ZADANIA I KOMPETENCJE SAMORZĄDÓW I WOJEWODÓW

GMINA ma obowiązek zaspokajać zbiorowe potrzeby wspólnoty tworzonej przez jej mieszkańców. Zadania własne gminy obejmują w szczególności sprawy:
- ładu przestrzennego, gospodarki terenami i ochrony środowiska,
- gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
- wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
- lokalnego transportu zbiorowego,
- ochrony zdrowia (w tym obowiązkowych szczepień i badań, pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków),
- pomocy społecznej, w tym prowadzenie ośrodków i zakładów opiekuńczych (gmina nie może odmówić udzielenia schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym),
- gminnego budownictwa mieszkaniowego,
- oświaty, w tym szkół podstawowych, przedszkoli i innych placówek oświatowo-wychowawczych,
- kultury, w tym bibliotek gminnych i innych placówek upowszechniania kultury,
- kultury fizycznej, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
- targowisk i hal targowych,
- zieleni gminnej i zadrzewień,
- cmentarzy gminnych,
- porządku publicznego i ochrony przeciwpożarowej,
- utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
- zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej.
Ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, a także z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów. Zadania z zakresu administracji rządowej gmina może wykonywać również na podstawie porozumienia z organami tej administracji.
# Organem stanowiącym i kontrolnym gminy jest rada gminy.
# Przewodniczącym Zarządu Gminy wiejskiej jest wójt, miejsko-wiejskiej i miejskiej (w miastach o liczbie mieszkańców do 100 000) - burmistrz, miejskiej (w miastach powyżej 100 000 mieszkańców) - prezydent miasta. W miastach na prawach powiatu - prezydent miasta jest odpowiednikiem starosty.

URZĘDY Gmin, Miast i Gmin oraz Miast dokonują czynności urzędowych m. in. w sprawach:
- ewidencji ludności, stanu cywilnego (wydawanie zaświadczeń o braku przeszkód do zawarcia związku małżeńskiego, aktów urodzenia, ślubu, zgonu),
- prowadzenia rejestru poborowych,
- zameldowania, wymeldowania, wydawania dowodów osobistych, nadawania numerów PESEL,
- prowadzenia rejestru działalności gospodarczej,
- poboru lokalnych podatków i opłat,
- zezwoleń na budowę, rozbudowę i rozbiórkę budynków (nadzór budowlany w powiecie),
- przydziału i wykupu mieszkania komunalnego, zezwoleń na adaptację lub przebudowę pomieszczeń w domu komunalnym,
- zakupu lub dzierżawy działki komunalnej,
- ustalania sieci i granic obwodów szkolnych,
- zakładania i prowadzenia przedszkoli, sześcioletnich szkół i trzyletnich gimnazjów (likwidacja szkoły gminnej wymaga zgody kuratora),
- zezwoleń na wycięcie drzewa,
- potwierdzania podpisów i dat na dokumentach, sporządzania testamentu (równoznaczne z czynnościami notariusza),
- wydawania pozwoleń na organizowanie zbiórek publicznych na terenie jednej gminy,
- ustalania liczby punktów sprzedaży i zasad wydawania oraz cofania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych,
- zakładania i rozszerzania cmentarza komunalnego.

POWIAT wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:
- edukacji publicznej (oświata ponadgimnazjalna),
- promocji i ochrony zdrowia (szpitale, pogotowie ratunkowe, zakłady lecznictwa odwykowego, izby wytrzeźwień),
- pomocy społecznej,
- polityki prorodzinnej (w powiatach działają centra pomocy rodzinie),
- wspierania osób niepełnosprawnych,
- transportu i dróg publicznych,
- kultury i ochrony dóbr kultury (organizowanie i prowadzenie instytucji kultury wpisanych wcześniej do rejestru wojewodów),
- kultury fizycznej i turystyki (organizowanie i prowadzenie bazy sportowo-rekreacyjnej),
- geodezji, kartografii i katastru,
- gospodarki nieruchomościami,
- zagospodarowania przestrzennego i nadzoru budowlanego,
- gospodarki wodnej,
- ochrony środowiska i przyrody,
- rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego (nadzór sanitarno-epidemiologiczny i weterynaryjny),
- porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,
- ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska (podczas klęski żywiołowej starosta lub wojewoda kieruje akcją społeczną, starosta może nałożyć obowiązek prac i usług przeciwklęskowych, przyjęcia pozbawionych mieszkania na kwaterę, przewozu prywatnymi środkami transportu),
- przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy (w powiatach działają urzędy pracy),
- ochrony praw konsumenta,
- utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
- obronności,
- promocji powiatu,
- współpracy z organizacjami pozarządowymi.
Do zakresu działania powiatu należy również wykonywanie zadań powiatowych służb, inspekcji i straży.
Ustawy mogą określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiat.
Powiat na uzasadniony wniosek zainteresowanej gminy przekazuje tej gminie zadania z zakresu swojej właściwości na warunkach ustalonych w porozumieniu.
Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin.
Powiat może zawierać porozumienia z organami administracji rządowej w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu administracji rządowej, jak również z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego, a także z województwem, na którego obszarze znajduje się terytorium powiatu, w sprawie powierzenia tym jednostkom prowadzenia zadań publicznych.
# Organem stanowiącym i kontrolnym powiatu jest rada powiatu.
# Przewodniczącym Zarządu Powiatu jest starosta.

STAROSTWA Powiatowe dokonują czynności urzędowych m. in. w sprawach:
- zmiany imienia lub nazwiska, ustalania ich pisowni i brzmienia oraz pierwszego meldunku po zmianie,
- przyjmowania podań o nadanie lub zmianę obywatelstwa (przekazywanych dalej drogą urzędową do wojewody),
- ewidencji gruntów (wpisy i wyrysy gruntów),
- gospodarki nieruchomościami Skarbu Państwa i powiatu,
- nadzoru budowlanego,
- organizacji i prowadzenia liceów i szkół policealnych oraz ośrodków adaptacyjno-wychowawczych, szkół i gimnazjów specjalnych,
- rejestracji pojazdów i praw jazdy,
- zezwoleń na prowadzenie ośrodków szkolenia kierowców i instruktorów,
- rejestracji sprzętu pływającego,
- kart wędkarskich i kart łowiectwa podwodnego,
- szczególnego sposobu korzystania z dróg powiatowych (np. organizowanie imprez na drogach),
- przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności,
- kierowania do domów pomocy społecznej, ustalanie opłat za pobyt w tych domach,
- określanie i pobieranie opłat za składowanie odpadów,
- koncesji na eksploatację kopalin,
- pozwoleń na przewóz zwłok na odległość powyżej 60 km, na sprowadzenie zwłok z zagranicy i ich wywóz za granicę oraz pozwoleń na wydanie zwłok do badań naukowych i celów dydaktycznych w szkołach wyższych,
- pozwoleń na organizowanie zbiórek publicznych na terenie przekraczającym granice jednej gminy,
- nadzoru działalności stowarzyszeń (stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego nadzoruje wojewoda),
- potwierdzania podpisów i dat na dokumentach, sporządzania testamentu (równoznaczne z czynnościami notariusza).

WOJEWÓDZTWO SAMORZĄDOWE określa strategię rozwoju województwa, kreuje na jej podstawie programy wojewódzkie obejmujące m.in. zadania:
- tworzenia warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowania rynku pracy,
- utrzymania i rozbudowy infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim,
- pozyskiwania i łączenie środków finansowych: publicznych i prywatnych, w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej,
- wspierania i prowadzenia działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli,
- racjonalnego korzystania z zasobów przyrody oraz kształtowania środowiska naturalnego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,
- wspierania rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki,
- wspierania rozwoju kultury oraz ochrony i racjonalnego wykorzystywanie dziedzictwa kulturowego,
- promocji walorów i możliwości rozwojowych województwa.
Przy formułowaniu strategii rozwoju województwa i realizacji polityki jego rozwoju, samorząd województwa współpracuje z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru województwa oraz z samorządem gospodarczym i zawodowym, z administracją rządową (szczególnie z wojewodą), innymi województwami i organizacjami pozarządowymi, ze szkołami wyższymi i jednostkami naukowo-badawczymi, a także z organizacjami międzynarodowymi i regionami innych państw, zwłaszcza sąsiednich.
Z funkcji usługowych samorząd województwa zobowiązany jest zapewnić wyspecjalizowana opiekę medyczną, szkolnictwo wyższe, wysokokwalifikowane dobra kultury.
# Organem stanowiącym i kontrolnym województwa jest sejmik województwa.
# Przewodniczącym Zarządu Województwa jest marszałek województwa.

URZĘDY Marszałkowskie dokonują czynności urzędowych m. in. w sprawach:
- upoważnień na prowadzenie kursów dokształcających kierowców przewożących materiały niebezpieczne,
- pozwoleń na zarobkowy przewóz osób samochodami nie będącymi taksówkami,
- zezwoleń na korzystanie w sposób szczególny z dróg wojewódzkich,
- gromadzenia i redystrybucji opłat za emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza,
- prowadzenia publicznego rejestru zanieczyszczeń,
- pozwoleń na organizowanie zbiórek publicznych na terenie przekraczającym jeden powiat.

WOJEWODA jest przedstawicielem Rady Ministrów, odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa, do jego obowiązków m. in. należą:
- kontrola wykonywania zadań przez organy zespolonej administracji rządowej,
- kontrola wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej przez organy samorządu terytorialnego i inne samorządy,
- dostosowywanie do miejscowych warunków szczegółowych celów polityki rządu, zwłaszcza w zakresie prowadzonej na obszarze województwa polityki regionalnej państwa oraz koordynacja i kontrola wykonania wynikających stąd zadań,
- zapewnianie współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej z terenu województwa i kierowanie ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia, zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków,
- wykonywanie i koordynowanie zadań w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa,
- współdziałanie z właściwymi organami innych państw oraz międzynarodowych organizacji rządowych i pozarządowych,
- przedstawianie Radzie Ministrów, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej, projektów dokumentów rządowych w sprawach dotyczących województwa.

# URZĘDY Wojewódzkie dokonują czynności urzędowych m. in. w sprawach:
- paszportów, uznania obywatelstwa polskiego, zatrudnienia cudzoziemców,
- korzystania ze środowiska dla inwestycji szczególnie szkodliwych ekologicznie,
- ustalania i naliczania opłat za szczególne korzystanie z wód,
- uprawnień budowlanych,
- zatwierdzania projektów budowlanych,
- odwołań dotyczących pozwoleń na budowę,
- pozwoleń na wydobywanie kopalin z powierzchni powyżej 2 ha,
- nadawania i znoszenia funkcji ochronnej lasów.