Technik_geodeta_311[10]_Z2.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Zbigniew Lankiewicz

Projektowanie i wytyczanie osnowy realizacyjnej
311[10].Z2.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Pomiary geodezyjne w procesie projektowania i realizacji obiektów
budowlanych

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Pomiary realizacyjne

4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o podstawowych zasadach

projektowania oraz wytyczania osnowy realizacyjnej.

W poradniku znajdziesz:

−

wymagania wstępne, które są niezbędne do realizacji tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia, które określą jaką wiedzą i jakimi umiejętnościami powinieneś
dysponować po realizacji jednostki,

−

materiał nauczania, który składa się z następujących zagadnień:

−

przedmiot i zadania geodezji inŜynieryjnej,

−

techniki pomiarowe stosowane w geodezji inŜynieryjnej,

−

planowanie przestrzenne,

−

plany zagospodarowania przestrzennego,

−

przepisy prawa budowlanego,

−

przepisy prawa geodezyjnego oraz instrukcje i wytyczne techniczne dotyczące obsługi
inwestycji,

−

podział osnów realizacyjnych,

−

osnowy realizacyjne: projektowanie, pomiar, wyrównanie, wytyczenie,

−

specyfika pomiarów realizacyjnych,

−

opracowanie geodezyjne planu realizacyjnego inwestycji,

−

szkic dokumentacyjny,

−

szkic tyczenia,

−

metody tyczenia lokalizującego,

−

zasady ustalania dokładności tyczenia,

−

tyczenie jedno- i dwuetapowe,

−

pomiary kontrolne,

−

tyczenie projektowanej odległości,

−

tyczenie kąta o projektowanej wartości,

−

tyczenie punktu o zadanej wysokości,

−

tyczenie linii o zadanym spadku,

−

przenoszenie wysokości na róŜne poziomy,

−

pytania sprawdzające, które pozwolą Ci upewnić się, Ŝe poziom Twoich wiadomości jest
wystarczający do realizacji ćwiczeń,

−

wiczenia, które pozwolą Ci na praktyczne wykorzystanie zdobytych wcześniej

wiadomości,

−

sprawdzian postępów, czyli zestaw kilku pytań dający Ci moŜliwość sprawdzenia, czy
orientujesz się w zagadnieniach dotyczących zrealizowanego materiału nauczania,

−

sprawdzian osiągnięć, czyli przykładowy test sprawdzający wiadomości z zakresu całej
jednostki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

311[10].Z2

Geodezja inŜynieryjna

311[10]. Z2.01

Projektowanie i wytyczanie

osnowy realizacyjnej

311[10]. Z2.02

Prowadzenie geodezyjnej obsługi

budowy i eksploatacji obiektów

budowlanych

311[10]. Z2.03

Prowadzenie geodezyjnej obsługi

budownictwa drogowego,

kolejowego i wodnego

311[10]. Z2.04

Tyczenie i inwentaryzacja obiektów

sieci uzbrojenia terenu

311[10]. Z2.05

Wykonywanie pomiarów

realizacyjnych w terenie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji,

−

posługiwać się jednostkami miar stosowanymi w geodezji,

−

charakteryzować pojęcia dotyczące osnów geodezyjnych,

−

dobierać podstawowe instrumenty geodezyjne w zaleŜności od mierzonych wielkości,

−

obsługiwać podstawowe instrumenty geodezyjne,

−

mierzyć odległości, kąty poziome i pionowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

wyjaśnić cele i zadania geodezji inŜynieryjnej,

–

wyjaśnić pojęcie planowania przestrzennego,

–

posłuŜyć się planami zagospodarowania przestrzennego,

–

zastosować przepisy prawa budowlanego, geodezyjnego i kartograficznego w geodezji
inŜynieryjnej,

–

posłuŜyć się projektem inwestycji,

–

sklasyfikować geodezyjne osnowy realizacyjne,

–

zaprojektować osnowę realizacyjną,

–

dobrać sprzęt geodezyjny,

–

dokonać pomiaru osnowy realizacyjnej,

–

wyrównać osnowę realizacyjną,

–

wytyczyć osnowę realizacyjną,

–

opracować szkice dokumentacyjne,

–

opracować szkice tyczenia,

–

wytyczyć punkty projektu róŜnymi metodami,

–

odłoŜyć projektowaną wartość kąta,

–

odłoŜyć projektowaną odległość,

–

wytyczyć punkty linii równoległej do danej,

–

wytyczyć punkty linii o stałym spadku,

–

wyznaczyć punkt o projektowanej wysokości,

–

ustalić dokładność tyczenia,

–

zastosować techniki obliczeniowe i graficzne z wykorzystaniem geodezyjnych
programów komputerowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Pomiary geodezyjne w procesie projektowania i realizacji

obiektów budowlanych

4.1.1. Materiał nauczania

Geodezja inŜynieryjna

Geodezja inŜynieryjna zajmuje się między innymi projektowaniem, obsługą budów

i eksploatacją następujących obiektów inŜynierskich:
–

budowli wieŜowych (kominy, chłodnie kominowe itp.),

–

budowli przemysłowych (hale, suwnice itp.),

–

dróg,

–

linii kolejowych,

–

mostów,

–

statków oraz doków pływających,

–

morskich platform wiertniczych,

–

budowli wodnych (zapory, jazy itp.),

–

budynków mieszkalnych.

W zakres zadań geodezji inŜynieryjnej wchodzą takŜe prace geodezyjne wykonywane

przy regulacji rzek oraz obliczanie objętości robót ziemnych.

Typowe etapy prac geodezyjnych w geodezji inŜynieryjnej:

1)  wykonanie projektu zagospodarowania działki lub terenu,
2)  zaprojektowanie i załoŜenie w terenie osnowy realizacyjnej,
3)  geodezyjne wyznaczenie w terenie obiektów budowlanych,
4)  geodezyjna obsługa budowy obiektu budowlanego,
5)  kontrola przemieszczeń i odkształceń wznoszonego obiektu,
6)  geodezyjna inwentaryzacja powykonawcza wzniesionych obiektów,
7)  opracowanie na podstawie pomiarów inwentaryzacyjnych dokumentacji powykonawczej,
8)  jeŜeli  istnieje  taka  konieczność  wykonuje  się  pomiary  kontrolne  przemieszczeń

i odkształceń wzniesionego obiektu.

Techniki pomiarów inŜynierskich

W dzisiejszych czasach nastąpił bardzo szybki rozwój technologiczny co przełoŜyło się

równieŜ na geodezję, powstało bardzo duŜo nowych instrumentów geodezyjnych, duŜy wpływ
na  prace  geodezyjne  mają  takŜe  nowoczesne  komputery,  a  takŜe  wiele  nowych  programów
wspomagających  prace  geodezyjne.  Dzięki  rozwojowi  technicznemu  i  powstaniu
nowoczesnych  urządzeń  pomiarowych  cały  czas  udoskonala  się  metody  pomiarowe
i technologie geodezyjne.

Obecnie w geodezji inŜynieryjnej stosuje się bardzo nowoczesne, a co za tym idzie

bardzo  dokładne  instrumenty  geodezyjne.  Najczęściej  stosuje  się  nowoczesne  tachimetry,
które  dzięki  szybkości  pomiaru,  wysokiej  dokładności,  a  takŜe  szerokim  moŜliwościom,  są
podstawowym  instrumentem  geodezji  inŜynieryjnej.  W  dzisiejszych  czasach  coraz  częściej
stosowane  są  takŜe  pomiary  GPS,  jednak  ich  stosowanie  w  geodezji  inŜynieryjnej  jest  dość
ograniczone,  aczkolwiek  w  niektórych  dziedzinach  pomiarów  inŜynierskich  urządzenia  GPS
zaczynają  wypierać  inne  urządzenia.  W  geodezji  coraz  częściej  uŜywane  jest  światło  lasera,
które jest spójne dzięki czemu umoŜliwia wytworzenie w przestrzeni widocznej linii.  Dzięki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wprawieniu  wiązki  lasera  moŜna  otrzymać  płaszczyznę  -  takie  rozwiązanie  zastosowano
w niwelatorach  laserowych.  Światło  lasera  wykorzystywane  jest  takŜe  w  ręcznych
dalmierzach.

Oczywiście w pomiarach inŜynierskich stosowane są takŜe róŜne inne specjalistyczne

urządzenia, takie jak nowoczesne libele elektroniczne, okulary autokolimacyjne, nowoczesne
pionowniki  optyczne.  NaleŜy  tu  takŜe  wspomnieć  o  wkraczaniu  metod  fotogrametrycznych
wykorzystywanych  zarówno  do  sporządzania  map  słuŜących  jako  podkłady  geodezyjne,  jak
równieŜ do wykonywania pomiarów inwentaryzacyjnych, a takŜe do wykonywania pomiarów
przemieszczeń.
Planowanie  przestrzenne  [10]  rozumiane  jest  jako  całokształt  działań  zmierzających  do
zapewnienia  prawidłowego  rozwoju  poszczególnych  obszarów  kraju,  jako  sztuka
organizowania  przestrzeni  na potrzeby  człowieka,  przy  jednoczesnym  uwzględnieniu
wzajemnych  powiązań  poszczególnych  regionów,  a  nawet  nadrzędnych  interesów

ogólnokrajowych.1
Podział osnów realizacyjnych

Według Instrukcji Technicznej G-3 osnowy realizacyjne poziome i wysokościowe dzieli

się na:
–

podstawową, która wykorzystywana jest do powiązania tyczonego obiektu z otaczającym
go terenem i jego uzbrojeniem, a takŜe do wyznaczenia szczegółowej osnowy
realizacyjnej oraz w miarę moŜliwości do bezpośredniego wykonywania pomiarów
realizacyjnych,

–

szczegółową, która słuŜy do bezpośredniego wykonywania pomiarów realizacyjnych.

Przepisy prawa budowlanego

Działalność budowlana z uwzględnieniem wszystkich przepisów prawnych została

przedstawiona na rysunku 1, z uwzględnieniem ustaw związanych z inwestycjami
budowlanymi, ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy prawo budowlane.

http://pl.wikipedia.org/

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) G-1.10 Formuły odwzorowawcze i parametry układów współrzędnych.
4) G-2.1 Podstawowa osnowa wysokościowa. Projektowanie, pomiar i opracowanie

wyników.

5) G-2.2 Szczegółowa osnowa wysokościowa. Projektowanie. pomiar i opracowanie

wyników.

6)  G-3.1 Osnowy realizacyjne.
7)  G-3.2 Pomiary realizacyjne.
8)  G-3.4  Inwentaryzacja  zespołów  urbanistycznych,  zespołów  zieleni  i  obiektów

architektury.

9)  G-4.3 Bezpośrednie pomiary wysokościowe.
10  G-4.4 Prace geodezyjne związane z podziemnym uzbrojeniem terenu.
11)  K-1.2 Mapa zasadnicza. Aktualizacja i modernizacja.
12)  K-3.2  Sporządzanie  map  inŜynieryjno-gospodarczych  zakładów  przemysłowych  metodą

stereofotogrametryczną.

13) K-3.3 Mapa przeglądowa uzbrojenia terenu

Osnowa realizacyjna [9]

Wskazówki projektowe

Pomiary  realizacyjne  wykonuje  się  w  oparciu  o  geodezyjną  osnowę  szczegółową
i osnowę  pomiarową.  JeŜeli  bezpośrednio  z  istniejącej  osnowy  geodezyjnej  nie  moŜna
dokonać  tyczenia  lub  dokładność  istniejącej  osnowy  jest  niewystarczająca,  wówczas
zakłada  się  osnowę  realizacyjną.  Zasady  projektowania  i  pomiaru  osnowy  realizacyjnej
podaje norma PN-ISO 4463-1 Metody pomiarowe w budownictwie – tyczenie i pomiar.

Projekt osnowy realizacyjnej opracowuje się na podstawie istniejących materiałów (map
przeglądowych osnów, operatów pomiarowych osnowy pomiarowej, wydruków
z banków osnów), dokumentacji projektowej (sposobu realizacji inwestycji i wymagań
dokładnościowych) oraz wywiadu terenowego.

Osnowę realizacyjną dowiązuje się do osnowy geodezyjnej co najmniej III klasy
poziomej i IV klasy wysokościowej.

W  przypadku  konieczności  zastosowania  sieci  lokalnej,  zakładanej  metodami
tradycyjnymi,  włącza  się  istniejące  na  obszarze  inwestycji  i  w  jej  pobliŜu  punkty
geodezyjnej osnowy poziomej do zakładanej osnowy. Punkty te później wykorzystuje się
jako  punkty  wiąŜące  przy  transformacji  współrzędnych  z  układu  lokalnego  na
obowiązujący układ państwowy.

Poziomą osnowę realizacyjną projektuje się tak, aby było moŜliwe tyczenie punktów
głównych i osi konstrukcyjnych bezpośrednio z punktów lub boków osnowy.

W konstrukcji geometrycznej określającej połoŜenie wyznaczanego punktu osnowy
powinny występować co najmniej trzy miejsca geometryczne prawdopodobnych połoŜeń
punktu, a kąt przecięcia jednej dowolnie wybranej pary prostych wyznaczających te
miejsca geometryczne powinien zawierać się w granicach 50

-150

, natomiast stosunek

długości odcinków prostych wyznaczających nie powinien być większy niŜ 4:1.

Poziomą osnowę realizacyjną moŜe stanowić:
1.

sieć dowolnego kształtu: punkty połoŜone w większości poza terenem obiektu,
sygnalizacja sygnałami wieŜowymi lub znakami na budynkach, z wykorzystaniem
masztów, anten;

sieć regularna: punkty rozmieszczone regularnie (siatka prostokątów), posiadające
nominalne współrzędne, stabilizacja głównie słupami z płytkami metalowymi;

www.gugik.gov.pl

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

układ baz: punkty rozmieszczone nieregularnie, posiadające nominalne współrzędne,
stabilizacja głównie słupami z płytkami metalowymi, bazy zakładane stosownie do
potrzeb, punkty przecięcia się baz nie muszą być wyznaczane i stabilizowane;

sieć wydłuŜona poligonowa lub w formie łańcuchów figur mikrotriangulacji;

czworobok geodezyjny, układ linii pomiarowych;

sieć punktów mierzonych techniką GPS.

Wysokościową  osnowę  realizacyjną  projektuje  się  tak,  aby  liczba  i  połoŜenie  reperów
roboczych  zapewniały  osiągnięcie  kaŜdego  punktu  jednym  stanowiskiem,  z  co  najmniej
dwóch  reperów  (tyczenie  i  kontrola).  Jednocześnie  naleŜy  zadbać,  aby  repery  te
znajdowały  się  poza  zasięgiem  przemieszczeń  podłoŜa,  spowodowanych  przez
wznoszony obiekt (w odległości większej niŜ 5 m od obiektu, wykopów lub nasypów).

Dla obiektów wymagających duŜych dokładności tyczenia wysokościowego (długie
tunele tyczone z dwóch stron, akwedukty itp.) zakłada się sieci lokalne metodą niwelacji
precyzyjnej, nawiązane do państwowego układu odniesień.

10.

Przy  projektowaniu  wysokościowej  osnowy  realizacyjnej  na  terenie,  na  którym  mogą
występować  zmiany  wysokości  wierzchniej  warstwy  gruntu  (np.  wskutek  odwodnienia),
stosuje  się  zasadę  prowadzenia  obwodnicy  ciągów  niwelacyjnych,  których  repery
znajdują się poza zasięgiem większych deformacji wierzchniej warstwy gruntu.

11.

Usytuowanie punktów osnowy realizacyjnej uzgadnia się z projektantem inwestycji
i kierownikiem budowy.

12.

Dla punktów osnów geodezyjnych I i II klasy, których znaki mogą ulec przemieszczeniu
lub zniszczeniu w czasie robót budowlanych naleŜy dokonać przeniesienia
współrzędnych i wysokości w sposób właściwy dla klasy tych punktów.

Wskazówki pomiarowe i obliczeniowe [9]
1.

PołoŜenie  (poziome  i  wysokościowe)  punktów  osnowy  realizacyjnej  wyznacza  się
z dokładnością  nie  niŜszą  niŜ  dokładność  punktów  osnów  pomiarowych,  która  zapewni
zachowanie  wymaganej  dokładności  tyczenia.  Zasady  pomiaru  osnów  pomiarowych  są
opisane w wytycznych technicznych G-4.1.

Dokładność pomiarów liniowych i kątowych osnowy realizacyjnej nie moŜe być mniejsza
od dokładności określonej dla osnów pomiarowych, tj. błąd średni pomiaru odległości m

≤

0,01 m + 0,01 m/km, błąd średni pomiaru kierunku m

≤ 6"(20

), błąd średni pomiaru

róŜnic wysokości m∆H ≤ 20 mm/km (przy wyznaczaniu wysokości w układzie
państwowym).

Zgodnie  z  ustaleniami  normy  PN  –  ISO  4463-1,  repery  I-rzędu  osnowy  realizacyjnej
niweluje  się  za  pomocą  instrumentu  z  mikrometryczną  płytką  płaskorównoległą
i z uŜyciem  taśm  inwarowych  z  taką  dokładnością,  aby  odchyłka  przewyŜszenia  miedzy
reperem  nawiązania  (w  państwowym  układzie  wysokości)  i  reperem  I  rzędu  nie
przekroczyła ± 5 mm.

Osnowę realizacyjną wyrównuje się metodą najmniejszych kwadratów. W przypadku,
gdy dokładność osnowy realizacyjnej przewyŜsza dokładność osnowy nawiązania,
osnowę realizacyjną wyrównuje się z odrzuceniem bezbłędności punktów nawiązania.

Jako  główne  kryteria  oceny  dokładności  poziomej  osnowy  realizacyjnej  przyjmuje  się
błąd  średni  po  wyrównaniu  długości  najsłabiej  wyznaczonego  boku.  Pomocniczymi
kryteriami  dokładności  są  błędy  średnie  obserwacji,  błędy  średnie  połoŜenia  punktów
oraz parametry elipsy błędów średnich połoŜenia punktów.

Kryterium dokładności wysokościowej osnowy realizacyjnej stanowi błąd średni
niwelacji po wyrównaniu wyraŜony w mm na 1 km linii niwelacyjnej. Pomocniczym
kryterium dokładności jest błąd średni wysokości punktów po wyrównaniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zgodnie z wymaganiami normy PN-ISO 4463-1, róŜnice między odległościami, kątami
i wysokościami z pomiaru sprawdzającego a otrzymanymi z wyrównanych
współrzędnych i wysokości nie mogą przekroczyć odchyłek podanych w tej normie.

W  przypadku  powiększania  osnowy  realizacyjnej  lub  konieczności  wznowienia
zniszczonego  punktu  naleŜy  dokładność  pomiaru  dostosować  do  dokładności  pomiaru
istniejącej osnowy. Nowo załoŜone punkty nawiązuje się do co najmniej trzech punktów
osnowy  istniejącej.  Wykonane  obserwacje  wyrównuje  się  metodą  ścisłą  z  odrzuceniem
bezbłędności punktów nawiązania.

Dokumentację powstałą wyniku pomiaru osnowy realizacyjnej, której punkty pozostają
w terenie po zakończeniu prac realizacyjnych, przekazuje się do ośrodka dokumentacji
geodezyjnej i kartograficznej.

Pomiary realizacyjne [9]

Pomiary realizacyjne według Wytycznych Technicznych G-3.2 „Pomiary realizacyjne”

obejmują:
–

geodezyjne opracowanie planu realizacyjnego oraz projektów obiektów budowlanych,

–

tyczenie lokalizujące obiektów budowlanych,

–

tyczenie szczegółów,

–

pomiary kontrolne,

–

pomiary przemieszczeń i odkształceń podczas budowy,

–

pomiary powykonawcze.

Opracowanie geodezyjne planu realizacyjnego inwestycji [9]

Przedmiotem opracowania geodezyjnego i głównym źródłem informacji dla pomiarów

realizacyjnych jest projekt zagospodarowania działki lub terenu.

Geodezyjne opracowanie polega na określeniu danych geodezyjnych, potrzebnych do

wyznaczenia w terenie połoŜenia projektowanych obiektów budowlanych, w stosunku do
osnowy geodezyjnej.

Geodezyjne opracowanie projektu zagospodarowania działki lub terenu obejmuje:

–

ustalenie układu współrzędnych osnowy,

–

przeniesienie z projektu zagospodarowania działki lub terenu i projektu architektoniczno-
budowlanego na szkice dokumentacyjne rysunku, miar i współrzędnych elementów
obiektów budowlanych podlegających wytyczeniu,

–

sprawdzenie wewnętrznej zgodności miar i współrzędnych,

–

obliczenie współrzędnych punktów głównych (charakterystycznych) budowli, tj. punktów
granic, naroŜy budynków i hal, punktów przecięcia osi, punktów załamania osi i innych,

–

obliczenie elementów pomiarowych, tzw. miar realizacyjnych (długości, kątów,
wysokości, róŜnic wysokości, spadków), słuŜących do wytyczenia punktów w terenie,

–

obliczenie miar kontrolnych niezbędnych do kontroli usytuowania, kształtu i wymiarów
obiektów.
W trakcie geodezyjnego opracowania projektu naleŜy:

–

sprawdzić, czy projekt nie koliduje z obiektami istniejącymi, szczególnie z urządzeniami
podziemnymi naniesionymi na mapę zasadniczą, a takŜe z innymi projektami
branŜowymi (na podstawie nakładki realizacyjnej),

–

sprawdzić jednoznaczność wymiarową i geometryczną projektu,

–

sporządzić wykaz elementów kontrolnych, słuŜących do przeprowadzenia kontroli
wyników pomiaru i oceny dokładności pomiaru.

Wytyczne Techniczne G-3.1 „Pomiary i opracowania Realizacyjne”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szkic dokumentacyjny [9] jest podstawowym dokumentem do wykonania tyczenia;
sporządzany jest na podstawie dokumentacji projektowej. Jego treść powinna zawierać
następujące elementy:
–

rysunek istniejących w terenie obiektów powierzchniowych (czarny),

–

rysunek istniejących w terenie obiektów podziemnego uzbrojenia (czarny),

–

dane dotyczące połoŜenia osnowy geodezyjnej i innych punktów oparcia (czarny),

–

rysunek obiektów projektowanych (czerwony),

–

obliczone miary konieczne do wytyczenia projektu w terenie (czerwony),

–

obliczone miary kontrolne (czerwony).

Szkic  tyczenia  [9]  –  jest  dokumentem  potwierdzającym  wytyczenie  wszystkich  lub
wybranych  elementów,  które  zawarte  były  na  szkicu  dokumentacyjnym.  Na  szkicu  tym
wpisuje  się  wszystkie  dane  liczbowe  do  wytyczenia,  miary  otrzymane  w  trakcie  tyczenia
terenowego  odłoŜone  i  pomierzone,  miary  kontrolne,  a  takŜe  dane  uzyskane  z  pomiaru
istniejących urządzeń podziemnych.
Metody tyczenia lokalizującego punktów sytuacyjnych [9]:
–

metoda biegunowa,

–

metoda wcięcia kątowego w przód,

–

metoda ortogonalna,

–

metoda przecięć,

–

metoda trygonometryczna.

Metoda biegunowa [9] polega na wyznaczeniu prostej odniesienia (kierunek od stanowiska –
do punktu osnowy realizacyjnej), odłoŜeniu  zadanego kąta od prostej odniesienia i odłoŜeniu
na zadanym kierunku projektowanej odległości.
Metoda  wcięcia  kątowego  w  przód  [9]  wykonywana  jest  z  dwóch  punktów  o  znanych
współrzędnych  i  polega  na  odłoŜeniu  z  dwóch  stanowisk  wcinających  kątów  obliczonych
ze współrzędnych.
Metoda  ortogonalna  [9]  opiera  się  na  zasadzie  bardzo  podobnej  do  metody  ortogonalnej,
stosowanej  do pomiarów  szczegółów  sytuacyjnych,  czyli  mając  znany  bok  odciętych,
odmierzamy  na  nim  właściwe  odległości,  a  w  nich  wyznaczamy  kierunki  prostopadłe
i odmierzamy na nich właściwe odległości.
Metoda przecięć [9] polega ona na określeniu czterech punktów wyznaczających dwie proste
przecinające się w tyczonym punkcie.
Metoda  trygonometryczna  [9]  polega  na  wstępnym  wyznaczeniu  połoŜenia  punktu
tyczonego  i późniejszym  pomiarze  kątów  i  odległości  w  trójkącie,  którego  jednym
z wierzchołków  jest  tyczony  punkt,  a  dwoma  pozostałymi  punkty  osnowy.  W  oparciu
o pomierzone  kąty  i odległości  oraz  współrzędne  punktów  osnowy  oblicza  się  –  poprzez
wyrównanie  –  współrzędne  wstępnie  wytyczonego  punktu,  który  przez  wprowadzenie
poprawek trasowania przesuwa się w połoŜenie zgodne z projektowanym

Tyczenie wysokościowe punktów wykonuje się metodą niwelacji geometrycznej lub

trygonometrycznej.

Dokładność tyczenia [9]

Miarą dokładności tyczenia jest błąd średni tyczenia m

i jego wielokrotności. Z błędem

rednim związany jest stopień zaufania do wyniku (w statystyce nazywany poziomem

ufności), określany wielkością prawdopodobieństwa P

oznaczającego, Ŝe czynność tyczenia

dokonana zostanie z błędem nie większym niŜ r

∗

m, czyli r-krotną wielkością jej błędu

Wytyczne Techniczne G-3.2 „Pomiary realizacyjne”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

redniego. Najczęściej uŜywane wielkości P

, obliczone przy załoŜeniu rozkładu normalnego

błędów, przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Wartości prawdopodobieństwa P

w powiązaniu z wartością r

)

Błąd graniczny tyczenia nie moŜe przekroczyć wartości określonej wzorem:

gdzie:
Tp – tolerancja połoŜenia, tj. przedział, w którym powinien znaleźć się obiekt lub jego

element  (np.  wybrana  oś),  aby  nie  spowodować  ujemnych  skutków dla prawidłowości
montaŜu,  działania,  wytrzymałości  lub  walorów  architektonicznych.  Tolerancja
połoŜenia  jest  określona  w  projekcie  lub  w  razie  potrzeby  przez  projektanta  bądź
kierownika budowy,

B – współczynnik bezpieczeństwa tyczenia, zaleŜny od stopnia waŜności tyczonego

elementu  i zawiera  się  w  granicach  od  1,0  (waŜność  niska)  do  2,5  (waŜność  wysoka);
w szczególnie  uzasadnionych  przypadkach  zakres  zmienności  moŜna  przekroczyć.
Wielkość  współczynnika  bezpieczeństwa  tyczenia  uzgadnia  się  z  kierownikiem
budowy.

Błąd średni tyczenia, na podstawie którego określa się metody tyczenia i narzędzia oblicza
się ze wzoru:

Norma PN-ISO 4463-1 nie traktuje kryteriów dokładności w kategoriach błędów

rednich. Kryteria dokładności w tej normie podane są jako dopuszczalne odchyłki odległości,

kątów i wysokości.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak dzieli się osnowy realizacyjne?

Jakie instrukcje dotyczą obsługi inwestycji?

W jakim przypadku zakłada się osnowy realizacyjne?

Jak projektuje się poziomą osnowę realizacyjną?

Co moŜe stanowić poziomą osnowę realizacyjną?

W jaki sposób projektuje się wysokościową osnowę realizacyjną?

Kiedy stosuje się szkic dokumentacyjny?

Kiedy stosuje się szkic tyczenia?

Jakie są metody tyczenia lokalizującego punktów sytuacyjnych?

10.

Od czego zaleŜy błąd tyczenia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj szkic dokumentacyjny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokonać analizy dokumentacji projektowej,

wykonać rysunek istniejących w terenie obiektów powierzchniowych (kolorem czarnym),

wykonać rysunek istniejących w terenie obiektów podziemnego uzbrojenia (kolorem
czarnym),

nanieść dane dotyczące połoŜenia osnowy geodezyjnej i innych punktów oparcia
(kolorem czarnym),

wykonać rysunek obiektów projektowanych (kolorem czerwonym),

obliczyć i nanieść miary konieczne do wytyczenia projektu w terenie (kolorem
czerwonym),

obliczyć i nanieść miary kontrolne (kolorem czerwonym).

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

dokumentacja projektowa,

−

kartka A4,

−

przybory kreślarskie,

−

ołówki,

−

długopisy: czarny i czerwony.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić cele i zadania geodezji inŜynieryjnej?

zastosować

przepisy

prawa

budowlanego,

geodezyjnego

i kartograficznego w geodezji inŜynieryjnej?

posłuŜyć się projektem inwestycji?

określić rodzaje osnów realizacyjnych?

zaprojektować osnowę realizacyjną?

dokonać pomiaru osnowy realizacyjnej?

wytyczyć osnowę realizacyjną?

opracować szkic dokumentacyjny?

opracować szkic tyczenia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Pomiary realizacyjne

4.2.1.

Materiał nauczania

Tyczenie jednoetapowe i dwuetapowe [3]

Przykłady tyczenia jednoetapowego przedstawiono na rysunkach 3 i 4. Rysunek 3

przedstawia połoŜenie punktu P na przecięciu linii pozycyjnych wyznaczonych przez
odłoŜenie kąta

i długości l

. Rysunek 4 przedstawia połoŜenie punktu P wyznaczone

zadanym kierunkiem (przez odłoŜenie kąta

), przy ciągłym pomiarze odległości do wolno

przesuwającego się celu.

Rys. 3. PołoŜenie punktu P na przecięciu linii pozycyjnych wyznaczonych przez odłoŜenie kąta

i długości l

Rys. 4. PołoŜenie punktu P wyznaczone zadanym kierunkiem (przez odłoŜenie kąta

), przy ciągłym pomiarze

odległości do wolno przesuwającego się celu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykłady tyczenia dwuetapowego przedstawiono na rysunkach 5 i 6. Rysunek 5

przedstawia połoŜenie punktu P na podstawie wprowadzonych poprawek dx’

i dy’

. Rysunek

6 przedstawia połoŜenie punktu P na podstawie wprowadzonych poprawek d

i φ

Rys. 5. PołoŜenie punktu P na podstawie wprowadzonych poprawek dx’

i dy’

Rys. 6. PołoŜenie punktu P na podstawie wprowadzonych poprawek d

i φ

Pomiary kontrolne [9]

Pomiar kontrolny połoŜenia i/lub wymiarów zrealizowanych obiektów budowlanych i ich

elementów konstrukcyjnych dokumentuje się na szkicu pomiaru kontrolnego. Na szkicu
pomiaru kontrolnego zamieszcza się klauzulę o zgodności/niezgodności z projektem. W razie
stwierdzenia niezgodności z projektem naleŜy ten fakt odnotować w dzienniku budowy.

Prószyński W. „Sposoby prowadzenia wstępnych analiz dokładnościowych dla wybranych prostych

przypadków tyczenia. Geodezja inŜynieryjna” Warszawa PPWK 1999.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wynik kontroli uznaje się za pozytywny, jeŜeli róŜnica pomiędzy wynikiem pomiaru

kontrolnego a wartością projektowaną jest mniejsza od podwójnej wartości błędu średniego
kontrolowanej wielkości. Stosując normę PN-ISO 4463-1, wynik kontroli uznaje się za
pozytywny, jeŜeli nie są przekroczone dopuszczalne odchyłki odległości, kątów i wysokości,
określone w tej normie.

W przypadku sieci uzbrojenia terenu połoŜenie jest zgodne z projektem, gdy odchylenia

od projektu nie przekraczają 0,30 m na obszarach zabudowanych i 0,50 m na obszarach
rolnych i leśnych. Do porównania słuŜy nakładka realizacyjna mapy zasadniczej i uzgodniony
projekt

Realizacja zadanego kąta

Zadanie to rozpoczynamy od określenia punktu P’ połoŜonego w pobliŜu interesującego

nas punktu P. Wykonujemy pomiar kąta

, znając wartość kąta, który mamy wytyczyć

(rysunek 7). Poprawkę, którą naleŜy odłoŜyć wzdłuŜ prostopadłej do tyczonego kierunku
obliczamy ze wzoru:

∗

−

∆

gdzie:
ρ– zamiennik miary kątowej na liniową,
d – odległość stanowiska do wyznaczanego punktu (dokładność do kilku decymetrów).

Rys. 7. Realizacja zadanego kąta

Realizacja zadanej długości

Na zadanym kierunku wyznaczamy odległość zbliŜoną do odległości projektowanej (L

dokładnie ją mierzymy, następnie ustalamy poprawkę ∆L o którą przedłuŜamy, bądź skracamy
wyznaczony wcześniej odcinek (rysunek 8).

Wytyczne Techniczne G-3.1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Realizacja zadanej odległości

Realizacja zadanej wysokości

Zadanie wykonujemy ustawiając niwelator między reperem o znanej wysokości (H

Rp1

)

a danym punktem, któremu chcemy nadać odpowiednią wysokość. Po dokonaniu odczytu na
łacie ustawionej na reperze (N

Rp1

), na podstawie projektowanej wysokości (H

) jaką chcemy

wyznaczyć na projektowanym punkcie dokonujemy obliczenia odczytu jaki powinien
wystąpić na łacie ustawionej na interesującym nas punkcie (N

).W projektowanym punkcie

wbijamy drewniany palik i regulujemy jego wysokością tak, by otrzymać obliczony wcześniej
odczyt na łacie (rysunek 9).

Rp1

-H

Rys. 9. Realizacja zadanej wysokości

Realizacja linii o zadanym spadku

Mając punkt A o znanej nam wysokości, określony spadek 1/n (spadek realizowany na

odległości d

obliczany jest z zaleŜności

∆

) i odległość punktu A do punktu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

końcowego B, naleŜy wyznaczyć wysokości punktów znajdujących się na prostej AB, a takŜe
odczyty, jakie muszą wystąpić na poszczególnych łatach tak, by w rezultacie otrzymać linię
o zadanym spadku.

Ustawiamy niwelator w punkcie A, mierzymy wysokość instrumentu i, dokonujemy

obliczenia wysokości, jaką powinien mieć punkt B, by linia miała spadek 1/n. Dokonujemy
tego za pomocą wzoru:

−

Po obliczeniu wysokości punktu moŜemy obliczyć odczyt na łacie ustawionej w punkcie

B, jaki musi wystąpić, by zrealizować zadany spadek:

W punkcie B wbijamy palik i regulujemy jego wysokością tak, by uzyskać obliczony

wcześniej odczyt.

Wysokości i odczyty na łatach ww. punktach pośrednich oblicza się według ww. wzorów

zamieniając w nich odległość d

na odległości od stanowiska A do poszczególnych punktów

pośrednich.

Jeśli tyczymy linie o zadanym spadku bez punktu o znanej wysokości, tyczenie

przeprowadzamy  inaczej.  Ustawiamy  niwelator  tak,  by  móc  określić  odczyt  na  łatach
ustawionych  w  punktach:  końcowym,  początkowym  i  punktach  pośrednich.  Mierzymy
odległości  między  punktami  pośrednimi Li, a za pomocą niwelatora dokonujemy odczytu na
łacie ustawionej w punkcie początkowym A (N

), Na podstawie tego odczytu i pomierzonych

wcześniej odległości, obliczamy odczyty na łatach, jakie muszą wystąpić, by otrzymać linię
o zadanym spadku:

•

gdzie:
p

– odczyty z łat ustawionych w punktach pośrednich,

– odczyt z łaty ustawionej na punkcie początkowym,

i% – spadek.

Przenoszenie wysokości na róŜne poziomy

Przenoszenie wysokości na róŜne poziomy moŜna zrealizować róŜnymi sposobami.

ZaleŜnie od wysokości na jakiej chcemy wyznaczyć reper, do przeniesienia wysokości stosuje
się łaty niwelacyjne lub taśmy stalowe, przy czym niezbędnym przyrządem jest tu oczywiście
niwelator.

Zadanie to omówione zostanie na przykładzie przeniesienia wysokości na drugą

kondygnację budynku, przy pomocy łat i niwelatora.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Przenoszenie wysokości na róŜne poziomy

Jak widać na rysunku 10 pierwszą czynnością, jaką naleŜy wykonać, jest odczyt

dokonany z łaty stojącej na reperze Rp1 (N1); następnie dokonujemy odczytu N2, później N3 i
N4. Wysokość punktu p1 obliczamy z zaleŜności:

Rp1

+N1+N3–N2–N4

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są zasady tyczenia jedno- i dwuetapowego?

Jakie są zasady tyczenia projektowanej odległości?

Jakie są zasady tyczenia kąta o projektowanej wartości?

Na czym polega tyczenie punktu o zadanej wysokości?

Jak odbywa się realizacja linii o zadanym spadku?

Jak realizuje się przenoszenie wysokości na róŜne poziomy?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj wytyczenia projektowanej odległości.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

sporządzić szkic dokumentacyjny,

odłoŜyć przybliŜoną odległość Lo i zaznaczyć ją punktem P’,

pomierzyć dokładnie odłoŜoną odległość Lo,

obliczyć poprawkę odległości ∆L=L-Lo,

odłoŜyć obliczoną poprawkę i wyznaczyć punkt P,

pomierzyć zrealizowaną odległość,

sporządzić szkic tyczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

taśma 20 metrowa,

−

paliki drewniane,

−

kartka A4,

−

ołówki,

−

długopisy.

Ćwiczenie 2

Dokonaj wytyczenia projektowanego kąta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

sporządzić szkic dokumentacyjny,

odłoŜyć przybliŜony kąt

o i zaznaczyć go punktem P’,

pomierzyć dokładnie odłoŜony kąt

obliczyć róŜnicę ∆

zmierzyć odległość stanowiska do punktu P’,

odłoŜyć obliczoną poprawkę i wyznaczyć punkt P,

pomierzyć zrealizowany kąt,

sporządzić szkic tyczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

teodolit,

−

taśma 20 metrowa,

−

komplet szpilek,

−

kartka A4,

−

ołówki,

−

długopisy.

Ćwiczenie 3

Wykonaj realizację zadanej wysokości.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

sporządzić szkic dokumentacyjny,

ustawić niwelator między reperem o znanej wysokości a punktem, któremu zadać
odpowiednią wysokość,

dokonać odczytu na łacie ustawionej na reperze,

wykonać obliczenie odczytu, jaki musi wystąpić na łacie (znając wcześniej projektowaną
wysokość punktu), ustawionej na projektowanym punkcie, by zrealizować projektowaną
wysokość,

regulować wysokością palika drewnianego, by na łacie uzyskać wcześniej obliczony
odczyt,

dokonać po zmianie wysokości niwelatora pomiaru wysokości zaprojektowanego punktu,

sporządzić szkic tyczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

niwelator,

−

2 łaty niwelacyjne,

−

paliki drewniane,

−

szkicownik,

−

kartka A4,

−

ołówki,

−

długopisy.

Ćwiczenie 4

Dokonaj wytyczenia linii o zadanym spadku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

sporządzić szkic dokumentacyjny,

wytyczyć linię między wskazanymi punktami,

zmierzyć odległość między punktami, między którymi chcesz wytyczyć linie o zadanym
spadku,

wykonać odczyt na łacie ustawionej w punkcie „wyjściowym”,

obliczyć odczyt na łacie „końcowej” by zrealizować zadany spadek,

wyznaczyć wysokość palika drewnianego ustawionego w punkcie końcowym, regulując
jego wysokością tak, by otrzymać wyliczony wcześniej odczyt,

skontrolować poprawność tyczenia,

sporządzić szkic tyczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

niwelator,

−

2 łaty niwelacyjne,

−

kołki drewniane,

−

szkicownik,

−

kartka A4,

−

ołówki, długopisy.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić zasady tyczenia jedno- i dwuetapowego?

określić zasady tyczenia projektowanej odległości?

określić zasady tyczenia projektowanego kąta?

odłoŜyć projektowaną wartość kąta?

wytyczyć linię o zadanym spadku?

wytyczyć punkty linii równoległej do danej?

wyznaczyć punkt o projektowanej wysokości?

przenieść wysokości na róŜne poziomy?

ustalić dokładność tyczenia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję – masz na tę czynność 5 minut; jeŜeli są wątpliwości
zapytaj nauczyciela.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Za kaŜdą poprawną odpowiedź otrzymasz 1 punkt, za złą odpowiedź lub jej brak
otrzymasz 0 punktów.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi; zaznacz poprawną
odpowiedź stawiając w odpowiedniej rubryce znak X.

W przypadku pomyłki weź błędną odpowiedź w kółko, a następnie zaznacz odpowiedź
prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Kiedy udzielenie odpowiedzi na kolejne zadanie będzie Ci sprawiało trudność, odłóŜ jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

10.

Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

11.

Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj, aŜ nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.

Powodzenia !

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Do zadań geodezji inŜynieryjnej naleŜy
a)

budowa budowli wieŜowych.

wykonywanie podziałów i rozgraniczeń nieruchomości.

budowa zapór wodnych.

obliczanie objętości robót ziemnych.

2. Osnowę realizacyjną dzielimy na

a)  podstawową i szczegółową.
b)  osnowę realizacyjną I, II i III klasy.
c)  podstawową.
d)  szczegółową.

3. Instrukcja Techniczna G-3 dotyczy

a)  wysokościowej osnowy geodezyjnej.
b)  geodezyjnej obsługi inwestycji.
c)  osnów realizacyjnych.
d)  poziomej osnowy geodezyjnej.

4. Wytyczne Techniczne G-3.1 dotyczą

a)  wysokościowej osnowy geodezyjnej.
b)  geodezyjnej obsługi inwestycji.
c)  osnów realizacyjnych.
d)  poziomej osnowy geodezyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Norma podająca zasady projektowania i pomiaru osnowy realizacyjnej to

a)  PN-ISO 4463-1.
b)  PN-ISO 9001-1.
c)  PN-ISO 4565-1.
d)  PN-ISO 4435-1.

6. Geodezyjne opracowanie projektu zagospodarowania działki lub terenu polega na

a)  naniesieniu projektu na kopie planu zagospodarowania przestrzennego.
b)  wytyczeniu w terenie połoŜenia projektowanych obiektów budowlanych.
c)  określeniu  danych  geodezyjnych,  potrzebnych  do  wyznaczenia  w  terenie  połoŜenia

projektowanych obiektów budowlanych.

d) opracowaniu mapy do celów projektowych dla działki lub terenu.

7. Szkic dokumentacyjny jest dokumentem do

a)  wykonania tyczenia.
b)  zestawienia wszystkich dokumentów dotyczących inwestycji.
c)  skartowania na mapie wykonanej i zainwentaryzowanej inwestycji.
d)  potwierdzenia wykonania tyczenia.

8. Szkic tyczenia jest dokumentem do

a)  wykonania tyczenia.
b)  zestawienia wszystkich dokumentów dotyczących inwestycji.
c)  skartowania na mapie wykonanej i zainwentaryzowanej inwestycji.
d)  potwierdzenia wykonania tyczenia.

9. Metodą tyczenia lokalizującego punktów sytuacyjnych nie jest

a)  metoda biegunowa.
b)  metoda ortogonalna.
c)  metoda przecięć.
d)  metoda tachimetryczna.

10. Tyczenie punktów sytuacyjnych metodą wcięcia kątowego w przód polega na

a) odmierzaniu na znanym boku właściwych odległości, a w nich wyznaczaniu

kierunków prostopadłych i odmierzaniu na nich właściwych odległości.

b) wyznaczeniu prostej odniesienia (kierunek od stanowiska – do punktu osnowy

realizacyjnej) i odłoŜeniu zadanego kąta od prostej odniesienia i odłoŜeniu na
zadanym kierunku projektowanej odległości.

c) wstępnym wyznaczeniu połoŜenia punktu tyczonego i późniejszym pomiarze kątów

i odległości w trójkącie, którego jednym z wierzchołków jest toczony punkt, a
dwoma pozostałymi punkty osnowy.

d) odłoŜeniu z dwóch stanowisk wcinających kątów obliczonych ze współrzędnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Tyczenie punktów sytuacyjnych metodą ortogonalną polega na

a) odmierzaniu na znanym boku właściwych odległości, a w nich wyznaczaniu

kierunków prostopadłych i odmierzaniu na nich właściwych odległości.

b) wyznaczeniu prostej odniesienia (kierunek od stanowiska – do punktu osnowy

realizacyjnej) i odłoŜeniu zadanego kąta od prostej odniesienia i odłoŜeniu na
zadanym kierunku projektowanej odległości.

c) wstępnym wyznaczeniu połoŜenia punktu tyczonego i późniejszym pomiarze kątów

i odległości w trójkącie, którego jednym z wierzchołków jest toczony punkt,
a dwoma pozostałymi punkty osnowy.

d) polega na odłoŜeniu z dwóch stanowisk wcinających kątów obliczonych

ze współrzędnych.

12. Szczegółowa osnowa realizacyjna wykorzystywana jest do

a)  wyznaczenia podstawowej osnowy realizacyjnej.
b)  wyznaczenia osnowy realizacyjnej I, II i III klasy.
c)  wykonywania pomiarów realizacyjnych.
d)  powiązania tyczonego obiektu z otaczającym go terenem i jego uzbrojeniem.

13. Jest dana wysokość punktu A wynoszącą 100 m i projektowaną wysokość punktu B

wynoszącą 101 m, a takŜe odczyt na łacie ustawionej w punkcie A wynoszący 2000.
Obliczony odczyt, jaki powinien wystąpić na łacie w punkcie B, by wytyczyć zadaną
wysokość wynosi

a)  0100.
b)  0010.
c)  1000.
d)  0500.

14. W skład treści szkicu dokumentacyjnego nie wchodzi

a)  rysunek istniejących w terenie obiektów powierzchniowych.
b)  dane dotyczące połoŜenia osnowy geodezyjnej i innych punktów oparcia.
c)  rysunek obiektów projektowanych.
d)  miary otrzymane w trakcie tyczenia.

15. W skład treści szkicu tyczenia wchodzi

16. Po zakończeniu prac realizacyjnych dokumentacja powstała w wyniku pomiaru osnowy

realizacyjnej, której punkty są trwale zastabilizowane w terenie, przekazywana jest do

a)  ośrodka dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej.
b)  ośrodka dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej i inwestora.
c)  inwestora.
d)  nie jest przekazywana do Ŝadnej z ww. instytucji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Geodezyjne opracowanie projektu zagospodarowania działki lub terenu nie obejmuje

a)  ustalenia układu współrzędnych osnowy.
b)  sprawdzenia wewnętrznej zgodności miar i współrzędnych.
c)  obliczenia współrzędnych punktów głównych budowli.
d)  pomiaru zrealizowanych budowli.

18. Jest dana odległość punktu A do punktu B wynoszącą 100 m, projektowany spadek i=1%

i odczyt na łacie ustawionej na punkcie A=1000. Obliczony odczyt, jaki powinien
wystąpić na łacie ustawionej w punkcie B, by wytyczyć linię o zadanym spadku
wynoszącym 1% to

a)  1500.
b)  2000.
c)  2500.
d)  3000.

19. Mamy dane: H

Rp1

=100m, odczyt N

=1000, odczyt N

=0500, odczyt N

=4500 i odczyt

=1000; dane uzyskano w wyniku pomiaru, którego schemat przedstawia poniŜszy

rysunek.

Punkt p1 ma wysokość równą
a)  102 m.
b)  103 m.
c)  104 m.
d)  105 m.

20.

Jest dana odległość punktu A do punktu B wynoszącą 50 m, projektowany spadek i=1%
i odczyt  na  łacie  ustawionej  na  punkcie  A=2000.  Obliczony  odczyt,  jaki  powinien
wystąpić  na  łacie  ustawionej  w  punkcie  B,  by  wytyczyć  linię  o  zadanym  spadku
wynoszącym 1% to
a)  1500.
b)  2000.
c)  2500.
d)  3000.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Projektowanie i wytyczanie osnowy realizacyjnej

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

Kietlińska Z., Sułek M., Walczak S.: „Podstawy inŜynierskich pomiarów geodezyjnych”.
Wydawnictwo PW, Warszawa 1991

Kosiński W.: „Geodezja”. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 1999

Prószyński W.: „Sposoby prowadzenia wstępnych analiz dokładnościowych dla
wybranych prostych przypadków tyczenia. Geodezja inŜynieryjna”. PPWK, Warszawa
1999.

Przewłocki S.: „Geodezja dla architektów”. Wydawnictwo PŁ, Łódź 2001

Wójcik M., Wyczółek I.: „Geodezja”. Wydawnictwo PP, Poznań 1997

Ząbek J.: „Geodezja I”. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa
1998

„Geodezja inŜynieryjna” tom I, praca zbiorowa. PPWK, Warszawa 1979

Instrukcje Techniczne G-3, G-4

Wytyczne Techniczne G-3.1 i G-3.2

10.

http://pl.wikipedia.org/

11.