego. Komitetowi monitorującemu PMC przewodniczył szef
szkockiego biura Departamentu Rozwoju (SODD), a w jego posiedzeniach brali również udział
urzędnicy z Komisji Europejskiej. Komitet spotykał się dwukrotnie każdego roku w okresie 1994-
1999. Aplikacje musiały być składane na 3 miesiące przed terminem spotkania komitetu, a ich
finansowanie następowało po zatwierdzeniu projektów przez komitet.
PROGRAM PESCA
Korzyści dla gospodarstw rybackich
Program PESCA to inicjatywa wspólnotowa Unii Europejskiej związana z restrukturyzacją sektora
rybołówstwa. Głównym jej celem jest wsparcie regionów szczególnie dotkniętych zmianami w tej
gałęzi gospodarki. PESCA wspiera alternatywną działalność gospodarczą, która tworzy nowe
możliwości zatrudnienia i próbuje łagodzić ekonomiczne i socjalne skutki problemów
w rybołówstwie. Inicjatywę omówiono w niniejszym podręczniku ze względu na jej podobieństwo
z inicjatywą Leader +, która prawdopodobnie wejdzie do naszego kraju w drugim okresie progra-
mowania, tj. w latach 2006-2013. Komisja Europejska zatwierdziła program PESCA dla Wielkiej
Brytanii w lipcu 1995 roku. Na terenie Szkocji są 4 tereny objęte tym programem. Jeden z nich to
część powiatu Scottish Borders z portami rybackimi w Berwickshire.
Wsparcie finansowe
Pomoc finansowa była udzielana z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF),
z Europejskiego Funduszu Socjalnego (ESF) oraz z Instrumentu Finansowego Wspierania
Rybołówstwa (FIFG) dla projektów wsparcia biznesu, małej infrastruktury, rozwoju turystyki oraz
projektów rozwoju komunalnego, połączonych z rozwojem gospodarczym, a także dla wniosków
dotyczących szkolenia zawodowego i wspierających rybołówstwo.
Małgorzata Rulińska
30
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Business Plan dla Wybrzeża PESCA
Głównym celem tego planu było wzmacnianie rybołówstwa oraz rozwój dywersyfikacji (różnorod-
ności) rejonów nadmorskich. Program otrzymał 1,14 mln Ecus z Komisji Europejskiej, na lata
1995-1999. Kwota ta to wynik montażu z różnych funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.
W ramach programu wyodrębniono trzy zadania, które prezentujemy w tabeli.
Tabela: Pomoc Unii Europejskiej w ramach inicjatywy PESCA w latach 1995–1999
Zasady finansowania
Wnioski mogły składać organizacje pozarządowe
nonprofit i sektor publiczny. Podobnie jak w innych
programach, sektor prywatny mógł być partnerem
instytucji publicznych w projekcie, gdy widoczne
były korzyści dla jakiegoś sektora gospodarki
w skali całego rejonu. Dofinansowanie z FIFG sięgało
25–50% kosztów ogólnych projektu, a z Funduszu
Społecznego do 45% tych kosztów. Brakujące
kwoty musiały być zadeklarowane przez wniosko-
dawców jako udział własny. Program administrował Departament Planowania i Rozwoju Rady
Powiatu Scottish Borders. Rada Powiatu sprawdzała zgodność wniosku z zasadami funduszy
strukturalnych oraz przyjętego przez Radę Business Planu dla Wybrzeża PESCA.
Zakwalifikowane wnioski były przekazywane do Grupy Roboczej PESCA, która składała się
z przedstawicieli Rady Powiatu Scottish Borders i East Lotion, przedsiębiorstwa Scottish Borders,
Izby Turystycznej Scottish Borders, Trastu Portu Eyemouth, Powiatowej Federacji Rybaków, Izby
Handlowej Powiatu i Miasta Eyemouth (siedziba powiatu), Stowarzyszenia Rybaków
i Sprzedawców Ryb w Eyemouth. Wnioski rozpatrywano co trzy miesiące i musiały wpłynąć do
Grupy Roboczej PESCA najpóźniej na miesiąc przed datą jej spotkania.
Jak widać z przytoczonego przykładu, powiat Scottish Borders pozyskał znaczne środki na
rozwiązywanie swoich problemów. Rezultaty wykonanych zadań są imponujące. Stworzono
miedzy innymi kompleks sportowo-rekreacyjny z polem golfowym i zapleczem do organizacji
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
31
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Zadania priorytetowe
Fundusz
Mecus
%
Zadanie 1: stymulować nowe działania gospodarcze
i kreację zatrudnienia
ERDF
0.77
57
Zadanie 2: rozwijać rybołówstwo i związane z nim
działalności
FIFG
0,22
17
Zadanie 3: szkolenia zawodowe z dywersyfikacją
i umacnianiem gospodarki wybrzeża
ESF
0,35
26
RAZEM
ESF
1,14
100
Pomyślcie – może któryś
z tych pomysłów można
wykorzystać w Waszej gminie
czy też powiecie? Co myślisz – na
przykład – o skansenie i produkcji zdro-
wej żywności?
konferencji, centrum usług turystycznych wraz z muzeum rybołówstwa, Innowacyjny Ośrodek
Ekologiczny z dużym zapleczem do prezentacji audiowizualnych, skansenem z poletkami, na któ-
rych uprawia się ekologiczne warzywa, oraz inkubator przedsiębiorczości w opuszczonych obiek-
tach fabryki włókienniczej. Ponadto przygotowano park przemysłowy, zapewniając niezbędną
infrastrukturę. Zrealizowano wiele projektów szkoleniowo-doradczych dla lokalnego biznesu i sek-
tora rybołówstwa. Warto skorzystać z doświadczeń naszych zagranicznych partnerów,
zważywszy, że chętnie dzielą się swoją wiedzą. Dzięki temu – w przyszłości – będzie nam łatwiej
sięgać po unijne wsparcie. Pamiętajmy, że ważna jest strategia, współpraca z samorządami, które
mają podobne problemy, oraz z możliwie szerokim środowiskiem organizacji pozarządowych.
Szerzej o współpracy z tym środowiskiem przeczytają Państwo w podręczniku Partycypacja
społeczna i rozwój społeczny. Istotna również jest wiedza na temat źródeł finansowania i umiejęt-
ność przygotowania i wdrażania projektów. To wszystko zostało umiejętnie wykorzystane w opi-
sywanym przykładzie szkockiego powiatu.
3.6. Skuteczna współpraca bliźniacza
Jakie przepisy regulują współpracę samorządów z zagranicą?
Europejska Karta Samorządu Terytorialnego – uchwalona przez Komitet
Ministrów Rady Europy w 1985 roku, a ratyfikowana przez Polskę w 1993 roku.
Artykuł 10 tej Karty wskazuje na prawo społeczności lokalnych do współpracy ze
społecznościami innych państw;
Konwencja Madrycka – Europejska Konwencja Ramowa o Współpracy
Transgranicznej między Wspólnotami a Władzami Terytorialnymi. Konwencja
sporządzona została w Madrycie w 1980 roku, a ratyfikowana przez nasz kraj
w 1993 roku. Kładzie ona nacisk na rozwój współpracy między wspólnotami
i władzami terytorialnymi obszarów przygranicznych w następujących dziedzinach:
rozwoju lokalnego i regionalnego, ochrony środowiska, rozbudowy infrastruktury
usług publicznych, pomocy w razie katastrof. W załącznikach do Konwencji znaj-
dują się wzory i zarysy porozumień, statutów oraz umów w dziedzinie współpracy
transgranicznej.
Jesteśmy przekonani, że jeśli znajdziecie Państwo partnera zagranicznego, to z pewnością od lat
korzysta on z dobrodziejstw polityki unijnej i podzieli się swoimi doświadczeniami w zakresie ich
zdobywania i wykorzystywania.
Wiele trudnych problemów Państwa gminy może być rozwiązanych przy wykorzystaniu doś-
wiadczeń unijnego partnera. Ale skąd go wziąć?
Jak znaleźć partnera w Unii Europejskiej?
W sprawie tej można zwrócić się do Rady Gmin i Regionów Europy (CEMR) lub do jednej z sekcji
tej organizacji. Sekcje te istnieją w każdym z krajów należących do CEMR. Aby działanie to było
skuteczne:
Małgorzata Rulińska
32
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
skorzystajcie z kontaktów międzynarodowych szkół, firm lub innych instytucji
Waszej gminy,
zwróćcie się do swojego krajowego stowarzyszenia,
udajcie się na konferencję DIRECTORIA do Brukseli – podczas tej imprezy można
otrzymać od kilku do kilkanastu ofert współpracy.
Najważniejsze zasady przy doborze partnerów zagranicznych
Poszukując partnera do współpracy zagranicznej, weźcie Państwo przede wszystkim pod uwagę:
czy jest to gmina o podobnej wielkości,
odległość od partnera (przyszłe koszty transportu),
dominującą funkcję samorządu (na przykład rolnicza, turystyczna, uzdrowiskowa),
atrakcyjność struktury społecznej (partnerzy w postaci stowarzyszeń, organizacji,
instytucji).
Jak zorganizować wizyty wstępne?
Z reguły po złożeniu oferty samorządowi zagranicznemu następuje wymiana korespondencji.
Następnie jedna z gmin zaprasza reprezentantów gminy partnerskiej.
Spotkanie takie ma na celu zapoznanie się władz obu samorządów, zebranie dodatkowych
informacji potrzebnych do określenia programu przyszłej współpracy.
Gdy zagraniczni goście odwiedzają Waszą gminę:
zadbajcie, aby ich pobyt miał odpowiednią oprawę artystyczną, ułatwi to wyko-
rzystanie terminu zbieżnego na przykład z dniami gminy lub innym świętem,
zorganizujcie spotkanie z radnymi, to oni zadecydują o przyszłej współpracy,
pokażcie słabe i mocne strony swojej gminy – częstym błędem jest zatajanie prob-
lemów, a później, gdy zwrócicie się do partnera
o pomoc, może być zaskoczony,
zaproście przedstawicieli środowiska młodzie-
żowego i oświaty,
przedstawcie, jakie są priorytety rozwojowe Wa-
szej gminy, i które problemy chcielibyście rozwiązy-
wać wspólnie z zagranicznym partnerem,
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
33
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Zastanówcie się, czy znajdziecie w
swojej gminie lub powiecie podmiot,
który prowadzi współpracę z
zagranicą – może warto skor-
zystać z tych kontaktów?
przedstawcie gości mieszkańcom swojej społeczności lokalnej, najlepiej podczas
festynu lub innej imprezy masowej.
Gdy wybierać się będziecie w odwiedziny do part-
nera zagranicznego:
zabierzcie ze sobą materiał pro-
mujący gminę, (foldery, widokówki,
oferty turystyczne i inwestycyjne),
jeśli takich nie posiadacie, poproście powiat lub region – w ich materiałach
na pewno będzie coś o Waszej gminie,
zaplanujcie w składzie delegacji decydentów (członków zarządu, przewodni-
czącego rady),
przygotujcie stosowne upominki dla gospodarzy o charakterze „od gminy dla
gminy” – powinny to być przedmioty nawiązujące do historii, tradycji czy kultury,
zabierzcie swojego tłumacza i pamiętajcie, aby łączna liczba osób w delegacji nie
była zbyt duża ( najlepiej by było, gdyby mieściła się w granicach od 5 do 7 osób).
Jak powinna wyglądać ceremonia zawarcia związku bliźniaczego?
Podpisanie umowy o współpracy bliźniaczej może nastąpić dopiero po podjęciu przez radę
gminy stosownej uchwały intencyjnej. Współpraca bez oficjalnych porozumień trwa zwykle około
2 lat. Po tym wstępnym okresie nadchodzi czas inauguracji związku bliźniaczego. Oficjalne cere-
monie z tym związane odbywają się kolejno w obu gminach/powiatach. Powinno to być ważne
wydarzenie w życiu samorządu, więc dobrze, jeśli się odbywa przy okazji na przykład jakiegoś
święta gminy, dni Europy (początek maja) itp. Wykorzystać można w takim przypadku uroczyste
otwarcie jakiejś ulicy, placu czy gminnej placówki, nadając np. imię Rady Europy, Unii
Europejskiej czy Komitetu Regionów.
Warto zorganizować konkurs wiedzy o instytucjach europejskich lub wystawę rysunków dzieci pt.
„Nasza wspólna Europa”.
Do współpracy należy zachęcić sektor prywatny, proponując na przykład wykład w wykonaniu
zagranicznego gościa pt. „Moja firma w walce z europejską konkurencją”. Organizując podpisa-
nie oficjalnego porozumienia, należy pamiętać o takich elementach, jak hymny narodowe, hymn
europejski, podniesienie sztandarów narodowych i europejskiego, przemówienia obu wójtów,
złożenie przyrzeczeń i podpisanie dokumentu.
Oprócz tego mogą się odbyć festyny, mecze, występy artystyczne, bankiety, dyskusje, masowe
spotkania, bale i inne imprezy, w których uczestniczyć będzie społeczeństwo lokalne. Należy się
starać, aby goście przebywali w miejscach, gdzie skupili się mieszkańcy. Nie powinno się ich izo-
lować, organizując kameralne spotkania. Dobrze jest zaprosić znamienite osobistości gminy
i okolic (na przykład senatora, posła, przedstawiciela władz powiatu czy regionu, eksperta od
spraw europejskich).
Małgorzata Rulińska
34
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Jeśli macie problem z prezentem dla
partnera zagranicznego, może warto zle-
cić lokalnemu twórcy wykonanie herbu
gminy czy też powiatu, na przykład
z drewna, metalu lub w formie kili-
mu.
Treść przysięgi związku bliźniaczego jest zalecana przez Radę Gmin i Regionów Europy (CEMR).
Można ją zmodyfikować do swoich potrzeb, ale należy przynajmniej zawrzeć paragraf, w którym
przedstawiciele obu społeczności: „Zobowiązują się połączyć swe wysiłki celem przyczynienia się
w miarę swych możliwości do sukcesu tego pokojowego przedsięwzięcia i do pomyślności jed-
ności europejskiej”.
3.7. Jakie są sposoby prowadzenia wieloletniej współpracy międzynarodowej samorządów?
Stowarzyszenie miast siostrzanych według modelu amerykańskiego polega na założeniu stowa-
rzyszenia, w skład którego wchodzą przedstawiciele różnych grup i środowisk społeczeństwa
lokalnego (na przykład oświaty, biznesu, kultury, administracji). Ten model zapewnia ciągłość
współpracy przy zmianie kadencji władz lokalnych, ale stwarza zagrożenie braku porozumienia
z nowymi władzami co do kierunków współpracy z zagranicą. Aby uniknąć tych problemów,
należy w statucie umieścić odpowiednie zapisy, że na przykład: stowarzyszenie corocznie otrzy-
muje od władz samorządowych priorytety współpracy bliźniaczej na dany rok lub że nowy wójt
jest zawsze honorowym zastępcą prezesa stowarzyszenia.
Przytaczane poniżej przykłady, upowszechniane przez Sister Cities International (Stowarzyszenie
Miast Siostrzanych), obrazują, jak różnorodne mogą być projekty realizowane w ramach
współpracy zagranicznej gmin i jakie dziedziny zarządzania gminą mogą obejmować.
New Brunswick, New Jersey, USA i Debreczyn, Węgry
Projekt „Trade 2000”
Gminy przyjęły rozwój gospodarczy za priorytet współpracy. W rezultacie powstał projekt „Trade
2000”. Wspierał on rozwój powiązań gospodarczych, handlowych i marketingowych. W praktyce
przełożył się na szereg konferencji, misji gospodarczych, warsztatów dla środowiska biznesu
z korzyścią dla obu zainteresowanych stron.
Brighton (stan Colorado, USA) i Ziębice (Polska)
Projekt „Wspieranie rozwoju”
W 1996 roku przedstawiciele rolnictwa, oświaty i służby zdrowia z Brighton odwiedzili Ziębice, aby
wymienić doświadczenia i poznać lokalne realia funkcjonowania gminy. Po wizycie Brighton
wysłało komputery do ziębickich szkół średnich oraz wyposażenie medyczne dla miejscowego
szpitala. Następnie delegacja z Ziębic odwiedziła amerykańskiego partnera. Celem wizyty było
zapoznanie się ze stosowaną praktyką zarządzania odpadami. W efekcie w 1997 roku Ziębice
podpisały „Memorandum Partnerstwa z USAID” (Amerykańską Agencją Międzynarodowego
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
35
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Pomyślcie – może pomysł
organizacji dnia europejskie-
go mógłby być wykorzystany
w Waszej gminie?
Rozwoju), w myśl którego polska gmina otrzymała pomoc w rozwiązywaniu jej komunalnych pro-
blemów.
Boyertown (stan Pensynwalia, USA) i Bogodukiew (Ukraina)
Projekt „Nasza Młodzież”
Boyertown przekazuje do ukraińskich domów dziecka odzież i leki. Prowadzona jest wieloletnia
wymiana młodzieży, w ramach której studenci ukraińscy pomogli Amerykanom zorganizować
ośrodek edukacji ekologicznej. Ostatnio nauczycielka z Bogodukiewa szlifowała znajomość języ-
ka angielskiego, pomagając przez 3 miesiące uczyć w amerykańskiej szkole. Boyertown z kolei
zorganizował stałe połączenie pocztą elektroniczną z ukraińskim partnerem. Połączenie takie ma
również większość szkół średnich obu partnerów.
Komitet Miast Bliźniaczych – jest to struktura
komunalna z dominującą rolą przedstawicieli władz
gminy. W takim przypadku jest pełna zgodność
pomiędzy polityką samorządu a podejmowanymi
działaniami. Jednak zachodzi niebezpieczeństwo,
że w nowej kadencji władze nie będą zainteresowane współpracą.
Stanowisko do spraw kontaktów z zagranicą w urzędzie – osoba wyznaczona do kontaktów
z samorządami bliźniaczymi. Może to być na przykład sekretarz gminy lub któryś z szefów wy-
działów. Pracownik ten otrzymuje pełnomocnictwo wójta do inicjowania i prowadzenia działań
związanych ze współpracą zagraniczną.
Co powinien zawierać dobry program współpracy?
Dobry program współpracy bliźniaczej powinien zagwarantować utrzymanie żywych kontaktów,
to jest corocznych wzajemnych wizyt, włączenia szerokich rzesz społeczeństwa lokalnego do
współpracy (szkół, stowarzyszeń, organizacji okołobiznesowych, przedsiębiorców, mieszkańców,
osób niepełnosprawnych), a nie tylko urzędników i przedstawicieli władz lokalnych.
Należy pamiętać, że w wymianie powinni brać udział
ludzie w różnym wieku (przy dofinansowaniu są pre-
ferencje dla osób do 25 lat), aby była równowaga
liczby kobiet i mężczyzn i osób o różnych docho-
dach. W programie współpracy powinno się pamiętać o aspekcie integracji europejskiej, zrówno-
ważonym rozwoju i ochronie środowiska, o propagowaniu praw człowieka i budowaniu
społeczeństwa obywatelskiego. Komisja Europejska wspiera projekty współpracy, które umożli-
wiają wymianę doświadczeń na temat: instytucji europejskich, europejskiego modelu socjalnego,
poszerzenia Unii, fundamentalnych praw, europejskiego obywatelstwa, walki z rasizmem i kseno-
Małgorzata Rulińska
36
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Zastanówcie się, kto z pracowni-
ków w urzędzie zna język obcy
i mógłby sprostać takim obo-
wiązkom.
Czy jest w Waszej gminie
organizacja młodzieżowa, któ-
rą można włączyć do prac
z zagranicznym partnerem?
fobią, ochrony środowiska, różnorodności kulturowej, młodzieży i oświaty, osób niepełnospraw-
nych.
Skąd zdobyć środki?
Jeśli Wasz program współpracy bliźniaczej będzie obejmować wiele dziedzin życia społeczeńst-
wa lokalnego, można negocjować z grupami przedstawicielskimi współuczestnictwo finansowe
w prowadzeniu tej współpracy. Trudno będzie znaleźć sponsorów, którzy chcieliby wpłacać środ-
ki na konto gminy, ale z pewnością znajdzie się w gminie biznesmen, który zapłaci za bankiet czy
uroczysty obiad podczas pobytu zagranicznych partne-
rów. Trzeba jednak pamiętać, aby w składzie zaproszo-
nych osób znaleźli się również przedstawiciele biznesu,
tak aby sponsorzy mogli podejmować starania dotyczące
nawiązania z nimi współpracy. Podobnie warto znaleźć
temat wspólny dla samorządów różnych szczebli,
wtedy możecie liczyć na ich pomoc w zorganizowaniu
wizyty. Możecie uzgodnić wizytę gości w starostwie
powiatowym lub urzędzie marszałkowskim. Tam
z pewnością otrzymacie interesujące materiały promo-
cyjne i będzie możliwość przedyskutowania problemu w aspekcie polityki regionalnej. Ważnym
źródłem finansowania współpracy są środki Komisji Europejskiej, o które możecie ubiegać się
corocznie. Uzyskane granty mogą pokryć koszty związane z zakwaterowaniem, wyżywieniem
i organizacją pobytu zagranicznych gości. Ponadto gdy udacie się z rewizytą, możecie liczyć na
refundację kosztów transportu, dlatego warto wypełnić stosunkowo prosty formularz i wysłać go
w odpowiednim terminie do Brukseli.
Uwaga: Szczegółowe procedury związane z corocznym pozyskiwaniem grantów na dofinan-
sowanie współpracy bliźniaczej zostaną omówione podczas szkoleń specjalistycznych.
3.8. Współpraca z partnerem zagranicznym w ramach projektów
Dobrym argumentem dla rozpoczęcia współpracy bliźniaczej jest wspólny głos europejskich
gmin bliźniaczych, które spotkały się podczas VII Kongresu Gmin Bliźniaczych, w dniach 12-14
listopada 1998 roku w Ferrarze we Włoszech. W deklaracji przyjętej przez przedstawicieli gmin
większości państw Europy czytamy między innymi:
„Współpraca bliźniacza:
pomaga gminom lepiej rozwiązywać ich problemy gospodarcze, społeczne, kultu-
ralne i ekologiczne;
zapewnia efektywniejsze wykorzystanie programów Unii Europejskiej;
przygotowuje gminy środkowej i wschodniej Europy do akcesji;
przyczynia się do doskonalenia znajomości języków obcych;
pomaga budować pokój i społeczeństwo obywatelskie.”
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
37
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Zastanówcie się, czy nie wykorzystać
odwiedzin w gospodarstwie agroturys-
tycznym w planowaniu wizyty
zagranicznych gości.
Jeśli nie zdecydowaliście się na wieloletnią współpracę bliźniaczą z zagranicznym partnerem,
możecie współpracować z nim okazjonalnie, tworząc wspólne projekty. Często zagraniczna
gmina ma szersze doświadczenie od Waszego samorządu w wielu dziedzinach, więc warto
pomyśleć o skorzystaniu z tej wiedzy. Bywa, że zagraniczny partner może nauczyć się od Was
rozwiązywania pewnych lokalnych problemów. Często instytucje zarządzające programami
pomocowymi i środkami fundacji zagranicznych pomagają samorządom w znalezieniu odpo-
wiednich zagranicznych partnerów do danego rodzaju projektu. Mając problem do rozwiązania
w Waszej gminie, dokładnie go zdefiniujcie, sprawdźcie, czy jest zgodny ze strategiami powiatu
i regionu, a następnie przejrzyjcie wykazy programów pomocowych i fundacji pod kątem ich prio-
rytetów. Bywa, że wymogiem dofinansowania Waszego zadania jest posiadanie partnera w kra-
jach Unii Europejskiej, więc dobrze mieć kilka „awaryjnych” kontaktów z gminami zagranicznymi.
Poniżej prezentujemy przykładowe dziedziny współpracy oraz zadania, które mogą być realizo-
wane wspólnie z zagranicznym partnerem.
Oto niektóre dziedziny i przykłady tematów, których może dotyczyć współpraca:
Projekty z zakresu wspierania przedsiębiorczości:
rozwój lokalnych ośrodków przedsiębiorczości – możecie pozyskać środki na
działania organizacyjne, niekiedy na część sprzętu takiego ośrodka oraz na
współpracę kadr;
ośrodki doradztwa gospodarczego – niektóre programy wspierają utworzenie
takich ośrodków, to jest koszty organizacyjne i pełne wyposażenie biura, natomi-
ast wydatki na bieżące utrzymanie zawsze muszą być ponoszone przez wniosko-
dawcę bądź jego partnerów;
wymiana ofert gospodarczych dotyczących rolnictwa;
wymiana informacji i doświadczeń, KNOW-HOW (czyli wiedzy o skutecznym
działaniu) – większość instytucji pomocowych dysponujących środkami na tak
zwane projekty miękkie (charakteryzujące się między innymi mniejszymi kwotami
niż na inwestycje) wspiera tego rodzaju działania. Zorganizujcie na przykład
pomiędzy urzędami samorządowymi, instytucjami okołobiznesowymi, inkubatora-
mi przedsiębiorczości stałe kontakty internetowe w celu bieżącej wymiany informa-
cji i doświadczeń;
wspólne przedstawicielstwa, misje, konferencje (wiele polskich samorządów
korzysta z usług biur przedstawicielskich zachodnioeuropejskich partnerów, które
mają siedzibę w Brukseli). Przy okazji pobytu zagranicznych gości można zorgani-
zować ciekawą konferencję i wcześniej poprosić gości o przygotowanie wystąpień,
na przykład na temat wspierania przedsiębiorczości w ich samorządzie.
Inne pomysły z tego zakresu mogą się Państwu nasunąć po przeczytaniu podręcznika pt.
Wspieranie rozwoju gospodarczego.
Małgorzata Rulińska
38
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Projekty z zakresu rynku pracy:
szkolenia bezrobotnych – możecie wykorzystać materiały szkoleniowe partnera dla
pracowników biur pracy, klubów pracy;
inkubatory przedsiębiorczości – najlepiej, aby umożliwić im bezpośrednią
współpracę (jeśli są). Jeśli na terenie partnerskiego samorządu funkcjonuje inku-
bator, może pomóc nam go zorganizować i wyszkolić personel.
Projekty z zakresu infrastruktury technicznej i społecznej
Wiele zagranicznych fundacji (szczególnie holenderskich) udziela wsparcia humanitarnego dla
ośrodków opieki społecznej, szpitali (w formie sprzętu, lekarstw), a także przekazuje dary dla ubo-
gich i bezdomnych.
Realizacja wspólnych projektów na przykład z zakresu transportu i komunikacji – gminy przygra-
niczne mogą realizować wspólne projekty infrastrukturalne dotyczące budowy ścieżek rowerow-
ych (ma to miejsce w gminach Euroregionu „Szprewa – Nysa – Bóbr). Tu po obu stronach grani-
cy wytyczono szlaki dla cyklistów. Drogi te umożliwią w przyszłości prowadzenie transgranicznej
turystyki rowerowej. Obecnie zrealizowano już wiele kilometrów dróg w kilku gminach, między
innymi w Nowogrodzie Bobrzańskim, Zielonej Górze i Gubinie.
Projekty z zakresu zarządzania edukacją omówiono w początkowej części rozdziału.
3.9. Międzynarodowe struktury samorządowe
Komitet Regionów
Nasi przedstawiciele dołączą do niego po akcesji. Komitet Regionów jest zgromadzeniem
doradczym Unii Europejskiej składającym się z 222 przedstawicieli władz lokalnych i regional-
nych. Utworzony Traktatem o Unii Europejskiej, który wszedł w życie w listopadzie 1993 roku,
Komitet odbył swą pierwszą sesję w marcu 1994 roku.
Zgromadzenie powołano, aby zapewnić konsultacje z władzami publicznymi najbliższymi obywa-
telowi oraz z szefami regionów, w sprawach bezpośrednio ich dotyczących, a szczególnie, jeśli
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
39
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Pomyślcie – czy możecie zorganizować misję gospodarczą dla rolników do
gminy partnerskiej, lub zaprosić zagranicznych gości na wystawę ogrodniczą,
kwiatową, połączoną z prezentacją ofert współpracy?
Zapytajcie swojego zagranicznego partnera, czy ma swoje biuro przedstawiciels-
kie w Brukseli (bądź jego powiat, region). Może istnieje możliwość wyszkolenia
tam urzędnika Waszej gminy?
są oni odpowiedzialni za wdrożenie tej polityki.
Komitet Regionów ma na celu obronę zasady subsydiarności, która mówi, że decyzje powinny
być podejmowane na możliwie najniższym szczeblu władzy, który może działać efektywnie
w danym zakresie. Oznacza to, że Unia Europejska powinna jedynie podejmować działania, któ-
rych państwa członkowskie, działając pojedynczo, nie mogą przedsięwziąć, i że państwa te
powinny pozwolić na działanie władzom lokalnym i regionalnym, gdy mogą one wykonać pewne
zadania efektywniej.
Członkowie Komitetu Regionów są odpowiedzialni za informowanie innych instytucji europejskich
o lokalnym i regionalnym punkcie widzenia na propozycje Unii oraz za informowanie swoich oby-
wateli o procesie integracji europejskiej.
Zgodnie z Traktatem o Unii Europejskiej Komisja Europejska lub Rada muszą konsultować się
z Komitetem Regionów w następujących pięciu dziedzinach polityki dotyczącej bezpośrednio
odpowiedzialności władz lokalnych i regionalnych:
społeczna i gospodarcza spójność (w tym fundusze strukturalne);
transport międzynarodowy, telekomunikacja i sieci infrastruktury energetycznej;
ochrona zdrowia;
oświata i młodzież;
kultura.
Rada Europy
Utworzona została w 1949 roku przez 10 krajów Europy Zachodniej. Obecnie do organizacji tej
należy większość państw europejskich.
Struktura władz Rady Europy:
organ decyzyjny – Komitet Ministrów;
forum demokratyczne – Zgromadzenie Parlamentarne;
głos samorządów – Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy.
Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy (CLRAE)
Podobnie jak Zgromadzenie Parlamentarne, liczy 286 przedstawicieli i 286 zastępców przedsta-
wicieli. Delegatem (przedstawicielem) może być osoba, która uzyskała mandat członka władz
lokalnych, pochodzących z wyborów. Kongres składa się z dwóch izb: jedna reprezentuje władze
lokalne, druga regionalne. Polska posiada swoich delegatów w obu izbach.
Głównym celem Kongresu jest wzmacnianie struktur demokratycznych na szczeblu lokalnym,
a w szczególności wspomaganie nowych demokracji i promowanie samorządności.
Małgorzata Rulińska
40
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Jego kompetencje natomiast ograniczają się do działalności opiniodawczej i doradczej.
Kongres może zgłaszać także inicjatywy legislacyjne. Do najważniejszych należą miedzy innymi
Europejska Karta Samorządu Lokalnego (u nas funkcjonuje pod nazwą Europejska Karta
Samorządu Terytorialnego
) i Europejska Karta Regionu Samorządowego (przyjęte na sesji
w Strasburgu, 5 czerwca 1997 roku). CLRAE odbywa przynajmniej raz w roku swoje sesje plenar-
ne, a w przerwach między nimi najwyższą jego władzą jest Komitet Wykonawczy.
Rada Gmin i Regionów Europy (CEMR)
Rada Gmin i Regionów Europy jest europejską sekcją Międzynarodowego Związku Władz
Lokalnych (IULA), a powstała w 1951 roku z inicjatywy 50 burmistrzów.
Rada reprezentuje społeczności lokalne, a w tym celu powołała między innymi Radę
Konsultacyjną Społeczności Regionalnych i Lokalnych przy Komisji Europejskiej. Jej zadaniem
jest również ułatwianie współpracy pomiędzy społecznościami terytorialnymi oraz pomoc w bliź-
niaczych kontaktach między społecznościami. Instytucja ta ponadto, poprzez konferencje
i specjalistyczne seminaria, umożliwia pełne uczestnictwo w procesie budowy zjednoczonej
Europy oraz dostarcza informacje na temat zachodzących zmian. Polskie organizacje
samorządowe mają swoich przedstawicieli w CEMR.
Zgromadzenie Regionów Europy (ARE)
Powstało w 1985 roku w wyniku inicjatywy 9 organizacji międzynarodowych i 47 regionów.
Obecnie do Zgromadzenia należą już niektóre regiony Polski. Instytucja ma na celu promocję
współpracy pomiędzy regionami, propagowanie idei regionalizmu i federalizmu w Europie oraz
wzmacnianie oddziaływania regionów na instytucje europejskie. ARE bierze udział w programach
Centurio (seminaria i szkolenia z zakresu funkcjonowania administracji w krajach Unii
Europejskiej, demokracji lokalnej, integracji europejskiej).
3.10. Praktyczne informacje na temat realizacji projektów
Na pewno przyda się Państwu dodatkowa wymiana doświadczeń i zebranie opinii na temat
możliwości realizowania rożnych projektów, o których piszemy powyżej. Potrzebni będą także
partnerzy do realizacji tych projektów.
W tym celu na przykład:
zorganizujcie wspólnie z powiatem i/lub regionem forum dyskusyjne na dany
temat, oprócz przedstawicieli samorządów zaproście autorytety naukowe i insty-
tucje, które mogą pomóc od strony technicznej bądź finansowej,
zapytajcie swoją zagraniczną gminę partnerską, jak podobne problemy
rozwiązywane są za granicą,
skonsultujcie się z reprezentantami różnych grup mieszkańców Waszej gminy,
zorganizujcie gminne forum organizacji pozarządowych – zaproście szefów sto-
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
41
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
warzyszeń kulturalnych, sportowych, socjalnych, gospodarczych, grup nieformal-
nych, na przykład kół gospodyń wiejskich, zespołów śpiewaczych, grup przykoś-
cielnych,
poproście, aby podczas spotkania przedstawili swoje grupy, podając liczbę
członków, opisując, jaką prowadzą działalność, jakie mają problemy, itp.,
zaproponujcie, aby wybrali spośród siebie 3-5 – osobową reprezentację do stałej
współpracy z władzami gminy.
Ostatnią z wyżej wymienionych wytycznych dobrze realizować na bieżąco. W tym celu można
wyłonić reprezentację spośród działających w gminie organizacji, zespołów i grup
reprezentujących środowisko lokalne. Podobną reprezentację można wybrać spośród sołtysów.
Teraz macie już dobrych współpracowników. Dbajcie o nich, zapraszając na posiedzenia komisji,
zarządu, rady, jeśli dotyczą spraw istotnych dla tych grup. Ten zespół przyda się do współpracy
w ramach przygotowania i realizacji projektów wspołfinansowanych ze środków europejskich
i innych. Jednostka oceniająca zwykle bowiem wysoko stawia w punktacji szeroką partycypację
społeczną w projekcie. O plusach i minusach takiej współpracy szeroko mówi podręcznik
Partycypacja społeczna i rozwój społeczny.
Jest duże prawdopodobieństwo, że podobne do Waszych projektów były już realizowane przez
inna polską gminę. Aby skorzystać z informacji na ten temat:
sięgnij do zasobów Związku Gmin Wiejskich, Związku Powiatów Polskich lub
Związku Miast Polskich,
poświęć trochę czasu na przeszu-
kanie zasobów internetowych,
od wielu lat działają programy
wspierające finansowo innowacyjne
działania samorządów – sprawdź,
być może podobny projekt zrealizowano w ramach środków Banku
Światowego, brytyjskiego funduszu KNOW-HOW czy USAID. Ta agencja po
wielu latach wspierania przedsięwzięć polskich samorządów zakończyła już swoją
działalność w naszym kraju, pozostawiając bogatą bazę doświadczeń.
Szczegółowe informacje o pracy nad projektem zawarto w podręczniku
Zarządzanie projektami
Strony internetowe związane z integracją europejską i rozwojem terenów wiejskich
Informacje na temat zadań Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
znajdziecie na stronie internetowej:
www.nfosigw.gov.pl
Korespondencję można przesyłać na
adres:
fundusz@nfosigw.gov.pl
Adres pocztowy: ul. Konstruktorska 3a, 02-673, tel. (22) 849-
00-79
Wnioski do funduszu ISPA muszą zawierać tzw. studium wykonalności.
Przykład takiego studium można znaleźć na stronach internetowych:
Małgorzata Rulińska
42
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Czy słyszeliście Państwo o wymienio-
nych projektach? Jeśli nie, to
zbierzcie więcej informacji na ich
temat.
www.mazury.ceti.com.pl./mobilnyhw/stud2.htm
www.plum.com.pl./bisztynek/studium.html
(gospodarka odpadami w gminie Bisztynek).
Publikację na temat przygotowania inwestycji, w tym opracowania studium wykonalności opraco-
waną na zlecenie Funduszu Współpracy, można znaleźć na stronie:
www.most.org.pl./otzo/publikacje/fw/w_gminie/spis.htm
Ogólne informacje na temat funduszy przedakcesyjnych zawiera publikacja: Fundusze
Przedakcesyjne, red. Michał Olszewski, Centrum Informacji Europejskiej, Urząd Komitetu
Integracji Europejskiej, Wydanie V poprawione i uzupełnione, Warszawa, październik 2000 r.
Aktualne informacje na temat funduszy możesz znaleźć na stronie internetowej Centrum
Informacji Europejskiej:
www.cie.gov.pl
oraz stronie Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej:
www.ukie.gov.pl
Stamtąd też możecie Państwo pobrać plik zawierający Narodowy Program
Przygotowania do Członkostwa (
www.ukie.gov.pl./dpi/nppc.htm)
Podstawowe informacje na temat funduszu ISPA (w tym podział zadań związanych
z zarządzaniem funduszem, formularz wniosku oraz zasady wyboru projektów) znajdziecie
na stronie:
www.fundusz.pl./info/bok/ISPA/ispa.htm
W NFOŚiGW obsługą funduszu ISPA zajmuje się Sekcja Przygotowania Projektów
w Departamencie Współpracy z Zagranicą:
www.fundusz.pl./info/bok/ISPA/pomoc.htm
.
W Ministerstwie Finansów funduszami pomocowymi zajmuje się Departament Obsługi Funduszy
Pomocowych:
http://www.mf.gov.pl./ministerstwo/dep_14.shtml
Natomiast w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Pomocy Przedakcesyjnej
i Funduszy Strukturalnych:
www.minrol.gov.pl./Pages/Dep-PPFS1.html
tel. (22) 623-25-55
Adres Agencji Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa: ul. Jana Pawła II 70, Warszawa, tel. (22)
860-29-50.
e-mail:
info@arimr.gov.pl
strona internetowa:
www.arimr.gov.pl
Aktualne informacje na temat programu Leonardo da Vinci znajdują się na stronie Krajowego
Biura Programu:
www.cofund.org.pl./bkk/pl0/leonardo.htm
Tam też znajdują się linki do innych
stron na ten temat, baza danych potencjalnych partnerów do udziału w programie oraz biu-
letyn programu.
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
43
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Na stronie www.webmedia.pl./leonardo/ można znaleźć opis projektu „Manager 2000” reali-
zowanego ze środków programu Leonardo da Vinci przez kilka organizacji i instytucji pol-
skich i zagranicznych. Inne przykłady projektów znajdują się na stronach:
www.itma.pwr.wroc.pl
(„Regionalna Sieć Szkoleniowa i Konsultingowa”) oraz
www.wwi.pl./projekty/suomi/
(„Kulturowa i Turystyczna Integracja w Praktykach
Zawodowych”).
Podstawowe informacje na temat programu Sokrates i jego komponentów znajdziecie na
stronie Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji:
www.warman.com.pl./socrates/
Adres pocztowy: Al. Szucha 25, 00-918 Warszawa, tel. (22) 622-37-12.
Pracami związanymi z realizacją programu SAPARD i innych programów pomocowych w woje-
wództwie podkarpackim zajmuje się Wydział Restrukturyzacji Wsi i Rolnictwa urzędu woje-
wódzkiego, tel. (17) 862-23-27, adres internetowy:
www.uw.rzeszow.pl./wydzres.html
Natomiast w województwie dolnośląskim Wydział Infrastruktury, Integracji Europejskiej, tel.
(71) 340-68-68, adres internetowy:
www.uwoj.wroc.pl./IT.htm
Z kolei w województwie warmińsko-mazurskim jest to Wydział Integracji Europejskiej
i Współpracy Międzynarodowej, adres internetowy:
www.uw.olsztyn.pl./spistel/winteg-
euro.htm
Informacje na temat realizacji programu STRUDER w województwie olsztyńskim
znajdują się na stronie:
www.wmarr.olsztyn.pl./p/struder.html
O programach pomocowych w województwie śląskim możesz przeczytać na stronie:
www.garr.com.pl./garr/polski/fundusze.htm
Realizacja programu PHARE-INRED w Euroregionie Sprewa – Nysa – Bóbr opisana jest na
stronie:
www.um.zagan.pl./esnb/ekorozwoj.html
Tam też znajdziecie informacje o konkret-
nych projektach realizowanych ze środków pomocowych w Żaganiu.
Strategię rozwoju województwa zachodniopomorskiego (w tym analizę SWOT) znajdziecie
na stronie:
www.wzp.pl./strategia
Informacje na temat instytucji europejskich (np. w postaci broszur) można uzyskać w Punkcie
Informacyjnym Unii Europejskiej, Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce, Al.
Ujazdowskie 14, 00-478 Warszawa, tel. (22) 627-14-80, e-mail:
info@eudel.pl
Innym źródłem informacji jest Centrum Informacji Europejskiej Urzędu Komitetu Integracji
Europejskiej, ul. Krucza 38/42, 00-512 Warszawa, tel. 825-04-42,
http://www.cie.gov.pl
Małgorzata Rulińska
44
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Adresy internetowe wybranych instytucji Unii Europejskiej
Komisja Europejska:
http://www.europa.eu.int
Parlament Europejski:
http://www.europarl.eu.int
Europejski Trybunał Sprawiedliwości:
http://www.europa.eu.int/cj/en/index.htm
Adresy wybranych polskich organizacji pozarządowych zajmujących się problematyką euro-
pejską
Polska Fundacja im. Roberta Schumana, Al. Ujazdowskie 37/5, 00-540 Warszawa, tel. (22)
621-21-61,
http://www.schuman.org.pl
Polska Rada Ruchu Europejskiego, ul. Smolna 34, m. 25, 00-375 Warszawa,. (22) 621-00-08,
http://www.PRRE.ngo.pl
Katolickie Biuro Informacji i Inicjatyw Europejskich, ul. Rakowiecka 61, 02-532 Warszawa,
tel. (22) 848-91-31,
http://www.ocipe.org.pl
Młodzieżowe Stowarzyszenie Integracji Europejskiej, ul. Wielkie Przedmieście 41, 46-300
Olesno, tel. (34) 358-26-15, e-mail:
zsz.desno@ids.edu.pl
Adresy wybranych instytucji polskich odpowiedzialnych za integrację europejską
Zespół Pełnomocnika Rządu do spraw negocjacji o członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii
Europejskiej:
http://www.ukie.gov.pl./cona/witam.htm
Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Al. Ujazdowskie 9, 00-918 Warszawa,
http://www.ukie.gov.pl
Organizacje pozarządowe w Polsce
Informacje na temat organizacji pozarządowych działających w Polsce można uzyskać w Banku
Danych „Klon/Jawor” pod adresem: ul. Szpitalna 5, 00-031 Warszawa, tel. (22) 828-91-28, e-mail:
klon@klon.org.pl
,
http://www.klon.org.pl
Europejskie strony internetowe związane z rozwojem terenów wiejskich
Rural Europe, European Commission,
http://www.rural-europe.aeidl.be/rural-en/euro/
OECD, Public Management Programme (PUMA),
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
45
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
http://www.oecd.org/oecd/pages/home/displaygeneral/0,3380,EN-home-notheme-9-no-no-
no-no-no,FF.html
; OECD, SIGMA,
http://www1.oecd.org/puma/sigmaweb/
The Local Government Information network (LOGIN),
http://www.logincee.org/
Open Society Institute,
http://lgi.osi.hu/
Strony internetowe na temat rozwoju wsi w USA
U.S. Government site,
http://www.firstgov.gov/
Links to U.S. governments,
http://www.govspot.com/
http://www.statelocalgov.net/index.cfm
Links to U.S. State Governments,
http://www.enr.state.nc.us/files/usa.htm
National Association of Towns and Townships,
http://www.natat.org/natat/
U.S. Department of Agriculture, Rural Development,
http://www.rurdev.usda.gov/
National Rural Development Partnership,
http://www.rurdev.usda.gov/nrdp/
Official City Sites,
www.officialcitysites.org
; Government Databases,
http://www.internets.com/sgovt.htm
Strony internetowe Banku Światowego i innych instytucji międzynarodowych
The World Bank Decentralization Web Page,
http://www1.worldbank.org/publicsector/decentralization/
http://www1.worldbank.org/wbiep/decentralization/orgnet/resources.htm
UNCHS (Habitat) The Best Practices and Local Leadership Programme (BLP),
www.sus-
tainabledevelopment.org/blp/
and
www.bestpractices.org
United Nations Development Programme (UNDP),
http://magnet.undp.org/
International Council for Local Environmental Initiatives (ICLEI),
www.iclei.org
Małgorzata Rulińska
46
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Ćwiczenie nr 1
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
47
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Przygotujcie Państwo założenia do wieloletniego programu współpracy z zagranicznymi part-
nerami i projekt uchwały rady w tej sprawie. Proszę uwzględnić ambicje gminy Przykładowo,
która w przyszłym roku planuje zorganizować wielki zjazd wszystkich partnerów zagranicznych
w związku z 50 rocznicą powstania szkoły podstawowej nr 2 i zamierza nadać jej imię Rady
Europy. Uroczystości przewidywane są na początku maja i mają być również związane z gmin-
nymi obchodami Dni Europy. W tym terminie nastąpi także oficjalne podpisanie przysięgi bliź-
niaczej z gminą francuską Exemple. Ponadto zaproszeni będą goście z hiszpańskiego El
Ejemplo i niemieckiego Beispiel. Spodziewanych jest łącznie około 60 zagranicznych gości.
Hiszpańska gmina pochodzi z powiatu Huelva, dokąd wyjeżdżają polscy bezrobotni na zbiory
truskawek. Ma ona charakter rolniczo-turystyczny. Z tego terenu pochodzą słynne na cały świat
szynki, produkowane z mięsa świń karmionych żołędziami. Gmina ma bogate doświadczenie
w utrzymywaniu jakości markowych produktów. Na jej terenie znajduje się część parku krajo-
brazowego z dużą liczbą rezydujących tam bocianów. Na obszarze gminy Przykładowo
również ma swoje gniazda wiele bocianów. Z tego powodu Przykładowo zamierza wykorzystać
hiszpańskie doświadczenia i utworzyć park krajobrazowy obejmujący liczne jeziora z terenu
gminy. Huelva otrzymała flagę Europy w nagrodę za bardzo czyste plaże atlantyckiego
wybrzeża. Powiat posiada swoje biuro przedstawicielskie w Brukseli. Ma modelowo rozwiązany
pion wspierania przedsiębiorczości i projektów europejskich. W gminie francuskiej znajduje się
inkubator przedsiębiorczości, centrum informacji gospodarczej i kilka zakładów przetwórstwa
artykułów rolnych. Dominują tu przetwórstwo, handel i usługi. Francuzi zapraszali już
przykładowską ochotniczą straż pożarną na zawody. Byli tam także między innymi radni
z komisji gospodarki. Z kolei niemieccy partnerzy chętnie prowadzą akcje charytatywne na
rzecz gminy Przykładowo. Zakupiono już sprzęt rtv, meble i naczynia do domu dziennego
pobytu przy ośrodku pomocy społecznej. Obiecano pomoc dla niepełnosprawnych.
Przygotowywana jest wysyłka leków i sprzętu medycznego dla przykładowskiego szpitala.
W gminie tej aktywnie działa stowarzyszenie niewidomych, orkiestra dęta i związek twórców
ludowych. Zadeklarowano chęć wymiany doświadczeń kadry szkół podstawowych.
W związku z wielką wagą, jaką Przykładowo przywiązuje do podpisania nowej przysięgi bliź-
niaczej, prosimy o zaplanowanie bardziej szczegółowo programu współpracy międzynarodowej.
MA
MA
TERIAŁ POMOCNICZY
TERIAŁ POMOCNICZY
Ćwiczenie nr 1
Ćwiczenie nr 1
Poznaliście Państwo podstawowe informacje o możliwościach pozyskania pomocy zagranicznej.
Wiedza ta może być wykorzystana w wielu aspektach. Przy współpracy poziomej jak i pionowej
samorządów w uzupełnianiu budżetów wspólnych projektów środkami zagranicznymi.
Stosowane są preferencje wspierania przedsięwzięć realizowanych przez szerokie grono partnerów.
4.1. Europa regionów – znaczenie polityki regionalnej
Istotą polityki rozwoju regionalnego jest wykorzystanie różnorodności regionów, ich specy-
ficznych cech, zasobów i predyspozycji w celu wzbogacenia szans rozwojowych kraju i poprawy
jego konkurencyjności. O regionach musimy powiedzieć obszerniej, gdyż rozwój gmin i powia-
tów oraz środki przeznaczane na ten cel idą w parze ze strategią województwa. Jeśli istnieje
rozbieżność priorytetów rozwojowych gminy i regionu, ta pierwsza ma znikome szanse na zasile-
nie swojego budżetu środkami przeznaczonymi na rozwój województwa. Od niedawna regiony
stały się bardzo ważnym elementem integracji europejskiej. Ich znaczenie wzrosło na tyle, że
zaczęto mówić o Europie regionów i o polityce „trzeciego szczebla”. Jej celem jest wprowadze-
nie do procesu decyzyjnego w organizacjach międzynarodowych inicjatywy oddolnej, aby przy-
bliżyć władze decyzyjne do społeczeństwa i jego specyficznych problemów na szczeblu lokal-
nym. Rada Europy określa region jako zasadniczy element państwa obrazujący zróżnicowanie
Europy i przyczyniający się do wzbogacenia jej kultury i ekonomicznej pomyślności poprzez
nawiązywanie do miejscowych tradycji i historii.
Małgorzata Rulińska
48
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
4. OB
4. OB
SZARY I K
SZARY I K
ORZY
ORZY
ŚCI WSPÓŁPRACY
ŚCI WSPÓŁPRACY
Zgodnie z zasadą subsydiarności poszczególne szczeble administracji publicznej
powinny wykonywać te zadania, które są właściwe dla nich ze względu na ich
możliwości organizacyjne, techniczne i finansowe, kierując się przesłanką
mówiącą, że usługi powinny być świadczone jak najbliżej mieszkańca. Zasada ta
miała fundamentalne znaczenie dla tworzenia kolejnych szczebli samorządu
w Polsce.
Rozdział ten pokaże, jak ta subsydiarność została zastosowana w praktyce. Ważne jest,
aby dla wykonania swoich zadań samorządy dążyły do jak najściślejszej współpracy
zarówno poziomej, jak i pionowej. Współpraca pionowa to współdziałanie wszystkich
szczebli jednostek samorządu terytorialnego, a więc gminy, powiatu i województwa. Z kolei
współpraca pozioma oznacza współdziałanie podmiotów samorządowych jednego szcze-
bla. Często mogą wystąpić modele mieszane, gdy na przykład. Przykładowo wejdzie do
stowarzyszenia wspólnie z ościennymi gminami i powiatem. Kierunek tej współpracy nie
jest dowolny. Powinna ona wynikać z szeregu dokumentów określających politykę
społeczno-gospodarczą regionu. Jakie to dokumenty – dowiecie się Państwo zapoznając
się z tym rozdziałem
Otrzymacie też wiedzę na temat narzędzi współpracy i ich praktycznego zastosowania.
Dzięki temu nauczycie się Państwo sięgać po dodatkowe środki i rozwiązywać swoje pro-
blemy wspólnie z innymi samorządami. Urzędnicy uczuleni zostaną na rolę aktualizacji
materiałów promocyjnych, a radni przekonają się, że opłaca się opiniować strategie innych
samorządów.
Europejska Karta Samorządu Terytorialnego (EKST) przypisuje regionom zdolność do zarządza-
nia zasadniczą częścią spraw publicznych, w szczególności mających na względzie sprzyjanie
regionalnemu ekorozwojowi. Jest on różnie definiowany. Ekorozwojem warszawski Instytut na
Rzecz Ekorozwoju określa „rozwój społeczno-gospodarczy, w którym – w celu zrównoważenia
szans poszczególnych społeczeństw i ich obywateli (zarówno współczesnych, jak i przyszłych
pokoleń) – w dostępie do środowiska integruje się działania polityczne, gospodarcze i społeczne
z działaniami na rzecz równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrod-
niczych”.
Przepisy prawne stosowane zarówno w krajach unijnych, jak i w naszym prawodawstwie
dopuszczają delegowanie kompetencji do regionów przez inne szczeble władzy. Rada Europy
zaleca, aby władze regionalne kierowały się interesami mieszkańców, miały wzgląd na samorząd
lokalny, kierowały się zasadą subsydiarności oraz brały pod uwagę rozsądne wymogi narodowej
i europejskiej solidarności. Co ważne, regiony powinny – w zakresie, w jakim pozwalają na to
kompetencje i tam, gdzie to niezbędne – zapewnić wyrównanie finansowe między samorządami
lokalnymi w obrębie granic regionu.
Takiego samego wyrównania mogą spodziewać się regiony w swoich państwach, gdyż zasada
subsydiarności pociąga za sobą istnienie w obrębie każdego państwa efektywnego systemu
wyrównania finansowego, którego celem jest zharmonizowanie poziomu życia w różnych regio-
nach. Takie wyrównywanie zmierza do zmniejszenia nierówności związanych z różnicami
w obciążeniach ponoszonych przez regiony. W naszym prawodawstwie wiele przesłanek EKST
już zostało wdrożonych. Ciągle mamy jednak problem z wyrównywaniem dysproporcji rozwojow-
ych. W konsekwencji, na przykład, gminy często otrzymują odmowę współfinansowania ważnych
dla rozwoju regionu zadań ze względu na brak dostatecznych środków do podziału na szczeblu
województwa lub z powodu różnic politycznych pomiędzy zarządzającymi. Niemniej kierunek
zmian wskazuje na dążenie do wdrażania systemu wyrównania finansowego. Towarzyszy mu
ustalanie szeregu wskaźników rozwoju, zatwierdzanie ich i monitorowanie procedur przyznawa-
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
49
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Podstawy prawne istotne dla współpracy pomiędzy jednostkami samorządu teryto-
rialnego:
Ustawa z dnia 26 listopada 1998 roku o dochodach jednostek samorządu
terytorialnego (Dz. U. Nr 150, poz. 983, z późniejszymi zmianami);
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa (Dz. U. Nr
155, poz. 1590, z późniejszymi zmianami);
Ustawa z dnia 12 maja 2000 roku o zasadach wspierania rozwoju regional-
nego (Dz. U. nr 48, poz. 550, z późniejszymi zmianami);
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2000 roku w sprawie
przyjęcia Programu Wsparcia na lata 2000-2002 (Dz. U. Nr 142, poz. 1591,
z późniejszymi zmianami).
nia środków na cele rozwojowe. Macie Państwo szansę skorzystać z tego systemu, jeśli będzie-
cie pamiętać, że priorytety Waszych gmin czy też powiatów powinny być zbieżne ze strategią
rozwoju społeczno-gospodarczego województwa. Nie jest to jedyny dokument, który powinniście
Państwo uwzględnić w planowaniu strategicznym. Najlepiej zacznijcie od zapoznania się z prze-
pisami zamieszczonymi w ramce na poprzedniej stronie. W planowaniu strategicznym bardzo
pomocny okaże się podręcznik Zarządzanie strategiczne i zarządzanie finansami.
Po przeanalizowaniu tych aktów prawa wiecie, że strategia rozwoju województwa jest realizowa-
na poprzez programy wojewódzkie. Oznacza to, że działania wynikające z tych programów, które
mają uzyskać wsparcie Rady Ministrów, powinny koncentrować się na realizacji celów będących
uszczegółowieniem priorytetów określonych w strategii. Z kolei programy te są podstawą do
zawierania i wykonywania kontraktu wojewódzkiego. Zakres, tryb i warunki wspierania przez
państwo programów wojewódzkich zawarte są w programach wsparcia. Ich celem generalnym
jest wspieranie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz poszczególnych jego obszarów dla
wzmacniania konkurencyjności, wzrostu poziomu życia i spójności społeczno-gospodarczej oraz
przestrzennej, zarówno w relacjach zewnętrznych, jak i z państwami i regionami Wspólnoty
Europejskiej.
Cel generalny realizowany jest poprzez działania wynikające z programów wojewódzkich, które
uzyskały wsparcie Rady Ministrów. Sejmik wojewódzki określa harmonogram, zasady i tryb opra-
cowania strategii rozwoju regionalnego i programów wojewódzkich. W urzędzie marszałkowskim
dowiecie się więc, w jakim terminie można zgłosić swoje sugestie do programów wojewódzkich
ustalanych na poszczególne lata. Samorząd wojewódzki musi współpracować z jednostkami
samorządu terytorialnego, gospodarczego i zawodowego oraz z organizacjami pozarządowymi,
zarówno przy formułowaniu strategii rozwoju, jak i przy realizacji polityki z nią związanej.
Pamiętajcie, że województwo otrzymuje na realizację swoich programów środki zarówno
z budżetu państwa, jak i z funduszy przedakcesyjnych. Są one istotnym narzędziem procesu dos-
tosowawczego oraz pożądanych przekształceń strukturalnych. Z tego względu ważne jest, abyś-
cie właściwie przygotowali się do absorpcji tych środków. Wcześniej wspominana zasada subsy-
diarności gwarantuje gminom i powiatom dostęp do funduszy dysponowanych na szczeblu woje-
wódzkim. Preferuje ona bowiem oddolne podejście do projektowania i realizacji polityki regional-
nej, przy wspomagających funkcjach regionu wobec inicjatyw lokalnych, a „centrum” wobec
inicjatyw regionalnych.
Pomoże Państwu również zasada montażu finansowego, polegająca na inicjowaniu
współdziałania różnych podmiotów (publicznych i prywatnych) w tworzeniu podstaw finansowych
oraz sporządzaniu i realizacji programów, projektów i przedsięwzięć w sferze rozwoju regionalne-
go. Nie chodzi tu tylko o gromadzenie środków. Sens takiego współdziałania polega na tym, że
wielopodmiotowość finansowania rozwoju regionalnego zwiększa szansę wyboru przedsięwzięć
najbardziej efektywnych. Stąd tak ważne jest posiadanie wielu partnerów lokalnych (środowisko
biznesu, różne instytucje i grupy zainteresowania) oraz współpraca pionowa gminy z powiatem
i regionem. Razem można wszakże dokonać montażu finansowego funduszy znacznie prze-
kraczających możliwości poszczególnych jednostek. Poniżej dokonujemy przeglądu niektórych
obszarów współdziałania pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego.
Małgorzata Rulińska
50
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
4.2. Wspólne wspieranie przedsiębiorczości
Nowym komponentem polityki regionalnej jest oddziaływanie niematerialnymi instrumentami na
jakość środowiska biznesowego. Nie mając środków finansowych na wspieranie przedsię-
biorczości, możecie Państwo dużo zdziałać w tym kierunku. Oddziaływanie to przedstawimy
w podziale na odrębne grupy:
Udostępnianie informacji,
doradztwo oraz stymulowanie
tworzenia sieci powiązań eko-
nomicznych (clusters). Współ-
praca pionowa może polegać na
zamieszczeniu informacji bizne-
sowych, w tym na przykład o ofer-
tach inwestycyjnych gminy oraz o
instytucjach okołobiznesowych, na stronach internetowych powiatu i wojewódz-
twa. Można stymulować wymianę informacji pomiędzy lokalną agencją rozwoju lub
inną instytucją wspierania przedsiębiorczości a podobnymi instytucjami
w powiecie i regionie. Wspólnie z powiatem i regionem łatwiej będzie gminom
inicjować nawiązanie partnerskich więzi pomiędzy podmiotami gospodarczymi
w zakresie współpracy kooperacyjnej, wspierać tworzenie sieci powiązań ekono-
micznych pomiędzy firmami, które służą wspólnym inicjatywom promocyjnym,
marketingowym itd.;
Badania naukowe i rozwój technologiczny. Województwo ma w zakresie swoich
zadań współpracę z uczelniami i instytucjami badawczymi. W jego zasobach
znaleźć można szereg interesujących opracowań, które można wykorzystać na
wspieranie potencjału innowacyjnego firm z terenu Państwa gmin lub powiatów, co
z kolei sprzyja wzrostowi ich konkurencyjności;
Budowanie pozytywnego obrazu gminy. Służą temu różnorodne techniki pro-
mocji i public relations (kontakty z mediami i społeczeństwem lokalnym). Nie
zawsze muszą one być kosztowne. Wasz region i powiat często wydają swoje
materiały promocyjne. Zadbajcie o to, aby zawsze znalazły się w nich aktualne
informacje o Waszych gminach. Ważne jest utrzymywanie stałych kontaktów
z lokalnymi i regionalnymi mediami. Jeśli macie dobre, sprzyjające przedsiębio-
rczości prawo lokalne, powiedzcie o tym innym. Przygotujcie pakiet informacyjny
na ten temat i prześlijcie do powiatu i regionu, z prośbą o propagowanie w ich
periodykach, lub przy okazji wystąpień na ten temat w radiu czy telewizji. Sami
również starajcie się podkreślać ten atut przy okazji swoich wypowiedzi dla
mediów.
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
51
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Przypomnijcie sobie – może
słyszeliście o tym, że powiat
tworzy stowarzyszenie pra-
codawców? Namówcie firmy
z Waszej gminy do przy-
łączenia się do tej inicjatywy.
Pamiętajcie, że zdezaktualizowane informacje mogą Wam bardziej zaszkodzić niż
pomóc. Potencjalny inwestor, który otrzyma zły numer telefonu lub niewłaściwe
nazwisko osoby do kontaktu w danej sprawie, zniechęci się poszukiwaniami i poin-
formuje o tych trudnościach innych. Jest na to wiele przykładów.
Zastanówcie się, czy macie jakiegoś zaprzyjaźnionego dziennikarza. Warto namó-
wić go na wywiad, w którym przedstawicie preferencje Waszej gminy dla przedsię-
biorców.
Kontakty z zagranicą – na przykład misje gospodarcze czy też wyjazdy stu-
dialne. Zadbajcie, by wykorzystać zagraniczne kontakty powiatu i regionu.
Postarajcie się, aby Wasze firmy uczestniczyły w misjach gospodarczych, kon-
ferencjach, wyjazdach studyjnych organizowanych przez województwo czy też
powiat. Zwróćcie podmiotom gospodarczym uwagę, że powinny mieć zawsze
przygotowanie materiały promocyjne na ten cel. Dołączcie do nich informację
o udogodnieniach dla przedsiębiorców, stosowanych w Waszych gminach
i powiatach.
Czasem potrzebujecie odpowiednich funduszy, by
dołączyć do inicjatyw samorządów innych szczebli.
Gdy powiat zaproponuje gminom wspólne powołanie
funduszu poręczeń kredytowych, dokładnie przeana-
lizujcie tę propozycję w kręgu radnych i specjalistów
lokalnych. Weźcie pod uwagę to, jakie korzyści może
przynieść taka współpraca. Z doświadczeń dotyczących tego typu funduszów funkcjonujących
w Polsce wynika, że stymulują one rozwój gminy i obarczone są minimalnym ryzykiem (jeśli
właściwie przygotowane będą warunki korzystania z funduszu).
4.3. Współpraca z zakresu rynku pracy
Szkolenia i edukacja – ich konieczność wynika z rosnącego znaczenia czynnika
ludzkiego w rozwoju społeczno-ekonomicznym. Powinny być one kierowane
zarówno do osób bezrobotnych, jak i do grup ludności zagrożonych tym
zjawiskiem. Większość bezrobotnych w Waszych gminach to z pewnością osoby
z wykształceniem zasadniczym. Zadbajcie o promocję możliwości kształcenia
ustawicznego, czy kształcenia na odległość. Współpracujcie ze starostą i z powia-
towym biurem pracy, a także z marszałkiem i jego urzędem. Sygnalizujcie potrze-
by przekwalifikowania bezrobotnych, wspólnie znajdziecie środki na ten cel.
Dbajcie, aby proponowane szkolenia były zgodne z potrzebami społeczności
lokalnych. Wypowiadajcie się na temat kierunków edukacji proponowanych
w szkołach ponadgimnazjalnych;
Tworzenie nowych miejsc pracy. Podpowiadajcie niepełnosprawnym, że
w powiecie mogą otrzymać wsparcie na rozpoczęcie działalności gospodarczej.
Promujcie firmy zatrudniające nowych pracowników. Jeśli w gminie brak instytucji
doradczych, stwórzcie stanowisko do spraw informacji gospodarczej. Niech osoby
planujące zakładanie nowych firm, czy pozyskiwanie kredytów na rozszerzenie
działalności mają dostęp do informacji na ten temat. Zaproponujcie powiatowi
i ościennym gminom wspólne tworzenie projektów do Funduszu Pracy i innych
źródeł z zakresu na przykład prac interwencyjnych. Pamiętajcie, aby były one
zbieżne z priorytetami województwa, kraju, a najlepiej i Unii Europejskiej.
Zadbajcie, aby Wasz przedstawiciel znalazł się w powiatowej radzie zatrudnienia.
Małgorzata Rulińska
52
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Jeśli dowiedzieliście się,
że sejmik organizuje
wyjazd zagraniczny,
poproście, by zabrano
materiały promocyjne
Waszej gminy.
4.4. Współdziałanie w dziedzinie edukacji
Uczestnictwo w tworzeniu strategii rozwoju społeczno-gospodarczego, zgłaszanie
inicjatyw, opiniowanie proponowanych działań. Oprócz ogólnych strategii tworzo-
ne są często strategie sektorowe. Nie przegapcie szansy uczestniczenia w pracach
nad nimi. Jeśli Wasze problemy oświatowe zostaną uwzględnione w tych doku-
mentach, łatwiej będzie uzyskać wsparcie finansowe na ten cel;
Dopasowanie sieci szkół do
lokalnych rynków pracy – dbałość
o uwzględnienie lokalnych
potrzeb edukacyjnych gminy. Gdy
powiat zmienia kierunki kształ-
cenia, zgłoście swoje sugestie;
Wykorzystanie szkół jako ośrodków krzewienia kultury na wsiach – wspólne inic-
jatywy kulturalno-oświatowe z powiatem. Jeśli w powiecie odbywają się liczne
imprezy kulturalne, konkursy, wystawy, zaproponujcie ich organizatorom, aby wy-
szli z tą inicjatywą poza siedzibę powiatu. Możecie na przykład zaproponować
współorganizację powiatowych obchodów Dni Europy.
4.5. Wspólne przedsięwzięcia infrastrukturalne
Zapoznajcie się z priorytetami powiatu i województwa na dany rok w zakresie inwestycji.
Pamiętajcie, łatwiej będzie uzyskać dofinansowania na te zadania, które są zbieżne z aktualnymi
działaniami innych szczebli samorządu. Jeśli na przykład przez teren Waszej gminy przechodzi
droga wojewódzka i ma być w danym roku remontowana, zaplanujcie remont drogi dojazdowej
do niej. Możecie także zasugerować powiatowi, na modernizacji której drogi powiatowej w gmi-
nie najbardziej Wam zależy. Często bowiem sygnały o jej złym stanie trafiają od urzędu gminy.
4.6. Wspólne wspieranie rozwoju organizacyjnego jednostek samorządu terytorialnego
Wykorzystanie Internetu – może przyczynić się do lepszej komunikacji pomiędzy różnymi szcze-
blami jednostek samorządu terytorialnego. Jest to narzędzie tańsze i szybsze od tradycyjnych.
Stałe zasady współpracy zarządów – wspólne posiedzenia zarządów gmin i zarządu powiatu.
Możecie zaproponować, aby zarząd powiatu raz w roku odbywał swe posiedzenie w Waszej gmi-
nie. Często jego członkowie nie znają problemów Waszej gminy bądź też nie wiążą ich z konkret-
nym miejscem czy ludźmi. Bezpośredni kontakt pozwala na lepsze wzajemne zrozumienie i, co
za tym idzie, na podejmowanie efektywniejszych decyzji.
Zadania zlecone – wykonywanie zadań innych szczebli samorządu. Jeśli w myśl zasady subsy-
diarności istnieją możliwości i potrzeby przybliżenia niektórych usług publicznych mieszkańcom,
należy podjąć działania zapewniające ich realizację. Możecie na przykład zaproponować powia-
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
53
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Spróbujcie namówić dyrekto-
rów szkół do opracowania
propozycji konkursów wiado-
mości o Europie.
towi przejęcie obsługi rodzin zastępczych. W ten sposób zaoszczędzisz tym rodzinom czasu i pie-
niędzy na podróże do siedziby powiatu.
Istnieje jeszcze wiele innych obszarów, w których zalecana jest współpraca jednostek samorządu
terytorialnego. Liczy się również własna inwencja tych jednostek. Przytaczamy jeszcze jeden
z możliwych przykładów tego typu współpracy pomiędzy samorządami. Otóż gmina może pomóc
powiatowi w zorganizowaniu forum dyskusyjnego dla sołtysów (uczestnicząc w nim, poznacie
problemy z terenów wiejskich innych gmin).
Małgorzata Rulińska
54
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Tak oto dobrnęliście Państwo do końca podręcznika. Mamy nadzieję, że nie przeraziły Was
„europejskie nowości” – zaręczamy, że będą przydatne. Oprócz nich zależy nam na tym,
abyście zapamiętali, że:
rozwój Waszych gmin musi być powiązany z polityką regionalną;
jest wiele skutecznych narzędzi współpracy poziomej i pionowej
samorządów, które wzmocnią potencjał Waszych gmin;
posiadanie wielu partnerów zagranicznych i właściwa organizacja
współdziałania ułatwi Wam asymilację nowych warunków, w których
wkrótce będziecie działali w ramach Unii Europejskiej.
W celu sprawdzenia, co zapamiętaliście Państwo ze szkoleń, spróbujcie odpowiedzieć
sobie na poniższe pytania:
W jakich organizacjach międzynarodowych działają polskie samorządy?
Jakie są narzędzia polityki przedakcesyjnej?
Z czym kojarzy się Wam sformułowanie Agenda 2000?
Jak organizacyjnie poprowadzić współpracę bliźniaczą?
O czym mówi zasada subsydiarności?
Co to są programy wsparcia?
Jakie wspólne działania w dziedzinie wspierania przedsiębiorczości możesz
zaproponować powiatowi?
Jak założyć związek międzygminny?
Ilu potrzebujecie partnerów, by założyć stowarzyszenie?
Co wiecie o euroregionach?
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
55
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Karta refleksji uczestnika
Odpowiedzcie sobie na poniższe pytania:
Czego nauczyłem się z tego podręcznika?
Do czego przyda mi się ta wiedza w mojej pracy w samorządzie?
W jaki sposób ta wiedza może pomóc mojemu zespołowi w opracowaniu
projektu?
Czego jeszcze chciałbym się nauczyć na temat współpracy samorządów?
Przygotujcie propozycję zawartości pakietu promocyjnego gminy Przykładowo na misję gos-
podarczą do Niemiec organizowaną przez powiat. Szczegółowo opiszcie każdy element i uza-
sadnijcie jego zastosowanie. W planie wyjazdu przewidywane jest spotkanie z lokalną organi-
zacją firm przetwórstwa rolnego, wizyta w powiatowym centrum informacji gospodarczej
i w ośrodku wspierania biznesu. Będzie okazja do osobistych rozmów z lokalnymi firmami.
Jeden dzień poświęcony jest na wizytę w urzędzie landu.
MA
MA
TERIAŁ POMOCNICZY
TERIAŁ POMOCNICZY
Ćwiczenie nr 2
Ćwiczenie nr 2
Małgorzata Rulińska
56
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Ćwiczenia do nauki na odległość
Radni:
Proszę ułożyć, przy współpracy z urzędnikami i zarządem, 5–dniowy program pobytu
w Waszej gminie dwóch delegacji z zagranicznych gmin bliźniaczych. Zakładamy, że z jedną
gminą już współpracujecie od dawna i umowa bliźniacza była już podpisana. Natomiast
druga gmina podpisze właśnie z Waszą gminą przysięgę bliźniaczą, więc jeden z pięciu dni
przeznaczony będzie na uroczystą ceremonię bliźniaczenia.
Zarząd:
Proszę przygotować wspólnie z radnymi i urzędnikami projekt statutu dla Waszej gminy i pię-
ciu sąsiednich, które wspólnie utworzą stowarzyszenie mające na celu promocję zrówno-
ważonego rozwoju i edukacji ekologicznej.
Urzędnicy:
Korzystając z ćwiczenia wykonanego przez radnych (programu wizyty zagranicznych gości),
proszę przygotować propozycję montażu finansowego od różnych podmiotów, które mogą
wesprzeć Waszą gminę w organizacji pobytu zagranicznych gości. Podajcie propozycje pism
do starosty, marszałka w tej sprawie. Dodatkowo przygotujcie krótkie pisemne wystąpienia
do programów i instytucji wspomagających współpracę bliźniaczą.
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
57
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Ćwiczenie do nauki na odległość:
Spróbujcie wypełnić poniższy test, wybierając jedną z podanych opcji
(prawidłowe odpowiedzi znajdziesz na stronie internetowej Programu
Szkoleniowego
http://www.paow-frdl.pl
):
1. Komitet Regionów to struktura:
a) Rady Europy,
b) Unii Europejskiej,
c) ONZ.
2. Fundusz Spójności:
a) jest dostępny dla naszego kraju,
b) to fundusz dla krajów Unii Europejskiej,
c) będzie dostępny dla samorządów polskich w przyszłym roku.
3. Na wspieranie współpracy bliźniaczej mogą posłużyć środki z:
a) Community Aid for Twinning,
b) ISPA,
c) Leonardo da Vinci.
4. Socrates II to program wspierający głównie:
a) ochronę środowiska,
b) rozwój systemów oświatowych.
c) akcje charytatywne.
5. Partnerstwo dla członkostwa to dokument:
a) Komisji Europejskiej,
b) Komitetu Integracji Europejskiej,
c) Rady Europy.
6. Aquis communautaire to:
a) związek przedsiębiorców,
b) program pomocowy,
c) dorobek prawny UE.
7. Powiat szkocki jest przykładem:
a) skutecznej współpracy bliźniaczej,
b) efektywnego pozyskiwania środków unijnych,
c) związku międzygminnego.
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
(Bibliografia)
ABC Unii Europejskiej, FAPA 1997.
A Europe of towns and cities. A practical guide to town-twinning. Komisja
Europejska 1997.
Annuaire des associations de pouvoir locaux et lokalnych i regionalnych
w Europie, wydawnictwo Rady Gmin i Regionów Europy, 1995.
Building Your Local Program, Sister Cities International, USA, 1996.
ECOS-Ouverture 1998 to 2001, Oficjalny dziennik Komisji Europejskiej, 13.6.98.
Ekorozwój w Euroregionie „Sprewa-Nysa-Bóbr”, Zespół Zadaniowy ds. Polityki
Strukturalnej w Polsce, 1997.
Europe from A to Z, Guide to European integration, Komisja Europejska, 1997.
FEDER, Andalusia, 1989-93, marco comunitario de apoyo, Komisja Europejska,
Dyrektoriat Polityki Regionalnej, FEDER.
Informacion de la Mancomunidad para el desarrollo Socio-Economico del
Condado de Huelva, broszura.
Informator Regionu Kozła, Region Kozła 1998.
Les politiques structurelles et L’Agenda 2000: la contribution locale et regionale,
Declaration de Londres, CCRE (Rada Gmin i Regionów Europy) 1998.
Local and regional instruments for the environment, CLRAE (Congress of Local and
Regional Authorities of Europe, Council of Europe), 1999.
Local Chalange to Global Change, IULA (International Union of Local
Authorities)1995.
Practical guide to twinning, CEMR. (Council of European Municipalities and
Regions.
Programy Pomocowe dla samorządów 1999/2000, Agencja Rozwoju
Komunalnego, 1999.
Stan przygotowań województwa lubuskiego do absorbcji środków funduszy
przedakcesyjnych UE, Urząd Marszałkowski w Zielonej Górze, 2000 r.
The Council of European Municipalities and Regions, Reference Book 1995/96.
The financial resources of local authorities in relation to their responsabilities,
CLRAE, 1998.
Małgorzata Rulińska
58
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
What is my sister city doing? Building Community Partnership Worldwide, Volume
One. Successful and Award Winning Sister Cities Programs, Sister Cities
International, 1997.
Związki bliźniacze. Współpraca międzynarodowa samorządów lokalnych, Związek
Miast Polskich 1998.
Współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego
59
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
Spróbujcie wypełnić poniższy test wybierając jedną z podanych opcji (prawidłowe odpowiedzi
znajdziesz na stronie internetowej Programu Szkoleniowego
http://www.paow-frdl.pl
):
1. Komitet Regionów to struktura:
a) Rady Europy,
b) Unii Europejskiej,
c) ONZ.
2. Fundusz Spójności:
a) jest dostępny dla naszego kraju,
b) to fundusz dla krajów Unii Europejskiej,
c) będzie dostępny dla samorządów polskich w przyszłym roku.
3. Na wspieranie współpracy bliźniaczej mogą posłużyć środki z:
a) Community Aid for Twinning,
b) ISPA,
c) Leonardo da Vinci.
4. Socrates II to program wspierający głównie:
a) ochronę środowiska,
b) rozwój systemów oświatowych.
c) akcje charytatywne.
5. Partnerstwo dla członkostwa to dokument:
a) Komisji Europejskiej,
b) Komitetu Integracji Europejskiej,
c) Rady Europy.
6. Aquis communautaire to:
a) związek przedsiębiorców,
b) program pomocowy,
c) dorobek prawny UE.
7. Powiat szkocki jest przykładem:
a) skutecznej współpracy bliźniaczej,
b) efektywnego pozyskiwania środków unijnych,
c) związku międzygminnego.
Małgorzata Rulińska
60
Program Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
TEST
TEST
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
materialy szkoleniowe M2 podrecznik
materialy szkoleniowe M9 podrec Nieznany
materialy szkoleniowe M5 podrecznik
materialy szkoleniowe M6 podrecznik
materialy szkoleniowe M7 podrecznik(1)
materialy szkoleniowe M8 podrecznik
Konspekt - piłka nożna (obwód stacyjny), Piłka nożna, Materiały szkoleniowe, KONSPEKTY
P.N.dosk.prow.piłki zew.podbiciem, Piłka nożna, Materiały szkoleniowe, KONSPEKTY
Sorbenty, Materiały szkoleniowe
Konspekt nr 3, Piłka nożna, Materiały szkoleniowe, KONSPEKTY
więcej podobnych podstron