1 

 

FINANSE 

W

YKŁAD 

2

 (16.10.2011) 

~ SYSTEMATYKA FINANSÓW ~ 

Mamy dwa układy grupujące system finansowy: 

1.  Układ przedmiotowy  
2.  Układ podmiotowy  

 

Ad  1.  Układ  przedmiotowy  –  będzie  grupował  zjawiska  finansowe  z  punktu  widzenia 
charakteru czynności. W ramach tego układu mamy zjawiska:  

a)  Przychody i  wydatki ekwiwalentne  –  określane są jako strumienie rynkowe. Cechą 

charakterystyczną  tych  zjawisk  jest  ekwiwalentność  tzn.  wzajemność  świadczenia. 
Jednej  transakcji  będzie  automatycznie  towarzyszyło  jedno  zdarzenie,  najczęściej  w 
tym  samym  czasie  i  w  tym  samym  miejscu  (np.  transakcje  kupna  –  sprzedaży; 
występuje  jedność  czasu  i  miejsca  –  codzienne  zakupy  (towar  za  pieniądz); 
pracodawca – pracownik (30 dni określona praca na rzecz pracodawcy, po 30 dniach 
wypłata wynagrodzenia) rozciągnięte w czasie, uregulowanie świadczenia).  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Wszystkie  transakcje  o  charakterze  rynkowym  regulowane  są  mechanizmem 
rynkowym,  tzn.  cena  za  świadczenie  wyznaczona  jest  w  wyniku  odpowiedniego 
kształtowania  się  popytu  i  podaży  na  daną  usługę  (zjawisko).  Te  mechanizmy 
wyznaczają cenę rynkową na usługi.   

 

b)  Przychody  i  wydatki  o  charakterze  redystrybucyjnym  –  określane  są  jako 

transfery,  przesunięcie  środków  pieniężnych.  Mamy  do  czynienia  z  jednostronnym 
przesunięciem  środków  pieniężnych,  nie  ma  zjawiska  wzajemności  świadczeń. 
Podmiot  który  otrzymuje  środki  nie  jest  zobligowany  do  przesunięcia  środków 
pieniężnych  (np.  stypendium  za  wysoką  średnią  –  uczelnia  nie  oczekuje,  że  za  te 
środki będziemy zobligowani do świadczeń fizycznych na rzecz uczelni; emerytura – 
ZUS;  renciści  –  ZUS).  Przy  strumieniach  transferowych  mamy  do  czynienia  z 
transakcjami  adresowanymi  –  odbiorcą  jest  konkretny  podmiot,  transfery  nie  są 
regulowane  żadnymi  mechanizmami  rynkowymi;  kwoty  transferów  regulowane  są 
odpowiednimi zapisami prawnymi (rozporządzenia, ustawy, akty prawne).  

 
 
 
 
 
 
 

2 

 

c)  Przychody  i  wydatki  o  charakterze  kredytowym  –  zawsze  będziemy  mieć  do 

czynienia  z  instytucjami  finansowymi  (zwłaszcza  banki).  Transakcje  związane  są  z 
udzieleniem  kredytu  w  systemie  bankowym.  Kredyt  udzielany  jest  przez  banki, 
instytucje  finansowe,  bądź  innego  rodzaju  świadczenie  udzielone  przez  instytucje 
ubezpieczeniowe. Podmioty te świadczą usługi na rzecz zarówno osób fizycznych jak 
i  na  rzecz  podmiotów  prowadzących  działalność  gospodarczą  –  środki  pieniężne  o 
charakterze zwrotnym.  
Te  podmioty  nastawione  są  na  uzyskanie  zysku,  są  oni  uczestnikami  transakcji 
kredytowych, dokonywanych w systemie bankowym, tylko w nich może dojść do 
kreacji  pieniądza  bankowego.  Banki  to  instytucje  pośredniczące  pomiędzy 
podmiotami  które  posiadają  nadwyżkę  środków  pieniężnych  –  oszczędności  –  z 
drugiej  strony  pośredniczą  między  podmiotami  które  zgłaszają  zapotrzebowanie  na 
środki pieniężne.  
 
 
 
 
 
 
 
 
Jeżeli  nastąpi  zwiększenia  aktywności  kredytowej  to  wtedy  do  gospodarki  trafia 
większa  pula  środków  kredytowych  (i  odwrotnie).  Pieniądz  kredytowy 
wykorzystywany  do  środków  pieniężnych  najlepiej  przyczynia  się  do  rozwoju 
gospodarki  krajowej.  Kredyty  przeznaczone  na  cele  konsumpcyjne  bieżące  nie  mają 
waloru rozwojowego.  
 
Kredyt  to  instrument  finansowy,  zwrotny,  płatny.  Korzystając  z  tego  instrumentu 
będziemy musieli za to zapłacić. Płacimy: 
- odsetki,, wyznaczone stopą procentową 
- prowizję pobraną przez bank 
- ubezpieczenie przy kredycie hipotecznym  
 
Kredyt wykorzystany na inwestycję przyczynia się do wzrostu PKB, bez względu na 
to czy są to inwestycje gospodarstw domowych czy przedsiębiorstw. 

 Wielkość pieniądza w obiegu określają AGREGATY PIENIĘŻNE:  

  A

1

 

(M

1

)  =  najbardziej  płynne  instrumenty  finansowe,  powodują 

natychmiastowe zwolnienie nas z zobowiązań – gotówka, środki na rachunku 
bankowym. 

   A

2

  (M

2

)  =  obejmuje  wszystko  to  co  się  zawiera  w  agregacie  A1  oraz 

instrumenty które wymagają czasu aby móc je uzyskać a później aby zwolniły 
nas z zobowiązań, czyli lokaty krótkoterminowe i czeki. 

  A

3

  (M

3

)  =  obejmuje  wszystkie  instrumenty  agregatu  A2  +  lokaty 

długoterminowe  i  papiery  wartościowe  –  potrzeba  określonego  czasu  aby 
uzyskać  gotówkę  -  (dłużne  papiery  wartościowe,  obligacje  wszystkich 
podmiotów  uprawnionych  do  emisji  obligacji  oraz  papiery  własnościowe  – 
akcje) – potrzeba określonego czasu aby odzyskać gotówkę;  

   A

0

  (M

0

)  =  baza  monetarna  –  wszystkie  środki  pieniężne,  do  pieniądza 

znajdującego się w obiegu, pod postacią różnych insrymentów.  

3 

 

 
Ad 2.  Układ podmiotowy – będzie patrzył i  analizował zjawiska finansowe przez pryzmat 
podmiotów  uczestniczących  w  tych  zjawiskach.  Podmioty,  które  uczestniczą  w  zjawiskach 
bezpośrednio.  
 

a)  Finanse  przedsiębiorstw  –  najważniejsze.    sektor  „zarabiający,  zarobkowy”,  ten 

sektor  w  największym  stopniu  wpływa  na  kształtowanie  PKB.  Działalność 
przedsiębiorstw przede wszystkim skupia się na działalności wytwórczej. Jeżeli mamy 
do czynienia z przedsiębiorstwem przemysłowym produktem końcowym jest produkt 
gotowy.  W  przedsiębiorstwach  handlowych  produktem  końcowym  jest  produkt, 
natomiast w przedsiębiorstwie usługowym produktem  końcowym jest usługa. Celem 
działalności  jest  osiąganie  zysków  (dochód).  Zysk  jako  nadwyżka  finansowa 
przychodów nad kosztami. Przedsiębiorstwa uczestniczą we wszystkich strumieniach 
finansowych,  żeby  powstał  wyrób  gotowy  trzeba  zakupić  surowce,  materiały,  usługi 
telekomunikacyjne,  energię,  pracę,  które  są  niezbędne  do  wytworzenia  wyrobu 
gotowego, transakcje kupno – sprzedaż.  Przedsiębiorstwa państwowe albo komunalne 
otrzymują dotacje i subwencje z budżetu Państwa, przedsiębiorstwa prywatnie nigdy. 
Przy  przedsiębiorstwach  komunalnych  mamy  do  czynienia  z  pomocą  społeczną 
(zwolnienia 

podatkowe, 

ulgi 

w 

specjalnych 

strefach 

ekonomicznych). 

Przedsiębiorstwa  mają  otwartą  drogę  do  zwrotnych  źródeł  zasilania  –  dotyczy  to 
kredytów, pożyczek, prawa emitowania dłużnych papierów wartościowych (obligacje 
przedsiębiorstw)  muszą  być  zrealizowane  w  czasie  ZAPADALNOŚCI  PAPIERÓW; 
wyemitowania akcji. Kredyt na działalność bieżącą – kredyt na działalność bieżącą – 
rozliczane  ze  wszystkimi  kosztami  przedsiębiorstwa.  Kredyty  inwestycyjne  – 
wpływają na otwarte dodatkowe subkonto do rachunku podstawowego. W przypadku 
uzyskania  kredytu  mamy  przychód  kredytowy,  przy  spłacaniu  mamy  strumień 
wydatkowy – kredytowy.  
Podatki w Polsce: 

  PIT do 85 528 zł -> 18% / powyżej 32% 
  CIT – 19 % (od 2011) 
  Podatek liniowy – 19 % 
  VAT – 23% , 8 % , 5%, 0% 
  Podatek od czynności cywilno – prawnych - % od kwoty 
  Podatek od nieruchomości – kwota za m

2

 

  Podatek  od  środków  transportowych  –  kwota  do  pojemności  silnika  i  masy 

pojazdu 

 

b)   Finanse  publiczne  –  są  to  środki  którymi  dysponują  podmioty  które  zaliczamy  do 

sektora  finansów  publicznych  –  obejmują  one  organy  władzy  i  administracji 
państwowej,  władzy  i  administracji  samorządowej,  obejmują  również  władze 
samorządowe. Strumienie finansowe mają głównie charakter transferowy. Wszystkie 
środki które są gromadzone w budżecie centralnym to wpływy z podatków (ok. 90% 
dochodów budżetowych) – dochodowych (PIT, CIT), podatki przychodowe obrotowe 
(VAT, akcyza), podatek od gier. Pozostałe przychody to opłaty, dywidendy, udział w 
zysku NBP, cło (dochody budżetowe marginalne.  Ok. 90% środków finansowych to 
wpływy  z  czterech  pierwszych  podatków).  Subwencja  ogólna  jest  transferem  z 
budżetu  centralnego  do  budżetów  samorządowych  i  dotacje  celowe.  Wydatki 
transferowe to dotacje dla podmiotów samorządowych.  
 

4 

 

Wpływy transferów do budżetów samorządowych: 

   Gminy – z podatków od nieruchomości, od środków transportowych (ustawa o 

podatkach  i  opłatach  lokalnych),  podatek  rolnym  podatek  od  spadków  i 
darowizn, podatek do czynności cywilno – prawnych.  

  Jednostek  samorządu  terytorialnego–  udział  w  podatkach  państwowych  (PIT, 

CIT) – określony procent dla określonego szczebla.  

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Państwo nie ma przychodów ekwiwalentnych. Wydatek ekwiwalentny – 

wypłaty wynagrodzenia pracownikom administracji. 

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska – tam mogą pożyczać pieniądze samorządy. 

 

c)  Finanse ludności – są to finanse gospodarstw domowych.  

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

5 

 

 

d)   Finanse  banków  –  jest  to  specyficzne  przedsiębiorstwo,  więc  uczestniczy  we 

wszystkich strumieniach finansowych.  
 
Ekwiwalentne przychody – opłaty za czynności bankowe (usługi) 
Ekwiwalentne wydatki – komputery, programy do obsługi 
 
Transferowe przychody – nie ma  
Transferowe wydatki – podatki, opłaty ZUS 
 
Kredytowe przychody – kredyt od banku centralnego 
Kredytowe wydatki – spłata kredytu do banku centralnego, komercyjnego 

 

e)   Finanse instytucji ubezpieczeniowych, np. PZU – jest to spółka akcyjna, działa jak 

przedsiębiorstwo. 
 
 

Ekwiwalentne przychody – za usługi dodatkowe – wynajem samochodu po szkodzę 
(w polisie na 4 dni jest) 
Ekwiwalentne wydatki – płace, komputery  

 

Transferowe przychody – nie ma  
Transferowe wydatki – podatki, ZUS 

 

Kredytowe przychody – kredyty, pożyczki  
Kredytowe wydatki – spłata kredytu, wypłata odszkodowań