1

Ocena postawy ciała

u dzieci i młodzieży

Wybrane zagadnienia

z wad postawy

A. Rusińska

Klinika Propedeutyki Pediatrii

i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego w Łodzi



Postawa ciała



Metody oceny postawy



Wady postawy



Postawa ciała

Postawa ciała


indywidualne ukształtowanie ciała i położenie poszczególnych odcinków tułowia i

kończyn w pozycji stojącej



nawyk ruchowy



sposób „trzymania się”

budowa ciała

?

postawa ciała

Postawa ciała


postawa nawykowa - swobodna



postawa baczna - wymuszona, „poprawiona” przez zwiększone napięcie odpowiednich

grup mięśniowych

Postawa nawykowa

= postawa habitualna


rzeczywista postawa człowieka i dlatego ona powinna stanowić przedmiot badania

lekarskiego



najczęstsza dla badanego pacjenta

Postawa ciała


jest cechą labilną



zależy m.in. od:

– pory dnia

– samopoczucia

– zmęczenia






Postawa prawidłowa


harmonijny układ poszczególnych odcinków ciała względem siebie oraz w odniesieniu

do osi mechanicznej ciała, który:



zapewnia optymalną jego stabilność



wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego do jego utrzymania



stwarza warunki do optymalnego ułożenia narządów wewnętrznych



ułatwia przejście od stanu bezruchu do działania

1

2

3
4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29
30

31

32

33
34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

2



ułatwia przejście od stanu bezruchu do działania

Postawa prawidłowa


jest zgodna z dynamiką rozwoju zdrowej osoby danej płci w określonym okresie

rozwoju osobniczego




występuje dostatecznie często, aby można ją było uznać za charakterystyczną dla

danej populacji




typowa dla dzieci zdrowych, o prawidłowym rozwoju fizycznym, psychicznym i

wydolności ruchowej

Postawa prawidłowa

zależy od:


prawidłowego ukształtowania układu kostno-więzadłowego



dobrze rozwiniętego, wydolnego układu mięśniowego



sprawnie działającego układu nerwowego

Cechy postawy prawidłowej


głowa - prosto ustawiona



kręgosłup - fizjologiczne wygięty w płaszczyźnie strzałkowej i prosty w czołowej



klatka piersiowa - dobrze wysklepiona



miednica - dobrze podparta



kończyny dolne - proste, z prawidłowo wysklepionymi stopami



Klatka piersiowa


szybki wzrost obwodu w 1 r.ż. (o 50%~13 cm)



u noworodka - szerokość kl.p. = głębokości, z wiekiem wzrasta przewaga szerokości

nad głębokością



poziomy przebieg żeber do 2 r.ż., z wiekiem coraz bardziej skośny aż do 10-11 r.ż.



przyspieszenie wzrostania klatki piersiowej w okresie dojrzewania




Kręgosłup


noworodek - kyfoza całego kręgosłupa





Kręgosłup


3-4 m.ż. - lordoza szyjna



Kręgosłup


6-12 m.ż. - lordoza lędźwiowa





Kręgosłup


12- 14 m.ż. - postawa pionowa, kręgosłup już esowaty w płaszczyźnie strzałkowej




słabe powłoki brzuszne



pogłębienie lordozy lędźwiowej z uwypukleniem brzucha i

odchyleniem miednicy do przodu





1

2

3
4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29
30

31

32

33
34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

3



Kręgosłup


względna stabilizacja - od 3 r.ż.



ukształtowanie krzywizn ok. 7 r.ż.



skok pokwitaniowy



pogłębienie kyfozy piersiowej



ponowne ukształtowanie krzywizn w okresie młodzieńczym, ok. 18 r.ż.




Miednica


punkt podparcia dla kręgosłupa



początkowo ustawiona pionowo



u dzieci rozpoczynających chodzenie, w miarę wytwarzania krzywizn fizjologicznych

kręgosłupa zwiększa swe nachylenie ku przodowi



w okresie pokwitania zróżnicowanie nachylenia zależne od płci - u dziewcząt większe






Kończyny dolne


noworodki i niemowlęta - szpotawość kolan oraz zgięciowe ustawienie stawów

biodrowych i kolanowych (pozostałość ułożenia wewnątrzłonowego, przewaga

zginaczy)





Kończyny dolne


po rozpoczęciu chodzenia: szpotawość



koślawość kolan (szczyt fizjologicznej

koślawości ~ 4 r.ż., maksymalnie do 4-5 cm)




proste kończyny dolne ~ 7 r.ż.





Stopy


u niemowląt - część podeszwowa wypełniona poduszeczką tłuszczową, niewidoczne

wysklepienie stopy



w 3-4 r.ż. zaznacza się

wklęsłość części podeszwowej



w 6 r.ż. wyraźny łuk podłużny i poprzeczny, szybki rozwój do 8 r.ż.



okres pokwitania - ostateczna

architektura stopy





Postawa ciała


może być oceniona dopiero u dziecka stojącego



początkowo ocenę tę utrudnia brak współpracy - ruchliwość dziecka

– brzuch mocno uwypuklony

– kręgosłup esowaty, plecy lekko zaokrąglone lub rzadziej płaskie

– kończyny w lekkim zgięciu w stawie biodrowym i kolanowym




1

2

3
4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29
30

31

32

33
34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

4






Postawa ciała


stopniowe zmniejszanie się uwypuklenia brzucha i kształtowanie lordozy lędźwiowej



w 7-8 r.ż.:

– brzuch tylko lekko uwypuklony

– lordoza ukształtowana

– postawa prężna i mocna







Postawa ciała


okres pokwitania - pogorszenie postawy



dziecko zmęczone, postawa niedbała, wiotka:

– brzuch znowu uwypuklony

– plecy często nadmiernie okrągłe

– przodopochylenie barków, kończyny górne przesunięte ku przodowi, zapadnięta

klatka piersiowa

– głowa pochylona ku przodowi

– niekiedy tyłowygięcie kończyn dolnych w stawach kolanowych







Postawa ciała


koniec okresu pokwitania - ponowne kształtowanie się dobrej postawy

– silnie rozwinięte mięśnie, brzuch znowu płaski

– ostateczne uformowanie krzywizn kręgosłupa



Postawa ciała


do 35 r.ż. okres stabilizacji, następnie ponowne pogorszenie postawy





Krytyczne okresy posturogenezy

Zwiększona częstość i nasilenie wad postawy:



pierwsze 2 lata życia



~ 7 r.ż.



skok pokwitaniowy




Ocena postawy ciała

Metody oceny


wzrokowa ocena sylwetki

1

2

3
4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29
30

31

32

33
34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

5



wzrokowa ocena sylwetki



wzrokowa ocena wybranych elementów postawy



metoda sylwetek zarejestrowanych



ocena poszczególnych elementów postawy przy użyciu aparatury pomiarowo-

rejestrującej



ocena oparta na kryterium linii pionowych i poziomych, linii symetrycznych kątów



nowoczesne techniki badania postawy ciała

Metody oceny


metoda sylwetek zarejestrowanych



fotografia, cieniografia, konturografia



ocena poszczególnych elementów postawy przy użyciu aparatury pomiarowo-

rejestrującej



pantografy, metody kołeczkowe, kombinacje antropometrów



ocena oparta na kryterium linii pionowych i poziomych, linii symetrycznych kątów



metoda Stafforda, Goldthwaitha, test Cramptona

Metody oceny


nowoczesne techniki badania postawy ciała



technika Mory - załamywanie wiązki światła, obraz warstwicowy



metoda ISIS

(integrated shape investigation system)

- odbicie wiązki światła

Wady postawy ciała

Wady postawy


odchylenia od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej

– proste - błędy postawy - pojedyncze odchylenia, nie zmieniające ukształtowania

kręgosłupa

– złożone - wady postawy - zmieniające ukształtowanie kregosłupa

Postawa nieprawidłowa

(wg T. Kasperczyka 1998)



postawa, w której występują pojedyncze lub liczne błędy i wady postawy



postawa wadliwa - gdy występują wady postawy

Okresy rozwoju wady


I okres - zmiany czynnościowe - kilka tygodni, miesięcy



II okres - powstawanie przykurczy (więzadeł, ścięgien, mięśni) - kilka tygodni,

miesięcy, lat



III okres - utrwalone przykurcze, zmiany strukturalne

Podział wad postawy - wg przyczyn powstawania


wady wrodzone

– kości

– mięśni




wady nabyte

– rozwojowe

– nawykowe

Wady wrodzone kości

– zaburzenia kostnienia (chondrodysplazje, osteogenesis imperfecta)

– dodatkowe kręgi lub niedorozwój kręgu

– zrosty kręgów, rozszczepy kręgów, kręgozmyk

– dodatkowe żebra

– wrodzony kręcz szyi

– wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego

– asymetria długości kończyn

– wady stóp (stopa wydrążona, końsko-szpotawa, piętowa, płaska, płasko-koślawa)

1

2

3
4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29
30

31

32

33
34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

6

– wady stóp (stopa wydrążona, końsko-szpotawa, piętowa, płaska, płasko-koślawa)



Wady wrodzone mięśni


wrodzona atonia mięśniowa



postępujący zanik mięśni



Wady nabyte rozwojowe

wywołane przebytymi chorobami, np.:


krzywica



choroba Scheuermanna



zapalenie gruźlicze kości i stawów



Wady nabyte nawykowe

wywołane przez czynniki:



środowiskowe - tryb życia



morfologiczne - dystonia mięśniowa



fizjologiczne - zaburzenia czucia głębokiego, krótkowzroczność, niedosłuch, czynniki

psychiczne (depresja, lęk), upośledzenie umysłowe



Wybrane

wady postawy

Następstwa wad postawy


nie tylko defekt kosmetyczny !



ograniczenie ruchomości oddechowej klatki piersiowej



niekorzystny wpływ na funkcjonowanie narządów wewnętrznych (zwłaszcza płuc i

serca)



zmniejszenie wydolności fizycznej



przeciążenia



zmiany zwyrodnieniowe, trwałe deformacje



dolegliwości bólowe



objawy neurologiczne korzeniowe



zaburzenia chodu



1

2

3
4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29
30

31

32

33
34

35

36

37

38

39

40

41

42

43