_______________________________________________
|

|

| !!! |
|

|

|_______________________________________________|

W GROBOWCU

W moim mniemaniu nie ma nic bardziej absurdalnego ni

ż

skojarzenia

tego, co swojskie, z tym, co zdrowe, które s

ą

typowe dla psychologii

tłumu. Wystarczy wspomnie

ć

sielsk

ą

, jankesk

ą

okolic

ę

, gruboskórnego

wioskowego przedsi

ę

biorc

ę

pogrzebowego - partacza i nieopisany

bałagan w grobowcu, a ka

ż

dy przeci

ę

tny czytelnik mógłby oczekiwa

ć

zdrowej dawki groteskowego czarnego humoru. Bóg mi jednak

ś

wiadkiem,

ż

e prozaiczna historia, któr

ą

wolno mi ju

ż

opowiedzie

ć

z uwagi na

ś

mier

ć

George’a Bircha, zawiera w sobie dawk

ę

grozy, przy której

bledn

ą

nasze najmroczniejsze tragedie.

Birch otrzymał prekluzj

ę

i zmienił swój fach w 1881 roku, niemniej

nigdy nie rozmawiał na ten temat, je

ż

eli tylko mógł go unikn

ąć

.

Podobnie jak jego stary lekarz, doktor Davis, zmarły wiele lat temu.
Uznano,

ż

e obra

ż

enia i szok zostały spowodowane wskutek niefortunnego

po

ś

lizgni

ę

cia, w czasie gdy Birch zamkn

ą

ł si

ę

na dziewi

ęć

godzin w

grobowcu - przechowalni cmentarza Peck Valley, sk

ą

d wydostał si

ę

nie

bez trudu i u

ż

ycia siły. Podczas gdy wszystko to było bez w

ą

tpienia

prawd

ą

, cała afera miała jeszcze swoj

ą

mroczn

ą

stron

ę

, o której Birch

szepn

ą

ł mi w pijanym widzie, w stanie silnego delirium, pod koniec

swego

ż

ycia. Zwierzył mi si

ę

, gdy

ż

byłem jego lekarzem i

prawdopodobnie po

ś

mierci Davisa poszukiwał kogo

ś

, z kim mógłby

podzieli

ć

si

ę

swymi zgryzotami. Był kawalerem, nie miał krewnych.

Przed rokiem 1881 Birch był wioskowym przedsi

ę

biorc

ą

pogrzebowym w

Peck Valley, tak gruboskórnym, opryskliwym i prymitywnym, jak tylko
mo

ż

na sobie wyobrazi

ć

. Praktyki, które, jak zasłyszałem, mu

przypisywano, byłyby dzi

ś

- przynajmniej w mie

ś

cie - nie do

pomy

ś

lenia. Jednak nawet Peck Valley zadr

ż

ało na wie

ść

o elastycznych

zasadach etyki przejawianych przez owego „artyst

ę

ś

mierci” w sprawach

takich, jak warto

ś

ciowe rzeczy drogich

ś

wi

ę

tej pami

ę

ci zmarłych,

niewidoczne przecie

ż

pod wiekiem trumny, czy układanie i

dopasowywanie niewidocznych członków nieboszczyków, wewn

ą

trz skrzy

ń

nie zawsze wykonanych z idealn

ą

, nienagann

ą

dokładno

ś

ci

ą

.

Najkrócej mówi

ą

c, Birch był niedbały, nieczuły i niekompetentny,

niemniej wci

ąż

twierdz

ę

,

ż

e nie był on złym człowiekiem. Był co

najwy

ż

ej brył

ą

tkanek, mi

ęś

ni i ko

ś

ci, wykonuj

ą

c

ą

pewne czynno

ś

ci -

bezmy

ś

ln

ą

, nieostro

ż

n

ą

i ze słabo

ś

ci

ą

do butelki, co udowadnia

incydent, łatwy przecie

ż

do unikni

ę

cia, jak równie

ż

pozbawion

ą

tej

krztyny wyobra

ź

ni, która nie pozwala przeci

ę

tnemu człowiekowi

przekroczy

ć

pewnej granicy dobrego smaku.

Nie mam wprawy w opowiadaniu tego typu historii i trudno mi
zdecydowa

ć

, od czego zacz

ąć

opowie

ść

Bircha.

Przypuszczam,

ż

e powinno si

ę

zacz

ąć

od zimnego grudnia 1880 roku,

kiedy ziemia zamarzła i grabarze nie mogli kopa

ć

grobów a

ż

do

wiosennych roztopów. Na szcz

ęś

cie wioska była mała, a

ś

miertelno

ść

niska, tak

ż

e wszystkich nieboszczyków Bircha mo

ż

na było umie

ś

ci

ć

tymczasowo w prastarym „przej

ś

ciowym” grobowcu. Złe warunki pogodowe

wpłyn

ę

ły dwakro

ć

bardziej rozleniwiaj

ą

ce na pró

ż

niaczego z natury

przedsi

ę

biorc

ę

pogrzebowego, który teraz jak nigdy dot

ą

d zacz

ą

ł

zaniedbywa

ć

swoje obowi

ą

zki.

Jeszcze nigdy nie zbijał trumien równie niedbale i niezdarnie ani nie
przejmował si

ę

stanem zardzewiałego zamka w drzwiach grobowca, które

otwierał na sił

ę

, a zatrzaskiwał z impetem lekcewa

żą

cym pchni

ę

ciem

albo kopniakiem.
Wreszcie nadeszły wiosenne roztopy i przygotowano skrz

ę

tnie groby dla

dziewi

ę

ciu ofiar Pos

ę

pnego

Ż

niwiarza, oczekuj

ą

cych w grobowcu. Birch,

cho

ć

wzdragał si

ę

zarówno przed przeniesieniem ciał, jak i przed

pochówkiem, rozpocz

ą

ł owo

ż

mudne zaj

ę

cie pewnego kwietniowego

poranka, lecz musiał je przerwa

ć

przed południem z powodu silnej

ulewy, która najwyra

ź

niej zdenerwowała jego konia. Do tej pory udało

mu si

ę

zło

ż

y

ć

na spoczynek zaledwie jedno ciało. Nale

ż

ało do

małoletniego Dariusa Pecka, którego mogiła znajdowała si

ę

niedaleko

od grobowca. Birch postanowił,

ż

e nast

ę

pnego dnia zacznie od małego

starego Mathew Fennera, gdy

ż

jego grób równie

ż

był do

ść

blisko, lecz

koniec ko

ń

ców odło

ż

ył zaj

ę

cie a

ż

na trzy dni, do Wielkiego Pi

ą

tku,

pi

ę

tnastego kwietnia. Nie był przes

ą

dny, nie przej

ą

ł si

ę

wi

ę

c wcale

dniem, w którym przyst

ą

pił do pracy, cho

ć

od tamtej pory odmawiał

wykonania jakichkolwiek posług szóstego dnia tygodnia, który okazał
si

ę

dla

ń

feralny. Nie ulega w

ą

tpliwo

ś

ci,

ż

e wypadki, jakie zaszły

owego wieczoru, wielce zmieniły George’a Bircha.
W pi

ą

tkowe popołudnie, pi

ę

tnastego kwietnia, Birch z koniem i wozem

wyruszył do grobowca po ciało Mathew Fennera. Pó

ź

niej potwierdził,

ż

e

nie był wtedy całkiem trze

ź

wy, ale i nie pił na umór, jak pó

ź

niej,

gdy próbował o pewnych rzeczach zapomnie

ć

. Miał po prostu w czubie i

był na tyle nieostro

ż

ny,

ż

e rozdra

ż

nił swego wra

ż

liwego konia, który

zbli

ż

aj

ą

c si

ę

do grobowca, zacz

ą

ł r

ż

e

ć

, bi

ć

kopytami i targa

ć

łbem,

jak podczas ulewy przed kilkoma dniami. Dzie

ń

był pogodny, ale zerwał

si

ę

silny wiatr. Birch cieszył si

ę

wi

ę

c,

ż

e wchodzi do zamkni

ę

tego

pomieszczenia. Otworzył

ż

elazne drzwi i znalazł si

ę

wewn

ą

trz grobowca

wykutego w zboczu wzgórza. Kto

ś

inny mógł poczu

ć

odraz

ę

do

wilgotnego, cuchn

ą

cego pomieszczenia, wewn

ą

trz którego znajdowało si

ę

osiem uło

ż

onych niedbale trumien, Birch wszak

ż

e był w owym czasie

absolutnie nieczuły i jedyne, co go interesowało, to przewie

źć

wła

ś

ciw

ą

trumn

ę

do wła

ś

ciwego grobu. Nie zapomniał zjadliwej krytyki,

kiedy krewni Hanny Bixby, pragn

ą

c przenie

ść

jej zwłoki na cmentarz w

mie

ś

cie, do którego si

ę

przeprowadzili, zastali pod płyt

ą

cmentarn

ą

trumn

ę

s

ę

dziego Capwella.

Ś

wiatło było słabe, ale Birch miał dobry wzrok i nie wybrał trumny

Asapha Sawyera przez pomyłk

ę

, mimo i

ż

była podobna. Prawd

ę

mówi

ą

c,

wykonał t

ę

trumn

ę

dla Mathew Fennera, jednak

ż

e odrzucił j

ą

, uznaj

ą

c

za wybrakowan

ą

, zbyt marnie i niedokładnie wykonan

ą

, w przypływie

osobliwego sentymentalizmu, kiedy przypomniał sobie, jak miły, hojny
i dobry okazał si

ę

dla

ń

mały staruszek przed pi

ę

cioma laty, kiedy

splajtował jego poprzedni interes. Dał staremu Mattowi najlepszy ze
swoich wyrobów, ale z wrodzonej oszcz

ę

dno

ś

ci zachował równie

ż

wybrakowan

ą

trumn

ę

i zrobił z niej u

ż

ytek, gdy Asaph Sawyer zmarł,

powalony

ś

mierteln

ą

gor

ą

czk

ą

. Sawyer nie nale

ż

ał do nazbyt lubianych

mieszka

ń

ców wioski. Kr

ąż

yło wiele opowie

ś

ci na temat jego nieludzkiej

m

ś

ciwo

ś

ci i pami

ę

tliwo

ś

ci za prawdziwe b

ą

d

ź

wyimaginowane krzywdy.

Birch bez skrupułów przeznaczył dla

ń

niedbale wykonan

ą

trumn

ę

, któr

ą

teraz wła

ś

nie wyci

ą

gn

ą

ł, poszukuj

ą

c trumny Fennera.

I wła

ś

nie w chwili gdy rozpoznał star

ą

trumn

ę

Matta, wiatr zatrzasn

ą

ł

drzwi, pozostawiaj

ą

c go w gł

ę

bszym ni

ż

dotychczas półmroku. Przez

niewielkie okienko wpadało niewiele

ś

wiatła, a przewód wentylacyjny u

góry nie dopuszczał nawet najsłabszych promieni sło

ń

ca. Tym oto

sposobem Birch zmuszony był gmera

ć

po omacku, poszukuj

ą

c mi

ę

dzy

trumnami zamka

ż

elaznych drzwi. W półmroku zagrzechotał zardzewiał

ą

klamk

ą

, pchaj

ą

c z całej siły

ż

elazne okno, i nagle zacz

ą

ł zastanawia

ć

si

ę

, czemu masywny portal stał si

ę

nieoczekiwanie tak oporny. W

półmroku równie

ż

zacz

ą

ł u

ś

wiadamia

ć

sobie prawd

ę

i krzykn

ą

ł gło

ś

no,

jakby jego ko

ń

na zewn

ą

trz mógł w odpowiedzi uczyni

ć

co

ś

wi

ę

cej, ni

ż

tylko zar

ż

e

ć

ż

ało

ś

nie. Zaniedbany od dawna zamek najwyra

ź

niej zepsuł

si

ę

na amen, pozostawiaj

ą

c nieostro

ż

nego przedsi

ę

biorc

ę

pogrzebowego

uwi

ę

zionego w grobowcu, jako ofiar

ę

własnej niefrasobliwo

ś

ci.

Musiało si

ę

to wydarzy

ć

około wpół do czwartej po południu. Birch, z

natury flegmatyczny i praktyczny, nie krzyczał długo, zacz

ą

ł

natomiast poszukiwa

ć

wokoło narz

ę

dzi, które, o ile dobrze pami

ę

tał,

powinny znajdowa

ć

si

ę

w k

ą

cie grobowca. W

ą

tpliwe jest, czy poruszyła

go cho

ć

odrobin

ę

groza i niezwykło

ść

jego obecnego stanu, niemniej z

cał

ą

pewno

ś

ci

ą

uwi

ę

zienie na odludziu, z dala od ucz

ę

szczanych

ś

cie

ż

ek wstrz

ą

sn

ę

ło nim do gł

ę

bi. Przerwano jego prac

ę

i gdyby nie

został uwolniony przez jakiego

ś

zbł

ą

kanego w

ę

drowca, musiałby

pozosta

ć

w grobowcu przez cał

ą

noc, a mo

ż

e nawet dłu

ż

ej. Niebawem

odnalazł stert

ę

narz

ę

dzi i wybrawszy młotek oraz dłuto, Birch

powrócił, przest

ę

puj

ą

c trumny, do drzwi. Zacz

ę

ło si

ę

robi

ć

duszno i

nieprzyjemnie, ale na ten szczegół gruboskórny m

ęż

czyzna nie zwrócił

najmniejszej uwagi, pracuj

ą

c, niejako na wyczucie, przy ci

ęż

kim,

mocno skorodowanym metalu zamka. Wiele był gotów odda

ć

za latarni

ę

,

lamp

ę

albo ogarek

ś

wieczki, w tej jednak sytuacji zmuszony był

polega

ć

niemal wył

ą

cznie na dotyku.

Kiedy stwierdził,

ż

e zamek zatrzasn

ą

ł si

ę

na dobre i raczej nie zdoła

go otworzy

ć

, dysponuj

ą

c tak sk

ą

p

ą

liczb

ą

narz

ę

dzi, Birch zacz

ą

ł

poszukiwa

ć

innych mo

ż

liwo

ś

ci wydostania si

ę

z zamkni

ę

cia. Grobowiec

wykuty został w zboczu wzgórza, tak

ż

e w

ą

ski kanał wentylacyjny

powy

ż

ej biegł na długo

ś

ci kilku stóp w gł

ę

bi ziemi i wydostanie si

ę

przeze

ń

w ogóle nie wchodziło w gr

ę

. Jednakowo

ż

wysoko nad drzwiami

widniało małe okienko wykute w ceglanej

ś

cianie i cho

ć

w

ą

skie, dawało

szans

ę

uwolnienia komu

ś

, kto

ż

mudn

ą

prac

ą

zdecydowałby si

ę

je

poszerzy

ć

. Jego wzrok spocz

ą

ł na otworze, a mózg zacz

ą

ł głowi

ć

si

ę

nad sposobem dostania si

ę

na spor

ą

, b

ą

d

ź

co b

ą

d

ź

, wysoko

ść

. W

grobowcu nie było wszak drabiny, a nisze trumienne po bokach i z tyłu
pomieszczenia, z których Birch wła

ś

ciwie nie korzystał, równie

ż

nie

umo

ż

liwiały dosi

ę

gni

ę

cia okienka nad drzwiami. Pozostały jedynie same

trumny jako potencjalne stopnie, a Birch, rozwa

ż

aj

ą

c ów pomysł,

zastanawiał si

ę

nad najlepszym sposobem ich uło

ż

enia. Trzy warstwy

trumien - oszacował - powinny wystarczy

ć

, aby dosi

ę

gn

ą

ł okna, ale

jeszcze lepiej sprawiłby si

ę

przy czterech. Skrzynie były prawie

równe i mo

ż

na je było układa

ć

jak cegły - teraz zacz

ą

ł zastanawia

ć

si

ę

, jak z o

ś

miu trumien uło

ż

y

ć

czterowarstwow

ą

platform

ę

, która

byłaby dostatecznie stabilna i na któr

ą

mógłby si

ę

wdrapa

ć

. Planuj

ą

c,

mógł jedynie w gł

ę

bi duszy

ż

ałowa

ć

,

ż

e poszczególne „elementy” jego

„schodów” nie były sporz

ą

dzone solidniej. W

ą

tpliwe jest, czy miał

do

ść

wyobra

ź

ni, aby równocze

ś

nie

ż

yczy

ć

sobie, by były puste.

Wreszcie zdecydował si

ę

uło

ż

y

ć

podstaw

ę

z trzech skrzy

ń

ustawionych

równolegle do

ś

ciany - miała to by

ć

pierwsza platforma. Zadanie to

wymagało najmniej wysiłku, a pozwalało na osi

ą

gni

ę

cie

żą

danej

wysoko

ś

ci. W ko

ń

cu postanowił jednak sporz

ą

dzi

ć

podstaw

ę

z dwóch

tylko skrzy

ń

, pozostawiaj

ą

c jedn

ą

„w rezerwie” na wypadek, gdyby do

odzyskania wolno

ś

ci konieczne okazało si

ę

pokonanie jeszcze wi

ę

kszej

wysoko

ś

ci. Tym oto sposobem wi

ę

zie

ń

ci

ęż

ko pracował w półmroku,

poczynaj

ą

c sobie nader lekcewa

żą

co z doczesnymi szcz

ą

tkami drogich

nieobecnych i buduj

ą

c, krok po kroku, miniaturow

ą

wie

żę

Babel. Kilka

trumien zacz

ę

ło p

ę

ka

ć

na skutek jego bezceremonialnego traktowania,

tote

ż

postanowił zatrzyma

ć

solidnie zbit

ą

skrzyni

ę

Mathew Fennera na

sam koniec, by jego stopy miały mo

ż

liwie jak najlepsze oparcie. W

szaro

ś

ci grobowca wybierał je niemal wył

ą

cznie „na dotyk” i prawd

ę

mówi

ą

c, natkn

ą

ł si

ę

na ni

ą

niejako przypadkiem, gdy

ż

wpadła mu w r

ę

ce

jakby z własnej woli, kiedy uło

ż

ył j

ą

mimowolnie na trzecim poziomie.

W ko

ń

cu wie

ż

a została ustawiona, a zbolałe r

ę

ce przedsi

ę

biorcy

odpocz

ę

ły przez chwil

ę

, gdy on sam usiadł na dolnym stopniu swej

pos

ę

pnej budowli. Birch wspi

ą

ł si

ę

ostro

ż

nie na platform

ę

uzbrojony w

niezb

ę

dne narz

ę

dzia i stan

ą

ł na wprost małego okienka, znajduj

ą

cego

si

ę

na wysoko

ś

ci jego piersi.

Ś

cianki otworu wykonane były z cegieł i

m

ęż

czyzna nie miał najmniejszych w

ą

tpliwo

ś

ci,

ż

e w krótkim czasie

zdoła poszerzy

ć

je na tyle, aby móc przecisn

ąć

si

ę

na zewn

ą

trz. Kiedy

zadał kilka pierwszych uderze

ń

młotkiem, ko

ń

na zewn

ą

trz zar

żą

], a w

jego głosie mogła brzmie

ć

tyle

ż

zach

ę

caj

ą

ca, co ironiczna nuta. Tak

czy inaczej, ton był jak najbardziej trafny, gdy

ż

nieoczekiwana

twardo

ść

kruchych z wygl

ą

du cegieł stanowiła sardoniczny komentarz

dla marno

ś

ci ludzkich nadziei i stało

ś

ci przeszkody, do pokonania

której konieczny był ka

ż

dy mo

ż

liwy bodziec.

Zapadł zmierzch, a Birch wci

ąż

pracował. Obecnie robił to nieomal

wył

ą

cznie na wyczucie, gdy

ż

wisz

ą

ce na niebie chmury zakryły tarcz

ę

ksi

ęż

yca. Cho

ć

robota szła mu jak po grudzie, poczuł pewien przypływ

otuchy wywołany powi

ę

kszeniem górnej i dolnej kraw

ę

dzi otworu. Był

pewien,

ż

e zdoła wydosta

ć

si

ę

przed północ

ą

, aczkolwiek

charakterystyczne jest dla

ń

,

ż

e owa my

ś

l wyprana była z wszelkich

osobliwych implikacji. Nie zaniepokojony mrocznymi refleksjami
zwi

ą

zanymi z czasem, miejscem i towarzystwem, jakie miał pod stopami,

ze stoickim spokojem odkuwał kolejne fragmenty cegieł, kln

ą

c, gdy

jaki

ś

odłamek trafił go w twarz, i wybuchaj

ą

c

ś

miechem, gdy jeden

dosi

ę

gn

ą

ł coraz bardziej zdenerwowanego konia, który rył kopytami

ziemi

ę

opodal cyprysowego drzewka. W miar

ę

upływu czasu otwór

powi

ę

kszył si

ę

na tyle,

ż

e Birch odwa

ż

ył si

ę

podj

ąć

prób

ę

przeci

ś

ni

ę

ci a si

ę

na zewn

ą

trz. Zmienił nieznacznie pozycj

ę

, a trumny

poni

ż

ej poruszyły si

ę

i zatrzeszczały. Stwierdził,

ż

e nie musi

budowa

ć

jeszcze jednego poziomu swojej platformy, aby osi

ą

gn

ąć

nale

ż

yt

ą

wysoko

ść

, powinien bowiem bez trudu przecisn

ąć

si

ę

przez

okienko, gdy tylko osi

ą

gnie ono odpowiedni

ą

ś

rednic

ę

.

Musiała by

ć

chyba północ, kiedy Birch stwierdził w ko

ń

cu,

ż

e otwór

jest dostatecznie du

ż

y, by mógł si

ę

przeze

ń

przedosta

ć

. Zm

ę

czony i

ociekaj

ą

cy potem, pomimo wielu przerw na odpoczynek, zszedł ni

ż

ej i

przysiadł na dolnej skrzyni, by zebra

ć

siły na ostateczn

ą

prób

ę

prze

ś

lizgni

ę

cia si

ę

na drug

ą

stron

ę

i zeskoczenia na ziemi

ę

.

Wygłodniały ko

ń

r

ż

ał raz po raz, nieomal histerycznie, a Birch w

gł

ę

bi serca pragn

ą

ł, aby zwierz

ę

w ko

ń

cu zamilkło.

Nie wiedzie

ć

czemu odkładał chwil

ę

swego uwolnienia i niemal obawiał

si

ę

tego upragnionego kroku, nie był ju

ż

wszak młodzieniaszkiem i

jego ciało nie miało dawnej sprawno

ś

ci. Kiedy wspinał si

ę

na gór

ę

po

rozszczepiaj

ą

cych si

ę

trumnach, czuł bardzo wyra

ź

nie cały ci

ęż

ar

swego kr

ę

pego, pot

ęż

nego ciała; zwłaszcza kiedy znalazłszy si

ę

na

szczycie, usłyszał przeszywaj

ą

cy trzask p

ę

kaj

ą

cego drewna.

Najwyra

ź

niej pró

ż

ne było jego planowanie i decyzja, by wybra

ć

na

górny poziom platformy najwytrzymalsz

ą

z trumien, kiedy bowiem na

niej stan

ą

ł, przegniłe wieko zapadło si

ę

, a jego stopy znalazły si

ę

pół metra ni

ż

ej, zatrzymuj

ą

c si

ę

na powierzchni czego

ś

, czego Birch

nawet nie próbował sobie wyobrazi

ć

. Czekaj

ą

cy na zewn

ą

trz ko

ń

,

oszalały przera

ź

liwym odgłosem lub mo

ż

e fetorem, który wypłyn

ą

ł z

zamkni

ę

cia, wydał ochrypły odgłos, który był zbyt nerwowy jak na

r

ż

enie, i pomkn

ą

ł na o

ś

lep w noc, ci

ą

gn

ą

c za sob

ą

kolebi

ą

cy si

ę

i

turkocz

ą

cy szale

ń

czo wóz.

Birch, znalazłszy si

ę

w nowym, upiornym poło

ż

eniu, był zbyt nisko, by

bez trudu wypełzn

ąć

na zewn

ą

trz przez powi

ę

kszony otwór okienny,

niemniej zebrał w sobie wszystkie siły, aby przynajmniej spróbowa

ć

.

Chwytaj

ą

c si

ę

kraw

ę

dzi otworu, zacz

ą

ł si

ę

podci

ą

ga

ć

, gdy wtem, ni

st

ą

d, ni zow

ą

d, poczuł,

ż

e co

ś

trzyma go za kostki. Miał wra

ż

enie,

ż

e

jest

ś

ci

ą

gany w dół. W chwil

ę

potem, po raz pierwszy tej nocy poczuł

dojmuj

ą

cy l

ę

k, bo cho

ć

uparcie próbował, nie był w stanie uwolni

ć

si

ę

od uchwytu czego

ś

, co stanowczo i bezlito

ś

nie unieruchamiało jego

stopy. Przera

ź

liwy ból, płyn

ą

cy jakby z gł

ę

bokich ran, przeszył jego

łydki, a umysł Bircha wypełnił wir przera

ż

enia wywołanego

wyobra

ż

eniem sobie drzazg, obluzowanych gwo

ź

dzi lub innych

niebezpiecze

ń

stw zwi

ą

zanych ze strzaskan

ą

, drewnian

ą

skrzyni

ą

. By

ć

mo

ż

e krzykn

ą

ł. Tak czy inaczej, kopał i wił si

ę

jak oszalały, bliski

utraty

ś

wiadomo

ś

ci.

Instynkt pokierował nim, gdy przeciskał si

ę

przez otwór, i pó

ź

niej,

gdy run

ą

ł w dół, by ci

ęż

ko wyl

ą

dowa

ć

na rozmokłej ziemi na zewn

ą

trz.

Wygl

ą

dało na to,

ż

e nie mo

ż

e chodzi

ć

, a wyłaniaj

ą

cy si

ę

ksi

ęż

yc

musiał by

ć

ś

wiadkiem przera

ź

liwej sceny, gdy Birch, ci

ą

gn

ą

c za sob

ą

okrwawione kostki, na wpół oszalały, niczym bezmy

ś

lna maszyna pełzł w

kierunku domku dozorcy cmentarza, wbijaj

ą

c zakrzywione jak szpony

palce w czarn

ą

ziemi

ę

. Jego ciało reagowało z przyprawiaj

ą

c

ą

o obł

ę

d

powolno

ś

ci

ą

, któr

ą

odczuwa człowiek

ś

cigany przez upiory z

najgorszych koszmarów. Nikt go wszak

ż

e nie

ś

cigał; był sam i

ż

ywy,

kiedy Armington, dozorca, odpowiedział na jego słabe, niepewne
skrobanie do drzwi.
Armington pomógł Birchowi wej

ść

do

ś

rodka i uło

ż

ył na zapasowym

łó

ż

ku, po czym wysłał swego synka, Edwina, po doktora Davisa. Ranny

był w pełni przytomny, ale bełkotał co

ś

bez sensu, powtarzaj

ą

c raz po

raz: - Moje kostki! Puszczaj!... Zamkni

ę

ty w grobowcu.

W ko

ń

cu zjawił si

ę

doktor ze swoj

ą

walizeczk

ą

i po zadaniu kilku

niezb

ę

dnych pyta

ń

zdj

ą

ł z pacjenta wierzchnie odzienie, buty i

skarpetki. Rany - obie kostki były upiornie poszarpane w okolicy

ś

ci

ę

gien Achillesa - mocno zaskoczyły starego lekarza, a

ż

w ko

ń

cu

zdumienie przerodziło si

ę

w zgroz

ę

. Jego pytania przepełniło poza

profesjonalne napi

ę

cie, a dłonie dr

ż

ały, gdy opatrywał zmasakrowane

ko

ń

czyny, banda

ż

uj

ą

c je tak, jakby chciał jak najszybciej pozby

ć

si

ę

widoku upiornych okalecze

ń

.

Jak na oboj

ę

tnego z natury lekarza, złowieszcze i przesycone groz

ą

przesłuchanie, któremu poddał osłabionego przedsi

ę

biorc

ę

pogrzebowego, by wydoby

ć

od niego wszelkie szczegóły dotycz

ą

ce jego

przera

ż

aj

ą

cej przygody, mogło wyda

ć

si

ę

doprawdy nietypowe. Z

osobliwym niepokojem pragn

ą

ł dowiedzie

ć

si

ę

, czy Birch był pewien -

absolutnie pewien, czyja skrzynia znajdowała si

ę

na samym szczycie,

jak j

ą

wybrał, sk

ą

d miał pewno

ść

- wszak w grobowcu było ciemno -

ż

e

trumna nale

ż

ała do Fennera, i w jaki sposób umiał odró

ż

ni

ć

j

ą

od

identycznej b

ą

d

ź

co b

ą

d

ź

skrzyni plugawego Asapha Sawyera. Czy

twarda, solidna trumna Fennera mogłaby podda

ć

si

ę

tak łatwo? Davis

prowadz

ą

cy w wiosce długoletni

ą

praktyk

ę

był, rzecz jasna, obecny

przy obu pochówkach i wspomagał tak Fennera, jak i Sawyera w ich
ostatniej chorobie. Zastanawiał si

ę

przy tym, podczas pogrzebu

Sawyera, jakim cudem m

ś

ciwy farmer zdołał zmie

ś

ci

ć

si

ę

wyprostowany w

skrzyni sporz

ą

dzonej dla odznaczaj

ą

cego si

ę

niewysokim wzrostem

Fennera.
Po pełnych dwóch godzinach doktor Davis wyszedł, nakazuj

ą

c Birchowi,

by, kiedy go zapytaj

ą

, upierał si

ę

,

ż

e rany spowodowane zostały

wył

ą

cznie przez drzazgi i stercz

ą

ce z trumny poluzowane gwo

ź

dzie. Có

ż

innego - dodał - mo

ż

na by udowodni

ć

lub w co mo

ż

na by uwierzy

ć

,

twierdz

ą

c inaczej? Najlepiej jednak, aby starał si

ę

omija

ć

ów temat i

przy leczeniu tych ran nie korzystał z usług innego lekarza. Birch
przez reszt

ę

ż

ycia stosował si

ę

do jego rady, dopóki nie opowiedział

mi swojej historii, a kiedy ujrzałem blizny - wówczas ju

ż

zastarzałe

i pobielałe - przyznałem,

ż

e post

ą

pił słusznie.

Na zawsze pozostał kalek

ą

, uszkodzeniu bowiem uległy główne

ś

ci

ę

gna,

s

ą

dz

ę

jednak,

ż

e najbardziej ucierpiała jego dusza. Charakter

m

ęż

czyzny, ongi

ś

tak flegmatyczny i logiczny, został w nieodwracalny

sposób spaczony i od czasu owego feralnego zdarzenia Birch w
niesamowity wr

ę

cz sposób reagował na hasła „pi

ą

tek”, „grobowiec”,

„trumna” czy inne, mniej wyra

ź

ne aluzje do pami

ę

tnego dla

ń

wydarzenia. Jego spłoszony ko

ń

wrócił do domu, ale l

ę

kliwo

ść

i

niepewno

ść

nie opu

ś

ciły go ju

ż

nigdy. Birch zmienił fach, lecz zawsze

co

ś

go dr

ę

czyło. Mo

ż

e to tylko strach, a mo

ż

e osobliwe wyrzuty

sumienia wywołane popełnionymi w odległej przeszło

ś

ci wyst

ę

pkami.

Topił swoje zgryzoty w alkoholu, ale rzecz jasna, w ten sposób nie
był w stanie zapomnie

ć

.

Kiedy doktor Davis opu

ś

cił Bircha owej nocy, wzi

ą

ł latarni

ę

i udał

si

ę

do starego grobowca. Ksi

ęż

yc o

ś

wietlał rozrzucone kawałki cegieł

i pos

ę

pn

ą

, br

ą

zow

ą

fasad

ę

, a zamek wielkich drzwi ust

ą

pił bez oporu,

gdy Davis spróbował otworzy

ć

je od zewn

ą

trz.

Lekarz, który widział ju

ż

niejeden koszmar w salach sekcyjnych,

wszedł

ś

miało do

ś

rodka i rozejrzał si

ę

wokoło, tłumi

ą

c mdło

ś

ci ciała

i umysłu, które wzmagał jeszcze upiorny widok i panuj

ą

cy wewn

ą

trz

fetor. Raz krzykn

ą

ł w głos, a w chwil

ę

potem wydał z siebie j

ę

k,

bardziej przera

ź

liwy ni

ż

najdono

ś

niejszy wrzask. Nast

ę

pnie p

ę

dem

powrócił do domku dozorcy i złamał wszelkie zasady swego szlachetnego
zawodu, brutalnie budz

ą

c i bezceremonialnie tarmosz

ą

c swego pacjenta,

z jego ust za

ś

dobywał si

ę

zjadliwy szept, który zaskoczonemu

przedsi

ę

biorcy skojarzył si

ę

z jadowitym sykiem witriolu.

- To była trumna Asapha, Birch, tak jak my

ś

lałem! Rozpoznałem go po

z

ę

bach, w górnej szcz

ę

ce brakowało mu przednich - na lito

ść

bosk

ą

,

nigdy nie pokazuj nikomu tych ran! Ciało było w fatalnym stanie, ale
jeszcze nigdy nie widziałem tak silnej nienawi

ś

ci maluj

ą

cej si

ę

na

ludzkiej twarzy... lub tym, co kiedy

ś

ni

ą

było!... Wiesz, jak bardzo

ten diabeł był m

ś

ciwy - jak doprowadził do ruiny Raymonda, w

trzydzie

ś

ci lat po procesie o miedz

ę

, i jak zdeptał t

ę

psin

ę

, która

rzuciła si

ę

na

ń

z z

ę

bami w sierpniu, ubiegłego roku... To był diabeł

wcielony i wierz

ę

,

Birch,

ż

e jego nienasycona furia była w stanie pokona

ć

czas i

ś

mier

ć

!

Bo

ż

e, jego gniew, jak to dobrze,

ż

e nie wybrał sobie mnie na ofiar

ę

!

Czemu to zrobiłe

ś

’, Birch? Był szuj

ą

i łajdakiem, jakich mało, nie

mam ci za złe,

ż

e dałe

ś

mu wybrakowan

ą

trumn

ę

, ale tym razem

posun

ą

łe

ś

si

ę

za daleko! Sk

ą

pstwo sk

ą

pstwem, ale dobrze wiedziałe

ś

,

ż

e stary Fenner był człowiekiem nikczemnego wzrostu.

Nigdy, póki

ż

yj

ę

, nie zapomn

ę

tego widoku. Musiałe

ś

wierzgn

ąć

ż

całej

siły, bo trumna Asapha le

ż

ała na podłodze. Miał p

ę

kni

ę

t

ą

czaszk

ę

i

jej zawarto

ść

wypłyn

ę

ła na zewn

ą

trz. Widziałem ju

ż

wiele, ale to, co

tam ujrzałem, przeszło wszelkie dopuszczalne granice. Oko za oko!
Wielkie nieba, Birch, musz

ę

stwierdzi

ć

,

ż

e dostałe

ś

, co ci si

ę

nale

ż

ało! Na widok rozłupanej czaszki mdło

ś

ci podeszły mi do gardła,

ale krew zastygła mi w

ż

yłach, dopiero gdy ujrzałem nogi trupa,

uci

ę

te w kostkach, tak aby ciało Asapha mogło zmie

ś

ci

ć

si

ę

do małej,

wybrakowanej trumny MattaFennera!