Przedmowa

Medycyna naturalna, nazywana obecnie medycyną alternatywną, komplementarną, holistyczną,
prewencyjną lub ortomolekularną wywodzi się z medycyny ludowej zapoczątkowanej wraz z
pojawieniem się homo sapiens na naszym globie. Przeszła ona głęboką i długo trwającą ewolucję,
stawała się coraz bardziej naukowa i wszechstronna, aby coraz lepiej służyć zdrowiu człowieka.
Obecnie obserwuje się proces masowego łączenia się psychicznego i fizycznego ludzi, jako dzieci
natury z otaczającą ich przyrodą i umiejętnego wykorzystywania jej własności leczniczych. W
aktualnych warunkach w których żyjemy, w strefie zachodniej obfitości trwa powolny, lecz
narastający zwrot ku medycynie naturalnej we wszystkich jej postaciach, łącznie z fitoterapią i
homeopatią, tradycyjną medycyną chińską i ajurwerdyjską medycyną indyjską. Dostrzeżono i
doceniono świetne wartości lecznicze tych kierunków medycznych, ich wysoki poziom
bezpieczeństwa oraz brak drapieżności w kalkulacjach cenowych. Ogłoszone ostatnio w Ameryce
Północnej informacje statystyczne ujawniły, że ilość wszystkich wizyt osób chorych u terapeutów
stosujących metody naturalne przekroczyły liczbę porad udzielanych przez lekarzy stosujących
standardowe metody lecznicze. Dlatego z optymizmem można oczekiwać na dalszy postęp i na
stopniową integrację medycyny naturalnej z medycyną oficjalną. W tej sprawie było wiele
przychylnych wypowiedzi, ale najbardziej trafną wygłosił niedawno Książę Karol na sympozjum w
Anglii: „Orthodox medicine is of course truly lifesaving, but we must also recognize the gifts of
alter health-care traditions in offering all possible expertise, knowledge and skills to everyone”.
A teraz pro domo sua autora tej książki: upłynęło 60 lat od chwili, gdy rozpocząłem działalność
naukową i popularyzatorską. W tym okresie zdobyłem następujące specjalności: z farmakognozji
(doktorat r. 1951); z farmakologii (asystentura w Zakładzie Farmakologii Uniwersytetu Łódzkiego -
lata 1952-1953 oraz Kierownik Zakładu Farmakologii Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej
w Lublinie - lata 1953-1954); z biotechnologii (naukowy staż roczny na Uniwersytecie w Paryżu i
Lyonie – r. 1965); z chemii farmaceutycznej (habilitacja w r. 1972).
Niniejsza książka jest dziewiętnastą w moim długoletnim dorobku.
Składam gorące podziękowania dr hab. n. wet. Barbarze Krasickiej oraz mgr Edwardowi Ozga-
Michalskiemu za dokonanie korekty manuskryptu oraz opracowanie typograficzne.
Aleksander Ożarowski

I. WPROWADZENIE i SPIS TREŚCI

II. ROLA WĄTROBY W ORGANIZMIE

( Główne czynności wątroby, najważniejsze metabolizmy i metabolity wątroby, czynności

odtruwające wątroby )

III. CHOLESTEROL – PODSTAWOWY METABOLIT WĄTROBY

( Prekursor ważnych biologicznie związków , skład lipoprotein, niezwykła lipoproteina (a)

cholesterol endogenny i pokarmowy , od czego zależy poziom cholesterolu).

IV. ROŚLINY I ICH SUBSTANCJE CZYNNE DZIAŁAJĄCE NA WĄTROBĘ

1. Ostropest plamisty – Silybum marianum i sylimaryna najcenniejszy kompleks związków

leczniczych z ostropestu

2. Karczoch zwyczajny – Cynara scolymus L. i cynaryna

3. Orcza boldo (syn. Boldoa aromatyczna) i boldyna – główny składnik leczniczy

4. Rzodkiew czarna – Raphanus sativus L. var. niger Kerner

V. 22 ROŚLINY DZIAŁAJĄCE NA WĄTROBĘ I DROGI ŻÓŁCIOWE

(1)

1. Balsamowiec mukul – Commiphora mukul

2. Bylica Boże drzewko – Artemisia abrotanum

3. Bylica piołun – Artemisia absinthium

4. Cykoria podróżnik – Cichorium intybus

5. Cząber ogrodowy – Satureia hortansis

6. Czosnek pospolity – Allium sativum

7. Dymnica pospolita – Fumaria officinalis

8. Dziurawiec zwyczajny – Hypericum perforatum

cd. (2)

9. Glistnik, jaskółcze ziele – Chelidonium majus

10. Hakorośl rozesłana – Harpagophytum procumbens

11. Kocanki piaskowe – Helichrysum arenarium

12. Krwawnik pospolity – Achillea millefolium

13. Krwiowiec kanadyjski – Sanguinaria canadensis

14. Lebiodka pospolita – Origanum vulgare

15. Lucerna siewna – Medicago sativa

16. Łopian większy – Arctium lappa

cd. (3)

17. Mięta pieprzowa – Mentha piperita

18. Mniszek lekarski – Teraxacum officinale

19. Ostryż długi – Curcuma longa

20. Szanta zwyczajna – Marrubium vulgare

21. Tarczyca bajkalska – Scutellaria baicalensis

22. Wrotycz pospolity – Tanacetum vulgare

V. SUBSTANCJE NATURALNE DZIAŁAJĄCE POMOCNICZO W SCHORZENIACH

WĄTROBY I UKŁADU POKARMOWEGO

(1)

Błonnik pokarmowy, chlorofil, chlorella zwyczajna, spirulina, koenzym Q10, lecytyna, cholina

(2)

Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), policosanol, witamina B 3 (niacyna), sterole

roślinne (fitosterole)

VI. PRZEWLEKŁE SCHORZENIA WĄTROBY I DRÓG ŻÓŁCIOWYCH

( Schorzenia przewlekłe, objawy niewydolności wątroby, zalecenia żywieniowe, równowaga

kwasowo-zasadowa, odtruwanie organizmu, post i jego znaczenie zdrowotne, woda pitna jej

znaczenie w przewlekłych zapaleniach wątroby i dróg żółciowych, elektrolity ustrojowe)

VII. CHOROBY WĄTROBY I DRÓG ŻÓŁCIOWYCH O OSTRYM PRZEBIEGU

( Wirusowe zapalenie wątroby (hepatitis viralis), wpółczesne poglądy na przebieg zapalenia

wątroby; witamina E – skuteczne wspomaganie leczenia, kwas askorbowy – witamina C przeciw

hepatitis viralis; inne choroby wątroby o ostrym przebiegu)

VIII. PREPARATY LECZNICZE O WŁASNOŚCIACH HEPATOTROPOWYCH

1. Sylimarol 35 lub 70 miligramów

2. Sylivit 80 mg lub 150 mg

3. Sylicynar

4. Flexiderm

5. Boldaloin

6. Cynarex

7. Raphacholin C

8. Raphacholin forte

VIII. PRZEGLĄD OGÓŁU PREPARATÓW STOSOWANYCH W SCHORZENIACH

WĄTROBY I DRÓG ŻÓŁCIOWYCH

XI. PIŚMIENNICTWO ................................... 63

I. ROLA WĄTROBY W ORGANIZMIE

WĄTROBA - (hepar) - jest wysoce skomplikowanym narządem wewnętrznym złożonym
głównie z komórek wątrobowych zwanych hepatocytami. To właśnie one pełnią najwięcej
czynności fizjologicznych spośród komórek organizmu. Toteż zdrowie i witalność każdego
człowieka są uzależnione od prawidłowo funkcjonujących hepatocytów wątrobowych. Są
one jednak nieustannie narażone na działanie wielu czynników toksycznych (toksyny
pokarmowe, infekcje, działania uboczne leków, itp.), które mogą powodować uszkodzenia o
różnym stopniu nasilenia. Gdy nastąpi przeciążenie wątroby, obniża się jej zdolność
odtruwania i substancje toksyczne przenikają do krwi, a wraz z nią do innych narządów.
Objawia się to dyskomfortem i różnymi sygnalnymi dolegliwościami, następnie po okresie
kumulacji, przewlekłym stanem zapalnym miąższu wątroby, otłuszczeniem oraz
zwłóknieniem, czyli marskością. Często dochodzi do zmian nowotworowych.

Czynniki zagrażające wątrobie są liczne i różnorodne:

1. Rolnicze: np. herbicydy, insektycydy, fungicydy, dioksyny, azotany z nawozów.

2. Pokarmowe: np. konserwanty, barwniki syntetyczne, sztuczne środki słodzące. emulgatory,
pleśnie, oleje rafinowane, mięso grilowane lub smażone, margaryny, w nadmiarze stosowany
alkohol, słodycze, napoje z kofeiną.

3. Szczepionki zawierające formaldehyd lub związki rtęci.

4. Wątrobie zagrażają leki przepisywane przy chemioterapii, hormonoterapii itp.

5. Narkotyki i używki np.: amfetamina, marihuana, heroina, kofeina, kannabinole, papierosy.

6. Środowiskowe toksyny np.: dymy i pyły przemysłowe, chlorki w wodzie pitnej, metale ciężkie
w spalinach i niektóre pestycydy.

7. Materiały dentystyczne np.: amalgamaty srebrowo-rtęciowe.

8. Kosmetyki np. dezodoranty w sprayu zawierające związki aluminium.

9. Promieniowanie: np. pola elektromagnetyczne, prześwietlanie promieniami

Roentgena, żywność wyjaławiana przez napromieniowanie.

10. Stany emocjonalne np.: stres, gniew, nienawiść, rozpacz, depresja.

1. Główne czynności wątroby

Czynności naczyniowo – krążeniowe

Wątroba jest narządem bardzo dobrze unaczynionym. Przepływa przez nią około jednego litra
krwi na minutę. Do wątroby doprowadzana jest krew z całego przewodu pokarmowego, żyłą
wrotną. Dostarczone z krwią substancje poddawane są w wątrobie różnym procesom
metabolicznym. W efekcie odpowiednie składniki są rozprowadzane w organizmie przez krew
opuszczająca wątrobę.

Czynność wydzielnicza

Hepatocyty wątrobowe wydzielają żółć (bilis) w ilości około l000 ml dziennie. Żółć jest wodną
zawiesiną soli kwasów żółciowych, cholesterolu, fosfolipidów, bilirubiny i elektrolitów. Wątroba
wydziela żółć nieprzerwanie i gromadzi ją w pęcherzyku żółciowym (vesica fellea), który
rytmicznymi skurczami wysyła żółć do dwunastnicy. Około 90% kwasów żółciowych jest
odzyskiwana z jelit dzięki procesowi resorpcji zwrotnej, a tylko 10% wątroba syntetyzuje de
novo. Hepatocyty syntetyzują również związki białkowe, które mają zdolność pobudzania
podziałów komórkowych, powodując wzrost masy ciała. W wątrobie z produktów rozpadu białek
powstaje mocznik i jako substancja wysoce szkodliwa zostaje wydalany przez nerki,
a w małej ilości przez gruczoły potne.

Czynności metaboliczne

Czynności metaboliczne są bardzo liczne, na co pozwala około 500 specyficznych enzymów,
którymi dysponuje wątroba.

2. Najważniejsze metabolizmy i metabolity wątroby - pokrótce omówione zostaną trzy grupy
metabolizmów wątroby, mających podstawowe znaczenie dla organizmu.

Przemiana glukozy

Po pierwsze w wątrobie następuje przemiana (konwersja) cukrów prostych – galaktozy
i fruktozy – do glukozy. Po drugie – hepatocyty wątrobowe pobierają glukozę z dopływającej
krwi i przetwarzają ją w glikogen - polimer glukozy – analog skrobi roślinnej. Glikogen jest
magazynowany w wątrobie, jako energetyczny materiał zapasowy. W miarę zapotrzebowania jest
on hydrolizowany do glukozy. Zapasy glikogenu w wątrobie ulegają zmniejszeniu o około
połowę w ciągu doby o ile nie są dostarczane substraty.

Przemiany białkowe

W wątrobie są metabolizowane i syntetyzowane liczne białka funkcjonalne np. albuminy osocza,
protrombina, fibrynogen. Albuminy stanowią około 60% wszystkich białek osocza krwi i biorą
udział w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia osmotycznego krwi, oraz jej buforowaniu, służą też
jako nośnik dla jonów metali, kwasów tłuszczowych, bilirubiny enzymów i leków. Niektóre z
nich biorą udział w transporcie hormonów (np. tarczycy). Protrombina i fibrynogen to z kolei
białka niezbędne do procesu krzepnięcia krwi.

Przemiany tłuszczowe

Triglicerydy, fosfolipidy i cholesterol są głównymi związkami lipidowymi wytwarzanymi w
wątrobie. W wątrobie wytwarzane są również kompleksy białkowo-lipidowe. Jest ich kilka
rodzajów. Są to np. lipoproteina o bardzo małej gęstości oznaczona symbolem VLDL,
lipoproteina o małej gęstości – LDL, zwana „złym cholesterolem” i lipoproteina o dużej gęstości
– HDL, zwana „dobrym cholesterolem”. Lipoproteiny te biorą udział w przenoszeniu
cholesterolu. W wątrobie następują również przemiany węglowodanów i białek na związki
tłuszczowe będące źródłem energii i materiałem budulcowym dla błon komórkowych.

3. Czynności odtruwające w wątrobie – detoksykacyjne

Różne szkodliwe metabolity ustrojowe oraz ksenobiotyki (związki obce organizmowi) są
wychwytywane przez wątrobę i unieczynniane. Czynność tę wykonuje transbłonowy cytochrom
P450, który przemienia te toksyny z hydrofobowych w hydrofilne, łatwe do usunięcia z
organizmu. Odtruwanie odbywa się także przez utlenianie niektórych toksyn np. etanolu, fenolu,
formaldehydu i innych.

4. Inne czynności wątroby.

Wątroba jest zdolna do magazynowania wielu związków, nieraz przez dłuższy okres czasu, a
także do selektywnego ich uwalniania w miarę zapotrzebowania organizmu. Przykładem jest tu
wspomniany już glikogen, ale również bardzo ważna grupa witamin B, ponadto witamina A
(akseroftol), witamina K (filochinon), a także niektóre karotenoidy, np. beta-karoten
hydrolizowany do dwóch cząsteczek witaminy A. Ponadto są przechowywane w wątrobie
niektóre ważne fizjologicznie biopierwiastki: miedź, żelazo, cynk, mangan, itp. Inne metale tzw.
ciężkie - takie jak ołów, kadm, rtęć – jeśli dostaną się w stężeniu toksycznym, mogą spowodować
uszkodzenie wątroby.

Doc. dr hab. farm. Aleksander Ożarowski

II. CHOLESTEROL – PODSTAWOWY METABOLIT WĄTROBY

Cholesterol, czyli 3 beta cholest-5-en-3ol – to substancja o konsystencji twardej woskowatej
masy, topiącej się w 149°C.
Występuje u ssaków i u ludzi dorosłych w ilości około 150 - 200 g, jako , cholesterol całkowity
(wolny + zestryfikowany).

Z czego jest wytwarzany w ustroju?
Cholesterol jest wytwarzany w organizmie z grup 2-karbono-octanowych pochodzących z
przemiany węglowodanów (cukrów), tłuszczy i niektórych białek. Najpierw powstaje szkielet

skwalenu, a ten jest przekształcany w cholesterol przy udziale odpowiednich enzymów.

W jakich narządach jest wytwarzany i gdzie jest go nawięcej ze względów fizjologicznych?
Najwięcej cholesterolu powstaje w wątrobie - do 85%, następnie w jelicie cienkim ok. 8-9%, w
skórze do 5%.
Szczególnie dużo cholesterolu znajduje się w mózgu i rdzeniu kręgowym ( ok. 40g), następnie w
wątrobie, osoczu krwi, jelicie cienkim, korze nadnerczy, skórze i w ścianach wszystkich
komórek. Jak ten związek jest wykorzystywany powiemy poniżej.

1. Prekursor ważnych biologicznie substancji

Cholesterol jest związkiem wyjściowym (prekursorem) wytwarzanych w organizmie kwasów
żółciowych, hormonów sterydowych (kortykosteron, kortyzol), hormonów kory nadnercza
(glikokortykoidy i mineralokortykoidy), hormonów męskich (androgeny), aldosteronu i
testosteronu, hormonów żeńskich (estrogenów) estronu, estradiolu, gestagenów – m. in.
progesteronu.

2. Składnik lipoprotein

Cholesterol - związek lipidowo-białkowy umożliwiający transport tłuszczu
Cholesterol wchodzi w skład lipoprotein, które są połączeniami lipidowo-białkowymi,
umożliwiającymi nierozpuszczalnym w wodzie związkom tłuszczowym przemieszczanie się z
osocza do komórek i w odwrotnym kierunku z tkanek do wątroby. Znane są cztery główne
lipoproteiny występujące w osoczu krwi, a mianowicie VLDL - lipoproteina
o bardzo małej gęstości, powstająca w wątrobie i jelicie cienkim; przejściowa lipoproteina o
pośredniej gęstości IDL, z której powstaje lipoproteina LDL o małej gęstości i niezależnie od
poprzednich, powstająca w wątrobie lipoproteina HDL o dużej gęstości. Wszystkie wymienione
lipoproteiny związane są z przemianami i transportem cholesterolu VLDL i LDL – np.
transportują egzogenny cholesterol.

Tabela: procentowy skład lipoprotein osocza krwi ludzkiej

Lipoproteiny

Triglicerydy

Fosfolipidy

Cholesterol

Estry

cholesterolu

Białko

VLDL

52

18

7

14

9

IDL

27

23

8

31

11

LDL

10

23

8

38

21

HDL

8

25

4

18

45

Zły i dobry cholesterol
Stężenie we krwi lipoproteiny LDL - bogatej w estry cholesterolu, ma ścisły związek z
występowaniem miażdżycy i chorób serca - jest to tak zwany zły cholesterol. Bardzo ważna jest
lipoproteina HDL posiadająca w swej strukturze dużo białka chemicznie innego niż w VLDL i
LDL. To odmienne białko zmienia całkowicie funkcje lipoproteiny. Powstaje dzięki niemu tzw.
dobry cholesterol – HDL, który może usuwać cholesterol z różnych miejsc organizmu, nawet z
płytek miażdżycowych. Stąd jego optymistyczna nazwa.

Zgodnie z zaleceniami ogłoszonymi przez National Cholesterol Program (NCP) w USA i
Polskie Towarzystwo Kardiologiczne (PTK) optymalne poziomy
cholesterolu we krwi u ludzi są następujące:

Rodzaj lipoprotein

Normy NCP w USA

Normy PTK w Polsce

Cholesterol całkowity

200 mg /dl lub mniej

200 mg /dl (5,2 mmol)
lub mniej

LDL cholesterol

130 mg/ dl lub mniej

135 mg/ dl (3,5 mmol)
lub mniej

HDL cholesterol

65 mg/ dl lub więcej

65 mg/ dl (0,9 mmol)
lub więcej

Triglicerydy

150 mg/ dl lub mniej

brak danych

3. Niezwykła lipoproteina (a)

W 1962 roku Blumberg i współpracownicy wyizolowali z krwi ludzkiej lipoproteinę (a) –
zbliżoną do lipoproteiny LDL, lecz mającą dołączoną glikoproteinę zwaną apoproteiną (a).
Amerykańscy uczeni – dr M. Rath oraz prof. L. Pauling (dwukrotny laureat Nagrody Nobla)
ogłosili kilka prac w których udokumentowali, że lipoproteina (a) występuje wyłącznie u
gatunków ssaków pozbawionych zdolności syntetyzowania kwasu askorbowego (witaminy C) –
wskutek braku w wątrobie specyficznego enzymu. Gatunkami ssaków z tym defektem są:
człowiek (homo sapiens), goryl (Gorilla gorilla), orangutan (Pongo pygmaeus), szympans (Pan
troglodytes), świnka morska (Cavia porcellus) oraz gatunek owocożernego nietoperza –
Chiroptera. Tysiące gatunków pozostałych ssaków, wytwarzających znaczne ilości witaminy C,
nie wytwarzają lipoproteiny (a), która ma łatwość wiązania się z śródbłonkami naczyń
krwionośnych i tworzenia złogów inicjujących proces miażdżycowy (atherosclerosis).

4. Cholesterol endogenny i pokarmowy

Obok cholesterolu wytwarzanego w ludzkim organizmie – tzw. endogennego lub natywnego –
wprowadzany jest do organizmu również cholesterol z pokarmów, tzw. egzogenny. Cholesterol
ten jest wyłącznie pochodzenia zwierzęcego, a jego zawartość w różnych produktach mięsnych
oscyluje wokół dużych wartości. Cholesterol ten występuje w postaci wolnej lub estryfikowanej,
w połączeniu z różnymi kwasami tłuszczowymi. Wchłania się on w jelicie cienkim i jest z krwią
przesyłany do wątroby. Wątroba wykorzystuje częściowo ten cholesterol do włączenia do
lipoprotein osocza krwi. W organizmie jest tzw. sprzężenie zwrotne, które sprawia że cholesterol
pokarmowy hamuje wytwarzanie proporcjonalnej ilości cholesterolu natywnego. Ale zbytni
nadmiar cholesterolu pokarmowego, trwający zbyt długi czas wywołuje w organizmie stan
hipercholesterolemii zagrażający miażdżycą. Generalnie – im więcej spożywamy tłuszczów i
węglowodanów (związków cukrowych) – tym więcej cholesterolu jest wytwarzane w
organizmie.

5. Od czego zależy poziom cholesterolu?

Poziom cholesterolu w organizmie zależy od wielu różnorodnych czynników. Tu wymieniam
najważniejsze:

- właściwie dobrana dieta,

- częstotliwość posiłków,

- częstotliwość ćwiczeń fizycznych,

- stopień nasilenia sytuacji stresowych,

- indywidualne uwarunkowania genetyczne

Zła dieta przyspiesza miażdżycę
Warto w tym kontekście rozwinąć czynnik, jakim jest dieta i zauważyć we współczesnym
jadłospisie kupowane w sklepach pokarmy sporządzone fabrycznie do szybkiego spożycia (tzw. z
ang. fast food) – generalnie potęgujące wytwarzanie cholesterolu. Są to pokarmy smażone,
grilowane, opiekane nad ogniem – zawierające dużą ilość nasyconych kwasów tłuszczowych
oraz duże ilości cholesterolu. Pokarmy te są przetwarzane przemysłowo często w celu nadania im
wysokiej trwałości oraz nienaturalnych cech smakowych i zapachowych – dlatego zawierają
liczne syntetyczne konserwanty, barwniki, emulgatory, związki zapachowe, itp. Ponadto mogą
zawierać duże ilości cukru krystalicznego lub syntetyczne słodziki, a także nadmiar prostych
węglowodanów – np. dodatku mąki pszennej, czy produktów skrobiowych.

Należy również zwrócić uwagę na przyjmowane leki, szczególnie te które zmieniają metabolizm
tłuszczu w organizmie. W tym celu należy skonsultować się z lekarzem specjalistą. Ponadto
należy ograniczyć do minimum spożycie napoi alkoholowych oraz zawierających nikotynę
papierosów.

III. ROŚLINY I ICH SUBSTANCJE CZYNNE DZIAŁAJĄCE NA WĄTROBĘ -
(1) Ostropest i sylimaryna

1. Ostropest plamisty – Silybum marianum (L.) Gaertn.

Ostopest plamisty występuje w stanie naturalnym w całym basenie Morza Śródziemnego, aż po
Iran. Obecnie ostropest wskutek stale zwiększającego się zapotrzebowania do celów leczniczych
jest uprawiany w wielu krajach, także w Polsce.

Surowcem dla wyizolowania aktywnych związków z ostropestu są dojrzałe owoce wymłócone z
koszyczków kwiatowych rośliny – Fructus Silybi mariani.

Roślina ma długą historię ziołoleczniczą, gdyż była znana i stosowana co najmniej od 2 000 lat.
Pierwsza wzmianka o ostropeście znajduje się w dziele Teofrasta (ok. 372 – 287 p.n.e.). Później
roślina wymieniana jest jako lecznicza w licznych dziełach starożytnych
i średniowiecznych lekarzy. Rok 1949 jest początkiem sporządzania aptecznych wyciągów z
owoców ostropestu, jako leku
w schorzeniach wątroby. Natomiast aktywne związki z ostropestu zostały w 1969 roku
wyizolowane na skalę przemysłową przez Wagnera i wprowadzone do lecznictwa.

1.1. Skład chemiczny owoców ostropestu jest następujący:

A. Zespół flawonolignanów (1,5% – 3,0%), złożony z silybiny, silybininy, silydianiny,
silykrystiny, izosilybiny oraz z tzw. sylibinomerów, czyli oligomerycznych pochodnych
silymarynowych. Związki te mają w budowie swoich cząsteczek fenylochromanon (jako składnik
flawonoidowy) oraz kwas koniferylowy (jako składnik lignanowy).

B. Zespół fitosteroli (630 mg%): kampesterol, stigmasterol, beta-sitosterol.

C. Olej tłusty (20-30%) – zawierający kwasy tłuszczowe: linolowy (ok. 60%); olejowy (ok.
30%); palmitynowy (9%).

D. Zespół flawonoidów: kwercetyna, apigenina, luteolina, naringenina, eriodictiol taxifolina czyli
2,3-dihydroksy-kwercetyna.

E. Inne składniki: kwasy organiczne, witamina C i K, tokoferol, saponina – mają znaczenie
drugorzędne i występują w minimalnych ilościach.

1.2. Działanie lecznicze wyciągów z ostropestu

Ostropest ma udokumentowane własności lecznicze.

Wyciągi z owoców ostropestu oraz izolowany z nich zespół flawonolignanów były przez szereg
lat poddawane bardzo licznym wnikliwym badaniom – zarówno na zwierzętach laboratoryjnych,
jak i na ludziach – w testach klinicznych. Dostarczyły one pełnego i wiarygodnego zakresu
wiedzy o działaniu leczniczym wewnątrz organizmu, problemach farmakokinetycznych
(wchłanianie, stężenie w osoczu krwi, wydalanie), o toksyczności ostrej i przewlekłej, ochronie
przed nadmiarem agresywnych rodników tlenowych oraz zdolności regenerowania uszkodzonych
hepatocytów wątrobowych,
i innych.

A. Działanie hepatoochronne.

Działanie to polega na uszczelnianiu uszkodzonych błon komórkowych wątroby przez
flawonolignany ostropestu oraz na blokowaniu wnikania do wnętrza komórek różnorodnych i
bardzo licznych związków toksycznych powstających
w wyniku przemian metabolicznych wewnątrzustrojowych oraz związków wnikających z
zewnątrz, wraz z wdychanym powietrzem, wodą pitną i składnikami roślin, które wyrosły na
glebie przesyconej chemikaliami.

B. Działanie odtruwające.

Wykazano to działanie w odpowiedzi na liczne toksyczne związki pochodzące z zewnątrz
(egzogenne), np. alkohol, metale ciężkie, leki (głównie syntetyczne), chemikalia stałe i lotne,
związki promieniotwórcze, ksenobiotyki, czyli związki ochrony roślin, spaliny samochodowe,
pleśnie pokarmowe, (np. aflatoksyny) i grzyby trujące (np. amanita, Boletus). Truciznami
wewnątrzustrojowymi (endogennymi) są niektóre własne produkty przemiany materii, toksyny
bakteryjne, szkodliwe związki wytwarzane przez pasożyty i grzyby (np. Candida).

C. Działanie przeciwrodnikowe (antyoksydacyjne).

W zdrowym organizmie powstają rodniki tlenowe w ilościach fizjologicznie niezbędnych dla
jego ochrony. Nadmiar wolnych rodników tlenowych wywołany różnymi ujemnymi czynnikami
jest niebezpieczny, gdyż rodniki uszkadzają materiał genetyczny (DNA) w komórkach i czynią
inne liczne szkody w zdrowych tkankach. Związki czynne ostropestu mają w swej strukturze po
kilka grup hydroksylowych reaktywnych i są w stanie „wymiatać” z organizmu nadmiar wolnych
rodników. Aktywność ta jest 10-20 razy silniejsza, niż popularnego antyutleniacza jakim jest
witamina E i ma skutki prozdrowotne nie tylko dla wątroby, ale dla całego organizmu.

D. Działanie regeneracyjne.

Wysoka zdolność wątroby do regeneracji własnych tkanek jest hamowana przez nadmiar
związków toksycznych. Tymczasem ostropest stymuluje metaboliczne procesy
wewnątrzkomórkowe i kieruje je ku syntezie makrocząsteczkowych białek – niezbędnych
hepatocytom wątrobowym do wyrównania niedoboru enzymów i strukturalnych protein.
Następuje wówczas normalizacja pracy komórek wątroby i ochrona sprawności ich błon
komórkowych, a także przyśpieszenie podziałów komórkowych i tym samym regeneracja
miąższu wątroby. Naukowcy są zdania, że związki czynne ostropestu mają zadziwiającą zdolność
hepatotropową – szybkiego i selektywnego nagromadzania się w wątrobie i osiągania w niej
stężenia niezbędnego do wywołania efektów terapeutycznych.

F. Inne działania lecznicze.

Ponadto ekstrakt z ostropestu hamuje wytwarzanie w organizmie prostaglandyn wzbudzających
stany zapalne, cholesterolu (w małym zakresie) oraz przeciwdziała utlenianiu związków
lipidowych zawierających wielonienasycone kwasy tłuszczowe.

1.3. Zastosowania lecznicze wyciągów z ostropestu

Ostropest w postaci kompleksowych wyciągów jest stosowany w niewydolności wątroby
spowodowanej przez trujące związki z otoczenia oraz wewnętrzne (toksyny endogenne)
powodujące wystąpienie objawów chorobowych, a mianowicie żółtaczki, zastoju żółci, zapalenia

wątroby, początków martwicy i marskości, (łac. cirrhosis hepatis), uszkodzeniu wątrobowych
naczyń krwionośnych, również rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych polegających na
przywróceniu drożności dróg żółciowych oraz po przebytej żółtaczce zakaźnej. Także w
tłuszczowym zwyrodnieniu wątroby (adiposis hepatica) i zaburzeniach trawiennych przewodu
pokarmowego.

Dawkowanie:

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i niemieckiej Komisji E. dobowa doustna dawka
owoców ostropestu wynosi 12-15g – natomiast dla preparatów wynosi 200- 400 mg sylimaryny
przeliczonej na sylibinę.

Wyciągi z surowca mianowane na zawartość flawonolignanów są wysoce bezpieczne.
Toksyczność ostra badana na zwierzętach laboratoryjnych, po podaniu dawki wyciągu 5000 mg
na 1 kg masy ciała – nie spowodowała objawów toksycznych. Także w badaniu toksyczności
przewlekłej w ciągu 12 miesięcy – po podaniu dawki 250 mg/kg masy ciała nie stwierdzono ani
chemicznie, ani histologicznie objawów toksycznych.

1.4. Sylimaryna – najcenniejszy kompleks związków z ostropestu

Sylimaryna

Sylimaryna jest mieszaniną pięciu składników: silybiny, izosilybiny, dihydroksysilybiny
silydianiny, silykrystiny – wydzielonych z ziela Ostropestu plamistego w 1960 roku. W
trzynaście lat później firma Madaus opracowała preparat Legalon i przeprowadziła jego badania
farmakologiczne i kliniczne. Temat ten został także podjęty w Instytucie Roślin i Przetworów
Zielarskich w Poznaniu, gdzie opracowano technologię otrzymywania preparatu Sylimarol oraz
podjęto jego produkcję w Herbapolu Poznań.

Historia lecznictwa sylimaryną

W ciągu dwudziestu lat stosowano preparaty zawierające sylimarynę, jako leki
antyhepatotoksyczne, lecz równocześnie trwały intensywne badania międzynarodowe, które
wykazały że omawiany polifenolowy flawonoid wywiera szereg znamiennych działań
ochronnych na wątrobę. Okazało się w wyniku tych badań, że dodatkowo największe znaczenie
mają działania: antyutleniające (antyoksydacyjne), przeciwzapalne, odtruwające, hamujące
proces włóknienia wątroby.

A. Działanie antyoksydacyjne sylimaryny.

Działanie antyoksydacyjne sylimaryny jest skierowane przeciwko wolnym rodnikom tlenowym,
czyli takim które utraciły jeden elektron i aby go odzyskać reagują gwałtownie z innymi
związkami.Ataki wolnych rodników tlenowych powodują uszkodzenia błon komórkowych,
materiału genetycznego (DNA) oraz śródbłonka naczyń krwionośnych – szczególnie w mózgu i
mięśniu sercowym. Dłuższa aktywność rodników tlenowych stwarza groźbę stanu zwanego
„patologią wolnorodnikową”, czyli pojawieniem się objawów jednej z ponad pięćdziesięciu
chorób degeneracyjnych – zwanych też cywilizacyjnymi. Ponadto rodniki tlenowe sprzyjają
chorobom infekcyjnym i metabolicznym oraz przyspieszają proces starzenia się całego
organizmu.
Rodniki te powstają w organizmie w nadmiarze najczęściej w reakcji na ogólne skażenie

środowiska. Obecnie przyswajamy bowiem toksyczne związki z pokarmami roślinnymi,
zwierzęcymi, z wodą pitną oraz wchłaniamy z powietrzem. Znaczenie mają również
środowiskowe skażenia metalami ciężkimi – np. ołowiem, kadmem, rtęcią, miedzią, aluminium,
niklem, a także uszkodzenia ziemskiej strefy ozonowej.

B. Działanie przeciwzapalne sylimaryny

Działanie to polega na skutecznym hamowaniu powstawania w organizmie szkodliwych
związków w szczególności inicjujących stan zapalny. Chodzi tutaj mianowicie o prostaglandynę
PGF2, syntetazę prostaglandynową i lipoksygenazy.

C. Działanie odtruwające sylimaryny

Działanie to polega na hamowaniu wnikania związków trujących do wnętrza hepatocytów
wątrobowych. Mechanizm osłonowy powstaje wskutek wiązania się kompleksu sylimarynowego
z komponentami białkowymi, jak również z receptorami błonowymi hepatocytów, co w
konsekwencji blokuje wnikanie toksyn.

D. Przeciwdziałanie włóknieniu wątroby

Przeciwdziałanie włóknieniu wątroby następuje, gdy zmniejsza się namnażanie tzw. komórek
gwiaździstych w wątrobie. Komórki te, gdy tylko przekształcą się w tzw. miofibroblasty –
powodują odkładanie się kolagenu i innych włóknistych związków białkowych inicjujących stan
marskości wątroby.

E. Działanie hepatoochronne

Działanie hepatoochronne miąższu wątrobowego następuje wskutek bodźcowego zwiększenia
aktywności polimerazy RNA, która wzmaga biosyntezę związków białkowych w uszkodzonych
hepatocytach, a to oznacza podwyższenie zdolności odtruwania enzymów wątrobowych.

F. Inne działania ochronne

Badania ostatnich lat wykazały, że sylimaryna działa również w określonym stopniu
przeciwnowotworowo na jelito grube, prostatę i skórę ponieważ przyspiesza apoptozę komórek
rakowatych. Wywiera ona także korzystne działanie w przypadku hepatitis B nawet w stanach
ostrych, bowiem ma wpływ prozdrowotny na tkanki wątroby. Ponadto stwierdzono, że omawiany
związek ma zdolność obniżania poziomu cholesterolu całkowitego, podwyższania poziomu HDL
(tzw. dobry cholesterol), jak również aktywności przeciwreumatycznej w określonym zakresie.

G. Bezpieczeństwo stosowania sylimaryny

Sylimaryna jest lekiem w pełni bezpiecznym, gdyż nawet podczas podwyższonego dawkowania
nie obserwowano znaczących objawów toksycznych. Jedynie u osób wyjątkowo nadwrażliwych
zaobserwowano przemijający dyskomfort jelitowy.

E. Zastosowanie sylimaryny

Sylimarynę stosuje się w uszkodzeniach wątroby czynnikami hepatotoksycznymi,
w stłuszczeniu i marskości wątroby, w toksycznych i polekowych uszkodzeniach,
w okresie rekonwalescencji po przebytej żółtaczce, w stanach zapalnych pęcherzyka żółciowego

i kamicy żółciowej, dyskinezie dróg żółciowych, a nawet w zatruciu grzybem sromotnikowym.
Zapobiegawczo dla osób pracujących przy produkcji produktów łatwopylących, dla żyjącym w
środowisku wysoko skażonym, spożywających dużo żywności fabrycznie przetworzonej i
konserwowanej chemicznie, nadmiernych ilości alkoholu,
a także z predyspozycjami rodzinnymi czy genetycznymi do chorób wątroby.

F. Dawkowanie

Światowa Organizacja Zdrowia WHO oraz niemiecka Komisja E zalecają podawanie 200-400
mg sylimaryny, lecz w piśmiennictwie naukowy stosowano dawki 800 mg,
a nawet 1000 mg dziennie w dawkach podzielonych, z bardzo dobrymi efektami leczniczymi i
bez jakichkolwiek szkodliwych działań ubocznych. Najczęściej zaleca się
w praktycznym leczeniu ciężkich przypadków 140 mg sylimaryny lub silybiny – 3 razy dziennie,
doustnie. W długotrwałym leczeniu 70 mg – 1-2 razy dziennie rano i wieczorem. Natomiast w
zatruciu grzybami lub w sytuacjach skrajnego zagrożenia podaje się dożylnie 20-50 mg na 1 kg
masy ciała w postaci soli disodowej dihemibursztynianu sibyliny, w czterech wlewach co 2
godziny.

Doc. dr hab. farm. Aleksander Ożarowski

III. ROŚLINY I ICH SUBSTANCJE CZYNNE DZIAŁAJĄCE NA WĄTROBĘ
(2)- Karczoch zwyczajny i cynaryna

2. Karczoch zwyczajny – Cynara scolymus L. oraz cynaryna

Karczoch zwyczajny jest byliną dorastającą do 1,5 metra wysokości wykształcającą na szczycie
pędów duże głowiaste koszyczki kwiatowe. W miarę dojrzewania koszyczków – ich osadniki i
łuski okrywy stopniowo znacznie mięśnieją. Ta część rośliny nie zawiera związków
goryczowych i jest od niepamiętnych czasów używana, jako smaczne posilne pożywienie.
Natomiast liście łodygowe i odziomkowe zawierające gorycze są od wielu lat stosowane w
celach leczniczych. Znane są liczne odmiany uprawowe o zróżnicowanych wymaganiach
agrotechnicznych i różnym okresie wegetacji. Botanicy systematycy doszli do wniosku, że
uprawiany obecnie karczoch zwyczajny jest wytworem selekcyjnym karczocha hiszpańskiego –
Cynara cardunculus L. popularnie nazywanego Kardem. Wobec tego ogłoszono, że roślinie, która
dostarcza liści, jako surowca leczniczego nadaje się nazwę Cynara cardunculus L. subsp.
flavescens – Karczoch ostowy – podgat. żółknący. (Ztschr.f.Phytother. 1999, 20, 292-302).

2.1. Lecznicze stosowanie liści karczocha

Jeden z pierwszych zapisów z 1716 roku podaje o leczeniu żółtaczki wyciągiem z tych liści w
klasztorze Benedyktynów. W roku 1840 Guitteau wyizolował z karczochów związek krystaliczny
– nazwany później cynaryną. Ale kariera karczochów w lecznictwie nastąpiła dopiero po II
Wojnie Światowej. Przy czym szczególne nasilenie badań datuje się w ostatnim dziesięcioleciu,
kiedy to ogłoszono kilkadziesiąt tysięcy prac z zakresu fitochemii, farmakologii, toksykologii,
techniki farmaceutycznej oraz badań klinicznych w różnych czasopismach licznych krajów. W
pracach tych brali udział również polscy naukowcy, mianowicie prof. L. Samochowiec, prof. B.
Drożdż, dr J. Wójcicki.

W Polsce ważną datą dla leczniczego stosowania liści karczoch jest rok 1974, kiedy to Zakłady
Zielarskie „HERBAPOL” WROCŁAW wprowadziły na rynek preparat CYNARHEIN, którego
głównym składnikiem był wyciąg suchy z ziela karczochów. Preparat ten był z powodzeniem

stosowany
w różnych przypadkach i powikłaniach związanych z kamicą żółciową, postępującą martwicą
wątroby oraz po zabiegach chirurgicznych pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych. Obecnie
Zakłady Zielarskie „HERBAPOL” WROCŁAW produkują nowoczesny preparat – CYNAREX.
Jest on standaryzowany na zawartość związków czynnych karczocha, co zapewnia stałość
działania terapeutycznego.

2.2. Substancje czynne z liści karczocha ostowego (Cynara cardunculus L. subsp.
flavescens)

Liście karczocha zawierają cztery grupy związków czynnych:

A. Frakcja fenolokwasów (ok. 2% )
– liczy sześć pochodnych kwasu kawoilochinowego, z głównym związkiem surowca – cynaryną,
czyli kwasem dikawoilochinowym oraz kwasem chlorogenowym, czyli 3-kawoilchonowym.

B. Grupa flawonoidów ( 0,1-1,0%)
– zawiera cztery glikozydy luteoliny, w tym cynarozyd, czyli luteolino-7-glukozyd oraz
skolimozyd, czyli luteolino-7-rutynozyd;

C. Grupa laktonów seskwiterpenowych (0,5%-4,5%)
– skłąda się z pochodnych guaianolidowych będących silnymi goryczami zawartymi w liściach i
korzeniach karczocha. Wśród nich zidentyfikowano cynaropikrynę i cynarolid. Oznaczony
indeks goryczy wynosi 1:11500 (gdy dla ziela centurii 3 500; dla bobrka trójlistnego 1 500; dla
korzenia goryczki żółtej
20 000; dla piołunu ponad 10 000).

D. Grupa triterpenów (ok. 0,2%)
– zawiera wyizolowane i zidentyfikowane dotychczas: taraxasterol, stigmasterol, beta-sitosterol.

2.3. Działania lecznicze substancji czynnych z karczocha

Obfitość i różnorodność związków aktywnych występujących w karczochu włącza go do grupy
roślin leczniczych o szerokim spektrum działań farmakologicznych.

A. Działanie żółciotwórcze (cholereticum)

Działanie żółciotwórcze jest złożonym procesem rozpoczynającym się od pobudzenia wątroby do
zwiększenia wytwarzania cholesterolu, przekształcenia go w kwasy żółciowe (kw. cholowy i
dezoksycholowy) i do wytworzenia odpowiedniej ilości żółci zawierającej obok kwasów
żółciowych – cholesterol, fosfolipidy, bilirubinę i wodę.

B. Działanie żółciopędne (cholagogum)

Działanie żółciopędne wiąże się z działaniem rozkurczowym na pęcherzyk żółciowy i na drogi
żółciowe – odprowadzającym żółć do dwunastnicy poprzez tzw. zwieracz Oddiego. Liczne
badania potwierdziły wysoką efektywność omawianego działania – bowiem przepływ żółci
zwiększał się nawet o 127%-153%, czyli wysoce znamiennie.

C. Działanie ochraniające wątrobę (hepatoprotectivum)

Działanie to zbadano na hepatocytach zwierzęcych i ludzkich in vitro oraz in vivo. Stwierdzono

skuteczne ochronne działanie na komórki wątroby. W klinicznych testach nastąpiła znacząca
poprawa analitycznych wyników oraz zmniejszenie lub ustępowanie u pacjentów dolegliwości
subiektywnych.

D. Działanie antycholesterolowe (hipocholesterolemicum)

Działanie antycholesterolowe wykazano u pacjentów z wysokim poziomem cholesterolu.
Oznaczenia analityczne dowiodły znacznego obniżenia cholesterolu ogólnego oraz LDL (tzw.
złego cholesterolu).

E. Działanie antyutleniające (antioxidativum)

Działanie to wywierane jest przez grupę polifenolowych związków karczocha mających aktywne
grupy hydroksylowe. Zwalczają one nadmiar wolnych rodników tlenowych atakujących różne
struktury w organizmie, zwłaszcza śródbłonki naczyń krwionośnych w mięśniu sercowym i w
tkance mózgowej oraz materiał genetyczny (DNA) w komórkach.

F. Działanie moczopędne (diureticum)

Działanie moczopędne obserwowano u pacjentów hospitalizowanych z różnymi dolegliwościami
wątrobowymi. Pod wpływem terapii następowało umiarkowane zwiększenie ilości oddawanego
moczu utrzymujące się przez cały czas podawania preparatu z karczocha.

G. Zakres zastosowania preparatów z karczocha:

Ogólna niewydolność wątroby i zaburzenia jej metabolizmu, stany zapalne wątroby, pęcherzyka
żółciowego i przewodów żółciowych, zaburzenia przemiany żółciowej. Kamica żółciowa,
miażdżyca naczyń krwionośnych, żółtaczka, dolegliwości po usunięciu pęcherzyka żółciowego
(cholecystectomia), objawy zatrucia substancjami toksycznymi wydalanymi z żółcią.
Pomocniczo w skazie moczanowej, niewydolności nerek i w dolegliwościach trawiennych.

H. Dawkowanie preparatów z karczocha

Niemiecka Komisja E zaleca dzienną dawkę liści karczocha w wysokości 6 g lub równoważną
ilość w postaci wyciągów. Późniejsze badanie toksyczności ekstraktów
z karczocha wykazały brak szkodliwych objawów w dawkach zalecanych przez producentów.
Ale opisano niezwykle rzadki przypadek osobniczego uczulenia na jakiś związek chemiczny w
karczochu – o łagodnym przebiegu. Zwraca się też uwagę, aby nie stosować preparatów z
karczocha w stwierdzonej niedrożności dróg żółciowych, ale dopuszcza się w kamicy żółciowej,
po uprzedniej konsultacji z lekarzem specjalistą.

2.4. Cynaryna, czyli kwas 1,5-dikawoilochinowy

Cynaryna jest głównym związkiem czynnym w liściach korczocha. Preparaty lecznicze
otrzymywane z karczocha są obecnie standaryzowane na zawartość tego związku. W
piśmiennictwie podano, że cynaryna została wyizolowana w 1840 roku przez Guitteau, ale w
stanie czystym otrzymali ją L.Panizzi i M.Scarpati w 1954 roku, zaś w 1963 roku uzyskali oni w
USA patent na syntezę cynaryny dla firmy Farmitalia. W roku 1978 J.Wójcicki ogłosił wyniki
obniżania poziomu cholesterolu u szczurów dawkami cynaryny. Cynaryna została wprowadzona
do lecznictwa pod kilkoma nazwami fabrycznymi i na podstawie licznych badań

farmakologicznych na zwierzętach oraz klinicznych na pacjentach z różnymi dolegliwościami
wątroby, nerek i przewodu pokarmowego – uznana za lek o działaniu żółciotwórczym,
żółciopędnym, hepatoochronnym, obniżającym poziom cholesterolu i lipidów we krwi
(hipolipemiczny) oraz w małym stopniu wzmagającym diurezę. Okazało się jednak, że cynaryna
przepisana przez lekarzy chorym działała miernie, a nieraz zupełnie słabo, w porównaniu z
preparatami zawierającymi pełny wyciąg z liści karczocha. Potwierdziło się znane już
spostrzeżenie z kilkoma innymi roślinami leczniczymi, że wyciągi z nich zawierające wszystkie
substancje czynne obecne w surowcu roślinnym mają często wyższą wartość terapeutyczną od
preparatów zawierających pojedyncze związki lub kompleksy. Cynaryna nie zniknęła jednak z
użycia, lecz jest traktowana w preparatach złożonych, jako jeden ze składników
wspomagających.

III. ROŚLINY I ICH SUBSTANCJE CZYNNE DZIAŁAJĄCE NA
WĄTROBĘ -(3) Orcza boldo i boldyna

3. Orcza boldo (syn. Boldoa aromatyczna) - Peumus boldus Mol.

Orcza boldo jest dwupiennym krzewem lub drzewem o cienkich gałęziach z naprzeciwległymi
sercowatymi liśćmi silnie aromatycznymi. Występuje w Chile i części Peru na stokach gór.
Surowcem leczniczym są liście.

3.1. Związki czynne w liściach Orczy boldo:

- zespół alkaloidów aporfinowych (0,2%-0,5%) – około 12 związków, głównie boldyna,
leurotetanina i laurolitsina

- zespół flawonoidów (ok. 0,1%) – m.in. peumozyd, boldozyd, fragozyd

- olejek eteryczny (2%-3%) zawiera znaczne ilości cinerolu, askarydolu i cymolu

3.2. Działanie lecznicze wyciągów z Orczy boldo:

A. Żółciotwórcze i rozkurczowe;
działanie na pęcherzyk żółciowy i przewody żółciowe oraz na zwieracz Oddiego w dwunastnicy,
dla ułatwienia przepływu żółci do jelit;

B. Pobudzające łaknienie (stomachicum);
działanie wskutek zwiększenia sekrecji soku żołądkowego i dopływu żółci następuje pobudzenie
czynności trawiennych i przyswajania substancji tłuszczowych oraz innych związków
rozpuszczalnych w tłuszczach (np. niektórych witamin, cholesterolu);

C. Mmoczopędne (diureticum);
działanie jest zależne od obecności w surowcu flawonoidów oraz olejku eterycznego, który ma
silne własności odkażające na drogi moczowe. Tylko alkoholowe wyciągi z liści orczy zawierają
olejek eteryczny.

D. Zakres stosowania leczniczego:
Wyciągi z Orczy boldo są stosowane w osłabieniu czynności wątroby, zmniejszeniu zdolności
wytwarzania potrzebnych ilości żółci, osłabieniu czynności pęcherzyka żółciowego, dyskinezie
dróg żółciowych i przewodu pokarmowego, w dolegliwościach po usunięciu pęcherzyka
żółciowego oraz w różnych objawach wskazujących na niestrawność – m.in. wzdęcia, ból
brzucha, odbijanie, niesmak w ustach, nudności.

E. Dawkowanie wyciągów z Orczy boldo:
Według niemieckiej Komisji E dzienna dawka liści orczy wynosi 3 g lub równoważna ilość w
przetworach. Przeciwwskazaniami są: nadwrażliwość na składniki leku, niedrożność dróg
żółciowych, niewydolność nerek oraz ostre stany zapalne i owrzodzenia żołądka
i jelit.

3.3. Boldyna – główny składnik leczniczy Orczy boldo

ABC wiedzy o boldynie
Boldyna, czyli 2,6-dihydroksy-3,5-dimetoksyaporfina jest głównym alkaloidem w liściach Orczy
boldo – Peumus boldus. Substancja ta została wyizolowana
w 1872 roku przez Bourgoin. Publikowane od wielu lat badania tego związku wykazały, że ma
on następujące własności:

Własności lecznicze boldyny:

- żółciotwórcze (cholereticum), gdyż pobudza hepatocyty wątrobowe do zwiększania
wytwarzania żółci;

- rozkurczowe (antispasmodicum) – na mięśnie gładkie, w szczególności w drogach żółciowych,
moczowych i jelitach;

- hepatoochronne (hepatoprotectivum) – ochraniające miąższ wątroby przed wewnętrznymi
toksynami oraz przed szkodliwym wolnymi rodnikami tlenowymi. To działanie antyoksydacyjne
jest dostatecznie intensywne, aby ochronić wątrobę, gdyż boldyna podlega w organizmie
procesom farmakokinetycznym pierwszego rzędu, bowiem podana doustnie jest szybko
resorbowana i preferencyjnie gromadzi się w wątrobie, gdzie osiąga skuteczne stężenie;

- moczopędne (diureticum) – zwiększa się objętość wydalanego moczu, wraz z nim
rozpuszczalne w środowisku wodnym zbędne związki metaboliczne – m.in. kwas moczowy.

Dawkowanie:
Dawka dzienna boldyny wynosi 3-4 mg, podzielonych na porcje. Boldyna jest stosowana jako
aktywny składnik preparatów wątrobowych i żołądkowo-jelitowych, zwykle w połączeniu z
innymi substancjami współdziałającymi synergicznie.

III. ROŚLINY I ICH SUBSTANCJE CZYNNE DZIAŁAJĄCE NA WĄTROBĘ - (4) rzodkiew
czarna

4. Rzodkiew czarna – Raphanus sativus L. var. niger Kerner

Rzodkiew czarna jest jednoroczną lub dwuletnią rośliną wytwarzającą zgrubiały korzeń pokryty
niemal czarną skórką. Białawy miąższ korzenia ma ostry smak. Rzodkiew czarna jest jedną ze
starszych roślin uprawianą już w odległej starożytności, jako jadalne warzywo i do celów
medyczno-kosmetycznych.

4.1. Związki czynne w rzodkwi czarnej.

Rzodkiew czarna zawiera zespół glikozydów zwanych glukozynolatami, wśród nich m.in.
sinigryna, czyli allilo-glukozynolat izolowany w 1840 roku przez A. Bussy, a otrzymany
syntetycznie w 1965 roku. Glukozynolaty są to związki zawierające siarkę, a w części cukrowej
zawsze glukozę. Występują w niektórych komórkach w roślinie, natomiast w osobnych
komórkach znajduje się enzym – mirozynaza. Podczas miażdżenia świeżych korzeni następują
reakcje enzymatyczne i z glukozynolatów powstają izosiarkocyjaniany allilu i butylu, które jako
związki płynne tworzą tzw. olejek gorczycowy
o silnym zapachu i ostrym smaku. Oprócz wymienionych, w surowcu znajdują się związki o
mniejszym znaczeniu – rafanina, rafanol, małe ilości witaminy C oraz sole mineralne (m.in.
wapń, potas, żelazo, siarka, fosfor i inne).

4.2. Zakres stosowania leczniczego.

W lecznictwie stosuje się miazgę ze świeżych korzeni lub wytłoczony sok do wytwarzania
różnych preparatów, zazwyczaj złożonych z kilku składników. Badania ostatnich lat leczniczego
stosowania rzodkwi czarnej wykazały, że pobudza ona wydzielanie soku żołądkowego i żółci w
wątrobie, jest pomocna w stanach zapalnych miąższu wątroby
i pęcherzyka żółciowego, poprawia jego zdolność ruchową i zapobiega zastojowi żółci, wzmaga
czynności trawienne w przewodzie pokarmowym oraz przyswajanie związków odżywczych,
łagodzi a nawet niweluje stany nieżytowe żołądka i dwunastnicy, objawiające się licznymi
dolegliwościami, np. wzdęciem, bólem brzucha, odbijaniem, nudnościami
i innymi. Trzeba podkreślić też działanie antybiotyczne wobec różnych szczepów bakterii i
grzybów znajdujących się nie tylko w jelitach, lecz również w drogach oddechowych, ponieważ
olejek gorczycowy jest częściowo usuwany z organizmu wraz z wydychanym powietrzem.
Należy ponadto zauważyć, że rzodkiew czarna jako warzywo ma korzystne własności
dietetyczne i ułatwiające trawienie, natomiast stosowana zewnętrznie na skórę głowy służy dla
wzmocnienia cebulek włosowych i przeciw łupieżowi i łojotokowi.

Dawkowanie: Niemiecka Komisja E zaleca dawkę dobową 50-100 ml soku ze świeżych korzeni
rzodkwi, lub odpowiednie ilości w preparatach do stosowania jako środek wykrztuśny i
rozrzedzający śluz oraz w zakażeniach jako przeciwdrobnoustrojowy.

IV. SPOSOBY ODDZIAŁYWANIA ROŚLIN LECZNICZYCH NA WĄTROBĘ I
DROGI ŻÓŁCIOWE

W świecie roślin leczniczych jest znaczna liczba gatunków mających zespoły związków
aktywnych hepatotropowo działających na komórki wątroby zwane hepatocytami oraz na
pęcherzyk żółciowy i przewody żółciowe. Aktywność ta jest wielce dobroczynna, znana
niekiedy od wieków, poparta obecnie nowoczesną wiedzą w postaci tysięcy badań
publikowanych w pismach medycznych na całym świecie. Fragmenty tej wiedzy
przedstawiam poniżej – podając skrótowo najważniejsze działania lecznicze 22 roślin oraz
ogólny zakres ich prozdrowotnego wpływu na organizm ludzki.

1. Żółciotwórcze działanie – cholereticum

Żółciotwórcze działanie związków aktywnych hepatotropowo jest skierowane bezpośrednio ku
wątrobie, aby zwiększyła zdolność wytwarzania żółci, gdy występuje jej niedobór spowodowany
różnymi czynnikami – np. przewlekłym schorzeniem wątroby, stanem zapalnym, uszkodzeniem
miąższu wątroby mechanicznym lub częściej przez związki toksyczne. Wyrównanie niedoboru
żółci ma znaczenie ogólnoustrojowe, ponieważ zwiększa zdolność emulgowania tłuszczy
pokarmowych w jelitach i przenoszenia ich w postaci tzw. chylomikronów do krwi, a z niej do
wątroby. Jest charakterystyczną własnością tych roślin, że ich aktywność żółciotwórcza w
organizmie zmniejsza się i zanika, gdy zostanie osiągnięty optymalny poziom żółci u
poszczególnych chorych. Nazywamy to przywróceniem homeostazy, czyli równowagi
fizjologicznej.

2. Żółciopędne działanie – cholagogum

Żółciopędne działanie związków aktywnych hepatotropowo to zapewnienie możliwości
swobodnego przepływu żółci do pęcherzyka żółciowego, gdzie następuje jej zagęszczenie, a
następnie przez przewód żółciowy do dwunastnicy. Zakłócenie w przepływie żółci nazywamy
dyskinezą dróg żółciowych – spowodowaną m.in. stanem zapalnym pęcherzyka żółciowego i
osłabieniem jego kurczliwości, odkładaniem się złogów żółciowych w pęcherzyku żółciowym, a
niekiedy
w przewodach żółciowych, również uszkodzeniem zwieracza Oddiego. Zastój żółci stwarza
niebezpieczeństwo kamicy żółciowej oraz zaburzeń trawiennych.

3. Przeciwzapalne działanie – antiphlogisticum

Przeciwzapalne działanie związków aktywnych hepatotropowo jest konieczne, gdy stwierdza się
istnienie stanu zapalnego, niekiedy przewlekłego i nasilającego się w obrębie przewodów
żółciowych (cholangitis), pęcherzyka żółciowego (cholecystitis), miąższu wątrobowego
(hepatitis), szczególnie gdy jest pochodzenia wirusowego. Wyjątkowe zagrożenie stwarza kamica
żółciowa z dolegliwościami bólowymi, a pośrednio również zapalenie układu moczowo-
płciowego. Przeciwzapalna aktywność leków roślinnych powoduje nasilenie działania
syntetycznych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) – jeśli zostaną podane
równolegle.

4. Rozkurczowe działanie – sposmolyticum

Rozkurczowe działanie związków aktywnych hepatotropowo – jest to aktywność spazmolityczna
skierowana na mięśnie gładkie i poprzecznie prążkowane w wielu narządach, np. w przewodach
żółciowych i jelitach, żołądku, naczyniach krwionośnych, układzie moczowo-płciowym,
pęcherzyku żółciowym. Stany skurczowe stwarzają ból, niekiedy uporczywy i wysoce nieznośny,
są powodem zastoju żółci w przewodach żółciowych i zastoju krwi w małych naczyniach
krwionośnych, szczególnie kończyn dolnych. Rozkurcz jest więc w stanie zmniejszyć i nawet
całkowicie znieść ból wywołany kolką żółciową, jelitową lub nerkową i przywrócić pierwotną
drożność przewodom.

5. Przeciwbólowe działanie – analgeticum

Przeciwbólowe działanie związków aktywnych hepatotropowo – jest konsekwencją aktywnego
działania rozkurczowego i przeciwzapalnego obejmującego wszystkie mięśnie gładkie.
Szczególnie dotyczy to pooperacyjnych stanów bólowych po usunięciu pęcherzyka żółciowego i
możliwości zaniechania lub ograniczenia stosowania syntetycznych preparatów znoszących ból,
gdyż są one obarczone szkodliwymi działaniami ubocznymi.

6. Odpornościowe działanie – immunotonicum

Odpornościowe działanie, które też można nazwać immunostymulującym, czyli zwiększającym

zdolności obronne organizmu przed atakiem zewnętrznych lub wewnętrznych patogenów. Są
nimi zarówno różne związki chemiczne lub roślinne, a także drobnoustroje i pasożyty
wydzielające toksyczne związki oraz pozbawiające organizm potrzebnych mu substancji
odżywczych. Grozi to załamaniem ogólnoustrojowej odporności i wzbudzenie autoagresji
immunologicznej prowadzącej do pojawienia się objawów degeneracyjnych. Zwiększanie
odporności to np. także większa liczeb ność makrofagów i lepsza ich sprawność żerna oraz
wzmożona aktywność całego natywnego systemu obronnego. Sprawny system obronny jest
gwarantem utrzymania stanu zdrowia na bezpiecznym poziomie.

7. Przeciwdrobnoustrojowe działanie – bacteriostaticum

Przeciwdrobnoustrojowe działanie związków aktywnych hepatotropowo polega na hamowaniu
wzrostu i na niszczeniu chorobotwórczych bakterii (bacteriostaticum), grzybów (fungistaticum),
wirusów (virusostaticum) oraz pierwotniaków i pasożytów (antiparasiticum). Niektóre z
omawianych roślin zawierają związki o silnych własnościach antybiotycznych i odkażających –
zarówno po podaniu doustnym lub zewnętrznie na skórę. Są one skuteczne w zwalczaniu
infekcyjnych stanów zapalnych pęcherzyka żółciowego, przewodów żółciowych i miąższu
wątroby w sytuacjach mało nasilonych lub początkowych, a także zapobiegawczo w istniejących
zagrożeniach.

8. Odtruwające działanie – detoxicatio

Działanie odtruwające związków aktywnych hepatotropowo, czyli takie, które wspomaga
usuwanie z różnych narządów, zwłaszcza z wątroby, krwi i z mózgu szkodliwych lub zbędnych
produktów przemiany materii oraz związków, które wcześniej wniknęły
z otoczenia. Są one poddawane różnym przemianom i zależnie od stanu fizyko-chemicznego
usuwane różnymi drogami z organizmu, najczęściej z moczem. Obfite wydalenie moczu
(diureza) to nie tylko działanie przeciwobrzękowe uwalniające od kwasu moczowego, lecz
przede wszystkim pomagające wątrobie i całemu organizmowi w odzyskaniu równowagi
kwasowo-zasadowej i w przywróceniu prawidłowej aktywności. Rośliny moczopędne usuwają z
organizmu nadmiar wody nie naruszając podstawowych zasobów potasu i sodu, w
przeciwieństwie do agresywnych diuretyków syntetycznych.

9. Hepatoochrone działanie – hepatoprotectivum

Hepatoochrone działanie zapobiega uszkodzeniom miąższu wątroby poprzez związki toksyczne,
zwłaszcza w przebiegu chorób przewlekłych, np. stłuszczenia i marskości wątroby. Skoro doszło
w przebiegu choroby do znacznego obniżenia wydolności wątroby, to wówczas wyciągi są w
stanie regenerować hepatocyty i przywracać im właściwą skuteczność. Dalszym działaniem
naprawczym jest obniżanie zbyt wysokiego nadmiaru cholesterolu oraz związków tłuszczowych
(triglicerydów) w osoczu krwi.

10. Regulujące trawienie działanie – digestivum

Regulujące trawienie działanie jest to dodatkowa czynność roślin opisanych poniżej, istotna dla
osób mających oprócz dolegliwości wątrobowych również problemy trawienne. Preparaty
roślinne są w stanie pobudzić wytwarzanie soku żołądkowego z dużą ilością pepsyny i kwasu
solnego, również soku trzustkowego i enzymów trawiennych. Ponadto następuje regulacja
perystaltyki
w całym przewodzie pokarmowym, także poprawa ukrwienia i krążenia limfy. Pacjenci,
zwłaszcza w wieku podeszłym odczuwają znaczną poprawę trawienia i przyswajania składników
pokarmowych, zanikają stany uporczywych zaparć lub biegunek, następuje unormowanie
wypróżnień. Ma to znaczący wpływ na proces zdrowienia i na czynności wątroby.

11. Psychowzmacniające działanie – psychotonicum

Psychowzmacniające działanie ziół poprawia i normalizuje nastrój chorego. Rośliną o
szczególnej aktywności psychowzmacniającej jest np. ziele dziurawca i jego preparaty. Mają one
właściwości przeciwdepresyjne, przeciwwstresowe, a w połączeniu z innymi ziołami działają
uspakajająco, przeciwlękowo i przeciwdrgawkowo. Pacjenci stosujący wyciągi z tego zioła
przestają być znerwicowani, mają lepszy sen, a to wszystko pomaga w szybszym zdrowieniu.

* * *

Wśród roślin niżej opisanych znajdują się takie, które mają duży i zróżnicowany skład związków
czynnych. Mogą być stosowane pojedynczo, nazywamy to monoterapią. Pozostałe rośliny można
przeznaczyć do tworzenia połączeń. Jestem zwolennikiem łączenia kilku surowców roślinnych
do sporządzania odwarów, naparów lub preparatów kompleksowych – ponieważ wówczas
wykorzystuje się zjawisko synergizmu, czyli wzajemnego wzmacniania aktywności leczniczej
wszystkich składników roślin. Takie kompleksowe preparaty są wielce przyjazne dla organizmu
chorego i nie są mu obce, w przeciwieństwie do syntetyków.

V. 22 ROŚLINY DZIAŁAJĄCE LECZNICZO NA WĄTROBĘ I DROGI
ŻÓŁCIOWE (1)

1. Balsamowiec mukul – Commiphora mukul

Skład chemiczny:
w soku znajdują się dwa związki triterpenowe nazwane guggulsterydami.

Działanie:
standaryzowany sok z balsamowca obniża poziom cholesterolu i triglicerydów w krążącej krwi.
W badaniach klinicznych wykazano, że po trzech miesiącach stosowania – 3 razy dziennie
tabletka 500 mg – poziom cholesterolu całkowitego obniżył się
u pacjentów o 14-27 %, w tym poziom cholesterolu LDL obniżył się o 25-35%, triglicerydów o
22-30%; natomiast poziom tzw. dobrego cholesterolu wzrósł o 16-20%. Wyniki te są
porównywalne z najbardziej skutecznymi lekami syntetycznymi, ale są osiągane bez szkodliwych
objawów ubocznych. Guggulipid, preparat na bazie soku z balsamowca jest lekiem
wprowadzonym do lecznictwa
w Ameryce Północnej.

2. Bylica Boże drzewko – Artemisia abrotanum

Skład chemiczny:
zespół związków kumarynowych (m.in. eskulina i skopolina i ich aglikony oraz umbeliferon,
herniaryna i izofraksydyna), kwasy fenolowe (m.in. kwas kawowy i chlorogenowy), garbniki
pirokatechinowe do 6%, flawonoidy (m.in. rutyna, artemisetyna), olejek eteryczny do 2,25%.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, rozkurczowe, pobudzające łaknienie (stomachicum), pobudzające
trawienie (digestivum), przeciwzapalne, pasożytobójcze (antiparasiticum). Ziele Bylicy Bożego
drzewka jest wysoce wartościowym surowcem leczniczym, zbyt rzadko u nas
wykorzystywanym.

Dawkowanie:
Jednorazowo doustnie napar
z 3-4 g surowca, dobowo 6-8 g; zaś w preparatach odpowiednio.

3. Bylica piołun – Artemisia absinthium

Skład chemiczny:
gorycze seskwiterpenowe ok. 0,3% (m.in. absyntyna, anabsyntyna, artabsyna, matrycyna),
flawonoidy (m.in. artemetyna, artymetysyna), olejek eteryczny do 1,5% (beta-tujon, tujol,
chamazulen, bisabolen), nieco garbników.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, rozkurczowe, pobudzające łaknienie (stomachicum), ułatwiające
trawienie (digestivum), zewnętrznie przeciwpasożytnicze.

Dawkowanie:
Odwar z 1 grama surowca
w 100 ml wody 1-5 razy dziennie – wg.
FP VI; zaś niemiecka Komisja E pominęła ten surowiec, gdyż wyciągi alkoholowe zawierające
olejek eteryczny działają toksycznie
i poronnie.

4. Cykoria podróżnik – Cichorium intybus

Skład chemiczny:
gorzkie seskwiterpeny (laktucyna, laktukopikryna, 8-deoksylaktucyna), kwasy fenolowe
(chlorogenowy, isochlorogenowy, cykoriowy), związki kumarynowe (umbeliferon, eskuletyno-7-
glikozyd, ponadto taraksasterol, hiperozyd.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, trawienne, metaboliczne, moczopędne, przeciwcukrzycowe,
oczyszczające.

Dawkowanie:
w preparatach jednorazowo 1 g surowca, trzy razy dziennie wg. FP VI.

5. Cząber ogrodowy – Satureja horten sis

Znane są odmiany i formy uprawowe cząbru różniące się m.in. zmiennym składem związków
czynnych. Surowcem do użytku kulinarnego jest całe ziele otarte po wysuszeniu, nie zawierające
łodyg.

Skład chemiczny:
olejek eteryczny do 2% zawierający do 62% tymolu, do 8% karwokrolu oraz metylo-tymol,
cymen i kilkanaście innych związków.Ponadto do 9% garbników, flawonoidy (m.in. rutyna,
kwercetyna) oraz karotenoidy i kwasy organiczne.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, rozkurczowe, regulujące czynności trawienne (digestivum),
pobudzające wydzielanie soku żołądkowego i jelitowego, oczyszczające wątrobę i przewód
pokarmowy (depurativum), przeciwdrobnoustrojowe i przeciwpasożytnicze (anthelminticum).
Zbliżone działanie wywiera Lebiodka pospolita - Origanum vulgare. Omawiany surowiec jest
najbardziej znany i stosowany jako przyprawa kuchenna do niektórych warzyw i mięs. Obecnie
uznano, że jego własności hepatotropowe można wykorzystać w celach profilaktycznych oraz w
mniej nasilonych dolegliwościach wątrobowo-jelitowych.

Dawkowanie:
doustnie, jednorazowo 4-6 g surowca do naparu lub odwaru, do 12 g dziennie (dobowo);
przetwory alkoholowe – dawka odpowiadająca 2-3 g surowca jednorazowo.

6. Czosnek pospolity – Allium sativum

Skład chemiczny:
związki siarkowe (alliina czyli S-allilo-L-cysteinosulfotlenek do 1,15%, metyloalliina,
propyloalliina), polisacharydy do 20% (polifruktozany, skrobia, śluz), saponozydy steroidowe i
triterpenowe, witaminy
z grupy B. Gdy cebula czosnku zostanie zmiażdżona, to uwalniający się z komórek enzym
– alliinaza rozkłada alliinę i wytwarzają polisiarczki o intensywnym charakterystycznym
zapachu.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, rozkurczowe, przeciwdrobnoustrojowe (antyseptyczne),
przeciwpasożytnicze, antycholesterolowe, antylipidowe, przeciwmiażdżycowe, regulujące
trawienie (digestivum), obniżające ciśnienie krwi (hipotonicum), metaboliczne, immunoochronne
oraz w określonym zakresie antynowotworowe. Ten obszerny zakres aktywności fizjologicznej
czosnku powstał
w oparciu o wyniki tysięcy poważnych publikacji i wykreował skromną przyprawę do grona
najskuteczniejszych i najczęściej stosowanych leków pochodzenia roślinnego.

Dawkowanie:
według niemieckiej Komisji E – doustnie dobowo 4 g świeżych cebul czosnku, preparaty

odpowiednio. We florze polskiej jest czosnek niedźwiedzi – Allium ursinum, mający więcej
związków czynnych, niż omawiany i nadający się do łatwej uprawy.

7. Dymnica pospolita – Fumaria officinalis

Skład chemiczny:
zespół alkaloidów (protopina, zwana fumaryną, fumarycyna, fumarytyna, korydalina i kilka
pokrewnych), kwasy organiczne i fenolokwasy (kwas fumarowy, kawowy, ferulowy oraz ich
estry, także kwas chlorogenowy). Ponadto cholina, rutyna, garbnik.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, rozkurczowe, hepatoochronne, przeciwbakteryjne, moczopędne. Ze
względu na obecność zespołu alkaloidów surowiec wywiera silne działanie rozkurczowe na
wszystkie mięśnie gładkie (w jelitach, w drogach żółciowych
i moczowych oraz w naczyniach krwionośnych). Znamiennym odkryciem było stwierdzenie, że
wyciągi z omawianego surowca pobudzają wątrobę do zwiększenia wytwarzania żółci, gdy jej
poziom w organizmie jest zbyt niski - natomiast gdy jest zbyt wysoki hamują wytwarzanie do
poziomu fizjologicznie uzasadnionego. Zdolność ta jest właściwa tylko dla preparatów
ziołowych (vide: u tarczycy bajkalskiej).

Dawkowanie:
doustnie dziennie 6 g surowca, przetwory odpowiednio wg. Komisji E.

8. Dziurawiec zwyczajny – Hypericum perforatum

Skład chemiczny:
zespół flawonoidów do 4% (m.in. kwercetyno-3-rutynozyd, czyli hiperozyd; kwercetyno-3-
glukozyd, czyli izokwercytryna, kwercetyno-3-rutynozyd, czyli rutyna oraz amentoflawon),
diantrony barwne (m.in. hyperycyna o barwie ciemnoczerwonej oraz trzy związki pokrewne),
ponadto kwasy – kawowy i chlorogenowy, hyperforyna (do 4,5%) i jej związek izomeryczny
oraz do 1% olejku eterycznego.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, rozkurczowe, przeciwzapalne (antiphlogisticum) gojące rany
(advulnans), uspokajające i przeciwdepresyjne (antidepressivum), moczopędne (diureticum).
Charakterystyczna jest zdolność uczulania ludzi i zwierząt na światło słoneczne.

Dawkowanie:
preparaty doustne w dawkach jednorazowych i dobowych odpowiadające
2-4 g surowca, zewnętrznie odwar 5-10% wg. FP VI. Komisja E zaleca dawki różnych form leku
odpowiadające 0,2-1 mg sumy hyperycynowych związków.

V. 22 ROŚLINY DZIAŁAJĄCE LECZNICZO NA WĄTROBĘ I DROGI
ŻÓŁCIOWE (2)

9. Glistnik jaskółcze ziele – Chelidonium majus

Skład chemiczny:
zespół alkaloidów w zielu liczący około 20 związków (m.in. chelidonina, izonorchelidonina,
chelerytryna, sangwinaryna, protopina, allokryptopina, koptyzyna, magnofloryna), kwasy
organiczne i fenolokwasy (kwas chelidonowy, kawowy oraz ich estry z kwasem jabłkowym.
Ponadto nikłe ilości karotenoidów, flawonoidów, amin biogennych i ślady olejku eterycznego.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, rozkurczowe, przeciwzapalne, uspakajające (sedativum),
przeciwdrobnoustrojowe, nieznacznie cytostatyczne oraz przeciwbólowe. Najsilniejsze leczniczo
jest działanie rozkurczowe obejmujące drogi moczowe i żółciowe, narządy rodne, oskrzela,
naczynia krwionośne i jelita. dodatkowym efektem jest ustępowanie bólu, przywrócenie
właściwej perystaltyki jelit oraz w pewnym stopniu uspokojenie. Przetwory z glistnika należą do
energicznie działających, przedawkowanie jest niebezpieczne, dlatego najlepiej jest konsultować
się z lekarzem

Dawkowanie:
odwar z 1-2 g ziela jednorazowo, 5 g dzienie wg. FP VI, zaś Komisja E zaleca 2-5 g surowca,
jako średnia dawkę dobową lub 12-30 mg zespołu alkaloidów przeliczonych na chelidoninę

10. Glistnik jaskółcze ziele – Chelidonium majus

Skład chemiczny:
glikozydy irydoidowe do 3% (m.in. harpagozyd czyli 8-cynamonoiloharpagid, prokumbit,
harpagid), flawonoidy (kwercetyna, luteolina, kemferol), ponadto kwas chlorogenowy, beta-
sitosterol, kwas oleanolowy, węglowodany do 70%.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, rozkurczowe, przeciwzapalne, przeciwbólowe, regulujące trawienie
(digestivum), hamujące sekrecję soku żołądkowego. Surowiec
i jego przetwory były początkowo stosowane i szeroko reklamowane w lecznictwie chorób
zapalnych i zwyrodnieniowych układu kostno-stawowego kończyn dolnych i górnych.
Nowoczesne badania rozszerzyły zakres działania na wątrobę, drogi żółciowe i trawienne.

Dawkowanie: wg Komisji E dobowo:

- w chorobach narządów ruchu – 4,5 g surowca, przetworów odpowiednio;

- w braku łaknienia – 1,5 g surowca dobowo;

- w działaniu hepatotropowym – wyciągi alkoholowe 5 ml w dowolnej ilości wody – 3 razy
dziennie; inne preparaty wg. zaleceń w załączanej ulotce.

11. Glistnik jaskółcze ziele – Chelidonium majus

Skład chemiczny:
zespół flawonoidów do 4% (izosalipurpozyd, glukozydowe połączenie kwercetyny, apigeniny,
luteoliny, naryngeniny i kemferolu), kwasy fenolowe (kwas kawowy, protokatechowy,
syryngowy, p-kumarowy), sterole roślinne (kampesterol, sitosterolo-glukuronid), związki
kumarynowe (esculetyna, umbeliferon, skopoletyna), ponadto olejek eteryczny ok. 0,05%,
gabniki, 7-dihydroksyftalid, kwas ursolowy.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, rozkurczowe, przeciwzapalne, moczopędne.

Dawkowanie:
Jednorazowo, doustnie – odwar z 1 g surowca, do 3 razy dziennie.

12. Krwawnik pospolity – Achillea millefolium

Skład chemiczny:
zespół flawonoidów (głównie apigenina i luteolina oraz ich połączenia glikozydowe), zespół
seskwiterpenowych laktonów (m.in. achillicyna, millefolina, absyntyna i kilka innych), związki
alkiloaminowe zawierające azot (achilleina, betaina, stachydryna i cholina), związki
poliacetylenowe (m.in. pontikaepoksyd, dehydromatrikaria ester), olejek eteryczny do 0,5%
(m.in. chamazulen, pinen, cineol, kamfora), garbniki.

Działanie:
żółciotwórcze, rozkurczowe, żółciopędne, przeciwkrwotoczne, wiatropędne
i odtruwające nie tylko wątrobę, lecz cały organizm.

Surowiec wchodzi w skład mieszanek ziołowych i innych postaci leków stosowanych, jako
stomachicum, digestivum, metabolicum, antiphlogisticum, cholagogum, haemostaticum,
antisepticum. Jest to uzasadnione różnorodnym i fizjologicznie aktywnym składem związków
zawartych w zielu i kwiatostanach krwawnika. Szczególną uwagę należy zwrócić na działania
ogólnoodtruwające (depurativum) uwalniające wątrobę od licznych toksycznych związków
pochodzenie wewnętrznego i zewnętrznego.

Dawkowanie:
Napar z 5-8 g ziela jednorazowo i dobowo – w.g. FP VI; natomiast niemiecka Komisja E zaleca
tylko 4,5 g dobowo.
W działaniu odtruwającym znane jest mi dawkowanie naparu z ok. 5 g surowca – 3 razy dziennie
przez 3-4 miesiące, w ciężkich zatruciach pestycydami w trakcie ich rozpylania.

13. Krwiowiec kanadyjski - Sanguinaria canadensis

Skład chemiczny:
zespół alkaloidów do 4% (m.in. sangwinaryna, chelerytryna, chelidonina, gamma-
homochelidonina, protopina, zwana fumaryną), ponadto flawonoidy , karotenoidy, kwasy

organiczne i fenolokwasy.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, rozkurczowe, uspokajające (sedativum), antyseptyczne, łagodzące
ból, pobudzające miesiączkowanie, regulujące trawienie (digestivum), w małym zakresie
cytostatyczne. Omawiany surowiec jest bardzo zbliżony składem związków czynnych i
aktywnością fizjologiczną do glistnika jaskółczego ziela.

Dawkowanie:
odwar lub napar z 2-5 g surowca, jako średnia dawka dzienna; przetwory i preparaty w dawkach
odpowiednich.

14. Lebiodka pospolita – Origanum vulgare

Skład chemiczny:
flawonoidy ok. 1,5 % (m.in. apigenina, diosmetyna i luteolina w postaci wolnej i ich połączenia
glikozydowe), garbniki ok. 4%, olejek eteryczny do 1,2% (w tym tymol i karwakrol w dużej
ilości, octan geranylu i inne), ponadto fitosterol, związki goryczowe.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, rozkurczowe, hepatoochronne, zwiększające trawienie (digestivum),
bakteriobójcze, ogólnie odtruwające, przeciwbiegunkowe. Surowiec jest ogólnie znany jako tzw.
przyprawowy, zaś olejek eteryczny jako działający silnie antybiotycznie – wewnętrznie i
zewnętrznie. Działanie hepatotropowe ma aktywność umiarkowaną i może być wykorzystywane
w stanach mniej zaawansowanych, także dla młodzieży i osób w wieku podeszłym.

Dawkowanie:
doustnie jednorazowo 4-5 g surowca do naparu, dziennie do 10g.

15. Lucerna siewna - Medicago sativa

Według badań prof. T. Wolskiego z Lublina znanych jest wiele gatunków lucerny i około 100 jej
odmian. W Polsce najbardziej znaną
i rozpowszechnioną jest lucerna mieszańcowa – Medicago media.

Skład chemiczny:
zespół saponinowych glukozydów triterpenowych do 4% (m. in. hederagenina, kwas
medikagenowy, sojasapogenole), kilka kwasów organicznych, flawonoidy, garbniki ok. 3%,
błonnik ok. 2-4% i duża ilość chlorofilu. Głównymi aktywnymi związkami w zielu lucerny są
saponiny.

Działanie: przeciwcholesterolowe polegające na obniżaniu w osoczu krwi poziomu cholesterolu
całkowitego i LDL oraz podwyższanie HDL; działanie odtruwające w całym organizmie,
zwłaszcza wątrobę i mózg; immunostymulujące czyli zwiększające sprawność mechanizmów
obronnych przed patogenami endogennymi i egzogennymi. Wykazano, że frakcja saponin
wzmaga usuwanie z kałem kwasów żółciowych i obojętnych steroli, których obecność w

przewodzie pokarmowym przez dłuższy czas jest łączona z indukowaniem wystąpienia
nowotworów okrężnicy i odbytu. Chlorofil i flawonoidy powodują przyspieszenie bliznowacenia
ran, oczyszczanie krwi z metabolicznych destruktów, podwyższają ogólną wydolność organizmu.

Dawkowanie:
nie jest limitowane, gdyż ziele lucerny nawet w dużych dawkach jest bezpieczne dla ludzi i
zwierząt. Wysuszone i sproszkowane ziele można przyjmować po 1-2 łyżeczki do herbaty
doustnie w zawiesinie wodnej kilkakrotnie w ciągu dnia. Wyciąg z ziela lucerny jest stałym
składnikiem amerykańskich preparatów „Greens”.

16. Łopian większy – Arctium lappa

Skład chemiczny:
związki poliacetylenowe (m.in. arktinon, arktinal, arktinol, kwas arctykowy), fitosterole (m.in.
beta-sitosterol, kampesterol, stigmasterol), fenolokwasy do 3% (kwas chlorogenowy,
izochlorogenowy, kawowy) laktony seskwiterpenowe (m.in. dehydrokostuslakton, arktinal),
olejek eteryczny ok. 0,2% (m.in. aldehyd fenylooctowy, aldehyd benzoesowy oraz niemal 60
innych składników), ponadto lignany, inulina ok. 50%, śluz.

Działanie:
żółciotwórcze, odtruwające (detoxicans), hepatoochronne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne,
moczopędne, zwiększające wytwarzanie soków trawiennych (stomachicum), regulujące
przemianę materii (metabolicum), oczyszczające organizm i skórę (depurativum).

Dawkowanie:

- przetwory zgodnie z zaleceniami podanymi w ulotkach informacyjnych;

- odwar z 2 łyżek sproszkowanych korzeni na 2 szklanki wody, gotować 3-5 minut, pić 1 szklanki
3 razy dziennie;

- sok ze świeżych korzeni łopianu – 30-60 kropli w kieliszku wody – 2-4 razy dziennie.

V. 22 ROŚLINY DZIAŁAJĄCE LECZNICZO NA WĄTROBĘ I DROGI
ŻÓŁCIOWE (3)

17. Mięta pieprzowa – Mentha piperita

Znane są dwa podgatunki i kilka form mięty pieprzowej, a najbardziej cenione są formy
rubescens i pallescens. Należą one do najbardziej wszechstronnych i najczęściej stosowanych w
kraju surowców lekarskich. Destylując świeże ziele mięty z parą wodną otrzymuje się olejek
eteryczny, z którego po wymrożeniu wydziela się mentol.

Skład chemiczny:
flawonoidy ( luteolino-glukozyd, eriodictyolo-rutynozyd, ich aglikony oraz apigenina, rutyna,
hesperydyna), fenolokwasy ( chlorogenowy, rozmarynowy, kawowy), olejek eteryczny do 4%
zawierający mentol (w ilości ok. 50%), menton, estry mentolu, mentofuran, cyneol, limonen oraz

około 30 innych związków.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, rozkurczowe, pobudzające łaknienie (stomachicum), zwiększające
trawienie (digestivum), moczopędne i przeciwbakteryjne.

Skoro liście mięty pieprzowej zawierają znaczne ilości wysoce fizjologicznie aktywnych
związków – odznaczają się szerokim spektrum działań terapeutycznych i wchodzą w skład
licznych preparatów o różnorodnych zastosowaniach, np. hepatotropowym, trawiennym,
metabolicznym, moczopędnym, przeciwwrzodowym, przeciwbiegunkowym. Również olejek
eteryczny miętowy oraz mentol maja różne zastosowanie lecznicze i kosmetyczne.

Dawkowanie:

- liście mięty pieprzowej 1-3 g do naparu jednorazowo, 3-6 g dziennie wg. FP VI; natomiast
niemiecka Komisja E zaleca 3-6 g surowca do naparu, 5-15 g nalewki dziennie;

- miętowy olejek eteryczny 20-40 mg jednorazowo, 60-120 mg dziennie; do inhalacji 3-4 krople
na gorąca wodę; wewnętrznie 6-12 kropli;

- mentol zewnętrznie na błony śluzowe w stężeniu 0,3%, na skórę w stężeniu do 10%.

18. Mniszek lekarski – Taraxacum officinale

Skład chemiczny:
flawonoidy (m.in. kwercetyna, apigenina, luteolina, izoramnetyna oraz ich glukozydy),
sekwiterpenowe laktony o budowie gwajanolidowej, germakranolidowej i eudesmanolidowej;
fitosterole ( m.in. taraksasterol, beta-amyrina), fenolokwasy ponad 0,5% (m.in. kawowy,
cykoriowy, chlorogenowy oraz ich połączenia glukozydowe), ponadto do 40% inuliny (obniża
poziom tzw. złego cholesterolu i triglicerydów oraz podnosi poziom dobrego cholesterolu);
syringina. Liście mniszka mają skład zbliżony.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, rozkurczowe, odtruwające, przeciwzapalne, hepatoochrone,
immunostymulujące, moczopędne, antycholesterolowe, antydiabetyczne. Korzenie mniszka
lekarskiego mają szeroki zakres działań leczniczych i są zaliczane w USA i Kanadzie do grupy
terapeutycznej najskuteczniejszych surowców roślinnych.

Dawkowanie:

- doustnie jednorazowo odwar z 3 g korzeni,
z 10 g dziennie wg. FP VI,

- wyciągi alkoholowe średnio po 5 ml w dowolnej ilości wody – 2-3 razy dziennie,

- świeży sok po 15-20 ml do trzech razy dziennie.

19. Ostryż długi – Curcuma longa

Skład chemiczny:
zespół kurkuminoidów intensywnie żółty do 5% (kurkumina, czyli diferuloilometan,
monodemetoksykurkumina i bidemetoksykurkumina); fenyloalkany do 8% (gingerole i
szogaole); polisacharydy (arabinogalaktan, skrobia); olejek eteryczny
o intensywnym zapachu 5-11%, w nim związki terpenowe (m.in. bisabolen, guajan, alfa
i beta-turmeron, zingiberen oraz kilka innych); ponadto do 8% lipidów, kwas ferulowy.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, rozkurczowe, przeciwzapalne, regulujące trawienie (digestivum),
pobudzające przyswajanie składników pokarmowych (stomachicum); hepatoochronne;
odkażające, obniżające poziom lipidów oraz przeciwwymiotne w chorobie lokomocyjnej.
Surowiec i jego przetwory mają wielkie uznanie u ludów dalekowschodnich. Sproszkowane
kłącze wchodzi w skład słynnej przyprawy – curry.

Dawkowanie: według niemieckiej Komisji E – doustnie dobowo 2-4 g surowca, przetwory
odpowiednio.

20. Szanta zwyczajna – Marrubium vulgare

Skład chemiczny:
goryczkowe diterpeny (marrubina, premarrubina, perigrinol, wulgarol), flawonoidy (kwercetyna,
apigenina, luteolina oraz ich glukozydy), alkaloidy pirolidynowe (betonicyna, stachydryna),
śladowe ilości olejku eterycznego, garbniki do 7%, ponadto kwas ursolowy, beta-sitosterol,
cholina.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, rozkurczowe, pobudzające łaknienie (stomachicum), zwiększające
trawienie (digestivum), wykrztuśne, moczopędne.

Dawkowanie:
Niemiecka Komisja E zaleca doustnie odwar lub napar z 4,5 g surowca dziennie lub 2-6 łyżek
soku ze świeżej rośliny, przetwory w odpowiednich ilościach.

21. Tarczyca bajkalska – Scutellaria baicalensis

Skład chemiczny:
surowiec chiński zawiera do 20% zespołu flawonoidów, natomiast uprawiany we Wrocławiu
przez prod. E. Lamer-Zarawską zawiera do 26%. Głównym związkiem jest bajkalina, czyli 7-
glukuronid bajkaleiny (w ilości do 17%) oraz jej aglikon, czyli 5,6,7-trihydroksyflavon;
następnie wogonozyd, czyli 7-glukuronid wogoniny
i jego aglikon, czyli 5,7-dihydroksy-8-metoksyflawon; scutellarina, czyli 7-glukuronid
skutellareiny i jej aglikon, czyli 4,5,6,7-tetrahydroksyflawon. Ponadto w surowcu znajduje się
wiele innych flawonoidów dotychczas zidentyfikowanych.

Działanie:
żółciotwórcze, żółciopędne, antyhepatotoksyczne, przeciwolnorodnikowe, przeciwzakrzepowe,

przeciwalergiczne, przeciwdrgawkowe, uspokajające, przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe,
przeciwcholesterolowe i obniżające poziom triglicerydów we krwi. Działanie hepatotropowe
związków czynnych tarczycy bajkalskiej przebiega analogicznie jak u dymnicy pospolitej i
polega na sprowadzeniu ilości cholesterolu i triglicerydów w organizmie do optymalnego
fizjologicznego poziomu.

Dawkowanie:
brak informacji o dawkowaniu – natomiast standaryzowany suchy wyciąg zawierający wszystkie
czynne flawonoidy podawano w ilości 10 mg na kg masy ciała, jako dawkę dobową dzieloną na
kilka porcji.

22. Wrotycz pospolity – Tanacetum vulgare

Obecnie dr n. biologicznych z zakresu medycyny Henryk Różański podjął szerokie badania
przydatności ziela wrotycza – Herba Tanaceti, a jego uzyskane wyniki przedstawiam.

Skład chemiczny ziela wrotycza:
seskwiterpeny (m.in. tanacetyna, artemisyna, piperiton, partenolid oraz kilka innych), flawonoidy
( m.in. kwercetyna, apigenina, diosmetyna
i inne), kwasy organiczne (kwas jabłkowy, winowy, walerianowy); olejek eteryczny do 2%
zawiera do 70% beta-tujonu, tymol, borneol, 1,8-cyneol, kadinen i około 16 innych związków.

Działanie:
ze względu na różnorodny skład związków czynnych zakres działania jest szeroki i obejmuje
aktywność: żółciotwórczą, gdy jest niedostateczne wydzielanie żółci przez wątrobę; żółciopędną
związaną z rozkurczową, przeciwzapalną, odtruwającą, przeciwbakteryjną,
immunowzmacniającą, przeciwalergiczną, moczopędną, uspakajającą oraz w pewnym stopniu
cytostatyczną i przeciwnowotworową. Omawiany surowiec wykazuje siłę działania regulującą
poziom żółci w organizmie w stopniu porównywalnym z glistnikiem, bylicą Boże drzewko i
bylicą piołun, a przewyższającą niektóre inne hepatotropowe surowce roślinne. Można też
przyjąć, że stanowi alternatywę dla syntetycznych sterydowych i niesterydowych leków
przeciwzapalnych i że może być przydatny jako adiuvans w leczeniu wirusowego zapalenia
wątroby.

Dawkowanie:
200 ml naparu lub odwaru 2-4 razy dziennie (2 łyżki stołowe ziela wrotycza na 2 szklanki
wrzącej wody). Nie stwierdzono jakichkolwiek objawów szkodliwych nawet po dłuższej kuracji.
Beta-tujon i niektóre inne składniki olejku eterycznego nie rozpuszczają się w środowisku
wodnym, lecz w alkoholu, dlatego nalewki, intrakta i inne preparaty zawierające etanol mogą być
niebezpieczne. Powyższe wyniki wymagają potwierdzenia
w kontrolowanych badaniach klinicznych.

VI. Substancje naturalne działające pomocniczo w schorzeniach
wątroby i układu pokarmowego (1)

1. Błonnik pokarmowy

Błonnik pokarmowy są to różne związki wytwarzane z udziałem roślinnych błon
komórkowych
Błonnik występuje obficie w licznych owocach zwłaszcza ich skórkach, łuskach ziaren zbóż,
płatkach owsianych i jęczmiennych, w roślinach śluzowych (np. nasiona lnu, gorczycy, babki
płesznik, prawoślazu), w warzywach (np. kalafiory, kapusta, brokuły, brukselka) w grochach,
fasoli, kukurydzy, orzechach, algach morskich itd. Jest słabo trawiony w przewodzie
pokarmowym człowieka i zwierząt (z wyjątkiem przeżuwaczy), lecz nawet w małych ilościach
wywiera wielokierunkowe prozdrowotne działanie.

Błonnik rozpuszczalny i nierozpuszczalny
Wyróżniamy błonnik rozpuszczalny (np. pektyny, śluzy, gumy roślinne) i nierozpuszczalny (np.
celuloza , chemiceluloza, lignina). Błonnik w różnych produktach roślinnych jest zazwyczaj, ale
nie zawsze, mieszaniną części rozpuszczalnych i nierozpuszczalnych w proporcjach bardzo
zmiennych.

Działanie zdrowotne
Błonnik, zwłaszcza rozpuszczalnby obniża poziom cholesterolu i triglicerydów we krwi. Ponadto
ułatwia pasaż treści jelitowej i wypróżnienie, zwiększa uczucie sytości, wzmaga działanie
sokopędne (sok żołądkowy i trzustkowy), pomaga utrzymać równowagę wśród szczepów bakterii
żyjących w przewodzie pokarmowym, obniża poziom glukozy po posiłkach, czyni żółć bardziej
płynną,

Wpływ różnych rodzajów błonnika na poziom cholesterolu w osoczu.

Błonnik

Dawka w gr.

Obniżenie cholesterolu %

Otręby owsiane suche

50 - 200

10-15

Pektyny

6-10

5

Nasiona lnu lub psyllium

10-20

10-15

Włókna warzywne

25-30

10

Zgodnie z opinią badaczy z Instytutu prof. Linusa Paulinga w USA błonnik, oprócz w/w
wymienionych działań:
- zapobiega otyłości
- stanom zapalnym okrężnicy
- obniża poziom estrogenów i testosteronu

VI. Substancje naturalne działające pomocniczo w schorzeniach
wątroby i układu pokarmowego (2)

8. Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT)

Oleje pochodzenia roślinnego
Oleje pochodzenia roślinnego zawierają mieszaniny triglicerydów, czyli triacylogliceroli, które są
połączeniem gliceryny z kwasami tłuszczowymi tzw. nasyconymi, jednonienasyconymi (mają
jedno podwójne wiązanie w łańcuchu węglowym) lub wielonienasyconymi (mają 2-3 podwójne
wiązania).

Nienasycone kwasy tłuszczowe i fizjologia
Organizm człowieka i zwierząt jest zdolny syntetyzować wszystkie kwasy nasycone i tylko
niektóre jednonienasycone, lecz nie może syntetyzować kwasów wielonienasyconych, w
szczególności kwasu linolowego (LA) i kwasu alfa-linolenowego (ALA), występujących w
niektórych spożywczych olejach, np. słonecznikowym, lnianym. Tymczasem omawiane
wielonienasycone kwasy tłuszczowe są obecne we wszystkich tkankach ustroju, tj. w błonach i
organellach komórkowych (np. mitochondriach), w mleku matki podawanym oseskom, gdyż
zapewniają prawidłowy rozwój ich organizmów, umożliwiają aktywne przemieszczania się
związków lipidowych w osoczu krwi, są też przekształcane w prostaglandyny i ich pochodne,
zapobiegając zakrzepom krwi i postępowi miażdżycy. Dlatego nazwano je niezbędnymi
nienasyconymi kwasami tłuszczowymi - w skrócie NNKT.

Własności zdrowotne nienasyconych kwasów tłuszczowych
Wraz ze wzrostem popularności niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych nastąpiło
rozszerzenie prac badawczych nad ich leczniczymi właściwościami. Wkrótce okazało się dzięki
badaniom NNKT że niekorzystny jest nie tylko niedobór tych kwasów, ale i ich nadmiar w
organizmie, o czym świadczyły różne zmiany skórne. W 1971 roku Dyerberg ogłosił, że
Eskimosi rzadziej niż mieszkańcy większych miast zapadają na chorobę wieńcową, astmę,
miażdżycę naczyń, raka piersi i okrężnicy – ponieważ żywią się rybami morskimi. Ryby te (m.in.
makrele, dorsze, śledzie, tuńczyki, łososie) zawierają olej (tran). W tranie rybim znajdują się dwa
główne kwasy tłuszczowe: kwas eikozapentaenowy – EPA oraz kwas dokozaheksaenowy –
DHA. Kwasy te mają 5 lub 6 wiązań podwójnych w cząsteczkach złożonych z 20 lub 22 atomów
węgla.

Era rybnych kwasów wielonienasycowych?
Rozpoczęła się era popularności rybnych kwasów wielonienasycowych – oznaczonych jako tzw.
grupa 3 lub omega 3. W wielu poważnych badaniach naukowych wykazano, że przewyższają one
aktywnością biologiczną roślinne NNKT – m.in. kwas linolowy (LA) i gamma-linolenowy
(GLA) – tworzące tzw. grupę 6 lub omega 6. Szczególne działanie tych kwasów na ludzki
organizm to: znaczne obniżenie podwyższonego ciśnienia krwi, obniżanie poziomu cholesterolu i
triglicerydów w osoczu krwi, ochrona wątroby i podniesienie jej wydolności, hamowanie
agregacji płytek krwi oraz wzmacnianie aktywności ośrodkowego i obwodowego układu
nerwowego, co ma korzystny wpływ na ogólny stan umysłowy. Ponadto pod wpływem tych
kwasów tłuszczowych zmniejsza się ilość zapalnotwórczych związków zwanych prostaglandyną
PGE2 oraz leukotrienem LTB4.

Zalecane uzupełnianie diety
Uniwersytet w Guelph w Kanadzie ogłosił kilka lat temu zalecenie o konieczności uzupełniania
diety kwasami tłuszczowymi omega 3 – poprzez zwiększenie konsumpcji ryb morskich, nawet

sardynek, szprotek, kryla, owoców morza, ewentualnie odpowiednich preparatów zawierających
te kwasy tłuszczowe jako suplementy. Międzynarodowy Panel Ekspertów od Lipidów
rekomenduje, aby spożywać tłuszcze rybie w proporcji 2 części w stosunku do 1 części tłuszczy
roślinnych. Są też zalecenia, aby ta proporcja wynosiła 1:1.

Dawkowanie:
W USA zaleca się przyjmowanie dzienne do 2 g NNKT, jako mieszaniny kwasów omega 3 i
omega 6 w proporcji 2:1 w postaci preparatów o mianowanej zawartości głównych kwasów
tłuszczowych. Zachęca się również do spożywania ryb morskich i olei roślinnych nie
rafinowanych, lecz tłoczonych na zimno, zwłaszcza oleju lnianego zawierającego kwas alfa-
linolenowy (ALA) należący do grupy omega 3 oraz oleju wiesiołkowego lub ogórecznikowego,
w których jest kwas gamma-linolenowy (GLA) o wybitnych własnościach prozdrowotnych,
należący do grupy omega 6. W Kanadzie średnia dawka NNKT w standardowych popularnych
pokarmach, jakie spożywa większość mieszkańców wynosi zaledwie 100 -150 mg, w Polsce nie
więcej.

9. Policosanol

Policosanol jest naturalnym związkiem izolowanym z frakcji cukrowej otrzymywanej z
trzciny cukrowej.
Zespół niemieckich badaczy z Uniwersytetu w Bonn donosi, że policosanol ma wybitne
własności jako środek antycholesterolowy. Przypominają oni, że tylko mała ilość cholesterolu
pochodzącego z pokarmów znajduje się we krwi, natomiast cała duża pula jest wytwarzana w
wątrobie. Policosanol obniża poziom cholesterolu, ponieważ kontroluje jego wytwarzanie przez
wątrobę, jak również ma udział w przetwarzaniu cholesterolu znajdującego się w naczyniach
krwionośnych.

Badania efektywności leczniczej policosanolu
Badania policosanolu zostały opisane w wielu opracowaniach, a wyniki są następujące: w
dawkach 10-20 mg dziennie, przyjmowany wieczorem z pożywieniem obniża cholesterol
całkowity w osoczu krwi o 17-21%; poziom lipoprotein LDL obniża o 21-29%, natomiast
podwyższa poziom tzw. dobrego cholesterolu HDL. W innych badaniach podanych w American
Heart Journal, (luty-2002) porównano działanie 10 mg dawek policosanolu z takimi samymi
dawkami nowoczesnych syntetycznych leków przeciwcholesterolowych z grupy statyn –
simvastatyny (preparat Zocor). Okazało się, że nie było różnicy w efektach leczniczych,
natomiast była duża różnica
w bezpieczeństwie stosowania, ponieważ preparaty z grupy statyn wywołują szereg objawów
szkodliwych, m.in. atakują miąższ wątroby. W konkluzji podano, że policosanol należy uznać za
nowy fascynujący lek naturalny w zapobieganiu i leczeniu twardnienia ścian naczyń
krwionośnych (artherosclerosis) i odkładaniu się w nich miażdżycorodnych lipoprotein.
Zaznaczono szczególną skuteczność policosanolu dla osób z cukrzycą typu II lub z
dolegliwościami wątrobowymi.

10. Witamina B 3 - niacyna

Witamina B 3 - to niedoceniany związek wspomagający zdrowie znany pod nazwą niacyna
lub kwas nikotynowy.
Z tego związku powstaje amid kwasu nikotynowego, który jest fizjologicznie aktywną formą tej

witaminy w organizmie. Kwas nikotynowy występuje w znacznych ilościach w wątrobie, rybach,
drożdżach, ziarnach zbóż, produktach mlecznych, jajach, ziemniakach i niektórych warzywach.

Własności zdrowotne
Witamina B 3 działa głównie przeciwcholesterolowo i przeciwhyperlipemicznie. W jednym z
badań porównano aktywność leczniczą niacyny z jednym ze stosowanych leków syntetycznych z
grupy fibratów (clofibrat) w działaniu przeciwcholesterolowym. Stwierdzono, że niacyna była
znacznie skuteczniejsza w obniżaniu poziomu nie tylko cholesterolu ogólnego, ale także „złego”
cholesterolu LDL i triglicerydów oraz w podwyższaniu „dobrego” cholesterolu HDL. Biorąc pod
uwagę niski koszt niacyny i niską toksyczność należy uznać ją za lek z wyboru dla osób z
genetyczną predyspozycją do nadmiaru cholesterolu. Opisano przypadek, gdy dzięki
racjonalizacji diety i programowi ruchowemu cholesterol ogólny obniżył się z 270 mg% do 245
mg%, zaś dzięki zastosowaniu niacyny obniżył się do 200 mg%, przy czym poziom „dobrego”
cholesterolu HDL wynosił aż 90 mg%. W innym przypadku ściśle kontrolowanym, po włączeniu
niacyny do programu leczenia – poziom cholesterolu obniżył się z początkowych 345 mg/dl na
225 mg/dl, a triglicerydów
z 223 mg/dl do 90 mg/dl. Witamina B 3 jest skuteczna również w innych chorobach: w pellagrze,
w zaburzeniach nerwowych, krążeniowych i skórnych, nawet pomocniczo w nowotworach.

Dawkowanie:
RDA (zalecona dawka żywieniowa) wynosi dla witaminy B 3 18-19 mg dla mężczyzny, 14-15
mg dla kobiety. Optymalna dawka lecznicza wynosi 25-300 mg dziennie dla obu płci.

Działania uboczne:
lecznicze dawki witamin B 3 mogą u niektórych osób spowodować napływ krwi do twarzy
zwany „rumieńcem niacynowym” z świądem skóry, dlatego na Zachodzie są stosowane
połączenia niacyny z inozytem, jako inositol hexaniacynate (amerykański preparat No Fush
Niacyn).

Ale uwaga!
Chociaż toksyczność witaminy B 3 jest niska, lecz jej nadmiar może mieć negatywne skutki dla
organizmu i dlatego należy przyjmować ją pod kontrolą lekarza. Niekiedy bowiem zbyt duża
ilość tej witaminy przyjmowana dłuższy czas powoduje rozszerzanie naczyń krwionośnych, bóle
głowy, mrowienie, zaczerwienienie skóry, szum w uszach, uczucie niestrawności oraz utratę
łaknienia. Szczególnie powinni uważać ci, którzy są chorzy na astmę i cierpią na chorobę
wrzodową u których zbyt wysokie dawki niacyny mogą zaostrzyć objawy.

11. Sterole roślinne (fitosterole).

Sterole roślinne
Są to związki czteropierścieniowe, mające charakterystyczny cykliczny rdzeń 1,2
-cyklopentanoperhydrofenantrenowy, występujące w świecie roślinnym, a ich analogi w świecie
zwierzęcym. Do najważniejszych fitosteroli należą: beta-sitosterol i jego izomery, stigmasterol,
kampesterol, taraksasterol, brassicasterol oraz ergosterol. Ta grupa związków powstaje w
roślinach z cholesterolu, bowiem udowodniono, że jest on wytwarzany również w wielu
organizmach roślinnych jako prekursor steroli roślinnych.

Własności zdrowotne
Liczne badania farmakologiczne i kliniczne udowodniły, że fitosterole, podawane ludziom lub
zwierzętom, obniżają w sposób znamienny poziom cholesterolu całkowitego. Hamują one

wchłanianie cholesterolu pokarmowego w jelicie grubym, ponieważ konkurują z nim o miejsce w
emulsyjnych micellach przenoszących lipidy ustrojowe do krwi,
a z nią do wątroby. Działanie to ma dobroczynny wpływ na cały organizm, bowiem umożliwia
podtrzymanie pełnej aktywności i zdrowotności serca, prostaty, wątroby i układu
immunologicznego. Ponadto omawiane sterole zmniejszają nasilenia stanu zapalnego w
organizmie, zwłaszcza w wątrobie, a to oznacza, że działają ochronnie i oddalają zagrożenie
powstawania tkanki nowotworowej. Natomiast zwiększają one w układzie odpornościowym
powstawanie tzw. komórek T, które maja zdolność wzmacniania fizjologicznej aktywności
innych komórek w tym układzie. Fitosterole są związkami bezpiecznymi, dlatego też mogą być
zalecane bez obaw o wystąpienie szkodliwych działań ubocznych zarówno kobietom w ciąży i
karmiącym jak i osobom w podeszłym wieku, rekonwalescentom i młodzieży.

Dawkowanie:
W piśmiennictwie podano dawki dobowe steroli roślinnych 800 mg i więcej, natomiast w
preparatach producenci zalecające najmniej 130-150 mg, 2-3 razy dziennie przed posiłkiem.
Jeżeli kuracja fitosterolami ma trwać długo, to należy pamiętać, że przeszkadzają one w resorpcji
nie tylko cholesterolu, lecz również rozpuszczalnych w tłuszczach witamin E i K. Dlatego w
długotrwałej terapii należy czynić przerwy, lub podawać te witaminy jako suplementy.

12. Uwagi końcowe

Długa lista substancji naturalnych pomocnych w dolegliwościach wątroby
Oprócz naturalnych substancji już wcześniej omówionych jest szereg innych, które mogą być
pożyteczne, jako pomocnicze
w dolegliwościach wątroby i dróg żółciowych. Zaliczyć do nich można takie jak: witamina B 6
(pirydoksyna), witamina C (kwas askorbowy), witamina E (tokoferol), cynk, magnez, wapń,
glutation oraz liczne rośliny lecznicze. Obok wymienionych powyżej 22 roślin – fiołek
trójbarwny (Viola tricolor), jałowiec pospolity (Juniperus communis), jęczmień zwyczajny
(Hordeum vulgare), koniczyna polna (Trifolium pratense), lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabia),
perz właściwy (Agropyron repens), przetacznik wirginijski (Veronica wirginiana), rzepik
pospolity (Agrimonia eupatoria), skrzyp
polny (Equisetum arvense), herbata zielona (Camelia chinensis), żeń-szen (Panax ginseng i
Panax quinquefolius).

VII. PRZEWLEKŁE SCHORZENIA WĄTROBY I DRÓG ŻÓŁCIOWYCH

Spośród licznych i różnorodnych chorób wątroby i dróg żółciowych można wyodrębnić
schorzenia charakteryzujące się przebiegiem przewlekłym, niekiedy wcześnie
rozpoznanym, a nieraz trwających wiele lat. Ten rodzaj chorób może być z powodzeniem
leczony preparatami ziołowymi, bowiem działają one łagodnie i bezpiecznie. Liczne rośliny
lecznicze, które tu zostały omówione są od dawna znane jako specyficznie aktywne dla
wątroby i dróg żółciowych, a w określonym wymiarze także na przewód pokarmowy lub na
układ moczowy. Rośliny te, oprócz tradycyjnych wieloletnich informacji empirycznych
mają obecnie pełną dokumentację naukową. Preparaty wytwarzane z tych roślin są
analitycznie kontrolowane na zawartość określonych związków czynnych, co zapewnia im
stałą niezmienną aktywność. Dlatego należy mieć do nich zaufanie, że nie zawiodą, jeśli

będą prawidłowo dawkowane przez dostatecznie długi okres oraz jeśli pacjent zastosuje się
do dodatkowych zaleceń, zwłaszcza do wytycznych lekarza nt. racjonalnego odżywiania i
stylu życia.

1. Schorzenia przewlekłe:

- przewlekłe stany zapalne wątroby (hepatitis chronica)

- toksyczne przewlekłe uszkodzenia wątroby (toxicosis hepatis)

- stłuszczenie wątroby (steatosis hepatis)

- pierwotna żółciowa marskość wątroby (cirrhoris biliaris primaria)

- przewlekła marskość wątroby (cirrhoris hepatis)

- stan po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby (syndroma post hepatitis)

- zapalenie dróg żółciowych przewlekłe (cholangitis chronica)

- zaburzenia ruchowości dróg żółciowych (dyskinesis biliaris)

- kamica żółciowa (cholelithiasis)

- zespół po usunięciu pęcherzyka żółciowego (syndroma post cholecystectomiam)

2. Objawy niewydolności wątroby

- objawy fizyczne: uczucie zmęczenia, alergiczna nadwrażliwość na pokarmy, zaburzenia
trawienia pokarmów, zmiany oczne (zaczerwienienie, podkrążenia), bóle głowy i osłabienie
pamięci, trudności zasypiania, język z żółtym nalotem i gorzki smak w ustach, skóra staje się
bladożółta.

- objawy psychiczne: irytacja, gniew, agresja bez istotnej przyczyny lub posępność, apatia,
depresja.

Wymienione objawy nie występują jednocześnie, również ich nasilenie jest zmienne w szerokich
granicach. Jednak pojawienie się tego typu nasilonych objawów stanowi sygnał ostrzegawczy,
którego nie należy lekceważyć, bowiem im wcześniej rozpoznamy przewlekłe schorzenie
wątroby, czy dróg żółciowych i rozpoczniemy leczenie, tym krócej będzie ono trwało, a choroba
stanie się mniej uciążliwa.

Trudności diagnozy

Są jednak osoby, które mają trudność w samoocenie niepokojących objawów, dlatego powinny
zawierzyć spostrzegawczości otoczenia. Dobrze jest potwierdzić symptomy przewlekłego stanu
zapalnego wątroby i /lub dróg żółciowych i wykluczyć inne schorzenia o zbliżonych objawach
dzięki rozpoznaniu lekarskiemu oraz odpowiednim badaniom (np. zbadaniu poziomu we krwi
aminotransferaz, bilirubiny estryfikowanej, amylazy w moczu, czy scyntygrafii wątroby). Do
dyspozycji osoby z objawami zaburzeń czynnościowych potwierdzonych badaniem lekarskim są

dostępne liczne preparaty rośline i zioła lecznicze podane powyżej, ale oprócz nich ważne
znaczenie mają prozdrowotne zalecenia opisane poniżej.

3. Zalecenia żywieniowe w schorzeniach przewlekłych wątroby i dróg żółciowych

1. Spożywać żywność zdrową ekologicznie, bez konserwantów, nie skażoną sztucznymi
dodatkami lub chemicznymi związkami ochrony roślin.

2. Unikać spożywania czerwonego mięsa
i wędlin silnie peklowanych, na korzyść mięsa drobiowego, cielęciny i ryb morskich.

3. Spożywać przetwory mleczne, zwłaszcza fermentowane (kefir, jogurt) oraz twarogi, gdyż są
łatwo przyswajalne i służą
w organizmie do wytwarzania związków białkowych.

4. Spożywać świeże lub mrożone owoce zawierające antocyjany – np. czarne jagody, porzeczki,
aronię, wiśnie, ciemne winogrona, gdyż mają one własności odtruwające organizm i chroniące
przed agresywnymi rodnikami tlenowymi.

5. Spożywać surowe warzywa przyrządzane w różny sposób, także kiszone, gdyż zawierają
roślinne enzymy trawienne; także mieszane surówki.

6. Spożywać chleb pełnoziarnisty oraz masło, wyłączyć i unikać margaryn i pokrewnych
połączeń tłuszczowych ponieważ często zawierają one tzw. trans kwasy tłuszczowe, szkodliwe
dla zdrowia oraz dużo nasyconych kwasów tłuszczowych.

7. Pić napar z zielonej herbaty, gdyż zawiera polifenole „wymiatające” z organizmu wolne
rodniki tlenowe. Pić również soki owocowe, warzywne (np. sok buraczany, marchwiowy,
pomidorowy) lub mieszane; także wodę mineralną albo źródlaną – łącznie w ilości 6-8 szklanek
dziennie, w lecie odpowiednio więcej.

Niniejsze wskazania żywieniowe mają charakter ogólny i skrócony. Szczegółowe informacje o
prawidłowym prozdrowotnym żywieniu ogłosił w swoich publikacjach Instytut Żywności i
Żywienia w Warszawie, a przekazywać je może lekarz lub dietetyk.

4. Równowaga kwasowo-zasadowa

Pokarmy które spożywamy zalicza się do kwaśnych lub zasadowych. Organizm człowieka
wymaga, aby była w nim równowaga, czyli odczyn płynów ustrojowych i moczu powinien być
najbliższy pH = 7. Im bardziej odczyn staje się kwaśny, np. po długotrwałym wysiłku fizycznym
lub spożywaniu potraw kwasorodnych, tym większy jest w organizmie nadmiar wolnych
rodników tlenowych zagrażających naszemu zdrowiu. Dlatego uznaje się, że wszystkie płyny
ustrojowe (oprócz żołądkowego) mają być alkaliczne – zaś prawidłowa dieta powinna zawierać
75% produktów alkalicznych i tylko 25% kwaśnych.

Zalety zdrowotne równowagi kwasowo-zasadowej
Przywrócenie i utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej ma wybitnie korzystny wpływ na
przebieg wielu procesów biochemicznych zachodzących w organizmie, w szczególności na
utrzymanie stabilnej homeostazy. Sprzyja to regularnej, poprawnej pracy poszczególnych
narządów wewnętrznych, zwłaszcza wątroby, nerek, serca i mózgu, a także całego układu
immunologicznego.

Przykłady grup pokarmów kwaśnych i zasadowych

Kwasotwórcze pokarmy

Zasadotwórcze pokarmy

mleczne produkty niefermentowane

mięso i wędliny

niektóre ziarna, np. kawa.

cukier krystaliczny, słodycze

mąka biała, np. pszenna

potrawy smażone, grilowane, duszone

owoce, np. jabłka, śliwki, banany i inne

nasiona, np. lnu, ziarna zbóż

kwaśne mleko, np. jogurt, kefir

kiszonki, np. kapusty, ogórków, buraków

warzywa zielone, np. sałata, brokuły

miód pszczeli, np. spadziowy, czy
wielokwiatowy

5. Odtruwanie organizmu (detoksyfikacja) – zwane również oczyszczaniem

Dlaczego nieustanne oczyszczanie organizmu jest niezbędne?
Odtruwanie organizmu staje się koniecznością, gdy uświadomimy sobie, że we współczenym
świecie cały nasz organizm jest stale wystawiony na działanie tysięcy związków powstałych na
drodze syntezy chemicznej i rozpoznawanych przez układ immunologiczny, jako substancje obce
i niebezpieczne dla zdrowia. Gdy związki te wtargną do organizmu, docierają do poszczególnych
narządów wewnętrznych i gdy osiągną tam odpowiednie stężenie wywołują reakcję obronną.

Organizm człowieka jest wyposażony w wiele mechanizmów obronnych zdolnych do
usuwania nagromadzonych szkodliwych substancji.
Substancje te są usuwane z moczem, kałem, potem, śliną, wymiotami, wywołaną biegunką i
menstruacją. Ale u osób chorych lub w podeszłym wieku niektóre z tych odruchów obronnych
zawodzą i po pewnym czasie pojawiają się pierwsze objawy chorobowe grożące rozwojem
procesu degeneracyjnego. Należy wówczas dopomóc organizmowi i uwzględniając wiek
chorego, jego kondycję fizyczną i psychiczną, rodzaj objawów i ich nasilenie – trzeba wybrać i
zalecić właściwe postępowanie odtruwające. Do wyboru jest szereg sposobów , które tu wyliczę
– odsyłając po szczegóły do lekarza pierwszego kontaktu.

Dieta ułatwiająca metabolizm
Pierwszą czynnością jest dobór produktów żywieniowych właściwych dla rozpoznanego
schorzenia i ułożenie dziennego składu posiłków, ich częstotliwości i kaloryczności. Drugą
czynnością jest dostarczenie codziennie organizmowi 6-8 szklanek odpowiedniego płynu – np.
wody mineralnej, niesłodzonych lub niskosłodzonych soków owocowych, itp. – dla zwiększenia
diurezy i usuwania toksycznych związków rozpuszczalnych w środowisku wodnym.

Skutecznie oczyszczają organizm następujące zabiegi stosowane po konsultacji z lekarzem:
a) płukanie okrężnicy (colon irigation), zabieg który usuwa z zakamarków jelita zwanych
uchyłkami zalegające tam resztki nie strawionych pokarmów;
b) sauna typu fińskiego powodująca wydalanie przez skórę wraz z potem szkodliwych
substancji ;

c) kąpiele – ziołowe, mineralne, mułowe lub borowinowe. Te ostatnie można przygotować w
domu z ziołowych mieszanek i gotowych preparatów. Obok obfitego nawodnienia organizmu i
zwiększenia diurezy dobre wyniki w zabiegu odtruwania daje też stosowanie krótkich postów
zalecanych przez wielu dietetyków.

Chelatacja
Ostatnio dostępna jest w Polsce metoda detoksykacji zwana chelatacją. Polega ona na dożylnym
wprowadzeniu do organizmu soli kwasu wersenowego (kwasu etylonodiaminotetraoctowego =
EDTA), który ma zdolności wiązania się z różnymi metalami ciężkimi zatruwającymi organizm,
np. z ołowiem, rtęcią, miedzią, aluminium i efektywnego ich usuwania nawet z tkanki mózgowej.
Ponadto chelatacja roztworem EDTA powtarzana kilkakrotnie – usuwa z naczyń krwionośnych
złogi cholesterolowo – fosfolipidowe o charakterze miażdżycowym, przywracając drożność w
naczyniach i uwalniając od poważnych konsekwencji zdrowotnych

6. Post odtruwający i jego znaczenie zdrowotne

Leczniczy, umiejętnie prowadzony post jest wielce pożyteczny dla zdrowia
Tego typu post daje organizmowi okres odpoczynku na oczyszczenie się i niezbędną regenerację.
Jest to szczególnie potrzebne wątrobie i układowi trawiennemu, gdyż mechanizm trawienia
zużywa dużą ilość energii, a post przeciwnie – niewiele. W czasie jego trwania cała energia
organizmu może być wykorzystywana dla celów zdrowotnych i regeneracji. Ponadto post daje
czas na usunięcie nagromadzonych trucizn wewnętrznych. Jest to szczególnie ważne dla wątroby,
gdy jej zdolność oczyszczania organizmu pod wpływem nadmiaru toksyn pokarmowych ulega
wyczerpaniu. Korzyść z postu odnosi także układ immunologiczny.

W pierwszym dniu postu
- organizm wykorzystuje zapasy cukru z glikogenu oraz tłuszcz.

W drugim dniu postu
- aminokwasy ustrojowe są przetwarzane przez wątrobę dla odżywiania mózgu.

W trzecim dniu postu
- wątroba przemienia tzw. tłuszcz zapasowy w związki ketonowe, które w małych ilościach mają
znaczenie dla odżywiania mózgu, serca i mięśni jako substancje energetyczne. Zwykle w tym
czasie osoby poszczące tracą poczucie głodu i odczuwają przypływ energii, zwiększa się też
jasność umysłu. Traci się wówczas około 1 kilograma ciężaru ciała. Później, gdy tłuszcz z
organizmu jest coraz intensywniej wykorzystywany jako paliwo energetyczne, są uwalniane do
krwioobiegu toksyny związane z metabolizmem spalania tłuszczu a następnie usuwane poprzez
wątrobę i nerki.

Zalecany jest post trzydniowy.
Czasokres postu zależy jednak od osobniczej kondycji. Jeśli miałby być dłuższy, to powinno się
skorzystać z pomocy lekarza dietetyka. W czasie postu należy pić różne soki owocowe i
warzywne lub mieszane. Korzystnie jest sporządzać je samemu w domu ze świeżych owoców i
warzyw, gdyż unikniemy wówczas obciążających wątrobę konserwantów. Gdy rozpoczynamy
post należy najpierw stopniowo ograniczać posiłki, a po zakończeniu postu zwiększać stopniowo
w ciągu trzech – czterech dni ilość spożywanych pokarmów oraz ich częstotliwość.

Objawy niepożądane postu
Podczas postu, gdy następuje intensywne odtruwanie organizmu, u wielu osób występują objawy

ogólnego uczucia zmęczenia, ból głowy, cuchnący oddech, nieraz nudności i świąd skóry. Nie
trzeba tych objawów traktować jako szkodliwe i przerywać postu – przeciwnie powinno się je
znosić ze zrozumieniem, że nastąpiło uwolnienie toksyn
z połączeń ustrojowych i że są obecnie usuwane z organizmu. Stopień nasilenia tych objawów i
czas ich trwania jest w dużym stopniu miernikiem ilości toksyn nagromadzonych w organizmie i
siły fizjologicznych czynników odtruwających. Analogiczne objawy „rzekomej intoksykacji” są
znane od dawna, gdy przyjmujemy roślinne preparaty odtruwające, np. zioła „czyszczące krew”.

7. Woda pitna i jej znaczenie w przewlekłych zapaleniach wątroby i dróg żółciowych.

W organizmie dorosłego człowieka znajduje się około 37 litrów wody, a w krwi jest jej aż
83%.
Woda jest niezbędna do usuwania z organizmu różnych toksyn i tym samym pomagania wątrobie
w czynnościach, a ponadto uczestniczy w przemieszczaniu związków odżywczych do komórek z
prądem krwi, służy dla zapewnienia prawidłowego obiegu krwi w całym układzie krwionośnym,
także dla obiegu limfy w układzie limfatycznym oraz do uzupełniania płynu
międzykomórkowego i dla regulacji temperatury ciała.

Należy pić wyłącznie czystą wodę źródlaną, oligoceńską, jurajską, mineralną, itp.
W przypadku korzystania z chlorowanej wody z miejskich wodociągów – należy ją wcześniej
przegotować i odpowiednio przefiltrować. Jest korzystnie pić wodę w małych ilościach,
wielokrotnie w ciągu dnia, gdyż organizm lepiej ją wówczas przyswaja. Konsumowana woda
powinna być ciepła lub o temperaturze pokojowej. Picie wody gorącej lub zimnej ma
niekorzystny wpływ na trawienie.

Optymalna ilość wody do wypicia
Optymalna ilość wody do wypicia w ciągu dnia w klimacie umiarkowanym wynosi 6-10
szklanek, zależnie od ciężaru ciała, stopnia aktywności fizycznej, diety i warunków otoczenia
(zwłaszcza od temperatury). Osoby spożywające dietę z dużą ilością świeżych owoców i warzyw
o wodnistym miąższu nie potrzebują dużo wody, w porównaniu do osób konsumujących mięso i
produkty mleczne.

Ważne jest wczesne nawodnienie organizmu:
Korzystnie jest rano wcześnie wypić szklankę wody z wyciśniętym sokiem cytrynowym, co jest
pomocne w oczyszczaniu organizmu, w tym wątroby i jelit na początku dnia. Warto pod kreślić,
że woda pita zamiast tzw. napojów bezalkoholowych (soft drink) jest o wiele zdrowsza i
zapobiega cukrzycy i otyłości, a jednocześnie najlepiej i najtaniej oczyszcza organizm.

8. Elektrolity ustrojowe

Co to za związki?
Elektrolity ustrojowe są to jony mineralne, które w płynach ustrojowych utrzymują równowagę
osmotyczno-wodną i kwasowo-zasadową, czyli homeostazę; mają udział
w procesach metabolicznych i są kofaktorami w przemianie materii. Główne jony w ustroju to
sód, wodór, chlor, potas, wapń, tlen, magnez oraz aniony, np. fosforany, dwuwęglany i kilka
mniej znaczących.

Rola fizjologiczna elektrolitów
Spełniają one bardzo ważną rolę w organizmie, gdyż działają przez układ nerwowy. Bez
elektrycznych impulsów między elektrolitami a środowiskiem wodnym mózg nie mógłby
kontrolować wielu czynności w organizmie, np. skurczy i rozkurczy mięśni. Elektrolity są
odpowiedzialne za przebieg podstawowej przemiany materii zachodzącej w każdej żywej
komórce organizmu. Skoro tak, to jesteśmy zdolni poprawić nasz stan zdrowia i wzmocnić
witalność utrzymując optymalny poziom płynów i elektrolitów, jeśli się będziemy odżywiali
prawidłowo.

Kontrola zasobności elektrolitów
Trzeba mieć świadomość, że nasz organizm wydala codziennie wodę z elektrolitami w ilości
około 1300 – 1500 mil z moczem; 500 ml przez skórę z potem i wydychanym powietrzem oraz
do 200 ml z kałem. Ubytek ten trzeba stale uzupełniać. Ponadto są sytuacje, które zwiększają
zapotrzebowanie na elektrolity, mianowicie: ciąża, ubogie odżywianie, odwodnienie organizmu,
przyjmowanie syntetycznych środków moczopędnych, w tym leków, stany chorobowe,
zwłaszcza przewlekłe, duży wysiłek fizyczny, wymioty, biegunki, potliwość.

Objawy niedoboru i przyczyny deficytów fizjologicznch
Głównymi objawami, które sygnalizują niedobór elektrolitów w organizmie jest osłabienie
mięśni, kurcze, świąd skóry, obniżenie przewodnictwa nerwowego. Niniejszy wywód
uświadamia, że elektrolity mają podstawowe znaczenie dla ludzi w różnym wielu i fizycznej
kondycji. Niestety, narastają trudności z uzupełnieniem elektrolitów poprzez racjonalny dobór
składników pokarmowych bogatych w odpowiednie biopierwiastki, gdyż płody ziemi wyrastają
na glebie wyjałowionej z wielu ważnych minerałów (kwaśne deszcze) lub pokarm jest ich
pozbawiany wskutek fabrycznego przetworzenia. W uzupełnianiu elektrolitów rośnie więc ranga
suplementacji preparatami aptecznymi, wśród których należy preferować wartościowe
organiczne związki mineralne.

VIII. CHOROBY WĄTROBY I DRÓG ŻÓŁCIOWYCH O OSTRYM
PRZEBIEGU

Oprócz przypadków schorzeń przewlekłych wątroby i dróg żółciowych istnieją zespoły
schorzeń o przebiegu ostrym. Przypadki takie powinny być leczone według zasad
(standardów) medycyny oficjalnej, a chorzy powinni być hospitalizowani i poddani stałej
opiece lekarzy specjalistów. Przypadki krańcowo ciężkie wymagają zabiegów
chirurgicznych, niekiedy przeszczepów.

1. Wirusowe zapalenie wątroby (hepatitis viralis)

Hepatitis A

Wirusowe zapalenie wątroby typu A należy do przypadków najmniej groźnych z trzech
najczęściej spotykanych typów zapaleń wątroby. Okazuje się bowiem że atakujący wirus HAV
jest dostatecznie wrażliwy na preparaty
i zabiegi medycyny naturalnej. Znane i opisane są przypadki wyzdrowień, gdy spowoduje się
wzmocnienie aktywności układu immunologicznego osoby chorej przez zmianę sposobu
odżywiania i poddanie odpowiednich leków, w tym również roślinnych.

Hepatitis B

Wirusowe zapalenie wątroby typu B jest to infekcja wątroby uporczywym wirusem HBV
mającym wewnętrzny rdzeń białkowy oznaczony symbolem HBcAg oraz zewnętrzną warstwę
oznaczoną symbolem HBsAg. Są to dwa antygeny służące jako markery. Jeśli badanie
laboratoryjne wykaże obecność drugiego markera we krwi, oznacza to że nastąpiła infekcje i że
wirus jest aktywnie reprodukowany w wątrobie. Konieczne jest wówczas natychmiastowe
intensywne leczenie prowadzone przez lekarza specjalistę.

Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization = WHO) ogłosiła, że na świecie jest
obecnie około 350 milionów osób przewlekle zakażonych wirusem hepatitis B oraz, że znaczna
część tych osób może umrzeć, jeśli nie będzie efektywnie leczona.

Hepatitis C

Wirusowe zapalenie wątroby typu C jest wywołane przez wirusa HCV, który najpierw atakuje
wątrobę i rozmnaża się szybko niszcząc jej komórki, a następnie może przenieść się na inne
narządy wewnętrzne. Zawartość obumarłych komórek wątroby przenika do krwi i wówczas w
moczu pojawia się enzym transaminaza alaninowa, której ilość oznaczona analitycznie jest
miernikiem stopnia zakażenia i służy jako marker. Jeżeli infekcja wirusowa trwa dłużej, dochodzi
do bliznowacenia wątroby i w 25% przypadków powoduje to jej marskość, co zwiększa ryzyko
wystąpienia zmian nowotworowych. Wirus hepatitis C może również wywołać zwyrodnienie
tłuszczowe wątroby (steatosis).

2. Współczesne poglądy na przebieg zapalenia wątroby

Gdy często pobolewa wątroba...
Poważne piśmiennictwo medyczne informuje, że hepatitis A, B i C są infekcjami wirusowymi
wątroby, które nie zawsze, lecz tylko niekiedy zagrażającymi wątrobie niebezpiecznymi
uszkodzeniami, np. marskością i nowotworem. Badania naukowe wykazały, że istnieją przypadki
w których pomimo wykrycia wirusa w wątrobie brak jest charakterystycznych objawów
chorobowych. Przypadki takie uznano za „przewlekłe”. Z drugiej strony powszechnie
dokumentuje się przypadki zakażeń objawiające się wyraźnymi objawami chorobowymi i dlatego
uznano je za „ostre”.

Nie tylko wirusy
Badacze amerykańscy głoszą, że wirusy nie są wyłączną przyczyną objawów towarzyszących
hepatitis i pomimo stwierdzenia ich obecności w wątrobie nie ma pewności, że to tylko one
wywołują stan chorobowy. Znane są bowiem przypadki zapalenia wątroby spowodowane przez
nadmiar alkoholu lub przez leki sterydowe przyjmowane przez dłuższy czas, także przez niektóre
chemiczne środki ochrony roślin i przez inne liczne substancje hepatotoksyczne, jak również
hepatitis może być chorobą autoimmunologiczną.

Objawy hepatitis są następujące:
ciemna barwa moczu, stolce jasne jak glina, żółtaczka z widocznym zabarwieniem skóry i oczu,
gromadzenie sie płynu w jamie brzusznej, rozwój piersi u mężczyzn oraz objawy nietypowe

(nieswoiste): nudności, biegunka, gorączka.

Dodatni wynik testu i brak objawów?
Znaczna część pacjentów zgłaszających się na badanie, u których stwierdzono uprzednio dodatni
wynik testu na obecność jednego z wirusów hepatitis nie ma żadnego z podanych objawów
chorobowych. Są to tzw. przypadki „przewlekłe”, które nie powodują wystąpienia objawów
chorobowych, nawet w ciągu 45 lat życia. Doniesiono o tym niedawno w czasopismach
medycznych Annals of Internal Medicine oraz w Hepatology, USA.

Przypadki „ostre” są domeną lekarza specjalisty
W ostrym zapaleniu watroby leki ziołowe i sposoby naturalne mogą być przyjmowane za jego
zgodą i traktowane jako uzupełniające, np. dla zmniejszenia niepożądanych skutków zaleconych
preparatów syntetycznych, a także jako środki przyśpieszające powrót do zdrowia oraz
w okresie rekonwalescencji.

Rokowanie w przewlekym zapaleniu
Jeśli osoba zakażona wirusem hepatitis rozpozna u siebie „przewlekły” przebieg choroby to może
być względnie spokojna o swoje zdrowie, pod warunkiem podjęcia leczenia preparatami
ziołowymi oraz zastosowania odpowiedniej diety i prozdrowotnego stylu życia wymagającego
niektórych wyrzeczeń (zrezygnowania z picia alkoholu, napojów koleinowych, z palenia
papierosów). Ponadto wskazane jest unikanie stresogennego otoczenia oraz preferowanie ruchu
(spacery, umiarkowany sport) w miarę posiadanych sił i sprawności fizycznej.

3. Witamina E – skuteczne wspomaganie leczenia

Witamina E jest pomocna we wspomaganiu leczenia hepatitis. Badacze z University of Bologna
z Włoch przeprowadzili badania kliniczne na grupach osób z diagnozą przewlekłego hepatitis B,
dla stwierdzenia czy witamina E ma dodatni wpływ na przebieg choroby. Uczestniczące w tym
teście osoby miały wysoki poziom markera zapalenia wątroby - aminotransferazy alaninowej
(ALT). Grupa 12 chorych nie otrzymywała dawek witaminy E, natomiast taka sama grupa
otrzymywała 300 mg tej witaminy dwa razy dziennie przez 3 miesiące. Po upływie dziewięciu
miesięcy – analizy zdrowia chorych wykazały, że siedem osób z grupy przyjmującej witaminę E
(58%) miało już normalny poziom markera ALT i negatywny wynik testu na obecność HBV
DNA, a pięć dalszych osób zostało całkowicie wyleczonych. Odwrotna sytuacja została
stwierdzona w grupie kontrolnej – żaden chory nie został wyleczony. W toku tych badań nie
stwierdzono u testowanych żadnych objawów szkodliwych przyjmowania dużej dawki witamin.
W konkluzji tych badań badacze stwierdzili, że witamina E jest w pełni użyteczna i bezpieczna w
leczeniu przewlekłego hepatitis B.

4. Kwas askorbowy - witamina C – przeciw hepatitis viralis

Witamina C ochrania również wątrobę
W roku 1930 dr Szent-Gyorgyi wykrył w świecie roślin obecność kwasu askorbowego,
chroniącego w małych codziennych dawkach przed szkorbutem, znanego dziś jako witamina C.
Wieloletnia fala badań kwasu askorbowego wykazała, że witamina C ma bardzo duże spektrum
aktywności biologicznej, bowiem działa przeciwszkorbutowo, przeciwbakteryjnie,
przeciwwirusowo, ochrania przed zaćmą, miażdżycą, chorobą niedokrwienną serca i mózgu oraz
przed wolnymi rodnikami tlenowymi, ochrania wątrobę przed truciznami, objawami

niepożądanymi niektórych leków syntetycznych oraz wzmacnia układ immunologiczny.

Zabija wirusy
Ale ujmując problem historycznie, to już w roku 1935 dr C.W. Jungablut ogłosił w
amerykańskim czasopiśmie medycznym, że kwas askorbowy, podany prawidłowo dożylnie
i doustnie w odpowiednich dawkach zabija wirusy porażenia dziecięcego (poliomyelitis) oraz
szereg innych chorobotwórczych wirusów. Doniesienie to zostało zignorowane, lecz nie
zapomniane, gdyż dr Linus Pauling, dwukrotny laureat nagrody Nobla i współpracująca z nim dr
Rath ogłosili w 1985 roku, że człowiek nie może wytwarzać witaminy C, gdyż nie ma w
wątrobie specyficznego enzymu. Natomiast tysiące zwierząt żyjących na wszystkich
kontynentach wytwarzają dziennie bardzo duże ilości witaminy C w stosunku do masy swego
ciała. Przykładowo koza wytwarza 4-5 g na dobę; zebra ok. 10 g, szczur do 2 g, natomiast
człowiek o ciężarze 70 kg powinien wytwarzać przynajmniej 7 g dziennie. Badania wykazały, że
witamina C w dawkach 5-10 g dziennie jest potężnym związkiem antywirusowym i
antybakteryjnym. Jeśli chodzi o wirusowe zapalenie wątroby to znane są przypadki wyleczeń
tego typu megadawkami w bardzo krótkim czasie.

5. Inne choroby wątroby o ostrym przebiegu

Ostre stany zapalne wątroby powodują również:
- marskość wątroby (cirrhosis hepatis)
- zanik wątroby ostry żółty (hepatis auta perynhymatosa)
- pierwotny nowotwór wątroby (carcinoma hepatis primaria)
- torbiel (cystis)
- guzowatość (tuberositas)

Leczenie ostrych stanów zapalnych wątroby
Choroby te mogą być leczone wyłączne przez lekarza specjalistę, także w warunkach
szpitalnych, ale i w tych przypadkach, jak wspomniałem uprzednio istnieje możliwość włączenia
odpowiednich preparatów naturalnych jako pomocniczych, poprawiających niektóre subiektywne
odczucia chorych lub osłabiających działania niepożądane leków syntetycznych.

Polski wkład w leczenie przewlekych zapaleń wątroby
Kończąc niniejszy wywód o wątrobie i lekach naturalnych pragnę przywołać ku pamięci i
przypomnieć postać wspaniałego lekarza – prof. dr hab. med. dr.h.c. Jana Hasika. Był on
założycielem i wieloletnim kierownikiem Kliniki Gasteroenterologii Akademii Medycznej w
Poznaniu, w której przeprowadzał liczne badania kliniczne roślin i preparatów hepatotropowych
pochodzenia krajowego i porównywał ich działanie lecznicze z analogicznymi preparatami
zagranicznymi oraz ze specyfikami syntetycznymi. Oto fragment dwóch jego wypowiedzi na ten
temat: „Chorzy z przewlekłymi chorobami wątroby zawdzięczają swoją kondycję zdrowotną i
znaczną poprawę samopoczucia stosowaniu leków ziołowych łącznie z dietą. Jest to poparte
odpowiednimi badaniami, głównie tzw. próbami wątrobowymi” „Leki syntetyczne, czyli tzw.
leczenie farmakologiczne daje wątpliwe wyniki a często przy zbyt długim ich stosowaniu
doprowadza do uszkodzenia narządów miąższowych, w tym również wątroby. Najlepsze wyniki
leczenia osiąga się stosując preparaty ziołowe. Ich przewaga nad środkami pochodzenia
chemicznego polega na tym, że mogą być stosowane bez porównanie dłużej, nie doprowadzając
do poważniejszych uszkodzeń miąższu wątroby. Natomiast lepiej od innych preparatów hamują
procesy chorobowe w komórkach wątrobowych i prowadzą do znacznej poprawy”

2. SYLIVIT ®
- producent HERBAPOL POZNAŃ
tabletki powlekane zwierają 80 mg, natomiast kapsułki 80 mg lub 150 mg frakcji flawonolignanów
z nasion ostropestu plamistego oraz witaminy z grupy B: wit. B 1 (tiamina(, wit. B 2 (ryboflawina),
wit. B 6 (pirydoksyna), wit. PP (amid kwasu nikotynowego), pantotenian wapnia.
Lek dzięki synergizmowi składników działa ochronnie na wątrobę zarówno profilaktycznie, jak i w
stanach przewlekłych, także w nasilonych, po uprzedniej konsultacji z lekarzem specjalistą.
Dawkowanie: 3 razy dziennie po 1 kapsułce, po posiłku.

Szczegółową informację o preparacie pozyskaną od producenta podano poniżej.

SYLIVIT ® 80 mg
tabletki powlekane

Skład
1 tabletka powlekana zawiera: wyciąg suchy z owoców ostropestu plamistego (Silybi mariani
fructus extractum) o zawartości 80mg flawonolignanów w przeliczeniu na sylibinę, witaminę B 1
(chlorowodorek tiaminy) 2mg, witaminę B 2 (ryboflawinę) 2mg, witaminę B 6 (chlorowodorek
pirydoksyny) 2mg, witaminę PP (amid kwasu nikotynowego) 10mg, pantotenian wapnia 4mg.
Sylimaryna stanowi zespół flawonolignanów: sylibiny, sylidiaminy i sylikrystyny.
Substancje pomocnicze: rdzeń - skrobia ziemniaczana, ludipress, sacharoza, poliwinylopirolidon,
talk, stearynian magnezu; otoczka - czerwień koszenilowa E124, indygotyna E132, żółcień
chinolinowa E104, metyloceluloza, polikol 6000.

Co to jest lek Sylivit ® i w jakim celu się go stosuje
Lek Sylivit ® w formie tabletek powlekanych posiada w swoim składzie sylimarynę oraz witaminy
z grupy B. Działanie ochronne na wątrobę koncentratu sylimaryny tłumaczy się stabilizowaniem
błon komórek wątrobowych, chroniących przed szkodliwym działaniem substancji toksycznych.
Witaminy z grupy B zawarte w preparacie uzupełniają niedobory tych witamin występujące w
chorobach wątroby. Sylivit® stosowany jest tradycyjnie w stanach po uszkodzeniu wątroby
spowodowanych wpływem alkoholu, leków, substancji toksycznych. Grupa farmakoterapeutyczna
(kod ATC): leki stosowane w chorobach wątroby
(A 05 BA).

Zanim zastosuje się lek Sylivit ®
Nie należy stosować leku, jeśli występuje nadwrażliwość na którykolwiek ze składników lub
nadwrażliwość na rośliny z rodziny złożonych. Należy zachować szczególną ostrożność: w
przypadku wystąpienia objawów żółtaczki (jasnego do ciemnożółtego zabarwienia skóry,
zabarwienia na żółto białkówki oka) należy zasięgnąć porady lekarza. Lek nie nadaje się do
leczenia ostrych zatruć.

Stosowanie u dzieci:
nie zaleca się stosowania u dzieci poniżej 12 roku życia.

Ciąża:
ze względu na brak danych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania, nie zaleca się stosowania
preparatu w czasie ciąży.

Karmienie piersią:
ze względu na brak danych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania, nie zaleca się stosowania
preparatu w czasie karmienia piersią.

Prowadzenie pojazdów i obsługa maszyn:
stosowanie preparatu nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługę
maszyn.

Stosowanie innych leków:
należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych ostatnio lekach, nawet tych, które
wydawane są bez recepty. Dotychczas nie stwierdzono istotnych interakcji z innymi lekami.

Jak stosować lek Sylivit ®
Dorośli i dzieci powyżej 12 roku życia: 3 razy dziennie po 1 tabletce po jedzeniu, o ile lekarz nie
zaleci inaczej. Okres stosowania leku należy skonsultować z lekarzem. Trwa on
od okresu około 4-tygodniowego do kuracji około 6-miesięcznej z przerwami. Lek jest skuteczny w
przypadku systematycznego stosowania. Podczas terapii należy unikać środków szkodliwych dla
wątroby. W przypadku zażycia większej dawki leku Sylivit ® niż zalecana - brak danych o
objawach przedawkowania.Nie stosować po upływie terminu ważności zamieszczonego na
opakowaniu.

Możliwe działania niepożądane
Jak każdy lek, Sylivit ® może powodować działania niepożądane. W trakcie stosowania możliwe
jest wystąpienie zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Sporadycznie obserwowane jest łagodne działanie
przeczyszczające.

Przechowywanie leku Sylivit ®
Przechowywać w temperaturze pokojowej
od 15°C do 25°C, w suchych pomieszczeniach. Chronić od światła.Lek przechowywać w miejscu
niedostępnym i niewidocznym dla dzieci.

Opakowanie:
40 tabletek powlekanych.

Lek nagrodzony:
Ziołowym Oskarem ‘97, Złotym Lekiem ‘98, Drzewkiem Życia’ 98, Złotym Jabłkiem ‘98,
certyfikatem Dobre bo polskie ‘99, Ziołowym Oskarem ‘2000.
MZ Świad. Rej. Nr 3353

SYLIVIT ® 150 mg
kapsułki twarde

Skład:
1 kapsułka zawiera: koncentrat sylimarynowy z nasion ostropestu (Silybi mariani fructus
extractum) o zawartości 150mg flawonolignanów w przeliczeniu na sylibinę, witaminę B 1
(chlorowodorek tiaminy) 10mg, witaminę B 2 (ryboflawinę) 4mg, witaminę B 6 (chlorowodorek
pirydoksyny) 10mg, witaminę PP (amid kwasu nikotynowego) 10mg, pantotenian wapnia 4mg.
Sylimaryna stanowi zespół flawonolignanów: sylibiny, sylidiaminy i sylikrystyny.
Substancje pomocnicze: ludipress.
Skład kapsułki: indygotyna (E 132), żółcień chinolinowa (E 104), dwutlenek tytanu
(E 171), żelatyna.
Dostępne opakowania: 2 blistry Al/PVC po 15 kapsułek lub pojemnik polipropylenowy po 30 szt. w
kartoniku.

Co to jest Sylivit ® 150 i w jakim celu się go stosuje
Lek Sylivit ® 150 w formie kapsułek posiada w swoim składzie sylimarynę oraz witaminy
z grupy B. Działanie ochronne na wątrobę koncentratu sylimaryny tłumaczy się stabilizowaniem
błon komórek wątrobowych, chroniących przed szkodliwym działaniem substancji toksycznych.
Witaminy z grupy B zawarte w preparacie uzupełniają niedobory tych witamin występujące w
chorobach wątroby. Sylivit® 150 stosowany jest tradycyjnie w stanach po uszkodzeniu wątroby
spowodowanych wpływem alkoholu, leków, substancji toksycznych. Grupa farmakoterapeutyczna
(kod ATC): leki stosowane w chorobach wątroby (A 05 BA)

Zanim zastosuje się lek Sylivit ® 150
Nie należy stosować leku, jeśli występuje nadwrażliwość na którykolwiek ze składników oraz
przewlekła niewydolność nerek.

Zachować szczególną ostrożność stosując Sylivit ® 150:
W przypadku wystąpienia objawów żółtaczki (pojawienie się żółtego odcienia skóry lub zażółcenia
białkówki gałki ocznej), należy się zgłosić do lekarza. Jeśli inne objawy nasilą się lub nie ustąpią w
okresie 2 tygodni, należy skonsultować się z lekarzem. Lekarz może zalecić kontynuowanie terapii.
Przy upośledzonej filtracji wynikającej z niewydolności nerek, może dojść do hiperwitaminozy B.
Witamina B 2 może powodować ciemnożółte zabarwienie moczu, co nie jest objawem
niepokojącym, gdyż barwa ta pochodzi
od wodnego roztworu tej witaminy.

Stosowanie u dzieci:
nie określono bezpieczeństwa stosowania
u dzieci poniżej 12 roku życia. Przed zastosowaniem leku u dzieci należy zasięgnąć porady lekarza.

Ciąża:
nie określono bezpieczeństwa stosowania
w ciąży. Przed zastosowaniem leku u kobiet ciężarnych należy zasięgnąć porady lekarza.

Karmienie piersią:
nie określono bezpieczeństwa stosowania
u kobiet w okresie karmienia piersią. Przed zastosowaniem leku u kobiet karmiących należy
zasięgnąć porady lekarza.

Prowadzenie pojazdów i obsługa maszyn:
stosowanie preparatu nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługę
maszyn.

Stosowanie innych leków:
należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych ostatnio lekach, nawet tych, które
wydawane są bez recepty. Witamina B 1 nasila działanie leków zwiotczających mięśnie. Efekt
działania witaminy B 2 zmniejszają leki antydepresyjne, probenecid, pochodne fenotiazyny i
hormonalne środki antykoncepcyjne. Probenecid zmniejsza wydalanie ryboflawiny. Kwas
pantotenowy i witamina B 6 znosi działanie lewodopy. Przy stosowaniu chloramfenikolu,
cykloseryny, hydralazyny, leków immunosupresyjnych, izoniazydu wzrasta zapotrzebowanie na
witaminę B 6. Alkohol i tytoń obniżają wchłanianie witamin z grupy B. Witamina PP nasila
działanie leków obniżających ciśnienie tętnicze krwi.

Jak stosować lek Sylivit ® 150
Dorośli i dzieci powyżej 12 roku życia: 2 razy dziennie po 1 kapsułce po jedzeniu, o ile lekarz nie
zaleci inaczej. Okres stosowania leku należy skonsultować z lekarzem. Trwa on od okresu około 4-
tygodniowego do kuracji około 6-miesięcznej z przerwami. Lek jest skuteczny w przypadku
systematycznego stosowania. Podczas terapii należy unikać środków szkodliwych dla wątroby. W
przypadku zażycia większej dawki leku Sylivit ® 150
niż zalecana - brak danych o objawach przedawkowania.

Możliwe działania niepożądane
Jak każdy lek, Sylivit ® 150 może powodować działania niepożądane. W trakcie stosowania
możliwe jest wystąpienie zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Sporadycznie obserwowane jest łagodne
działanie przeczyszczające.

Przechowywanie leku Sylivit ® 150
Przechowywać w temperaturze do 25°C,
w suchym pomieszczeniu. Chronić przed dostępem światła. Lek należy przechowywać w miejscu

niedostępnym i niewidocznym dla dzieci.
Nie należy stosować po upływie terminu ważności zamieszczonego na opakowaniu.

Lek nagrodzony:
Ziołowym Oskarem ‘97, Złotym Lekiem ‘98, Drzewkiem Życia ‘98, Złotym Jabłkiem ‘98,
certyfikatem Dobre bo polskie ‘99, Ziołowym Oskarem ‘2000.
MZ Świad. Rej. Nr 7219

IX. PREPARATY LECZNICZE O WŁASNOŚCIACH HEPATOTROPOWYCH

1. SYLIMAROL ®

- producent HERBAPOL POZNAŃ

tabletki zwierają 35 lub 70 mg frakcji flawonolignanów z nasion ostropestu plamistego,
standaryzowane na zawartość silybiny.

Lek działa ochronnie i regenerująco na miąższ wątrobowy oraz zmniejsza dolegliwości
trawienne.

Dawkowanie: 3 razy dziennie, po 2 drażetki 35 mg lub po 1 drażetce 70 mg. Brak jakichkolwiek
działań szkodliwych w interakcji z innymi i lekami.

Szczegółową informację o preparacie pozyskaną od producenta podano poniżej.

SYLIMAROL 35 ®mg lub 70 ®mg

Silybi mariani fructus extractum

tabletki drażowane

SKŁAD

1 tabletka zawiera:

substancje czynne:

koncentrat sylimarynowy z nasion ostropestu (Silybi mariani fructus extractum) o zawartości 35
mg lub 70 mg flawonolignanów
w przeliczeniu na sylibinę. Sylimaryna stanowi zespół flawonolignanów: sylibiny, sylidiaminy i

sylikrystyny

substancje pomocnicze:

rdzeń: skrobia ziemniaczana, sacharoza, glukoza, stearynian magnezu, talk.składniki otoczki:
guma arabska, sacharoza, talk, indygotyna E132, żółcień chinolinowa E104, Capol 1295.

Dostępne opakowania: 4 blistry po 15 tabletek drażowanych w kartoniku.

Co to jest lek Sylimarol 35 ® m / 70 ®mg

i w jakim celu się go stosuje

Lek Sylimarol stosuje się w rekonwalescencji po toksyczno-metabolicznych uszkodzeniach
wątroby spowodowanych m.in. czynnikami toksycznymi (np. alkohol, środki ochrony roślin)
oraz po spożyciu trudno strawnych pokarmów. Wspomagająco w zaburzeniach czynności i
przewlekłych stanach zapalnych wątroby. Działanie ochronne na wątrobę koncentratu sylimaryny
tłumaczy się stabilizowaniem błon komórek wątrobowych, chroniących przed szkodliwym
działaniem substancji toksycznych. Przypuszczalny mechanizm działania oprócz ochrony błon
komórek wątrobowych polega na intensyfikacji komórkowych procesów syntezy białek
prowadzących do szybszej regeneracji i zdolności formowania nowych komórek oraz aktywności
przeciwutleniającej.

Grupa farmakoterapeutyczna (kod ATC): leki stosowane w chorobach wątroby (A 05 BA 03)

Zanim zastosuje się lek Sylimarol ®

Nie należy stosować leku, jeśli występuje nadwrażliwość na którykolwiek ze składników lub
nadwrażliwość na rośliny z rodziny Compositae.

Należy zachować szczególną ostrożność:
W przypadku wystąpienia objawów żółtaczki (zażółcenia skóry, zabarwienia na żółto białek
oczu) należy zasięgnąć porady lekarza. Lek nie nadaje się do leczenia ostrych zatruć.

Stosowanie u dzieci:

Ze względu na brak danych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania, nie zaleca się
stosowania leku u dzieci poniżej 12 roku życia.

Ciąża:

Ze względu na brak danych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania, nie zaleca się

stosowania preparatu w czasie ciąży.

Karmienie piersią:

Ze względu na brak danych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania, nie zaleca się
stosowania podczas karmienia piersią.

Prowadzenie pojazdów i obsługa maszyn:

Stosowanie preparatu nie ma wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i
obsługę maszyn.

Stosowanie innych leków:

Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych ostatnio lekach, nawet tych, które
wydawane są bez recepty. Dotychczas nie stwierdzono interakcji z innymi lekami.

Jak stosować lek Sylimarol 35 ® mg

Dorośli i dzieci powyżej 12 lat: 3 razy dziennie po 2 tabletki drażowane po jedzeniu, o ile lekarz
nie zaleci inaczej. Skuteczność obserwuje się po przyjmowaniu leku przez dłuższy czas, od
okresu 4-tygodniowego w przypadku zatruć, do kuracji 6-miesięcznej w przypadkach
chronicznych. Po konsultacji z lekarzem i po poważniejszych zatruciach można zwiększyć dawkę
do 10 tabletek dziennie. Dzienna dawka minimalna wynosi 200 mg, natomiast maksymalna 400
mg. Podczas terapii i po jej zakończeniu należy unikać środków szkodliwych dla wątroby

Jak stosować lek Sylimarol 70 ® mg

Dorośli i dzieci powyżej 12 lat: 3 razy dziennie 1 tabletkę po jedzeniu, o ile lekarz nie zaleci
inaczej. Produkt wymaga systematycznego stosowania, od okresu 4-tygodniowego w przypadku
zatruć, do kuracji 6-miesięcznej w przypadkach chronicznych. Po konsultacji z lekarzem i po
poważniejszych zatruciach można zwiększyć dawkę do 5 tabletek dziennie. Minimalna dzienna
dawka wynosi 200 mg, natomiast maksymalna 400 mg. Podczas terapii i po jej zakończeniu
należy unikać środków szkodliwych dla wątroby.

W przypadku zażycia większej dawki leku Sylimarol 35 ® mg lub 70 ®mg niż zalecana

Brak danych o objawach przedawkowania.

W przypadku pominięcia dawki leku Sylimarol 35 ® mg / 70 ®mg

Istnieje możliwość bezpiecznego powrotu do poprzedniego schematu leczenia.

Możliwe działania niepożądane

Jak każdy lek, Sylimarol ® może powodować działania niepożądane. W trakcie stosowania
możliwe jest wystąpienie zaburzeń żołądkowo- jelitowych. Sporadycznie obserwowane jest
łagodne działanie przeczyszczające.
W przypadku wystąpienia innych objawów niepożądanych, niewymienionych w tej ulotce,
należy poinformować o nich lekarza.

Przechowywanie leku Sylimarol ®

Przechowywać w suchym miejscu, w temperaturze do 25°C. Lek należy przechowywać w
miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci. Nie należy stosować leku Sylimarol po upływie
terminu ważności zamieszczonego na opakowaniu

3. SYLICYNAR ®

- producent HERBAPOL POZNAŃ
tabletki powlekane zwierają 20 mg wyciągu suchego z nasion ostropestu plamistego oraz 140 mg
wyciągu suchego z ziela karczocha .
Lek działa ochronnie i regenerująco na hepatocyty wątrobowe, żółciotwórczo i żółciopędnie oraz
obniża poziom cholesterolu i triglicerydów w surowicy krwi.
Dawkowanie: trzy razy dziennie po dwie tabletki, po posiłkach.

Szczegółową informację o preparacie pozyskaną od producenta podano poniżej.

SYLICYNAR ®
tabletki powlekane

Skład
1 tabletka zawiera: wyciąg suchy z ziela karczocha (Cynarae herba extractum siccum) 140mg o
zawartości polifenolokwasów w przeliczeniu na kwas kawowy nie mniej niż 3,5%; koncentrat z
nasion ostropestu (Silybi mariani fructus extractum) 20mg o zawartości flawonolignanów w
przeliczeniu na sylibinę 100%.
Substancje pomocnicze: celuloza mikrokrystaliczna, sodowy glikolan skrobi, talk,
poliwinylopyrolidon, stearynian magnezu, hydroksypropylometyloceluloza, polietylenoglikol

6000, czerwień koszenilowa E124, czerń brylantowa E151, żółcień chinolinowa E104.

Działanie
Działanie ochronne koncentratu sylimaryny tłumaczy się stabilizacją błon komórek
wątrobowych, które chroni przed szkodliwym działaniem substancji toksycznych. Wyciąg z ziela
karczochów (cynaryna) działa żółciopędnie. W wyniku zwiększenia wydzielania żółci
nieznacznie obniża się także poziom cholesterolu i trójglicerydów w surowicy krwi.

Wskazania
Stany po toksyczno-metabolicznych uszkodzeniach wątroby. Wspomagająco w zaburzeniach
czynności wątroby, w stanach zapalnych wątroby, pęcherzyka żółciowego oraz
w miażdżycy.

Przeciwwskazania
Niedrożność dróg żółciowych. Nadwrażliwość na którykolwiek ze składników preparatu
w tym karczochy lub rośliny z rodziny Asteraceae = Compositae.

Działania niepożądane
Możliwość nasilania odczynów skórnych związanych z ekspozycją na światło ultrafioletowe. Ze
względu na obecność sylimaryny sporadycznie obserwowane jest łagodne działanie
przeczyszczające.

Interakcje
Dotychczas nie stwierdzono.

Zalecane środki ostrożności
W kamicy żółciowej stosować wyłącznie po konsultacji z lekarzem. Pacjenci, którzy
zaobserwowali wcześniej niepokojące objawy powinni najpierw zasięgnąć porady albo zgłosić
się do lekarza. Nie przeprowadzono badań odnośnie stosowania sylimaryny u dzieci, dlatego nie
zaleca się stosowania leku u dzieci poniżej 12 roku życia.

Ciąża i laktacja
Ze względu na brak danych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania nie stosować preparatu
w czasie ciąży i karmienia piersią - lub stosować wyłącznie z przepisu lekarza.

Wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych
Stosowanie preparatu nie ma wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Dawkowanie i sposób użycia
Dorośli i dzieci powyżej 12 lat: 3 razy dziennie po 2 tabletki po jedzeniu, o ile lekarz nie zaleci
inaczej. Skuteczność obserwuje się

po przyjmowaniu leku przez dłuższy czas. Okres stosowania skonsultować z lekarzem. W czasie
stosowania należy unikać przyjmowania związków szkodliwych dla wątroby. Nie stosuj leku po
upływie terminu ważności!

Przedawkowanie
Przedawkowanie może powodować ze względu na obecność wyciągu z karczochów nieznaczne
działanie spazmolityczne oraz niewielki spadek ciśnienia krwi. W przypadku przedawkowania
sylimaryny sporadycznie obserwowane jest łagodne działanie przeczyszczające. W przypadku
przedawkowania skonsultować się z lekarzem.

Przechowywanie
Przechowywać w pomieszczeniach suchych i chłodnych.Lek przechowywać w miejscu
niedostępnym dla dzieci.

Opakowanie:
60 tabletek.
MZ Świad. Rej. Nr 0582

4. BOLDALOIN ®
- producent HERBAPOL WROCŁAW
Tabletki zwierają 1 mg boldyny głównego aktywnego związku w liściach orczy boldo oraz 23,6 mg
suchego ekstraktu z liści aloesu zawierającego 4 mg antranoidów .
Lek działa na wątrobę: żółciotwórczo (cholereticum), żółciopędnie (cholagogum), rozkurczowo,
reguluje trawienie (stomachicum) oraz przeczyszczająco (laxans).
Dawkowanie: Dorosłym - trzy razy dziennie po jednej tabletce (po posiłkach). Dzieciom powyżej
12 roku życia i osobom w podeszłym wieku- od 1 do 2 tabletek dziennie.
Stosowanie jako środka przeczyszczającego – 1-3 tabletki jednorazowo wieczorem. W przypadku
braku poprawy zalecana konsultacja u lekarza specjalisty.

Szczegółową informację o preparacie pozyskaną od producenta podano poniżej.

BOLDALOIN ®

Skład:
Boldinum 1 mg, Aloe extractum siccum
23,6 mg

Substancje pomocnicze: skrobia ziemniaczana, sacharoza, guma arabska, glicerol, talk, magnezu
stearynian
1 tabletka zawiera 1 mg boldyny i 4 mg związków antranoidowych w przeliczeniu na aloinę.

Postać:
tabletki

Opakowanie:
30 tabletek

Działanie:
Lek działa przeciwskurczowo, pobudza wydzielanie żółci i soku żołądkowego. Obecne w
preparacie antrazwiązki pobudzają perystaltykę jelita grubego i działają łagodnie przeczyszczająco.

Zastosowanie:
Niestrawność ( uczucie pełności ), zaburzenia wydzielania żółci i soku żołądkowego. Lekkie
kurczowe zaburzenia żołądkowo – jelitowe. Zaparcia.

Przeciwwskazania:
Nie należy stosować Boldaloinu® przy nadwrażliwości na którykolwiek ze składników preparatu,
marskości wątroby, niedrożności dróg żółciowych i przewodu pokarmowego, ostrym i przewlekłym
zapaleniu żołądka i jelit, czynnej chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, bólach brzucha z
nieznanych przyczyn, niewydolności nerek.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania:
Długotrwale stosowanie przeczyszczających leków antranoidowych może spowodować osłabienie
perystaltyki jelit. Leków tych nie należy przyjmować bez porady lekarskiej dłużej niż 7 do 10 dni.
Lek należy stosować jedynie w tych przypadkach, gdy nie osiąga się efektu leczniczego przez
zmianę odżywiania lub zastosowanie środków pęczniejących.
W przypadku kamicy żółciowej lek stosować wyłącznie po konsultacji z lekarzem. Ostrożnie
stosować w skojarzeniu z lekami moczopędnymi. Unikać stosowania leku podczas miesiączki. Nie
stosować u dzieci poniżej
12 roku życia.
Jeśli objawy nasilą się lub nie ustąpią po
7 - 10 dniach stosowania u dorosłych, należy skontaktować się z lekarzem.

Interakcje:
W dużych dawkach w skojarzeniu z lekami moczopędnymi potencjalnie może powodować
hipokaliemię, nasilając działanie glikozydów naparstnicy.

Stosowanie leku w okresie ciąży i karmienia piersią:

Nie wykonano kontrolowanych badań klinicznych u kobiet w okresie ciąży i karmienia piersią.
Ewentualne stosowanie preparatu dopuszczone jest jedynie za zgodą lekarza.

Prowadzenie pojazdów i obsługa maszyn:
Nie stwierdzono niekorzystnego wpływu leku Boldaloin ® na zdolność prowadzenia pojazdów
mechanicznych.

Działania niepożądane:
Zwykle nie obserwuje się działań niepożądanych. Sporadycznie mogą wystąpić wymioty, biegunka,
hipokaliemia, kolka żółciowa oraz reakcje alergiczne na składniki preparatu.
Przy wystąpieniu objawów niepożądanych należy lek odstawić.

Dawkowanie:
Jako preparat żółciopędny i pobudzający wydzielanie soków żołądkowych: dorosłym doustnie 3
razy dziennie po 1 tabletce, dzieciom powyżej 12 roku życia i osobom w podeszłym wieku od 1 do
2 tabletek dziennie.
Jako łagodny środek przeczyszczający od 1 do 3 tabletek jednorazowo, wieczorem.

5. CYNAREX ®

Skład:
Cynarae herbae extractum siccum (4:1, etanol 50% v/v) – wyciąg suchy z ziela karczocha - 250 mg
Substancje pomocnicze: laktoza, sacharoza, glukoza, skrobia ziemniaczana, guma arabska E 414,
talk E 553 b, magnezu stearynian E 470 b

Postać:
Tabletki.

Opakowanie:
30 tabletek

Działanie :
Stosowanie preparatu pobudza wydzielanie żółci. Powoduje to obniżenie poziomu niektórych
frakcji tłuszczowych w surowicy krwi,
a przede wszystkim trójglicerydów. Stwierdzono też obniżenie poziomu wolnych kwasów
tłuszczowych, cholesterolu i beta-lipoproteidów. Przyspieszenie eliminacji z żółcią składników
toksycznych powoduje, że preparat wykazuje również działanie ochronne na miąższ wątroby np.
przy zatruciach dwusiarczkiem węgla.

Zastosowanie :
Niestrawność, osłabienie wydzielania żółci. Pomocniczo w hipercholesterolemii jako środek
obniżający poziom cholesterolu i trójglicerydów w surowicy krwi ( profilaktyka miażdżycy) oraz
tradycyjnie jako środek ochronny u osób narażonych na działanie substancji toksycznych
wydalanych z żółcią (m.in. dwusiarczku węgla ).
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na karczochy lub inne rośliny z rodziny Astrowatych (Asteraceae = Compositae) i
niedrożność dróg żółciowych.
Nie należy stosować do 14 roku życia.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania.
W przypadku stwierdzonej kamicy żółciowej preparat może być stosowany wyłącznie
w porozumieniu z lekarzem.

Interakcje z innymi lekami i inne formy interakcji.
Nie stwierdzono.

Stosowanie w czasie ciąży i karmienia
piersią:
Nie wykonano kontrolowanych badań klinicznych u kobiet w okresie ciąży i karmienia piersią.
Preparat może zostać użyty wtedy, gdy w opinii lekarza korzyść dla matki jest większa niż
potencjalne zagrożenie dla płodu.

Wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługiwania urządzeń
mechanicznych w ruchu.
Cynarex ® nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługiwania
urządzeń mechanicznych w ruchu.

Działania niepożądane.
Alergia kontaktowa u osób uczulonych na karczochy lub inne rośliny z rodziny Astrowatych
(Asteraceae = Compositae). Poza tym w zalecanych dawkach nie obserwowano objawów
niepożądanych.

Dawkowanie
Dorosłym i młodzieży powyżej 14 roku życia: w niestrawności jednorazowo 2 tabletki, pomocniczo
w hipercholesterolemii lub jako środek ochronny u osób narażonych na działanie substancji
toksycznych wydalanych z żółcią (m.in. dwusiarczku węgla) 3 razy dziennie po 2 tabletki.
W hipercholesterolemii oraz jako środek ochronny Cynarex ® wymaga systematycznego
stosowania.
Pozwolenie Nr – R/0085

RAPHACHOLIN ® - forte
- producent HERBAPOL WROCŁAW Drażetki zwierają 250 mg kwasu dehydrocholowego oraz
wyciąg suchy z korzeni rzodkwi czarnej i olejek eteryczny z ziela mięty pieprzowej. Lek działa na
wątrobę: żółciotwórczo (cholereticum), żółciopędnie (cholagogum), rozkurczowo (spasmolyticum)
zwłaszcza na drogi żółciowe, regulująco na czynności jelit oraz łagodnie przeczyszczająco.
Dawkowanie: Dorośli - po 1 tabletce 2-3 razy dziennie po posiłkach; w zaparciu 2 tabletki
jednocześnie. Efekt przeczyszczający spodziewany jest do 6 h.
Uwaga: Nie należy przekraczać dawki 6 tabletek ( co odpowiada 1,5g kwasu dehydrocholowego)
na dobę.

Szczegółową informację o preparacie pozyskaną od producenta podano poniżej.

Raphacholin® - forte

Skład:
1 tabletka zawiera 250 mg kwasu dehydrocholowego
Substancje pomocnicze: Raphani sativi nigri extractum siccum cum maltodextrino (1:1), Menthae
piperitae aetheroleum, Celuloza mikrokrystaliczna, sól sodowa karboksymetyloskrobi, skrobia
ziemniaczana, powidon, krzemu dwutlenek koloidalny, talk, sodu laurylosiarczan, węgiel leczniczy,
powłoczka Top Film Black: hypromeloza, laktoza jednowodna, talk, makrogol, tlenek żelaza czarny
(E 172), indygotyna (E 132)
Postać:
Tabletka powlekana

Opakowanie:
10 tabletek powlekanych

Działanie:
Zawarty w preparacie kwas dehydrocholowy zwiększa objętość wydzielanej żółci, głównie poprzez
zwiększenie w niej zawartości wody. Zwiększenie objętości żółci oraz wyciąg z rzodkwi zawarty w
preparacie stymulują opróżnienie pęcherzyka i przyspieszają transport żółci z miejsca jej powstania
do dwunastnicy.
Ponadto większa ilość żółci pobudza pracę jelita grubego, a także decyduje o działaniu
przeczyszczającym.
Produkt może być stosowany w schorzeniach dróg żółciowych wyłącznie pod kontrolą lekarza.

Zastosowanie:

Lek stosuje się w niedostatecznym wydzielaniu żółci i niestrawności oraz jako łagodny środek
przeczyszczający.

Przeciwwskazania:
Ostre i przewlekłe schorzenia wątroby, ostre stany zapalne w obrębie przewodu pokarmowego,
niedrożność dróg żółciowych i przewodu pokarmowego. Nadwrażliwość na którykolwiek ze
składników leku.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania:
Stosowanie w kamicy żółciowej i przewodowej oraz w przypadku podawania dłużej niż tydzień po
konsultacji z lekarzem. Preparat zwiększa objętość wydzielanej żółci, dlatego u pacjentów z kamicą
żółciową istnieje możliwość przesunięcia kamieni. Lek stosować wyłącznie po przeprowadzeniu
indywidualnego rozpoznania stanu dróg żółciowych pacjenta.
Leku nie należy stosować u dzieci.

Interakcje z innymi lekami i inne rodzaje interakcji:
Dotychczas nie opisano interakcji z innymi lekami.

Stosowanie w okresie ciąży i karmienia piersią:
Nie prowadzono badań na oddziaływanie leku na płód oraz w okresie karmienia piersią.
W związku z tym nie zaleca się stosowania leku w tych okresach.

Wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługiwania urządzeń
mechanicznych w ruchu:
Raphacholin ® – forte nie ma wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i
obsługiwania urządzeń mechanicznych
w ruchu

Działania niepożądane:
Mogą wystąpić: biegunka, nudności, wymioty oraz inne dolegliwości ze strony przewodu
pokarmowego. W przypadku nadwrażliwości na składniki leku mogą wystąpić reakcje alergiczne.

Dawkowanie:
W niestrawności: dorośli doustnie 1 tabletkę po jedzeniu do 3 razy dziennie.
Nie należy przekraczać dawki 6 tabletek (co odpowiada 1,5 g kwasu dehydrocholowego)
na dobę. W przypadku zaparcia: dorośli
2 tabletki jednorazowo. Efekt przeczyszczający spodziewany jest do 6 godzin.
Pozwolenie Nr - 10465

8. FLEXIDERM ®
- producent HERBAPOL POZNAŃ
maść do użytku zewnętrznego zawiera koncentrat z flawonolignanów z nasion ostropestu
plamistego mający 30% związków czynnych w przeliczeniu na silybinę.
Lek stosowany miejscowo działa na skórę przeciwzapalnie, przeciwalergicznie i przeciwrodnikowo
(antioxydans) w różnych zmianach skórnych i uszkodzeniach.

Szczegółową informację o preparacie pozyskaną od producenta podano poniżej.

FLEXIDERM ® żel

Skład:
100g maści zawiera: koncentrat sylimarynowo-fosfolipidowy o zawartości flawonolignanów w
przeliczeniu na sylibinę - 30% 1,0g; glikol propylenowy 15,0g; lekobaza ad 100,0g.

Działanie
Lek jest preparatem o działaniu przeciwzapalnym i przeciwalergicznym. Kompleks sylimarynowo-
fosfolipidowy posiada właściwości przeciwutleniające oraz zdolność wychwytywania wolnych
rodników.

Wskazania
Maść stosuje się wspomagająco, w leczeniu przewlekłych schorzeń skóry: przy wyprysku,
rumieniu, atopowym zapaleniu skóry a także po oparzeniach, odmrożeniach oraz w łuszczycy i
nadmiernym wysuszeniu skóry.

Przeciwwskazania
Nie są znane.

Zalecane środki ostrożności
Brak.

Sposób użycia
Zmienioną chorobowo powierzchnię skóry smarować niewielką ilością maści kilka razy dziennie; o
ile lekarz nie zaleci inaczej.
Nie stosuj leku po upływie terminu ważności!

Działania niepożądane
Nie stwierdzono.

Przechowywanie
Chronić przed światłem, przechowywać w suchym, chłodnym miejscu. Lek przechowywać w
miejscu niedostępnym dla dzieci.

Opakowanie:
tuba 15g lub 30g.
Do użytku zewnętrznego.

Lek nagrodzony certyfikatem
Dobre bo polskie ‘2002.
MZ Świad. Rej. Nr 8567

X. Przegląd ogółu preparatów stosowanych w schorzeniach wątroby i
dróg żółciowych

Mieszanki ziołowe

Adipobonisan

Cholagoga I,II,III

Fito-Mix 12

Heparosan

Neocholagoga III

Revitan

Species reducentes FP
VI

Adiposina

Cholavit

Gallemoran Forte

Hepatina

Pancreaflos

Species cholagogae
FP VI

Fito-Mix 7

Biliaroten

Digestosan

Gastrovit

Hipokrates

Pancrosan

Species digestivae FP
VI

Granulaty ziołowe

Cholaflux

Cholegran

Gastrochol

Tabletki, drażetki, kapsułki

Amphochol

Boldine

Cynacholest

Cynarein

Dziurawiec - Tabletki

Hepatobon

Raphacholin Forte

Liv 52

Rowachol

Sylicaps Forte

Sylimarol 35/70

Sylivit 150

Artecholin

Boldaloin

Cynara 400

Cynarex

Heparacynar

Hapatofalk Planta

Lagosa

Raphamax Forte

Silimax

Sylicynar

Syliverin

Terpichol

Artecholwex

Boldovera

Cynarecaps

Digestiol

Hepason Complex

Raphacholin AC

Legalon 70/140

Raphamax Plus

Silymarin 70

Syligranex

Sylivit 80

Płyny lub krople

Abdomilon

Absinthii Tinctura FP
VI

Artecholin

Chelicur

Cholitol

Intractum Hyperici

Solaren

Sylimarol

Tinctura Rhei
composita

Cholagogum
Nattermann

Cynacholin

Krople żołądkowe

Succus Hyperici

Tinctura Cynarae

Zioła Szwedzkie

Cholesol

Garstrobonisol

Rowachol

Succus Taraxaci

Tinctura Hyperici