Tytuł oryginału: What's Stopping You Being More Confident
Tłumaczenie: Joanna Sugiero
ISBN: 978-83-246-8105-1
© 2013 What’s Stopping You Ltd
All Rights Reserved. Authorised translation from the English language
edition published by John Wiley & Sons Limited. Responsibility
for the accuracy of the translation rests solely with Helion S.A.
and is not the responsibility of John Wiley & Sons Limited.
No part of this book may be reproduced in any form without the written permission of the
original copyright holder, John Wiley & Sons Limited.
Translation copyright © 2014 by Helion S.A.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości
lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie
kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku
filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie
praw autorskich niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź
towarowymi ich właścicieli.
Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte
w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej
odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie
praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również
żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe
z wykorzystania informacji zawartych w książce.
Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres
http://sensus.pl/user/opinie/cocieo
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.
Wydawnictwo HELION
ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE
tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63
e-mail: sensus@sensus.pl
WWW: http://sensus.pl (księgarnia internetowa, katalog książek)
Printed in Poland.
SPIS TRE¥CI
WstÚp
13
SpecjaliĂci od nauczania pewnoĂci siebie
14
PewnoĂÊ siebie to…
16
Caïa prawda na temat pewnoĂci siebie
17
CzÚĂÊ I. SkÈd siÚ bierze brak wiary w siebie?
Rozdziaï 1. Scenariusze
21
Metody wspomagajÈce
22
Wyrok doĝywocia
23
Ponowne odgrywanie scenariusza z dzieciñstwa
25
Ci sami rodzice, inne wychowanie
26
Faworyzowanie ulubieñców
27
ZwyciÚzca bierze wszystko
28
Prawdziwa przyczyna — niskie poczucie wïasnej wartoĂci
29
SkÈd siÚ bierze niskie poczucie wïasnej wartoĂci?
31
Poczucie wïasnej wartoĂci to podróĝ, a nie cel
33
Rozdziaï 2. Nastawienie
35
Hierarchia potrzeb
35
Wady teorii Maslowa
37
Puïapka bezpieczeñstwa
38
Terapie oparte na traumie
39
Nastawienie rozwojowe
40
JesteĂ „pracÈ w toku”
42
Aby uwierzyÊ w siebie, musisz mieÊ nastawienie rozwojowe
44
Nastawienie jest waĝniejsze niĝ pewnoĂÊ siebie
45
CO CI} BLOKUJE? ODZYSKAJ PEWNO¥m SIEBIE
8
Rozdziaï 3. Reakcje
47
Terapia poznawczo-behawioralna i wiara w siebie
48
Nasz charakterystyczny styl myĂlenia
49
Zasady terapii poznawczo-behawioralnej
50
Technika ekspozycji
54
Elementy niezbÚdne do wprowadzenia zmian
55
Rozdziaï 4. Podróĝ
59
Zmieñ swoje myĂlenie
60
Podrzyj karteczkÚ
61
CzÚĂÊ II. Alchemia pewnoĂci siebie
Rozdziaï 5. Optymizm i odpornoĂÊ
73
PoïÈczenie z kontrolÈ
74
Optymistyczne tïumaczenia
75
Pokonanie wyuczonej bezradnoĂci
77
OdpornoĂÊ — coĂ wiÚcej niĝ radzenie sobie
77
OdpornoĂÊ w sytuacji stresowej
79
UĂcisku moĝna siÚ nauczyÊ
79
Duszenie siÚ
80
Jak zapobiec duszeniu siÚ
81
Na polu walki
82
Rozdziaï 6. Wïasna skutecznoĂÊ i talent
83
UwierzyÊ we wïasne zdolnoĂci
84
Wïasna skutecznoĂÊ to upewnianie siÚ
84
Korzenie wïasnej skutecznoĂci
85
Wïasna skutecznoĂÊ jest powiÈzana z konkretnÈ dziedzinÈ
86
Mit talentu
87
IQ ma niewielkie znaczenie
88
WyjÈtek Mozarta?
89
DoĂwiadczenie jest waĝne
90
Rozdziaï 7. Odwaga i ekstrawersja
93
PrzejĂcie do czynu mimo strachu
94
Jak staÊ siÚ odwaĝnym dziÚki wytrwaïoĂci?
95
Nauka odwagi — motywacja
96
Ekstrawersja — nieostroĝna osobowoĂÊ
97
Ekstrawertycy wciÈĝ potrzebujÈ adrenaliny
98
Temperament utrudniajÈcy relacje towarzyskie
99
Warunki spoïeczne niezbÚdne dla budowania pewnoĂci siebie
101
SPIS TRE¥CI
9
Rozdziaï 8. Zaufanie i ocenianie
103
Skale zaufania
104
Jak radziÊ sobie ze zdradÈ
106
Uprzedzenia i ocenianie
107
Heurystyka w podejmowaniu decyzji
108
Nauka krytycznego myĂlenia
109
Gïówny skïadnik oceny: doĂwiadczenie
111
CzÚĂÊ III. OsiÈgniÚcia
Rozdziaï 9. ToĝsamoĂÊ
115
Gdzie zaczyna siÚ praca
116
Cykl doskonaïoĂci
117
Ruch w kierunku czegoĂ pozytywnego
118
Jak nie definiowaÊ siebie
120
Puïapka stereotypów
121
Zdefiniowanie swoich wartoĂci
122
Zasady, a nie wartoĂci
123
A co z Zuckerbergiem?
125
Rozdziaï 10. Cele
127
Stworzenie planu dziaïania
128
Zaczynaj, myĂlÈc o koñcu
128
Unikaj pustych gestów
129
Stosowanie NLP w wytyczaniu celów
129
Dokonaj ekstrapolacji swoich pragnieñ
133
Rozdziaï 11. Plan
137
Wymagania dla planu kampanii
137
UnikniÚcie puïapek realizacji
147
CzÚĂÊ IV. Sytuacje
Rozdziaï 12. NieĂmiaïoĂÊ
153
Rola jÈdra migdaïowatego
154
Odwaĝny kontra nieĂmiaïy
155
Niĝszy próg pobudliwoĂci
156
Reakcje emocjonalne
157
Sytuacje towarzyskie wzmagajÈ nieĂmiaïoĂÊ
158
Nie bÈdě sobÈ
159
CO CI} BLOKUJE? ODZYSKAJ PEWNO¥m SIEBIE
10
Rozdziaï 13. PewnoĂÊ siebie w miejscu pracy
165
Co moĝesz zrobiÊ?
166
Wzmocnienie swojej pozycji
166
Rozdziaï 14. Praca z innymi
175
1. Naucz siÚ mówiÊ „nie”
175
2. Powiedz, jakie masz zamiary
176
3. Naucz siÚ przekazywaÊ obowiÈzki
177
4. Rozwiej wÈtpliwoĂci
178
5. Naucz siÚ sztuki perswazji
180
6. Wygïaszaj komplementy
181
7. Nie zadrÚczaj siÚ z powodu szefa
182
8. Traktuj elegancko trudnych ludzi
184
Rozdziaï 15. Randki
189
Brak pewnoĂci siebie jest zwiÈzany z pïciÈ
189
Strach przed odrzuceniem i upokorzeniem
190
Unikaj Zasad
195
Znaj swojÈ wartoĂÊ
196
CzÚĂÊ V. Bariery
Rozdziaï 16. Uprzedzenia
201
Uprzedzenia istniejÈ
202
Syndrom oszusta
203
Jak walczyÊ z uprzedzeniami?
204
Rozdziaï 17. Prokrastynacja, czyli zwlekanie
209
Ocenianie innych
210
Wpïyw rodziców
210
Taktyki dla prokrastynatora
212
Rozdziaï 18. Depresja
215
Obsesyjne negatywne myĂlenie
216
Przyczyny
216
Wina i depresja
217
ZgïadziÊ potwora
218
Lepiej zapobiegaÊ, niĝ leczyÊ
221
SPIS TRE¥CI
11
Rozdziaï 19. Stres i niepokój
223
Presja, która jest wiÚksza niĝ nasza zdolnoĂÊ do funkcjonowania
223
Doceñ chwilÚ
224
Kiedy wykorzystywaÊ uwaĝnÈ obecnoĂÊ?
226
Niepokój to stan naturalny
227
Programowanie neurolingwistyczne a niepokój
228
Rozdziaï 20. Pycha
231
Enron — pycha na ĂwiatowÈ skalÚ
232
Wychwalanie talentu
233
Eliksir uwodzenia
235
Jak uniknÈÊ pychy?
236
RadoĂÊ SWOT
237
Zostañ przedsiÚbiorcÈ
238
Wïasna skutecznoĂÊ w dziaïalnoĂci gospodarczej
239
Droga do pewnoĂci siebie w siedmiu etapach
243
Etap pierwszy: Zastanów siÚ, dlaczego brakuje Ci pewnoĂci siebie
243
Etap drugi: OkreĂl wpïyw tych wydarzeñ na Twój obecny sposób myĂlenia
243
Etap trzeci: Zrozum alchemiÚ pewnoĂci siebie
244
Etap czwarty: Skup siÚ na tym, w jakich obszarach chcesz byÊ pewny siebie
244
Etap piÈty: Zaplanuj swojÈ pewnoĂÊ siebie
244
Etap szósty: Dziaïaj
245
Etap siódmy: Zyskaj pewnoĂÊ siebie w kontaktach z luděmi
245
Co mówiÈ psychologowie
247
Zygmunt Freud (1856–1939) i nieĂwiadomy umysï
247
Alfred Adler (1870–1937) i kompleks niĝszoĂci
248
Carl Jung (1875–1961) i archetypy
249
Karen Horney (1885–1952) i „powinnoĂci”
250
Fritz Perls (1893–1970) i percepcja ksztaïtujÈca rzeczywistoĂÊ
250
Erich Fromm (1900–1980) i „poznanie samego siebie”
251
Carl Rogers (1902–1987) i skupienie siÚ na osobie
252
Viktor Frankl (1905–1997) i cierpienie, które mija, gdy znajdziesz sens
253
Albert Ellis (1913–2007) i irracjonalne myĂlenie
253
Virginia Satir (1916–1988) i rodzinna „fabryka”
254
Bibliografia
257
O Robercie Kelseyu
263
R O Z D Z I A 4 .
PODRÓ¿
Jak siÚ przekonaïeĂ, pewnoĂÊ siebie to narzÚdzie w Twojej podróĝy do sa-
moaktualizacji — stÈd potrzeba zmiany nastawienia na rozwojowe i koniecz-
noĂÊ zastosowania zasad terapii poznawczo-behawioralnej do zakwestionowa-
nia pewnych przekonañ dotyczÈcych Twoich umiejÚtnoĂci i moĝliwoĂci.
OczywiĂcie, istniejÈ pewne cechy, które nieodïÈcznie kojarzÈ siÚ z pew-
noĂciÈ siebie. Moĝesz siÚ ich nauczyÊ albo przynajmniej je poznaÊ (zobacz
czÚĂÊ II). JeĂli jednak liczysz na to, ĝe Twoje ĝycie odmieni siÚ jak za do-
tkniÚciem magicznej róĝdĝki — ĝe krzykniesz: „Eureka!” i juĝ od tej pory
wszystko bÚdzie inaczej — to bardzo siÚ mylisz. Co gorsza, moĝe siÚ oka-
zaÊ, ĝe zmarnowaïeĂ czas i pieniÈdze (a takĝe zainwestowanÈ emocjÚ: na-
dziejÚ) na stosowanie „cudownych” technik, takich jak hipnoza czy aku-
punktura, które mogÈ Ci pomóc tylko na chwilÚ. To prawda, ĝe po
zastosowaniu tych technik poczujesz wspaniaïÈ euforiÚ, której pragniesz.
Taki sam efekt daje alkohol czy kokaina — i tak samo jak po innych uĝyw-
kach, tutaj równieĝ nie da siÚ uniknÈÊ kaca.
Techniki takie jak hipnoza tworzÈ pewnÈ imitacjÚ cech, które posiada
inna osoba. KtoĂ prosi CiÚ, ĝebyĂ zostaï kimĂ innym: kimĂ, kto róĝni siÚ
od Ciebie mniej wiÚcej tak, jak osoba, którÈ siÚ stajesz po wypiciu alko-
holu. W najlepszym przypadku ta zmiana zachowania jest rezultatem po-
tÚgi sugestii. Niektórzy twierdzÈ, ĝe hipnoza jest bardzo skuteczna i po-
mocna. NaĂladowanie pozytywnych cech zaobserwowanych u innych
osób rzeczywiĂcie moĝe przynieĂÊ efekt. Jednak nie zmienia to naszych
wewnÚtrznych przekonañ.
WciÈĝ pozostajemy tÈ samÈ, niepewnÈ siebie osobÈ — tylko ĝe teraz
jeszcze dodatkowo potrzebujemy, aby ktoĂ nas „naprawiï” albo podaï nam
okreĂlone instrukcje (przynajmniej na poziomie podĂwiadomoĂci). Zatem
CO CI} BLOKUJE? ODZYSKAJ PEWNO¥m SIEBIE
60
chociaĝ te techniki sprawiajÈ, ĝe czujemy siÚ podekscytowani i peïni ener-
gii, musimy pamiÚtaÊ, iĝ te uczucia nie sÈ prawdziwe. Wystarczy jedno
wiÚksze niepowodzenie, a wszystko wróci do normy — a my poczujemy
siÚ jeszcze bardziej odizolowani i niepewni siebie.
Tak jak w przypadku wszystkich innych rzeczy, które dajÈ natychmia-
stowÈ satysfakcjÚ, kluczowÈ rolÚ odgrywajÈ tutaj hormony. Jeĝeli gospo-
darka hormonalna zostanie zachwiana, wczeĂniej czy póěniej bÚdziesz mu-
siaï za to zapïaciÊ.
ZMIE SWOJE MY¥LENIE
Skoro nie istnieje ĝadne szybkie rozwiÈzanie, jaki jest sens tej ksiÈĝki? Czy
nie ma ĝadnych szans na to, ĝebyĂ wzmocniï swojÈ wiarÚ w siebie? Jeĝeli
szukasz cudownego lekarstwa, to odpowiedě brzmi „nie ma”. JeĂli jednak
chcesz w peïni zrozumieÊ, czym jest pewnoĂÊ siebie, i jakie puïapki zasta-
wiï Twój umysï, aby jÈ w Tobie zdusiÊ, odpowiem juĝ zupeïnie inaczej.
Peïne zrozumienie tego zagadnienia moĝe pomóc Ci zmieniÊ Twoje my-
Ălenie (oczywiĂcie pod warunkiem, ĝe poĂwiÚcisz na to odpowiednio duĝo
czasu i nie poddasz siÚ w poïowie drogi). Przestañ chowaÊ siÚ pod kolej-
nymi warstwami niepewnoĂci i zacznij powoli je zdejmowaÊ. Moĝesz
stworzyÊ pewien dystans miÚdzy tym, kim teraz jesteĂ, a osobÈ, która nie
wierzy w siebie — tÈ, którÈ kiedyĂ byïeĂ.
Bez wzglÚdu na to, jaka jest przyczyna Twojego braku pewnoĂci siebie,
Twój obraz Ăwiata jest znieksztaïcony. Co wiÚcej, Twoje wszystkie oceny
sÈ formuïowane na podstawie tego znieksztaïconego obrazu. Ta ksiÈĝka
ma Ci pomóc to zauwaĝyÊ, a takĝe pokazaÊ Ci, jak wyglÈda Ăwiat bez tych
znieksztaïceñ. Jednak nic nie osiÈgniesz bez prawdziwej, ciÚĝkiej pracy.
Musisz zakwestionowaÊ kaĝde zaïoĝenie, które kiedykolwiek poczyniïeĂ.
Poddawaj w wÈtpliwoĂÊ kaĝdÈ „prawdÚ”.
Twoje poglÈdy, wartoĂci — a nawet zasady, które wyznajesz — mogïy
zostaÊ znieksztaïcone przez „rzeczywistoĂÊ”, którÈ stworzyïeĂ, ĝeby siÚ
chroniÊ. Cóĝ, nawet nienawiĂÊ do samego siebie moĝe dawaÊ komfort
osobom, którym brakuje pewnoĂci siebie — stanowi ona swoistÈ barierÚ
izolacyjnÈ, chroniÈcÈ ich przed otoczeniem. „Ja po prostu taki jestem”,
PODRÓ¿
61
„Nie umiem siÚ zmieniÊ”, „Zawsze taka bÚdÚ” — te wszystkie stwierdze-
nia ĂwiadczÈ o rezygnacji. To umysïowe „karteczki z notatnika”, którymi
siÚ posïugujemy, aby uniknÈÊ peïnego zaangaĝowania.
PODRZYJ KARTECZK}
Czas podrzeÊ tÚ karteczkÚ. OczywiĂcie Twoje pierwsze kroki bÚdÈ nie-
Ămiaïe i niepewne. Jednak samo uĂwiadomienie sobie, ĝe kroczysz po zïej
drodze — i ĝe konieczna jest zmiana kierunku — to bardzo waĝny poczÈ-
tek. Jest on równieĝ bardzo trudny, dlatego musisz doïoĝyÊ wszelkich sta-
rañ, aby Twój wysiïek nie poszedï na marne. Oto moja propozycja dzie-
siÚciu wskazówek, które pomogÈ Ci pozostaÊ na nowej trajektorii —
bardziej konstruktywnej niĝ poprzednia i bardziej skoncentrowanej na
rozwoju (pomijajÈc tytuï tego podrozdziaïu, wszystko zostaïo tu napisane
z najwiÚkszÈ powagÈ).
1.
Wszystko spoczywa w Twoich rÚkach
PewnoĂci siebie nie znajdziesz nigdzie na zewnÈtrz. Nikt nie moĝe tego
zrobiÊ za Ciebie. Nie licz na to, ĝe w Twoim ĝyciu pojawi siÚ rycerz na
biaïym koniu, który CiÚ uratuje. JesteĂ sam ze swoim problemem i na Tobie
spoczywa obowiÈzek podjÚcia odpowiednich dziaïañ.
Bez wzglÚdu na to, jaka jest przyczyna Twojego braku wiary w siebie,
Twoim zadaniem jest siÚ z tym uporaÊ. To doĂÊ oczywiste stwierdzenie,
jednak mnie zajÚïo caïe lata, ĝeby to sobie uĂwiadomiÊ. Za kaĝdym razem,
gdy poznawaïem kogoĂ, kto odniósï duĝy sukces albo byï bardzo pewny sie-
bie, odgrywaïem scenariusz „uratuj mnie”, w którym potajemnie — a na-
wet nieĂwiadomie — prosiïem o pomoc, na przykïad próbujÈc kierowaÊ
rozmowÈ w taki sposób, ĝeby rozmówca zaoferowaï mi pracÚ albo zïoĝyï
innÈ ciekawÈ propozycjÚ.
Uwaĝaïem, ĝe mój los nie leĝy w moich rÚkach — ĝe wiele rzeczy jest
poza moimi moĝliwoĂciami. Potrzebowaïem interwencji kogoĂ, kto jest
bardziej pewny siebie i bÚdzie chciaï mi pomóc (albo przynajmniej bÚdzie
wiedziaï, jak moĝna to zrobiÊ). Nie wiedziaïem, dokÈd zmierzam, dziaïa-
ïem chaotycznie i tak bardzo nie wierzyïem w siebie, ĝe podĂwiadomie
bïagaïem nieznajomych ludzi o ratunek.
CO CI} BLOKUJE? ODZYSKAJ PEWNO¥m SIEBIE
62
2.
Wybaczaj
Aby zyskaÊ wiÚkszÈ pewnoĂÊ siebie, musisz pogodziÊ siÚ z tym, czego nie
moĝesz zmieniÊ: z przeszïoĂciÈ. To oznacza wybaczenie osobom, które
byÊ moĝe odebraïy Ci pewnoĂÊ siebie, gdy byïeĂ najbardziej podatny na
ich sugestie. Obwinianie innych za to, ĝe teraz nie wierzysz w siebie, to
puïapka, poniewaĝ w ten sposób próbujesz przenieĂÊ odpowiedzialnoĂÊ na
ludzi, którzy najprawdopodobniej nie bÚdÈ chcieli Ci pomóc.
RzeczywiĂcie, oczekiwanie, ĝe inni nagle doznajÈ objawienia, zrozu-
miejÈ swoje bïÚdy i zapragnÈ je naprawiÊ, to prosta droga do pogïÚbienia
frustracji, zïoĂci, a nawet wpadniÚcia w depresjÚ. Obwinianie innych to
cecha, która charakteryzuje ludzi niewierzÈcych w siebie. Poniewaĝ ha-
muje ona wszelkie dziaïania, warto z niÈ walczyÊ. Z drugiej strony zdolnoĂÊ
do wybaczania to Twoja najsilniejsza broñ w walce o lepsze jutro. Musisz
jednak byÊ w tym szczery. Twoje wybaczenie musi byÊ zamierzone, bez-
warunkowe, bezkompromisowe i caïkowite.
Ja oczywiĂcie wybaczyïem mojemu ojcu — czïowiekowi, który miaï
jeszcze trudniejsze dzieciñstwo niĝ ja. Jego rodzice nie okazywali mu mi-
ïoĂci i porzucili go, gdy miaï piÚÊ lat — nic wiÚc dziwnego, ĝe nie byï sta-
bilny emocjonalnie i nie umiaï mnie wychowaÊ. ZresztÈ w tamtych czasach
jego zachowanie nie odstawaïo od normy. Nie mogÚ teĝ zapomnieÊ o kilku
rzeczach, za które jestem mu wdziÚczny, takich jak ciekawoĂÊ ĝycia, pasja
historyczna i wysoka etyka pracy.
„Nikt nie jest ci winien ĝycia”, czÚsto powtarzaï, choÊ powinien dodaÊ
jeszcze: „ani niczego innego”.
Dopiero gdy w peïni zrozumiaïem te sïowa, zaczÈïem odnosiÊ pierw-
sze sukcesy.
Moja siostra nie potrzebuje mojego przebaczenia, poniewaĝ nie zrobiïa
nic ěle. Byïa dzieckiem, tylko trochÚ starszym ode mnie — niewinnÈ istotÈ,
której losem kierowali doroĂli ludzie i wydarzenia niezaleĝne od niej. Co
wiÚcej, naleĝy jej siÚ pochwaïa za to, ĝe tak wspaniale tolerowaïa swojego ha-
ïaĂliwego i kapryĂnego brata, który nie myĂlaï o nikim innym, tylko o sobie.
Wybaczenie to jednak nie wszystko. Musisz nauczyÊ siÚ wspóïczuÊ tym
wszystkim, którzy podwaĝali TwojÈ wiarÚ w siebie przez te caïe lata. Przy-
pomnij sobie róĝne waĝne sytuacje z Twojego dzieciñstwa, które wpïynÚïy
na to, ĝe straciïeĂ wiarÚ w siebie, i spróbuj spojrzeÊ na nie oczami tych
PODRÓ¿
63
osób. ByÊ moĝe byïeĂ zbyt zajÚty zamartwianiem siÚ, jak ich dziaïania na
Ciebie wpïywajÈ, i nie zauwaĝyïeĂ, ĝe Ty sam równieĝ wpïywaïeĂ na nich.
A przecieĝ to sÈ ludzie z krwi i koĂci, tak samo jak Ty — kaĝdy z nich miaï
swoje sïaboĂci bez wzglÚdu na to, jak starali siÚ je ukryÊ. Zastanów siÚ, jakÈ
motywacjÈ kierowaïy siÚ osoby, z którymi miaïeĂ do czynienia — nawet te,
które CiÚ zraniïy.
3.
Przestañ ĝaïowaÊ
OczywiĂcie, powrót do wspomnieñ z przeszïoĂci wiÈĝe siÚ z waĝnym nie-
bezpieczeñstwem — uczuciem ĝalu. Od kiedy zmieniïem swoje myĂlenie
— i przyjÈïem nastawienie rozwojowe — zaczÈïem stosowaÊ nowÈ meto-
dÚ, którÈ nazywam „dreszczykiem”. StosujÚ jÈ, gdy nagle przypomnÚ sobie
jakieĂ negatywne wydarzenie z przeszïoĂci. Zamykam wtedy oczy, wy-
krzywiam twarz, a czasami nawet wydajÚ gïoĂne westchnienie: „O, nie,
czy ja naprawdÚ to zrobiïem? I powiedziaïem? Czy naprawdÚ nie zdawa-
ïem sobie sprawy, ĝe moje zachowanie jest ĝenujÈce, a ja robiÚ z siebie
idiotÚ? OczywiĂcie, ĝe nie”.
ChoÊ z drugiej strony mógïbym na to pytanie równieĝ odpowiedzieÊ
twierdzÈco. Z setki albo tysiÚcy wydarzeñ w moim ĝyciu wybieram akurat
te, które miaïy negatywny wyděwiÚk, a przecieĝ wiÚkszoĂÊ z nich byïa po-
zytywna (i dlatego mój mózg uznaï, ĝe nie warto ich zapamiÚtywaÊ). Te
rzadkie negatywne sytuacje wryïy mi siÚ w pamiÚÊ, poniewaĝ wywoïaïy
strach oraz inne negatywne emocje. Pozytywne wydarzenia sÈ zapominane
razem ze wszystkimi innymi codziennymi sytuacjami, które nasz mózg
traktuje jak normalny aspekt naszego ĝycia.
¿aïowanie to sabotowanie samego siebie w wersji ekstremalnej. To
myĂlenie, ĝe istnieje milion pozytywnych dróg, które mogïeĂ wybraÊ, ale
tego nie zrobiïeĂ, z jakiegoĂ powodu decydujÈc siÚ na jedynÈ zïÈ ĂcieĝkÚ.
To oczywiĂcie jest nonsens. Kaĝdy w swoim ĝyciu podejmuje niezliczonÈ
liczbÚ dobrych i zïych decyzji, przy czym liczba tych pierwszych znaczÈco
przewaĝa nad drugimi (ale poniewaĝ ich nie ĝaïujemy, szybko o nich za-
pominamy). Jednak ludzie, którzy nie wierzÈ w siebie, z jakiegoĂ powodu
skupiajÈ siÚ tylko na swoich poraĝkach — na zïych decyzjach i reakcjach.
A poniewaĝ z czasem liczba takich przykrych sytuacji coraz bardziej ro-
Ănie, paraliĝuje ich coraz wiÚkszy strach.
CO CI} BLOKUJE? ODZYSKAJ PEWNO¥m SIEBIE
64
Zrezygnowanie z ĝalu nie jest proste. Autorzy bestsellerowych porad-
ników doradzajÈ stosowanie technik opartych na mistycyzmie albo auto-
hipnozie. IstniejÈ jednak bardziej praktyczne metody: moĝesz na przykïad
wypisaÊ 10 swoich najwiÚkszych bïÚdów lub decyzji, których najbardziej
ĝaïujesz. Napisz, dlaczego na myĂl o nich czujesz siÚ tak okropnie (moĝe
dlatego, ĝe teraz, juĝ jako osoba dorosïa, postÈpiïbyĂ zupeïnie inaczej), a na-
stÚpnie zastanów siÚ, jakÈ waĝnÈ lekcjÚ wyciÈgnÈïeĂ z tego wydarzenia.
OczywiĂcie to nie sprawi, ĝe przestaniesz czuÊ nieprzyjemny „dreszcz” na
myĂl o tej sytuacji, ale pomoĝe Ci zmieniÊ nastawienie ze statycznego na
rozwojowe.
4.
Skup siÚ na teraěniejszoĂci
W swojej sïynnej ksiÈĝce Jak przestaÊ siÚ martwiÊ i zaczÈÊ ĝyÊ Dale Carnegie
apeluje, abyĂmy „ĝyli w Ăcisïych przedziaïach dniowych”, pamiÚtajÈc o tym,
ĝe „dzieñ dzisiejszy jest najcenniejszÈ rzeczÈ, jakÈ posiadamy”. Dlatego
choÊ musimy czÚsto patrzeÊ w przyszïoĂÊ, nie moĝemy zapominaÊ, ĝe tak
naprawdÚ liczy siÚ tylko dzieñ dzisiejszy, jeĂli zaleĝy nam na odzyskaniu
wiary w siebie (zobacz czÚĂÊ III). Wedïug Carnegiego „dla mÈdrego czïo-
wieka kaĝdy dzieñ to nowe ĝycie”.
Nie chodzi jednak o to, ĝebyĂ zamiast ĝaïowaÊ decyzji z przeszïoĂci,
zaczÈï zamartwiaÊ siÚ o swojÈ przyszïoĂÊ. Twoim celem powinno byÊ sku-
pienie siÚ na teraěniejszoĂci i podejmowanie takich dziaïañ, które pomogÈ
Ci odbudowaÊ pewnoĂÊ siebie, zamiast jeszcze bardziej jÈ podwaĝaÊ.
Aby skutecznie zrealizowaÊ to zadanie, potrzebujesz narzÚdzia — zacznij
pisaÊ dziennik. Jest to bardzo waĝny element caïego procesu, co zgodnie
potwierdzajÈ wszyscy specjaliĂci od samopomocy (zwïaszcza zwolennicy
teorii poznawczo-behawioralnej). Prowadě dziennik, w którym bÚdziesz
spisywaï swoje przemyĂlenia, uczucia, emocje, zwyciÚstwa, problemy, ra-
doĂci, smutki, triumfy i poraĝki. To wspaniaïy sposób na Ăledzenie swoich
postÚpów, a takĝe skuteczna taktyka doskonalenia wïasnych ocen. To bardzo
zdrowy nawyk, nawet jeĂli przerodzi siÚ w uzaleĝnienie.
Winston Churchill prowadziï dziennik, w którym kaĝdy dzieñ tytuïo-
waï takimi samymi sïowami: „Dziaïanie dnia”. Poniĝej spisywaï swoje
przemyĂlenia na temat tego, jakie powinny to byÊ dziaïania i jak naleĝy je
wykonaÊ. A potem realizowaï swoje pomysïy i opisywaï ich rezultaty. To
PODRÓ¿
65
byï codzienny proces, który po pewnym czasie sprawiï, ĝe Churchill zy-
skaï miano wyjÈtkowo skutecznego czïowieka. A nie wiem, czy wiesz, ĝe
ta wspaniaïa postaÊ i wybitny mÈĝ stanu XX wieku byï kiedyĂ zakomplek-
sionym, nieĂmiaïym chïopcem cierpiÈcym na brak wiary w siebie.
Przykïad dzienników Churchilla to dowód na to, ĝe spisywanie wïa-
snych myĂli nie jest domenÈ nastolatków i poetów. Prawie wszystkie naj-
wybitniejsze postacie historyczne i najwiÚksi ludzie sukcesu prowadzili
dzienniki, w których spisywali nie tylko swoje codzienne czynnoĂci, ale
równieĝ taktyki i plany na przyszïoĂÊ. Mimo ĝe niektórym kojarzy siÚ to
z próĝnoĂciÈ i egocentryzmem, warto spojrzeÊ na to z innej perspektywy:
wielu ludzi zdobyïo sïawÚ wïaĂnie dlatego, ĝe umiejÚtnie wykorzystali
najlepsze narzÚdzie, jakie mieli pod rÚkÈ: dziennik, w którym spisywali na
bieĝÈco swoje myĂli, cele i aspiracje (zobacz czÚĂÊ III).
5.
Patrz w przyszïoĂÊ
Churchill, skupiajÈc siÚ na teraěniejszoĂci, jednoczeĂnie drobiazgowo pla-
nowaï swojÈ przyszïoĂÊ. Zawsze miaï ĂwiadomoĂÊ, ĝe jest odpowiedzialny za
swój los, a jego czyny sÈ odzwierciedleniem jego przeznaczenia. Jednak do
tego potrzebny byï plan. Gdy wspominam sytuacje z przeszïoĂci, które za-
chwiaïy mojÈ pewnoĂciÈ siebie (zwïaszcza z czasów akademickich i poczÈt-
ków kariery zawodowej), zauwaĝam, ĝe nie miaïem wtedy ĝadnego planu.
Czy moĝesz robiÊ postÚpy, jeĂli nie masz wytyczonego ĝadnego celu?
OczywiĂcie, ĝe nie. W czÚĂci III opowiem o tym nieco bardziej szczegóïo-
wo. Na razie tylko zaznaczÚ, ĝe tworzenie planów na przyszïoĂÊ ma duĝe
znaczenie, i to zarówno w kontekĂcie nastawienia rozwojowego (musisz
wiedzieÊ, w jakim kierunku chcesz siÚ rozwijaÊ), jak i w procesie wzmac-
niania swojej wiary w siebie.
Wiara w siebie bez ĝadnego kontekstu jest bezcelowa i niemoĝliwa
(Ăwiat jest po prostu zbyt skomplikowany). JeĂli chcesz byÊ pewny siebie,
musisz nauczyÊ siÚ ignorowaÊ niektóre sprawy i podejmowaÊ mÈdre wy-
bory. A do tego konieczne jest, abyĂ umiaï sobie wyobraziÊ swojÈ idealnÈ
przyszïoĂÊ i na niej opieraï swojÈ pewnoĂÊ siebie.
Absolutnie nie chodzi tu o zaprzeczanie potrzebie skupienia siÚ na te-
raěniejszoĂci. JeĂli masz sprecyzowane plany na przyszïoĂÊ, moĝesz w peï-
ni skoncentrowaÊ siÚ na tym, co jest tu i teraz, poniewaĝ umiesz stwierdziÊ,
czy Twoje decyzje sïuĝÈ realizacji Twoich planów.
CO CI} BLOKUJE? ODZYSKAJ PEWNO¥m SIEBIE
66
6.
Zniszcz negatywne nagrania
Kaĝdy z nas ma w gïowie pewne nagrania, które odtwarza wciÈĝ na nowo.
To scenariusze wydarzeñ i sytuacji, które u osób niepewnych siebie za-
zwyczaj majÈ negatywny wyděwiÚk, np. „Nie moĝesz tego zrobiÊ”, „JesteĂ
idiotÈ i zaraz siÚ o tym przekonasz” albo „Nikt ciÚ nie lubi”.
Te nagrania majÈ wpïyw na Twoje zachowanie — podĂwiadomie ro-
bisz rzeczy, które potwierdzajÈ Twoje negatywne przekonania. Dlatego
wïaĂnie zerwanie z tym procederem jest takie trudne — a jednoczeĂnie
absolutnie niezbÚdne.
Jednak to jest moĝliwe. Musisz tylko uĂwiadomiÊ sobie pewne fakty. Po-
dobnie jak w przykïadzie o mÚĝczyěnie czekajÈcym na kobietÚ, z którÈ umó-
wiï siÚ na randkÚ, wielu ludzi zbyt szybko wyciÈga wnioski z okreĂlonych sy-
tuacji — a nawet pozwala sobie na okreĂlone reakcje — mimo ĝe majÈ zbyt
maïo danych, aby podejmowaÊ jakÈkolwiek decyzjÚ. Gdy kobieta nie zjawiïa
siÚ w restauracji o umówionej godzinie, mÚĝczyzna wïÈczyï swoje wewnÚtrz-
ne nagranie zatytuïowane „Znów zostaïem odrzucony”. Prawdopodobnie na-
granie to byïo juĝ przygotowane wczeĂniej i czekaïo na wïÈczonej pauzie, tak
aby mÚĝczyzna mógï je odtworzyÊ, gdy o umówionej porze (albo nawet mi-
nutÚ wczeĂniej) jego partnerka nie pojawi siÚ w restauracji.
Dla wielu ludzi (w tym i dla mnie) jeszcze gorsze jest to, ĝe nagranie to
byïoby ciÈgle w pogotowiu (z wïÈczonÈ pauzÈ), nawet gdyby kobieta przy-
szïa na czas. W ciÈgu caïego spotkania próbowaïbym doszukiwaÊ siÚ w jej
sïowach i mowie ciaïa znaków ĂwiadczÈcych o odrzuceniu, które uzasad-
niaïyby wïÈczenie mojego nagrania. OczywiĂcie, gdybym nie dopatrzyï siÚ
takich znaków (pewnie dlatego, ĝe moja nowa znajoma byïa zbyt uprzej-
ma), sam bym je wymyĂliï albo nawet zmusiïbym jÈ do jakiejĂ negatywnej
reakcji tylko po to, ĝeby moje obawy siÚ potwierdziïy.
To trochÚ tak, jakby nagranie miaïo wïasny umysï. Jedynym sposobem
na to, ĝeby zapobiec jego ponownemu uruchomieniu, jest zniszczenie go.
W tym celu musisz spojrzeÊ na twarde fakty. W naszym przykïadzie bÚdÈ
one nastÚpujÈce:
!
To jest wyjÈtkowa randka — ĝadne wydarzenie z przeszïoĂci nie wpïy-
nie na jej przebieg, dopóki Ty na to nie pozwolisz.
!
Zgodziïa siÚ z TobÈ spotkaÊ.
!
Przyszïa!
PODRÓ¿
67
Na tym etapie wszystkie fakty majÈ wyděwiÚk pozytywny, dlatego do-
konywanie negatywnych spekulacji jest bezsensowne: psychologowie na-
zywajÈ to „katastrofizowaniem” (czyli wyolbrzymianiem irracjonalnych
myĂli po to, aby dojĂÊ do wniosku, który jest zupeïnie nieadekwatny do
zaistniaïych okolicznoĂci). Niestety w wielu sytuacjach, w których po-
trzebna jest pewnoĂÊ siebie, te spekulacyjne i szkodliwe nagrania wpïywajÈ
na nasze zachowanie.
7.
Zadbaj o wïasnÈ autonomiÚ
Od kiedy pamiÚtam, zawsze staraïem siÚ zadowalaÊ innych. Gdy byïem
dzieckiem, takÈ osobÈ byï mój ojciec. Potem rolÚ tÚ przejÚli moi praco-
dawcy i partnerki. A teraz jest to moja ĝona. Tym, czego pragnÚ najbar-
dziej, jest pochwaïa, dlatego wszystkie swoje wysiïki koncentrujÚ na tym,
ĝeby zadowoliÊ innych. WymyĂlajÈc, planujÈc i realizujÈc kaĝdy nowy
projekt, wyobraĝam sobie ich zadowolenie. Kaĝdy wïasny sukces oceniam
tylko na tej podstawie — dlatego jeĂli nie zyskam aprobaty waĝnych dla
mnie osób, kompletnie siÚ zaïamujÚ.
To jest klasyczna postawa osoby, która nie wierzy w siebie — potrzeba
akceptacji jest tak duĝa, ĝe staje siÚ najwaĝniejszym czynnikiem decydujÈ-
cym o sukcesie lub poraĝce danego przedsiÚwziÚcia. Dlaczego? Poniewaĝ
brak pewnoĂci siebie pozbawiï nas punktu odniesienia. Z jakiegoĂ powodu
nie potrafimy oceniÊ, co jest dobre, a co zïe, dlatego szukamy potwierdzenia
u osób, z których opiniÈ siÚ liczymy.
OczywiĂcie taka postawa to czyste szaleñstwo! W ten sposób nie tylko
dajemy im wïadzÚ, której byÊ moĝe nie chcÈ (a juĝ na pewno nie potrze-
bujÈ), ale równieĝ niszczymy wïasnÈ autonomiÚ, stajÈc siÚ ich niewolnikiem,
gotowym na kaĝde zawoïanie.
Wydostanie siÚ z tego zaklÚtego krÚgu jest doĂÊ ïatwe; duĝo trudniejsze
jest utrzymanie tej nowo zdobytej autonomii. Aby to osiÈgnÈÊ, musisz
stworzyÊ realny plan swojej przyszïoĂci (zobacz czÚĂÊ III). A potem zostañ
niewolnikiem swojego planu, zamiast zabiegaÊ o cudze pochwaïy. Jeĝeli
Twoje dziaïania bÚdÈ przyczyniaïy siÚ do realizacji planu, nie bÚdziesz po-
trzebowaï niczyjej akceptacji, a pochwaïy ze strony innych osób bÚdÈ je-
dynie miïym dodatkiem — nie koniecznoĂciÈ.
CO CI} BLOKUJE? ODZYSKAJ PEWNO¥m SIEBIE
68
8.
Zaakceptuj fakt, ĝe jesteĂ „pracÈ w toku”
I takÈ „pracÈ w toku” pozostaniesz do koñca ĝycia. Nie ma ĝadnego osta-
tecznego celu. Nawet samoaktualizacja generuje nowe poziomy potrzeb,
takich jak samotranscendencja (czyli koncentrowanie siÚ na innych).
OczywiĂcie to moĝe byÊ frustrujÈce, choÊ wcale nie powinno. PrawdÚ mó-
wiÈc, ta myĂl jest cudownie wyzwalajÈca. JeĂli nie czujesz potrzeby osiÈgniÚ-
cia doskonaïoĂci, moĝesz podejmowaÊ dowolne dziaïania. Moĝesz próbo-
waÊ, ponieĂÊ poraĝkÚ, wyciÈgnÈÊ z niej naukÚ — i znów próbowaÊ. Nawet
jeĂli nie poniesiesz poraĝki, moĝesz spróbowaÊ jeszcze raz, aby osiÈgnÈÊ
wyĝszy poziom swoich moĝliwoĂci.
OczywiĂcie, wszyscy potrzebujemy kierunku. Jednak juĝ to sobie po-
wiedzieliĂmy. Kierunek siÚ znajdzie, gdy osiÈgniemy potrzebny rozpÚd.
Kluczem jest decyzja o podjÚciu dziaïania; potem jest kierunek, a na koñcu
obserwowanie postÚpów. To pozytywna trajektoria z wbudowanym me-
chanizmem poraĝki, który umoĝliwia dalszÈ naukÚ i samodoskonalenie.
9.
Naostrz piïÚ
To jest jeden ze zwyczajów Stephena Coveya opisanych w jego bestselle-
rze 7 nawyków skutecznego dziaïania. Covey przytoczyï anegdotÚ o drwalu,
który próbowaï ĂciÈÊ drzewo tÚpÈ piïÈ. „Dlaczego jej nie naostrzysz?”, zapytaï
go ktoĂ. A ten odpowiedziaï: „Nie mam czasu”.
Ludzie, którym brakuje pewnoĂci siebie, bardzo czÚsto mylÈ brak dziaïa-
nia z nadmiernym dziaïaniem — Stephen Covey okreĂla to sïowem busy-
ness (z ang. zajÚtoĂÊ). Zachwyceni potrzebÈ dziaïania i peïni emocji rozpo-
czynajÈ rozmaite przedsiÚwziÚcia, mimo ĝe ich narzÚdzia (czyli umiejÚtnoĂci)
sÈ tÚpe albo nieodpowiednie do danej pracy. Dziaïanie oczywiĂcie jest ko-
nieczne, ale jeĂli nie chcemy napotkaÊ ĝadnej przeszkody na naszej drodze
(i to w sytuacji, gdy nie bÚdziemy przygotowani na jej pokonanie), musi-
my skupiÊ naszÈ energiÚ na „naostrzeniu piïy”, czyli zdobyciu umiejÚtnoĂci
i narzÚdzi potrzebnych do odbycia tej podróĝy.
Tak naprawdÚ jest to inny sposób na to, ĝeby podkreĂliÊ znaczenie pla-
nowania i szkolenia. Jednak jego skutek jest taki, ĝe osïabia naszÈ pasjÚ.
WszÚdzie sïyszÚ, ĝe powinniĂmy „sïuchaÊ gïosu serca” i realizowaÊ swoje
pasje. Jednak pasja to paliwo emocjonalne, które wyczerpuje siÚ, gdy na-
potkamy na swojej drodze trudnoĂci. OczywiĂcie, powinieneĂ wybraÊ takÈ
PODRÓ¿
69
drogÚ, która umoĝliwi Ci realizacjÚ Twoich pragnieñ (zobacz czÚĂÊ III), ale
jeĂli podczas tej dïugiej i niepewnej podróĝy zamierzasz czerpaÊ caïÈ swojÈ
siïÚ wyïÈcznie z pasji, czeka CiÚ rozczarowanie. Po jakimĂ czasie poczujesz
siÚ wyczerpany, wypalony i zgorzkniaïy — a to z pewnoĂciÈ nie pomoĝe Ci
odzyskaÊ wiary w siebie. Tylko maïe kroki w kierunku dobrze zaplanowa-
nego celu dadzÈ Ci rozpÚd, który zmieni CiÚ ze sprintera w maratoñczyka
— kogoĂ, kto nie czerpie swojej energii z pasji, lecz z pewnoĂci siebie.
10.
Udawaj tak dïugo, aĝ zrobisz to naprawdÚ
To brzmi jak zaprzeczenie jednej z poprzednich rad mówiÈcej o tym, ĝe
jesteĂ „pracÈ w toku”. Jak moĝesz zaakceptowaÊ to, ĝe jesteĂ „pracÈ w to-
ku”, a jednoczeĂnie udawaÊ, ĝe jesteĂ ukoñczonym produktem? Jak moĝesz
byÊ szczery wobec siebie, okïamujÈc wszystkich dookoïa?
Nie moĝesz — ale nie o to w tym chodzi. Mój komunikat jest inny: nie
jesteĂ w stanie odzyskaÊ pewnoĂci siebie, jeĂli w kontaktach z innymi luděmi
wciÈĝ bÚdzie brakowaïo Ci tej cechy. SkromnoĂÊ, obniĝanie wïasnej warto-
Ăci, a nawet przesadna nieĂmiaïoĂÊ — te wszystkie defensywne cechy wyni-
kajÈ z krytycznej samooceny i prób ukrywania braku wiary w siebie. Ko-
niecznie musisz je zmieniÊ na coĂ, co bÚdzie bardziej skuteczne.
Jeĝeli jednak staniesz siÚ przemÈdrzaïy, zarozumiaïy albo zaczniesz siÚ
wywyĝszaÊ, popadniesz w drugÈ niebezpiecznÈ skrajnoĂÊ — te cechy sÈ
tylko „poĝyczone”, a ludzie szybko to zauwaĝÈ. WróÊmy zatem do meri-
tum. JeĂli nie bÚdziesz zwaĝaï na to, jak postrzegajÈ CiÚ inni, i nie bÚdziesz
siÚ staraï sprawiaÊ wraĝenia osoby bardziej pewnej siebie, potwierdzisz
opiniÚ, którÈ ludzie juĝ zdÈĝyli sobie wyrobiÊ na Twój temat i spowodujesz,
ĝe nie zauwaĝÈ oni zmian, których udaïo Ci siÚ dokonaÊ.
Moĝna to porównaÊ z wizytÈ w sklepie: jeĂli bÚdziemy zachowywaÊ siÚ
tak, jakbyĂmy oczekiwali kiepskiej obsïugi — jakbyĂmy uznali, ĝe sprze-
dawca odkryï nasz niski status i odpowiednio nas zaszufladkowaï — to nie
moĝemy siÚ dziwiÊ, gdy faktycznie zostaniemy potraktowani jak klienci
gorszej kategorii. JeĂli natomiast bÚdziemy „udawaÊ”, ĝe jesteĂmy pewni
siebie (jeszcze przed przekroczeniem progu sklepu), to przekaĝemy sprze-
dawcy jasny komunikat: oczekujemy dobrej obsïugi. To prawdopodobnie
wystarczy, ĝeby wpïynÈÊ na jego zachowanie.
CO CI} BLOKUJE? ODZYSKAJ PEWNO¥m SIEBIE
70
Zgadzam siÚ z tym, ĝe ludzie nie powinni dokonywaÊ szybkich osÈ-
dów. Jednak nie jesteĂmy w stanie tego zmieniÊ. Dlatego musimy podjÈÊ
odpowiednie dziaïania. Na poczÈtku moĝemy poczuÊ siÚ dziwacznie albo
nieswojo. Ale gdy juĝ zauwaĝymy róĝnicÚ w reakcjach ludzi, powinniĂmy
poczuÊ zachÚtÚ — a kaĝde maïe zwyciÚstwo to kolejny dowód na to, ĝe
zmierzamy we wïaĂciwym kierunku.
Takie udawanie to naprawdÚ nic trudnego (teraz wiem juĝ, ĝe ludzie
pewni siebie stosujÈ tÚ samÈ metodÚ). Oto, co powinieneĂ robiÊ:
!
UĂmiechaj siÚ. To skïania drugÈ osobÚ do tego, ĝeby teĝ siÚ uĂmiech-
nÚïa. I na odwrót: jeĂli masz ponurÈ minÚ, Twój rozmówca przyjmie
podobny wyraz twarzy.
!
BÈdě elegancki. JeĂli ubierzesz siÚ jak robotnik budowlany, bÚdziesz
traktowany jak robotnik. Jeĝeli zaïoĝysz elegancki strój, przekaĝesz
wszystkim komunikat, ĝe chcesz byÊ dobrze traktowany.
!
Wyprostuj siÚ. Stañ prosto, stawiaj pewne kroki, mów gïoĂno i wyraě-
nie oraz Ămiaïo otwieraj drzwi. Sïowa „Dzieñ dobry!” wypowiedziane
w dobitny sposób automatycznie wymuszajÈ odpowiedě.
!
Zakïadaj, ĝe inni cieszÈ siÚ z Twojego towarzystwa. Jeĝeli bÚdziesz udawaï,
ĝe tak jest, faktycznie bÚdziesz mile widziany.
Boisz siÚ, ĝe bÚdzie CiÚ to kosztowaÊ zbyt wiele nerwów? Moĝe w takim
razie powinieneĂ zastosowaÊ mojÈ poprzedniÈ taktykÚ polegajÈcÈ na unikaniu
sklepów lub restauracji, w których moĝesz zostaÊ ěle potraktowany? DziÚki
temu nie doprowadzisz do trudnej konfrontacji, prawda? Niestety, jeĂli bÚ-
dziesz tak postÚpowaÊ, to po jakimĂ czasie Twój Ăwiat znaczÈco siÚ zawÚzi,
a Ty poczujesz siÚ zagubiony, zgorzkniaïy i jeszcze bardziej niepewny siebie.
Duĝo lepiej jest przyjÈÊ nastawienie rozwojowe i wziÈÊ na siebie odpowie-
dzialnoĂÊ za wïasne dziaïania — a nawet skïaniaÊ innych do lepszych reakcji.
Co CiÚ blokuje? Uwierz w siebie. Musisz podrzeÊ karteczkÚ i podjÈÊ
aktywne uczestnictwo. Aby to osiÈgnÈÊ, musisz pogodziÊ siÚ ze swojÈ przeszïo-
ĂciÈ (i wybaczyÊ tym, którzy Twoim zdaniem wyrzÈdzili Ci krzywdÚ), a na-
stÚpnie zadbaÊ o swojÈ autonomiÚ, skupiajÈc siÚ na przyszïoĂci i akceptujÈc fakt,
ĝe jesteĂ „pracÈ w toku”.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Co Cie blokuje Odzyskaj pewnosc siebie cocieo
Co Cie blokuje Odzyskaj pewnosc siebie cocieo(1)
Co Cie blokuje Odzyskaj pewnosc siebie cocieo
Co Cie blokuje Odzyskaj pewnosc siebie cocieo
Co Cie blokuje Odzyskaj pewnosc siebie
Co Cie blokuje Odzyskaj pewnosc siebie
Co Cie blokuje Uwolnij swoj potencjal cocieb
Co Cie blokuje Uwolnij swoj potencjal cocieb
Co Cie blokuje Uwolnij swoj potencjal
Co Cie blokuje Uwolnij swoj potencjal
Co Cie blokuje Uwolnij swoj potencjal cocieb
Co Cie blokuje Uwolnij swoj potencjal cocieb
Co Cie blokuje Uwolnij swoj potencjal cocieb
Co Cię blokuje Uwolnij swój potencjał
Jak zdobyć pewność siebie i sprawić aby ludzie Cię szanowali
Jak zdobyc pewnosc siebie i sprawie aby ludzie Cie szanowali
pokaz na co cie stac
8 Zachowań Które niszczą Twoją Pewność Siebie
Budowanie pewnosci siebie dla bystrzakow bupeby
więcej podobnych podstron