Nauka o Policji

Art. 1 ust. 2 ustawy o Policji (t.j. Dz.U. 2011 nr
287 poz. 1687) .
Do podstawowych zadań Policji należą (…)

3) inicjowanie i organizowanie działań mających na
celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i
wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i
współdziałanie w tym zakresie z organami
państwowymi,  samorządowymi i organizacjami
społecznymi;

P

odobnie: art. 11 ust. 1 pkt 8 ustawy o strażach

gminnych (Dz. U. 1997 nr 123 poz. 779).



Typologie programów służących zapobieganiu
przestępczości

a) ze względu na przedmiot oddziaływania (ofiary,
sprawcy, środowisko)
b) ze względu na cel oddziaływania:



prewencja I stopnia (pierwotna, proaktywna) –
kierowana do całego społeczeństwa



prewencja II stopnia (wtórna) – skierowana do
grup

społecznych

osób

zagrożonych

przestępczością lub inną patologią



prewencja trzeciego stopnia (reedukacyjna,
reaktywna, terapeutyczna) – odnosi się do
rzeczywistych sprawców i ofiar przestępstw lub
innych patologii.



W rezultacie połączenia obu typologii można wyróżnić
dziewięć strategii przestępczości:

a) zapobieganie I stopnia skierowane do potencjalnego sprawcy
to

działania

obejmujące

ogół

społeczeństwa,

ukierunkowane

wzmocnienie

wewnętrznych

mechanizmów  powstrzymujących  przed  popełnieniem
przestępstwa.
b)  zapobieganie  II  stopnia skierowane do potencjalnego  sprawcy
to  identyfikacja  i  działania  ukierunkowane  na  grupy
ryzyka,  a  także  dzieci  i  młodzież  niedostosowane
społecznie.
c) zapobieganie III stopnia skierowane do sprawcy to programy
interwencyjne  realizowane  po  popełnieniu  przestępstwa,
skoncentrowane na zapobieganiu recydywie.

d) zapobieganie I stopnia skierowane do potencjalnej ofiary to
programy

ukierunkowane

informowanie

społeczeństwa

zagrożeniach

sposobach

zabezpieczania się przed nimi.
e)  zapobieganie  II  stopnia  skierowane  do  potencjalnej  ofiary
to  programy  przeznaczone  dla  osób,  które  ze  względu
na  wykonywany  zawód,  pełnioną  funkcję,  tryb  życia
itp. są szczególnie narażone na wiktymizację.
f) zapobieganie III stopnia skierowane do ofiary to wszelkie
programy  pomocy  medycznej,  psychicznej,  materialnej
służące redukcji skutków przestępstwa.

g) sytuacyjne zapobieganie przestępczości I stopnia to
wszelkie działania utrudniające sprawcy dokonanie
przestępstwa

(np.

planowanie

urbanistyczne

i architektoniczne, zabezpieczanie obiektów).
h) sytuacyjne zapobieganie przestępczości II stopnia
obejmuje

działania

rejonach

zagrożonych

wandalizmem, przestępstwami, zakłócaniem porządku.
i) sytuacyjne zapobieganie przestępczości III stopnia oznacza
podejmowanie działań prewencyjnych w odniesieniu
do obiektów szczególnego ryzyka i rejonów szczególnie
zagrożonych.

(J. van Dijk, J. de Waard A two-dimensional Typology of Crime Prevention Projects,
Criminal Justice Abstracts, 1999, nr 9, s. 483-503, J. Czapska, Zapobieganie przestępczości w
społecznościach lokalnych – możliwości i granice, w: J.Czapska, W. Krupiarz (red.)
Zapobieganie przestępczości w społecznościach lokalnych, 1999, s. 55-73)



Dylematy  zapobiegania  przestępczości  -  teoria  wybitych
szyb (broken windows- J.Wilson, G. Kelling 1982).  Prewencja
przez represję?



Zgodnie z tą teorią brak reakcji na drobne naruszenia prawa,
w tym naruszanie porządku, sprzyja osłabieniu kontroli
społecznej,

wzrostowi

przestępczości

oraz

dewastacji

środowiska. Teoria stanowi podstawę programu „Zero
tolerancji”.



Podstawowe  zarzuty:  brak  przekonywających  empirycznych
dowodów jej skuteczności (por. eksperyment Ph. Zimbardo   z
1969  roku,  ALE:  EKSPERYMENT  W  GRONINGEN);
przestępczość  w  Nowym  Jorku  spadała  od  1990  roku,  zanim
zaczęto  wdrażać  tę  koncepcję,  a  w  tym  czasie  przestępczość
spadała  też  w  innych  miastach  USA.    W  latach  1991-2001
zwiększono  w  Nowym  Jorku  ilość  policjantów  o  45%,  co
istotnie wpłynęło na skuteczność policji; to nowe uzasadnienie
dyskryminacji („teoria obitej mordy”).



Dylematy zapobiegania przestępczości – skuteczność
monitoringu

Warunki  skutecznego  oddziaływania;  sprawca  uświadamia
sobie  obecność  kamery,  musi  być  przekonany,  że  ryzyko
złapania  jest  większe  niż  potencjalny  zysk  z  przestępstwa;
kamery są dobrej jakości i właściwie rozlokowane.

Wskaźniki  skuteczności:  redukcja  przestępczości  przez
rezygnację  z  popełnienia  przestępstwa;  usprawnienie  reakcji
policji  (lub  innych  podmiotów)  na  dokonane  przestępstwo;
zmiana  społecznych  postaw  -  wzmocnienie  gotowości  do
ochrony swego sąsiedztwa.

Wyniki  badań  nad  skutecznością  monitoringu  w  zakresie
redukcji  przestępczości:  bardziej  skuteczne  w  zapobieganiu
przestępczości przeciwko mieniu niż zdrowiu czy zakłócaniu
porządku; bardziej skuteczne w takich miejscach jak parkingi
aniżeli  ulice  miast;  stosowane  jednocześnie  z  innymi
środkami prewencyjnymi.

Brandon C. Welsh, David P. Farrington, Efects of
Closed Circuit Television Surveillance on Crime, Campbell
Systematic Reviews 2008

Raport fundacji „Panoptykon”
M. Szumańska, D. Głowacka , Nadzór 2011, próba
podsumowania

P. Waszkiewicz, Wielki Brat Rok 2011. systemy
monitoringu wizyjnego – aspekty kryminalistyczne,
kryminologiczne i prawne, Warszawa 2011



Dylematy

zapobiegania

przestępczości

–

angażowanie obywateli w grupy sąsiedzkiej czujności
(neighbourhood watch)

Podstawowe cechy: spotkania mieszkańców z udziałem policji
lub lokalnego koordynatora poświęcone zagrożeniom i ich
redukcji, baczenie na mieszkania sąsiadów i reagowanie na
niepokojące

zdarzenia

przez

zawiadomienie

policji,

inspirowanie i/lub realizacja działań służących poprawie
jakości życia w sąsiedztwie.

NW funkcjonuje samodzielnie albo jeden z elementów
„wielkiej trójki” (NW, znakowanie przedmiotów, domowe
porady specjalistów z zakresu bezpieczeństwa).

Wskaźniki skuteczności: redukcja przestępczości, poprawa
poczucia bezpieczeństwa, wzmocnienie solidarności oraz
zmniejszenie poczucia bezradności mieszkańców.

Czy NW jest skuteczne? –L. Sherman vs T. Bennett

http://www.campbellcollaboration.org/reviews_crime_justice/index.php



Pożądany poziom instytucjonalizacji prewencji
kryminalnej



Rozwiązania  przyjęte  w  wybranych  krajach  -  można
wyróżnić  trzy  modelowe  rozwiązania  w  zakresie
usytuowania  centralnego  organu  koordynującego
działania  prewencyjne  w  państwach  europejskich.
Koordynacją  może  zajmować  wyłącznie  policja;
organizacje  społeczne  lub  organy  rządowe  o  różnej
strukturze, kompetencjach i usytuowaniu.



Rządowy

Program

ograniczania

przestępczości

i aspołecznych zachowań „Razem bezpieczniej”

http://razembezpieczniej.mswia.gov.pl/portal/rb/6