1

FINANSE

W

YKŁAD

2

(16.10.2011)

~ SYSTEMATYKA FINANSÓW ~

Mamy dwa układy grupujące system finansowy:

1. Układ przedmiotowy
2. Układ podmiotowy

Ad 1. Układ przedmiotowy – będzie grupował zjawiska finansowe z punktu widzenia
charakteru czynności. W ramach tego układu mamy zjawiska:

a) Przychody i wydatki ekwiwalentne – określane są jako strumienie rynkowe. Cechą

charakterystyczną tych zjawisk jest ekwiwalentność tzn. wzajemność świadczenia.
Jednej transakcji będzie automatycznie towarzyszyło jedno zdarzenie, najczęściej w
tym samym czasie i w tym samym miejscu (np. transakcje kupna – sprzedaży;
występuje jedność czasu i miejsca – codzienne zakupy (towar za pieniądz);
pracodawca – pracownik (30 dni określona praca na rzecz pracodawcy, po 30 dniach
wypłata wynagrodzenia) rozciągnięte w czasie, uregulowanie świadczenia).









Wszystkie transakcje o charakterze rynkowym regulowane są mechanizmem
rynkowym, tzn. cena za świadczenie wyznaczona jest w wyniku odpowiedniego
kształtowania się popytu i podaży na daną usługę (zjawisko). Te mechanizmy
wyznaczają cenę rynkową na usługi.

b) Przychody i wydatki o charakterze redystrybucyjnym – określane są jako

transfery, przesunięcie środków pieniężnych. Mamy do czynienia z jednostronnym
przesunięciem środków pieniężnych, nie ma zjawiska wzajemności świadczeń.
Podmiot który otrzymuje środki nie jest zobligowany do przesunięcia środków
pieniężnych (np. stypendium za wysoką średnią – uczelnia nie oczekuje, że za te
środki będziemy zobligowani do świadczeń fizycznych na rzecz uczelni; emerytura –
ZUS; renciści – ZUS). Przy strumieniach transferowych mamy do czynienia z
transakcjami adresowanymi – odbiorcą jest konkretny podmiot, transfery nie są
regulowane żadnymi mechanizmami rynkowymi; kwoty transferów regulowane są
odpowiednimi zapisami prawnymi (rozporządzenia, ustawy, akty prawne).

2

c) Przychody i wydatki o charakterze kredytowym – zawsze będziemy mieć do

czynienia z instytucjami finansowymi (zwłaszcza banki). Transakcje związane są z
udzieleniem kredytu w systemie bankowym. Kredyt udzielany jest przez banki,
instytucje finansowe, bądź innego rodzaju świadczenie udzielone przez instytucje
ubezpieczeniowe. Podmioty te świadczą usługi na rzecz zarówno osób fizycznych jak
i na rzecz podmiotów prowadzących działalność gospodarczą – środki pieniężne o
charakterze zwrotnym.
Te podmioty nastawione są na uzyskanie zysku, są oni uczestnikami transakcji
kredytowych, dokonywanych w systemie bankowym, tylko w nich może dojść do
kreacji pieniądza bankowego. Banki to instytucje pośredniczące pomiędzy
podmiotami które posiadają nadwyżkę środków pieniężnych – oszczędności – z
drugiej strony pośredniczą między podmiotami które zgłaszają zapotrzebowanie na
środki pieniężne.








Jeżeli nastąpi zwiększenia aktywności kredytowej to wtedy do gospodarki trafia
większa pula środków kredytowych (i odwrotnie). Pieniądz kredytowy
wykorzystywany do środków pieniężnych najlepiej przyczynia się do rozwoju
gospodarki krajowej. Kredyty przeznaczone na cele konsumpcyjne bieżące nie mają
waloru rozwojowego.

Kredyt to instrument finansowy, zwrotny, płatny. Korzystając z tego instrumentu
będziemy musieli za to zapłacić. Płacimy:
- odsetki,, wyznaczone stopą procentową
- prowizję pobraną przez bank
- ubezpieczenie przy kredycie hipotecznym

Kredyt wykorzystany na inwestycję przyczynia się do wzrostu PKB, bez względu na
to czy są to inwestycje gospodarstw domowych czy przedsiębiorstw.

Wielkość pieniądza w obiegu określają AGREGATY PIENIĘŻNE:

 A

1

(M

1

) = najbardziej płynne instrumenty finansowe, powodują

natychmiastowe zwolnienie nas z zobowiązań – gotówka, środki na rachunku
bankowym.

 A

2

(M

2

) = obejmuje wszystko to co się zawiera w agregacie A1 oraz

instrumenty które wymagają czasu aby móc je uzyskać a później aby zwolniły
nas z zobowiązań, czyli lokaty krótkoterminowe i czeki.

 A

3

(M

3

) = obejmuje wszystkie instrumenty agregatu A2 + lokaty

długoterminowe i papiery wartościowe – potrzeba określonego czasu aby
uzyskać gotówkę - (dłużne papiery wartościowe, obligacje wszystkich
podmiotów uprawnionych do emisji obligacji oraz papiery własnościowe –
akcje) – potrzeba określonego czasu aby odzyskać gotówkę;

 A

0

(M

0

) = baza monetarna – wszystkie środki pieniężne, do pieniądza

znajdującego się w obiegu, pod postacią różnych insrymentów.

3

Ad 2. Układ podmiotowy – będzie patrzył i analizował zjawiska finansowe przez pryzmat
podmiotów uczestniczących w tych zjawiskach. Podmioty, które uczestniczą w zjawiskach
bezpośrednio.

a) Finanse przedsiębiorstw – najważniejsze. sektor „zarabiający, zarobkowy”, ten

sektor w największym stopniu wpływa na kształtowanie PKB. Działalność
przedsiębiorstw przede wszystkim skupia się na działalności wytwórczej. Jeżeli mamy
do czynienia z przedsiębiorstwem przemysłowym produktem końcowym jest produkt
gotowy. W przedsiębiorstwach handlowych produktem końcowym jest produkt,
natomiast w przedsiębiorstwie usługowym produktem końcowym jest usługa. Celem
działalności jest osiąganie zysków (dochód). Zysk jako nadwyżka finansowa
przychodów nad kosztami. Przedsiębiorstwa uczestniczą we wszystkich strumieniach
finansowych, żeby powstał wyrób gotowy trzeba zakupić surowce, materiały, usługi
telekomunikacyjne, energię, pracę, które są niezbędne do wytworzenia wyrobu
gotowego, transakcje kupno – sprzedaż. Przedsiębiorstwa państwowe albo komunalne
otrzymują dotacje i subwencje z budżetu Państwa, przedsiębiorstwa prywatnie nigdy.
Przy przedsiębiorstwach komunalnych mamy do czynienia z pomocą społeczną
(zwolnienia

podatkowe,

ulgi

w

specjalnych

strefach

ekonomicznych).

Przedsiębiorstwa mają otwartą drogę do zwrotnych źródeł zasilania – dotyczy to
kredytów, pożyczek, prawa emitowania dłużnych papierów wartościowych (obligacje
przedsiębiorstw) muszą być zrealizowane w czasie ZAPADALNOŚCI PAPIERÓW;
wyemitowania akcji. Kredyt na działalność bieżącą – kredyt na działalność bieżącą –
rozliczane ze wszystkimi kosztami przedsiębiorstwa. Kredyty inwestycyjne –
wpływają na otwarte dodatkowe subkonto do rachunku podstawowego. W przypadku
uzyskania kredytu mamy przychód kredytowy, przy spłacaniu mamy strumień
wydatkowy – kredytowy.
Podatki w Polsce:

 PIT do 85 528 zł -> 18% / powyżej 32%
 CIT – 19 % (od 2011)
 Podatek liniowy – 19 %
 VAT – 23% , 8 % , 5%, 0%
 Podatek od czynności cywilno – prawnych - % od kwoty
 Podatek od nieruchomości – kwota za m

2

 Podatek od środków transportowych – kwota do pojemności silnika i masy

pojazdu

b) Finanse publiczne – są to środki którymi dysponują podmioty które zaliczamy do

sektora finansów publicznych – obejmują one organy władzy i administracji
państwowej, władzy i administracji samorządowej, obejmują również władze
samorządowe. Strumienie finansowe mają głównie charakter transferowy. Wszystkie
środki które są gromadzone w budżecie centralnym to wpływy z podatków (ok. 90%
dochodów budżetowych) – dochodowych (PIT, CIT), podatki przychodowe obrotowe
(VAT, akcyza), podatek od gier. Pozostałe przychody to opłaty, dywidendy, udział w
zysku NBP, cło (dochody budżetowe marginalne. Ok. 90% środków finansowych to
wpływy z czterech pierwszych podatków). Subwencja ogólna jest transferem z
budżetu centralnego do budżetów samorządowych i dotacje celowe. Wydatki
transferowe to dotacje dla podmiotów samorządowych.

4

Wpływy transferów do budżetów samorządowych:

 Gminy – z podatków od nieruchomości, od środków transportowych (ustawa o

podatkach i opłatach lokalnych), podatek rolnym podatek od spadków i
darowizn, podatek do czynności cywilno – prawnych.

 Jednostek samorządu terytorialnego– udział w podatkach państwowych (PIT,

CIT) – określony procent dla określonego szczebla.

Państwo nie ma przychodów ekwiwalentnych. Wydatek ekwiwalentny –

wypłaty wynagrodzenia pracownikom administracji.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska – tam mogą pożyczać pieniądze samorządy.

c) Finanse ludności – są to finanse gospodarstw domowych.

5

d) Finanse banków – jest to specyficzne przedsiębiorstwo, więc uczestniczy we

wszystkich strumieniach finansowych.

Ekwiwalentne przychody – opłaty za czynności bankowe (usługi)
Ekwiwalentne wydatki – komputery, programy do obsługi

Transferowe przychody – nie ma
Transferowe wydatki – podatki, opłaty ZUS

Kredytowe przychody – kredyt od banku centralnego
Kredytowe wydatki – spłata kredytu do banku centralnego, komercyjnego

e) Finanse instytucji ubezpieczeniowych, np. PZU – jest to spółka akcyjna, działa jak

przedsiębiorstwo.

Ekwiwalentne przychody – za usługi dodatkowe – wynajem samochodu po szkodzę
(w polisie na 4 dni jest)
Ekwiwalentne wydatki – płace, komputery

Transferowe przychody – nie ma
Transferowe wydatki – podatki, ZUS

Kredytowe przychody – kredyty, pożyczki
Kredytowe wydatki – spłata kredytu, wypłata odszkodowań