Politechnika 

஻

 

Bia ostocka

!

 

Wydzia   Elektryczny

!

 

Katedra  Elektrotechniki  Teoretycznej  i  Metrologii 

 

 

Instrukcja  do  zaj   laboratoryjnych  z  przedmiotu

"#

 

 

METROLOGIA  1 

 

Kod  przedmiotu: 

F02021 

 

 

 

 

$wiczenie  pt. 

 

POMOCNICZY  SPRZ T  POMIAROW

%

Y   

 

 

Numer  wiczenia 

#

 

01 

 

 

 

 

 

 

Autor   

Dr  in . & Ryszard  Piotrowski 

 

 

 

Bia ystok  2006 

!

 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

1

 

1.  Wprowadzenie 

 

 

  elem  wiczenia  jest  zapoznanie  studentów  z  w a ciwo ciami 

#

! '

'

pomocniczego  sprz tu  pomiarowego,  który  b dzie  u ywany  przez  nich 

"

"

&

w  trakcie  wicze   labora

#

(

toryjnych  z  Metrologii.  W  instrukcji  tej 

zawarte  s   opisy,  obja nienia,  wskazówki  i  pytania  kontrolne  dotycz ce 

)

'

)

najwa niejszych    urz dze   obj tych  wspólnym  okre leniem  pomocniczy  sprz t 

&

) (

"

'

*

"

pomiarowy .  Pozwala  ono  s uchaczom  pozna   zasady  pos ugiwania  si   tym

+

!

#

!

"

i 

urz dzeniami  w  sposób  w a ciwy  i  bezpieczny  w  trakcie  odbywania  wicze  

)

! '

#

(

laboratoryjnych.   

 

C z"' #  I  

1.  Zasilacz 

stabilizowany

 

Zasilacz  stabilizowany  jest  cennym    urz dzeniem  niezb dnym  w  wielu 

)

"

#wiczeniach  przeprowadzanych  w  Laboratorium  Miernictwa  Elektrycznego. 

Dostarcza  ono  napi   i  pr dów  sta ych  regulowanych  p ynnie  i  stabilizowanych 

"#

)

!

!

na  poziomie  nastawionym  przez  u ytkownika. 

&

 

Stabilizacja  oznacza  utrzymywanie  sta ej  warto ci  napi cia  na 

!

'

"

zaciskach  wyj ciowych  zasilacza  (

'

stabilizacja  napi cia

" ),  albo  sta ej  warto ci 

!

'

pr du  wydawanego  na  zewn trz  przez  to  urz dzenie  (

)

)

)

stabilizacja  pr du

) ), 

mimo  zmian  dokonywanych  przez  u ytkownika  w  badanym  przez  niego  i 

&

zasilanym  przez  to  urz dzenie 

)

-  uk adzie  pomiarowym

!

.   

Oba  stany  pracy  zasilacza  sygnalizowane  s   wieceni

) '

em  si   odpowied

"

- 

dnich  lampek  u atwiaj cych  orientowanie  si ,  w  jakim  trybie  pracuje  w  danej 

!

)

"

chwili  urz dzenie.

)

 

Stabilizacja  pozwala  uniezale ni   wyniki  bada

& #

(  laboratoryjnych  od 

warto ci  napi cia  czy  pr du  i  skupi   si   na  innych  zale no ciach  wyst puj cych

'

"

)

# "

& '

" )

 

w  badanym  problemie.  Na  przyk ad  badaj c  w a ciwo ci  mostka  Wheatstone a, 

!

) ! '

'

,  

zak ada  si   sta o   napi cia  zasilaj cego  i  ustala  zale no   jego  czu o ci  od 

!

"

! '#

"

)

& '#

! '

stosunku  rezystancji  wyst puj cych  w  odpowiednich  ramionach.

" )

 

C 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

2

 

Niezale nie  od  tego,  w    innej  cz ci  bad

&

"'

a   ustala  si   zale no  

(

"

& '#

wspomnianej  czu o   od  warto ci  napi cia  zasilaj cego.

! '#

'

"

)

 

W  Laboratorium  wyst puje  kilka  typów  zasilaczy  stabilizowanych 

"

ró ni cych  si   wygl dem  zewn trznym,  parametrami  elektrycznymi  (napi ciem 

& )

"

)

"

"

i  pr dem  maksymalnym),  rozmieszczeniem  e

)

lementów  regulacyjnych,  itp., 

wszystkie  one  jednak  maj   podstawowe  cechy  wspólne  i  wype niaj   te  same, 

)

!

)

wymienione  wy ej  funkcje.

&

 

 

Wst pne  zapoznanie  si   studentów  z  zasilaczem 

"

"

stabilizowanym 

 

Studenci  powinni  w  tym  punkcie  wiczenia  zapozna   si   (przy  wspó

#

# "

!udziale 

pracownika  prowadz cego  wiczenie)  z  elementami  umieszczonymi  na  p ycie 

)

#

!

czo owej  zasilacza.

!

 

 

ˆ 

Wska   regulator  skokowej  regulacji  napi cia  wyj ciowego

&

"

'

 

ˆ 

Wska   regulator  p ynnej  regulacji  napi cia  wyj ciowego

&

!

"

'

 

ˆ 

Wska   lampk   sygnalizacyjn   i  towarzysz cy 

&

"

)

) jej  napis  constant  voltage . 

*

+

Jej  wiecenie  oznacza,  e  zasilacz  jest  w  stanie  stabilizacji

'

&

  napi cia.

"

 

ˆ 

Wska   lampk   sygnalizacyjn   i  towarzysz cy  jej  napis  constant  current . 

&

"

)

)

*

+

Jej  wiecenie  oznacza,  e  zasilacz  jest  w  stanie  stabilizacji  pr du.

'

&

)  

ˆ 

Wska   regula

&

tor  skokowej  regulacji  pr du  wyj ciowego

)

'

 

ˆ 

Wska   regulator  p ynnej  regulacji  pr du  wyj ciowego

&

!

)

'

 

ˆ 

Wska   zaciski  wyj ciowe  zasilacza

&

'

 

 

Uwaga:   

 

Zacisk  plusowy  tworz   dwa  umieszczone  blisko  siebie  zaciski 

)

laboratoryjne,  zwarte  w  stanie  normalnej  pracy  przy  pomocy  specjalnej  p ytki 

!

zwieraj cej.  W  analogiczny  sposób  utworzony  jest  zacisk  minusowy  zasilacza. 

)

Te  podwójne  zaciski  poszczególnych  biegunów  zasilacza  rozwierane  s   tylko  w 

)

czasie  serwisowych  pomiarów  kontrolnych.  Cz stym  problemem

"

  wyst puj cym 

" )

w  trakcie  wic

#

ze   jest,  zg aszana  przez  studentów  niestabilna  praca  zasilacza. 

(

!

Wynika  ona  z  niestarannego  dokr cenia  przez  nich  wspomnianych  wy ej 

"

&

zacisków  i  braku  pewnego  po czenia  ich  przez  p ytk . 

!)

! "  

 

Pi tym  zaciskiem

)

,  jaki  napotka   mo e  u ytkownik  jest  zacisk  po czo

#

& &

!) ny 

z  metalow   obudow   zasilacza,  cz sto  mylony  z  zaciskiem  minusowym. 

)

)

"

Zwró my  uwag   na  to,  e  jest  on  oznaczony  znakiem  uziemienia.  W  wicze

#

)

&

#

- 

niach  wykonywanych  w  Laboratorium  Miernictwa  Elektrycznego  nie  jest  on 

zwykle  u ywany.

&

 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

3

 

Zapoznaj  si   z  funkcjami

"

  wbudowanego  do  zasilacza  miernika 

wskazówkowego.  W  zasilaczu  mo e  wyst powa   miernik  uniwersalny  pe ni cy 

&

"

#

! )

funkcj   woltomierza  albo  amperomierza,  zale nie  od  wyboru  dokonanego  przez 

"

&

u ytkownika.  W  tym  przypadku  dost pny  jest  prze cznik,  przy  pomocy  którego 

&

"

!)

dokonuje  si   tego  wyboru. 

"

 

W  pewnym  typie  zasilaczy  prze czanie  funkcji  miernika  dokonuje  si  

!)

"

samoczynnie  wed ug  nast puj cej  zasady.  Gdy  zasilacz  znajduje  si   w  stanie 

!

" )

"

stabilizacji  napi cia,  przyrz d  prze cza  si   na  amperomierz  mierz cy  pr d 

"

)

!)

"

)

)

pobierany  z  zasilacza,  gdy  za   zasilacz  pracuje  w  stanie  stabilizacji  pr du 

'

)

przyrz d  prze cza  si   na  woltomierz  mierz cy  napi cie  na  zaciskach 

)

!)

"

)

"

wyj ciowych.  W  tego  typu  zasilaczach  u ytkownik  nie  ma  swobody  wyboru 

'

&

rodzaju  pracy  przyrz du  pomiarowego.

)

 

Regulatory  napi"cia 

Regulatory  te  (istniej   dwa  regulatory:  do  regulacji  skokowej  i  p ynnej) 

)

!

s u   do  nastawiania  danej  warto ci  napi cia  wyj ciowego  zasilacza,  która 

! &)

&)

'

"

'

musi  by   utrzymywana  na  niezmienionym  poziomie  w  czasie  trwania 

#

pomiarów.  Nastawiona  warto   napi cia  j

'#

"

est  utrzymywana  niezale nie  od  zmian 

&

nat enia  pr du  pobieranego  z  zasilacza  (rys.  2), 

"&

)

w  granicach  od  zera  do

 

warto ci  granicznej 

'

I

*5

  nastawionej  przez  u ytkownika  przy  pomocy 

&

regulatorów  pr du  (patrz  nast pny  punkt  regulatory  pr du )

)

"

*

) +  

Regulatory  pr du

)  

S u

! &)

'

)

  do  nastawiania  granicznej  warto ci  pr du  I

2*5

,  powy ej  której 

&

zasilacz  nie  pozwoli  si   obci y ,  a  jednocze nie  nie  dopu ci  do  przeci enia 

"

)& #

'

'

)&

pr dowego  zasilanego  przez  siebie  uk adu.  Przy  próbie  obci enia  go  pr dem 

)

!

)&

)

wi kszym  ni  

"

& I

2*5

  (przez  zmniejszenie  rezystancji  obci aj cej  Ro  poni ej 

)& )

&

warto ci 

' R

*5

),  samoczynnie  obni a  swoje  napi cie  wyj ciowe,  w  skrajnym 

&

"

'

wypadku  (przy  zwarciu  zacisków  wyj ciowych)  a   do  zera  (rys.  3).

'

&

 

 

 
 
 
 
 

 

 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

4

 

Charakterystyki  zewn trzne  zasilacza

"

 

 

Na  rysunku  1.  przedstawiono  schemat  uk adu  do  zdejmowania  charakte

!

-

rystyk  zewn trznych  zasilacza.  Istotn   rol   odgrywa  tu  rezystor  R

"

) "

2

  o  regulowa- 

nej  rezystancji.  Pozwala  on  obci a   zasilacz  wymaganym  podczas  bada  

)& #

(

pr dem  I

)

2

.  Rezystor  ten  reprezentuje  rezystancj   zast pcz

)

" )  obwodu,  który 

zazwyczaj  przy cza  si   do  zasilacza. 

!)

"

 

 

 

I

O

 

V 

U

wy

 

R

O

 

ZS

 

A 

 

 

Rys.1.  Uk ad  do  zdejmowania  charakterystyk  zewn trznych  zasilacza

!

"

 

Podstawow   charakterystyk   zewn trzn   zasilacza  jest  zale no  

)

)

"

)

& '#

napi cia  wyj ciowego 

"

'

Uwy  (napi cia  panuj cego  na  jego  zaciska

"

)

ch)  od  pr du 

)

wyj ciowego 

'

Io.  Zale no   t   przedstawia  rysunek  2.  Jak  widzimy,  napi cie 

& '# "

"

wyj ciowe  Uwy  nie  zmienia  swojej  warto ci  przy  zwi kszaniu  si   pr du  Io 

'

'

"

" )

pobieranego  z  zasilacza,  a   do  chwili  gdy  osi gnie  on  warto   graniczn  

&

)

'#

) I

2*5

. 

Przy  próbie  dalszego  zwi kszenia  tego  pr du  (przez  zmniejszenie  rezystancji 

"

)

obci aj cej  R

)& )

2

),  zasilacz  samoczynnie  obni a  swoje  napi cie  do  zera.  W 

&

"

rzeczywisto ci  napi cie  Uwy  nie  opada  tak  gwa townie  jak  przedstawia  to 

'

"

!

charakterystyka  teoretyczna,  na  co  maj   wp yw  w a ciwo

)

!

! '

'ci  uk adów 

!

elektronicznych  zasilacza. 
 

Zwró my  uwag

#

",  e  stabilizuj c  napi cie,  zasilacz  wykazuje  w  pewnym 

&

)

"

zakresie  pr du  Io  w a ciwo  

)

! '

'# idealnego  ród a  napi ciowego

-

!

"

. 

Na  rysunku  3.  przedstawiona  jest  jeszcze  inna  charakterystyka  zew- 

n trzna  zasilacza:  U

"

Z\

  =  f (  R

R

),  Zmniejszaniu  si   rezystancji  R

"

R

  odpowiada 

wzrost  pr du  I

)

R

    na  rysunku  2.  Rezystancji  R

R

=  0  odpowiada  zwarcie  zacisków 

wyj ciowych  zasilacza,  na  co  reaguje  on 

'

samoczynnym  obni eniem  napi cia  do 

&

"

zera.   

Dzi ki  tej  w a ciwo ci  zasilacz  jest  odporny

"

! '

'

  na  niefrasobliwe 

niekiedy  poczynania  studentów. 
 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

5

 

 

 

S TABILIZACJA

NAPI  %CIA

U

Z\

I

2*5

I

2

0

STABILIZACJA

PR.DU

 

Rys.  2.  Charakterystyka  zewn trzna  zasilacza  Uwy  =  f (  Io)

"

 

 

 

 

 

STABILIZACJA

NAPI  %CIA

U

Z\

R

2*5

R

2

0

STABILIZACJA

PR.DU

 

 

Rys.  3.  Charakterystyka  zewn trzna  zasilacza  U

"

Z\

  =  f (R

R

) 

 

W  miar   wzrostu  warto ci

"

'   rezystancji  R

R

  napi cie  U

"

Z\

  liniowo  wzrasta, 

oznacza  to,  e  w  tym  zakresie  warto   pr du  utrzymywana  jest  na  sta ym 

&

'# )

!

poziomie. 

Istotnie,  zauwa my,  e  U

&

&

Z\

=  I

R

R

R

,    pr d  I

)

R

  jest  wi c  wspó czynnikiem 

"

!

proporcjonalno ci  (ma  wi c  warto   sta )  liniowej  funkcji  U

'

"

'#

!)

Z\

=  f(R

R

).  W 

rozpatrywanym  zakresie  pracy  zasilacz  wykazuje  wi c  w a ciwo  

"

! '

'# idealnego 

-

!

)

ród a  pr dowego. 

 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

6

 
 

Gdy  rezystancja  R

R

  rosn c,  przekroczy  warto   graniczn   R

)

'#

)

RJU

,  zasilacz 

wchodzi  w  zakres  stabilizacji  napi cia,  który  utrzymuje  si   a   do  warto ci 

"

" &

'

R

R

o

  f.  Ta  skrajnie  du a  warto   R

&

'#

R

  oznacza  oczywi cie  rozwarcie  zacisków 

'

zasilacza. 

 

 

Przyk adem  wykorzystania  stabilizacji  pr du

!

)   wyj ciowego

'

  s  )

pomiary  metod   techniczn   rezystancji  du ej  liczby  rezystorów  o  bardzo 

)

)

&

bliskich  sobie  warto ciach.  Wystarczy  w  tym

'

  przypadku  przy cza   je  do 

!) #

zacisków  wyj ciowych  zasilacza  i  mierzy   na  nich  tylko  spadki  napi ,  bowiem 

'

#

"#

nat enie  pr du  ma  za  ka dym  razem  jednakow   warto   ustalon   i  zmierzon  

"&

)

&

)

'#

)

)

na  pocz tku  pomiaru.  Skraca  to  znacznie  czas  trwania  pomiarów.

)

 

Na  koniec  nale&

#

"

&

y  zwróci   uwag   na  fakt,  i   zasilacz  samoczynnie 

zmienia  tryb  swojej  pracy  zale nie  od  stanu  obwodu  przy czonego  do  jego 

&

!)

zacisków.

 

W  trakcie  wiczenia  zdarza  si   niekiedy,  e  niezauwa alnie,  zasilacz 

#

"

&

&

przechodzi  w  stan  stabilizacji  pr du,  co  uniemo liwia 

)

&

jego  regulacj   poprzez 

"

zmian   napi cia.  W  takiej  sytuacji  wicz cy  w  celu  kontynuowania  pomiarów, 

"

"

#

)

powinni  przy  pomocy  regulatorów  pr du  zwi kszy   warto   pr du  granicznego 

)

"

#

'# )

I

RJU

,

  o  ile  jest  to  mo liwe  z  punktu  widzenia  dopuszczalnego  pr du  zasilanego 

&

)

obwodu  elektrycznego. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

7

 

Cz

  do wiadczalna  wiczenia

"'#

'

#

 

Zdejmowanie  charakterystyk  zewn trznych  zasilacza

"

 

 

W  uk adzie  przedstawionym  na  rysunku  4.  nale y  zdj   charakterystyki 

!

&

)#

zewn trzne;  U

"

Z\

=  f  (  I

R

)    oraz    U

Z\

=  (  R

R

)  w  uk adzie,  którego  sc

!

hemat 

przedstawiony  jest  na  rysunku  4.,  u ywaj c    wymienionego  ni ej  sprz tu 

&

)

&

"

laboratoryjnego: 

 

㋋

I

O

㚳

V 

U

wy

㚳

R

O

㚳

ZS

㋋

A 

 

 

Rys.  4.  Schemat  uk adu  pomiarowego

!

 

 

x

ZS  -zasilacz  stabilizowany  typu  ZT-980-  3 

x

V  -  woltomierz  magnetoelektryczny  typu  LM-3  o  zakresie  15  V 

x

A  -  miliamperomierz  magnetoelektryczny  typu  LM-3  o  zakresie  30  mA 

x

R

R

  -  rezystor  dekadowy  typu  DR6-16  (sze ciodekadowy

'

) 

 

Kolejno   czynno ci

'#

'  

 

1.  Nastaw  R

R

  =  100  k: 

2.  Przy  pomocy  regulatorów  napi cia  (skokowego  i  p ynnego) 

"

!

nastaw 

dok adnie

!

  U

Z\

=  10V  (kieruj)c  si   wskazaniami  woltomierza  zewn trznego  !)

"

"

 

3.  Nastaw  teraz  R

R

=  0  :,  napi cie  wyj ciowe  U

"

'

Z\

  zasilacza  spadnie  do  zera. 

4.  Przy  pomocy  regulatorów  pr du  (skokowego  i  p ynnego) 

)

!

nastaw  dok adnie

!

 

I

R

=30  mA  (kieruj c  si   wskazaniami  miliamperomierza  zewn trznego  !)

) "

"

 

5.  Zdejmij  charakterystyk   zewn trzn   zasilacza.  W  tym  celu 

"

"

)

zwi kszaj 

"

stopniowo  rezystancj   R

"

R

  tak,  aby  otrzymywa   kolejno,  wskazane  w 

#

Tablicy  1  warto ci  napi cia  U

'

"

Z\

,  a  pó niej  gdy  zasilacz  przejdzie  w  stan 

-

stabilizacji  napi cia,  wskazane  warto ci  pr du 

"

'

)  

 

 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

8

 

Tablica  1 

R

o

  :  0   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

U

wy

  V  0  2  4  6  8  10   

 

 

 

 

 

I

o

  mA  30   

 

 

 

  25  20  15  10  5  0 

 

7.  Po  zdj ciu  powy szej  charakterystyki  zewn trznej  dodatkowo  znajd  

"

&

"

-

do wiadczalnie 

'

najwi ksz   warto   rezystancji  R

" )

'#

R

,  dla  której  zasilacz 

pracuje  jeszcze  w  stanie  stabilizacji  pr du  oraz 

)

najmniejsz   warto  

)

'#

rezystancji  R

R

,  przy  której  zasilacz  ju   stabilizuje  napi cie. 

&

"

 

W  tym  celu  zwi kszaj  delikatnie  rezystancj   R

"

"

R

,  pos uguj c  si   najmniejsz  

!

) "

)

dekad   rezystora  dekadowego  (dekada  0,1 

)

:

)  do  momentu,  a   zga nie 

&

'

lampka  sygnalizuj ca  stabilizacj   napi cia  (jest  to  na  ogó   lampka  zielona)  i 

)

"

"

!

zapali  si   lampka  sygnalizuj ca  stabilizacj   pr du  (jest  to  na  ogó   lampka 

"

)

" )

!

czerwona).  Warto   tak  uchwyconej  rezystancji  granicznej  zapisz  osobno 

'#

poza  Tablic   1.

)  

 

W  sprawozdaniu  nale y

& :   

1.Wykre li   charakterystyki:

' #

 

U

:<

  =  f

 

(  R

) 

I

  =  f

(  R

) 

2.  Porówna   przebieg  tych  charakterystyk  z  charakterystykami 

#

idealnymi. 

3.  Wyja ni ,  któr   z  wielko ci  elektrycznych  lepiej  stabilizuje  zasilacz 

' #

)

'

/ 

napi cie  ,  czy  pr d?

"

)  

 

Pytania  kontrolne 

(dotycz ce  Cz ci

)

"'   I  ) 

 

1. Jak   rol   w  badaniach  laboratoryjnych  pe ni  zasilacz  stabilizowany?

) "

!

 

2. Co  nazywamy  charakterystyk   zewn trzn   zasilacza?

)

"

)

 

3. Narysuj  i  obja nij  charakterystyki  zewn trzne  zasilacza

'

"

 

4. W  jakiej  sytuacji  zasilacz  przechodzi  samoczynnie  ze  stabilizacji  napi cia  n

"

a 

stabilizacj   pr du?

" )  

5. W  jakich  przypadkach  wykorzystuje  si   stabilizacj   pr du?

"

" )  

6. Kiedy  i  dlaczego    zasilacz  wykazuje  cechy  idealnego  ród a  napi cia?

- !

"

 

7. Kiedy  i  dlaczego  zasilacz  wykazuje  cechy  idealnego  ród a  pr dowego?

- !

)

 

8. Czy  mo na  bezkarnie  zewrze   przewodem 

&

#

zaciski  wyj ciowe  zasilacza?

'

 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

9

 

 

C z"' #  II  

 

2.Autotransformator  laboratoryjny 

 

Autotransformator  jest  urz dzeniem  elektrycznym  o  jednym  tylko 

)

uzwojeniu,  pe ni cym  jednocze nie  rol   uzwojenia  pierwotnego  i  wtórnego 

! )

'

"

(rys.5).  Specjalny  suwak  autotransformatora  umo liwia  stosunkowo  p ynn  

&

!

)

regulacj   napi cia  wyj ciowego  U

"

"

'

Z\

  w  zakresie  od  zera  do  125  V  albo  250  V. 

 

Na  rysunku  4.  pokazano,  tytu em  przyk adu,  trzy  po o enia  suwaka, 

!

!

! &

którym    odpowiadaj   trzy  charakterystyczne  napi cia  wyj ciowe  U

)

"

'

Z\

:     

a)  mniejsze  od  napi cia  zasilaj cego

"

)

  U

,   

b)  równe  napi ciu

"   U

,   

c)  wi ksze  od  napi cia  U

"

"

. 

 

U

Z\

!

220V

U

Z\

=220V

U

Z\

220V

a

U

=220V

 

 

Rys.  5.  Zasada  regulacji  napi cia  wyj ciowego  (wtórnego)  autotransformatora

"

'

 

 

 

Autotransformator  laboratoryjny  stosowany  jest  w  dwóch  nast puj cych

" )

 

przypadkach.   

Po  pierwsze  wtedy,  gdy  zachodzi  potrzeba  p ynnej  regulacji  napi cia  w 

!

"

celu  zdj cia  charakterystyki  pr dowo

"

)

-napi ciowej  jakiego   obiektu  (np. 

"

'

transformatora,  d awika,  termistora,  itp.).

!

 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

10

 

Po  wtóre,  gdy  badany  obiekt  musi  by   zasilany  swoim  napi ciem

#

"

 

znamionowym.  Przyk adem  mo e  tu  by   pomiar  sprawdzaj cy  rzeczywist   moc 

!

&

#

)

)

znamionow   arówki,  podan   przez  wytwórc .  Poniewa   warto     napi cia  sieci 

) &

)

"

&

'#

"

nie  jest  na  ogó   dok adnie  równa  230V,  wspomniany  pomiar  nie  mo e  by  

!

!

&

#

dokonany  przez  bezpo rednie  w czenie

'

!)

  badanej  arówki  do  gniazdka 

&

sieciowego.  Autotransformator  umo liwia  w  tym  wypadku  zasilenie  jej  podczas 

&

pomiaru  mocy  napi ciem  dok adnie  równym  jej  napi ciu  znamionowemu.

"

!

"

 

 

Autotransformatory,  z  jakimi  studenci  spotkaj   si   w  Laboratorium, 

) "

maj   cztery  pary

)

  zacisków  wyj ciowych,  umo liwiaj cych  jednoczesne 

'

&

)

przy czenie  czterech  ró nych  odbiorników  i  niezale n   regulacj   napi cia  dla 

!)

&

& )

"

"

ka dego  z  nich.  Dwie  pary  zacisków  dostarczaj   maksymalnego  napi cia    125V, 

&

)

"

dwie  inne  napi cia  maksymalnego  250V.  czna  warto

"

0)

'# )

  pr du  pobieranego  z 

tych  czterech  wyj   nie  mo e  przekroczy   warto ci  I

'#

&

#

'

PD[

=10  A.  Maksymalna 

moc  pozorna  autotransformatora  jest  równa  iloczynowi  skutecznej  warto ci 

'

maksymalnego 

pr du 

i 

maksymalnego 

napi cia, 

wynosi 

wi c: 

)

"

"  

S

Q

=  250V 10A  =  2500VA.  St d  ozn

)

aczenie  tego  urz dzenia:  AL2500.

)

 

 

Cz

  do wiadczalna  wiczenia

"'#

'

#

 

Zdejmowanie  charakterystyki  pr dowo 

)

/  napi ciowej 

"

&

&

arówki  przy  u yciu  autotransformatora 

 

W  punkcie  tym  studenci  wykorzystaj   praktycznie  w a ciwo   auto

)

! '

'#

- 

transformatora,  a  przy  okazji  zbadaj)  pewne  w a ciwo ci  arówki  o wietle

! '

' &

'

- 

niowej. 

Schemat  uk adu  pomiarowego  przedstawiono  na  rysunku

!

  6. 

 

丣

I 

a

230V 

A

丣

V

丣

1 

U 

W0 

AT 

 

 

Rys.  6.  Schemat  uk adu  pomiarowego

!

 

 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

11

 

AT  /  autotransformator  laboratoryjny 

W  0 /  wy cznik  dwubiegunowy

!)

 

V  /  woltomierz  elektromagnetyczny  o  zakresie  pomiarowym  300  V 

A  /  amperomierz  elektromagnetyczny  o  zakresie  pomiarowym  0,6  A 

 

Kolejno   czynno ci

'#

'  

1.  Ustawi   suwak  autotransformatora    w  pozycji  wyj ciowej  (zerowej)

#

'

 

2.  Zamkn   wy cznik  W

)#

!)

0 

3.  Przy  pomocy  suwaka  zwi ksza   stopniowo  napi cie  zas

"

#

"

ilaj ce 

)

&

"

)

'

"

arówk ,  nastawiaj c  warto ci  napi cia  wskazane  w  Tablicy  2 

4.  Po  nastawieniu  ka dej  kolejnej  warto ci  napi cia  odczeka   ok.  15 

&

'

"

#

sekund  (chodzi  o  ustabilizowanie  si   rezystancji  rozgrzewaj cej  si  

"

)

"

&

"

#

#

arówki),  nast pnie  odczyta   i  zapisa   wskazanie  amperomierza. 

5.  Obliczy   rezystancj   arówki  wg  wzoru:

#

" &

 

I

U

R

2

 

 

Tablica  2 

U  V 

40  60  80  100  120  140  160  180  200  220 

I  A 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

R

1 

:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

W  sprawozdaniu  nale y

& :   

1.  Wykre li   charakterystyki:

' #

 

I  =  f (U) 

R

2

  =  (U) 

2.  Skomentowa   obydwie  charaktery

#

styki 

3.  Wyja ni ,  czy  spirala  arówka  jest  rezystancj   liniow .

' #

&

)

)  

4.  Co  to  jest  rezystancja  liniowa? 

 

 

 

 

 

 

 

 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

12

 

3.  Rezystory  dekadowe 

 

Rezystory  dekadowe  stanowi   wa ne  narz dzie  pomocnicze  w  bada

)

&

"

- 

niach  laboratoryjnych.  Ich  rezystancje  okre lone  s   z  wysoka  dok ad

'

)

! no ci ,  s  

' ) )

stabilne  w  czasie  i  mog   by   regulowane  w  szerokim  zakresie  skokowo  co 

) #

0,1  :    (np.  od  0  :  do  100  000  :).   
 

Rezystor  dekadowy  jest  zestawem  pi ciu  lub  sze ciu  dekad  (10  jedna

"

'

- 

kowych  rezystorów  w  ka dej  dekadzie),  wyposa onym  w  odpowiedni   liczb

&

&

)

" 

prze czników  korbkowych,  umo liwiaj cych  czenie  szeregowe  potrzebnej 

!)

&

)

!)

liczby  rezystorów  pochodz cych  z  ró nych  dekad.  Szkic  takiego  rezystora 

)

&

przedstawiono  na  rysunku  7. 

姛

2 

1 

3 

4 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

5 

 

Rys.7.  Szkic  rezystora  dekadowego 

 

Szkic  na  rysunku  7.  pokazuje  pi   zacisków  wej ciowych  rezystora, 

"#

'

których  ilo   wywo uj   u  studentów  konsternacj ,  jako  e  rezystor  s usznie 

'#

! )

"

&

!

kojarzy  si   im  z  dwójnikiem,  czyli  elementem  o  dwóch  zaciskach.

"

 

 

Wyja niamy  wi c,  e  rezystor  dekadowy  jest  istotnie  dwójnikiem,  tyle 

'

" &

&e  o  zdwojonych  dla  wygody  zaciskach  wej ciowych.  Mianowicie  zaciski  1  i  3 

'

s   za  sob   zwarte  (po czone  wewn trz  obudowy),  podobnie  jak  zaciski  2  i  4. 

)

)

!)

)

Pi ty  zacisk  jest  po czony  z  metalow   obudow   rezystora.  Wspomniana 

)

!)

)

)

wygoda  polega  na  tym,  e  w  pewnych  wy

&

padkach  wygodnie  jest 

u ytkownikowi  w czy   rezystor  do  obwodu    zaciskami  1  i  4  (albo  2  i  3  ),  gdy 

&

!) #

cz   realizowanego  obwodu  znajduje  si   po  lewej  stronie  rezystora,  za   druga 

"'#

"

'

cz   po  prawej.  Sytuacja  taka  zdarza  si   cz sto  podczas  wicze  

"'#

"

"

#

(

laboratoryjnych. 
*

+

'

)

'

Podstawowymi   zaciskami  wej ciowymi  s   oczywi cie  pary:  1,2  oraz  3,4.   

Schemat  ideowy  rezystora  dekadowego  przedstawiono  na  rysunku  8. 
 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

13

 
 

Na  rysunku  7.  pokazano  tak e  sze   prze czników 

&

'#

!)

A  do  F  (tzw. 

prze czników  korbkowych),  które  s u   do  w czania 

!)

! &)

!)

poszczególnych 

rezystorów  danej  dekady.  W  przedstawionym  przyk adzie  pokazano  rezystor 

!

sze ciodekadowy  (u ywane  te   pi ciodekadowe),  o  nast puj cym  zestawie 

'

&

& "

" )

dekad: 

Tablica  3 

Oznaczenie 

dekady 

Zawarto'# 

dekady 

Maksymalny  pr d

)  

dekady  (I 

P D[

) 

A 

10  X  10  000  : 

 

B 

10  X  1000  : 

 

C 

10  X  100  : 

 

D 

10  X  10  : 

 

E 

10  X    1  : 

 

F 

10  X  0,1  : 

 

 
 

Studenci  wpisz   odczytane  pr dy  maksymalne  poszczególnych  dekad  w 

)

)

trzeciej  kolumnie  Tablicy  3. 

Z  powy szego  opisu  wynika,  u ytkownik  w  razie  potrzeby  w czy  

&

&

!) #

mo e  maksymalnie  60

&

  rezystorów.  Wykazuje  si ,  e  b d  ,  z  jakim  okre lona 

" & !)

'

jest  rezystancja  zast pcza  dowolnej  liczby

"

  rezystorów  takiego  zestawu  jest 

równy  b dowi  pojedynczego  rezystora.  B d  ten  w  laboratoryjnych  rezystorach 

!"

!)

dekadowych  wynosi  0,05%. 
 

Wy czenie  z  uk adu  dan

!)

!

ej  dekady  odbywa  si   przez  ustawienie  jej 

"

prze cznika  korbkowego  w  pozycji  zerowej

!)

. 

 

Nale y  zwróci   uwag ,  e  ka da  dekada  ma  inny  pr d  dopuszczalny, 

&

#

" &

&

)

tym  mniejszy  im  wi ksz   warto   maj   jej  rezystory.  Nale y  bra   to  pod  uwag  

" )

'#

)

&

#

"

przy  projektowaniu    uk adu  p

!

omiarowego.   

Pr d  p yn cy  przez  rezystor  dekadowy  mo e  by   co  najwy ej  równy 

) ! )

&

#

&

pr dowi  dopuszczalnemu  najs abszej   pod  wzgl dem  pr dowym  dekady, 

)

*

!

+

"

)

to  znaczy  dekady  najwi kszej. 

"

 

 

Zdarza  si ,  e  konieczne  jest  nastawienie  rezystancji  o  danej  warto ci, 

" &

'

np.  200  :,  po  któr   wicz cy  si gaj   odruchowo  do  dekady

) #

)

" )

    10  x  100  :. 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

14

 
  Okazuje  si   jednak  niekiedy,  e  ma  ona  zbyt  ma y  pr d  dopuszczalny  i  trzeba  z 

"

&

!

)

niej  zrezygnowa .  Wyj ciem  z  sytuacji  mo e  by   wtedy  szeregowe  po czenie 

#

'

&

#

!)

dwóch  rezystorów  dekadowych  i  wykorzystanie  w  nich  dekad  mniejszych,  np. 

10  x  10  :,  o  wi kszym  pr dzie  dopuszczalnym.  Nale y  wtedy  na  ka dym  z  nich 

"

)

&

&

nastawi   10

#   x  10  :,  uzyskuj c  w  efekcie  przyk adow   warto   200

)

!

)

'#

  :. 

 

 

 

R

U

5

4

3

2

1

 

 

 

Rys.  8.  Schemat  ideowy  rezystora  dekadowego 

typu  DR6-16,    ilustruj cy  role  pi ciu  zacisków

)

"

 

 

0

MAX

]DFL VN

R]Q DF]RQ \

NRO RUHP

F]HUZRQ \P

U

U

 

 

Rys.  9.  Schemat  ideowy 

rezystora  typu  OK

.

 

 

W  laboratorium  u ywane  s   tak e  rezystory  jednodekadowe  typu  OK, 

&

)

&

zawieraj ce  10  rezystorów  o  jednakowych  warto ciach.  Ich  rezystancje 

)

'

okre'lone  s   z  b dem  0,1%,  a  wi c  wi kszym  ni   rezystorów 

)

!"

"

"

&

wielodekadowych.  Schemat  ideowy  rezystora  dekadowego  typu  OK   

przedstawiony  jest  na  rysunku  9.  Przypomina  on  rezystor  suwakowy,  jednak 

regulacja  rezystancji  mo e  odbywa   si   w  nim  oczywi cie  tylko  skoko

&

# "

'

wo. 

Warto   rezystancji  pokazywana  przez  wska nik  jest  rezystancj   wyst puj c  

'#

-

)

" ) )

mi dzy  zaciskiem  0 ,  a  zaciskiem  czerwonym.  Mo na  u ywa   ten  rezystor 

"

* +

&

&

#

jako  rezystancj   regulowan ,  a  wtedy  wykorzystywane  s   tylko  zacisk  0 i 

"

)

)

* +

czerwony  albo  jako  dzielnik  napi"cia,  wtedy  napi cie  wej ciowe  U

"

'

  przy cza 

!)

si   do  zacisków  0   i    MAX ,    za     napi cie    wyj ciowe  U

"

* +

*

+

'

"

'

  odbiera  si  "

spomi dzy  zacisków  0   i  czerwonego,  jak  pokazuje  to  rysunek  8.

"

* +

 

 

Na  koniec  nale y  przypomnie ,  e  jak  ka dy  rezystor,  tak  i  ten  cechuje 

&

# &

&

dopuszczalny  pr d  roboczy,  tym  mniejszy  im  wi ksz   warto   ma  jego 

)

" )

'#

rezystancja  znamionowa. 
 
 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

15

 

4.  Rezystory  wzorcowe

 

 

Rezystory  wzorcowe  przedstawiaj   sob   szczególnie  starannie 

)

)

wykonane  rezystory  odtwarzaj ce  jedn   tylko  warto   rezystancji.  Rezystory  te 

)

)

'#

wykonane  s   technik   nawijania  na  korpusie  izolacyjnym  drutu  oporowego 

)

)

wykonanego  ze  specjalnego  stopu  oporowego  zwanego  manganinem.   

Stop  ten  zawiera  86%  Cu,  12%  Mn  2%  Ni.  Jego  rezystywno   wynosi 

'#

0,43  :mm

/m  i  jest  24  razy  wi ksza  od  rezystywno ci  miedzi.  Wspó

"

'

!czynnik 

temperaturowy  rezystancji  manganinu  ma  warto   10

'#

/1

C,  to  znaczy  jest  400 

razy  mniejszy  ni   taki  sam  wspó czynnik  miedzi. 

&

!

 

Oznacza  to  w  praktyce,  e  przy  zmianach  temperatury  nale y 

&

&

uwzgl dnia   w  dok adnych  uk adach  pomiarowych  zmiany  rezystancj

"

#

!

!

i 

elementów  wykonanych  z  miedzi  natomiast  zmiany  rezystancji  rezystorów 

manganinowych  mo na  zwykle  pomin .

&

)#  

 

Drut  lub  ta m   manganinow   nawija  si   na  sztywnym  korpusie 

' "

)

"

izolacyjnym,  zapewniaj cym  sta o   wymiarów,  o  mo liwie  ma ym  wspó czyn

)

! '#

&

!

!

- 

niku  rozszerzalno ci  cieplnej,  najcz ciej  ceramicznym.  Nast pnie  rezystor 

'

"'

"

poddaje  si   wygrzewaniu  przez  kilkadziesi t  godzin  w  temperaturze  140

"

)

  - 

400

C.  Ma  to  na  celu  uwolnienie    materia u  oporowego  od  napr e  

!

"& (

mechanicznych  powsta ych  przy  nawijaniu.  Ponadto  uzyskuje 

!

si   w  ten  sposób 

"

ujednolicenie  struktury  materia u.  Nast pnie  sk aduje  si   rezystory  przez  kilka 

!

"

!

"

miesi cy.  Dopiero  po  takim  przygotowaniu  wyrównuje  si   rezystancj   na 

"

"

"

&)

'#

&

" ) !

'#

"

dana  warto .  Je eli  drut  oporowy  ma  wi ksz   d ugo ,  nawija  si   go  w 

specjalny  sposób  (bifilarnie)  dla  zminimalizowania  indukcyjno ci  w asnej 

'

!

rezystora,  a  tak e  pojemno ci  elektrycznej.

&

'

 

 

Rezystory  wzorcowe  maj   rezystancje  z  przedzia u  10

)

!

    10

:

.  B dy, 

!"

z  jakimi  okre lone  s   warto ci  tych  rezystancji  wynosz   od  0,002%    do    0,05%.

'

)

'

)

 

 

Wszystkie  rezystory  wzorcowe  wykonuje  si   jednolicie  jako  elementy 

"

czterozaciskowe,  mimo  e  stosowanie  czterech  zacisków  ma  istotne  znaczenie 

&

tylko  dla  bardzo  ma ych  rezystancji,  cz sto  mniejszych  od  rezystancji 

!

"

przewodów  cz cych  materia   oporowy  z  zaciskami  w

!) )

!

ej ciowymi  rezystora 

'

wzorcowego. 

Istota  rezystora  czterozaciskowego   

(rezystora  Thomsona) 

 

Pocz tkuj cy  metrolog  (mamy  tu  na  my li  przede  wszystkim  studenta) 

)

)

'

mo e  zastanawia   si ,  dlaczego  typowy  dwójnik  jakim  jest  rezystor, 

&

#

"

zaopatrzony  zosta   w  cztery  zac

!

iski  w  przypadku  rezystora  wzorcowego. 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

16

 
Schemat  takiego  czterozaciskowego  rezystora  (tzw.  rezystora  Thomsona) 

przedstawia  rysunek  6.  Ma  on  dwa  zaciski  tzw.  pr dowe  (A,  B)  oraz  dwa 

)

zaciski  napi ciowe  (C,  D)

"

 

 

b

a

V

I

$

U

&'

R

P

R

R

R

R

C

D

B

A

A

 

 

A,  B  -  zaciski  pr do

) we 

C,  D  -  zaciski  napi ciowe

"

 

Rys.  6.  Schemat  ideowy  rezystora  czterozaciskowego 

 

Gdyby  rezystor  wzorcowy  mia   tylko  zaciski  A,

!

  B  (rys.  6),  jego 

rezystancja  zawiera aby  trzy  sk adniki,

!

!

 

R

Z

  =  R

+  R

P

+  R

, 

gdzie  : 

R

,  R

  -  rezystancje  miedzianych  przewodów  cz

!) )cych 

R

P

  -  rezystancja  materia u  oporowego  (manganinu)

!

 

 

Nale y  w  tym  przypadku  zwróci   uwag   na  nast puj ce  fakty:

&

#

"

"

)

 

1.  Rezystancje  R

,  R

  maj   warto ci  porównywalne  z  manganinowym 

)

'

rezystorem  R

P

  przedstawiaj cym  w a ciwy  rezystor  wzorcowy,  nie  mog  

)

! '

)

wi c  by   ni

"

#

e  brane  pod  uwag   (pomini te)  przy  okre laniu  warto ci 

"

"

'

'

rezystancji  rezystora  wzorcowego  (mamy  tu  na  my li  rezystory  o  bardzo 

'

ma ych  warto ciach,  np.  0,01 

!

'

3

3

3

,  0,001  ,  0,001  ). 

2.  Miedziane  rezystancje  R

,  R

  s   stosunkowo  wra liwe  na  zmiany  tempe

)

&

- 

ratury  i  jest  to  dodatkowy  powód,  dla  którego  nie  mog   bra   udzia u  w 

)

#

!

*

+

stanowieniu   rezystora  wzorcowego. 

W  zwi zku  z  tym  powstaje  zagadnienie  wydobycia   spomi dzy  zacisków 

)

*

+

"

A,  B  (rys.  6)  rezystancji  manganinowego  rdzenia   opornika  wzorcowego. 

*

+

Rozwi zanie  tego  probl

)

emu  zaproponowa   W.  Thomson,  wprowadzaj c  do 

!

)

rezystora  Rm  dodatkow   par   zacisków  C,  D,  tzw.  zacisków  napi ciowych. 

)

"

"

 

 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

17

 

Rezystancja  R

P

  jest  teraz    okre lona  jako  iloraz  napi cia  U

'

"

&'

  zmierzonego 

mi dzy  zaciskami  C,  D  i  nat enia  pr du  I

"

"&

)

$

  wskazywanego  przez  amperomierz, 

z  zastrze eniem, 

&

&

"

"

)

e  pomiar  napi cia  b dzie  dokonany  bez  poboru  pr du, 

wobec  czego  rezystancje  R

,  R

    miedzianych  przewodów  biegn cych  do 

)

woltomierza,  jako  powierzchnie  jednakowego  potencja u

! ,  nie  b d   mia y 

" )

!

&

!

adnego  wp ywu  na  rezultat  pomiaru  napi cia,  poniewa   przenios   bez  zmian 

"

& *

)+

potencja y  punktów  a,  b  do  zacisków  C,  D  woltomierza.

!

 

 

Rezystancj   R

"

P

  oblicza  si   ze  znanego  wzoru  (prawa  Ohma):

"

 

$

&'

P

I

U

R  

, 

co  wymaga,  jak  wida   znajomo ci  nat enia  pr du  I

#

'

"&

)

$

.  Ewentualne  zmiany  tego 

pr)

!

' )

du  wywo ane  zmienno ci   miedzianych  rezystancji  przewodów  R

,  R

, 

zmian   rezystancji  styków,  itp.  wp ywaj   oczywi cie  na  warto   napi cia  U

)

!

)

'

'#

"

&'

, 

jednak  ze  wzgl du  na  stabilno   manganinowego  rezystora  R

"

'#

P

,  napi cie  to 

"

zmienia  si   proporcjonalnie  do  zmian  pr

"

)du  I

$

  (patrz  powy szy  wzór).

&

 

 

W  uk adach  pomiarowych,  czterozaciskowy  rezystor  wzorcowy 

!

u ywany  jest  przede  wszystkim  jako 

&

przetwornik  pr du  na  napi cie

)

" .  Funkcja 

przetwarzania  ma  posta ,# 

U

&'

  =  R

P

  I

$

 

Wa n   zalet   tego  przetwornika  jest  du a  dok adno ,  z  ja

& )

)

&

!

'#

k   okre lona  jest  w 

)

'

nim  warto   wspó czynnika  przetwarzania  R

'#

!

P

  oraz  jego  stabilno   w  czasie. 

'#

Warto   tego  wspó czynnika  nie  zale y  od  zmian  rezystancji  R

'#

!

&

,  R

,  zmian 

rezystancji  przej cia  w  punktach  A,  B,  a  tak e  C,  D,  od  zmian  temperatury 

'

&

materia u  oporo

!

wego  wywo anego  przep ywem  pr du  oraz  zmian  temperatury 

!

!

)

otoczenia. 
 

Zapoznaj c  si   z  rezystorami  wzorcowymi  w  czasie  wiczenia,  nale y 

) "

#

&

zwróci   uwag   na  dane  zawarte  na  tabliczce  znamionowej,  a  tak e  nauczy   si  

#

"

&

# "

rozpoznawa   zaciski  pr dowe  i  napi ciowe.  Nie

#

)

"

kiedy  zaciski  pr dowe 

)

wyró niaj   ich  wi ksze  wymiary,  zwykle  jednak  zaciski  napi ciowe  oznaczone 

&

)

"

"

s   literami  P  za   pr dowe  literami  I.

)

' )

 

 

 

 

 

 

 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

18

 

4.  Pytania  kontrolne 

 

1.  W  jakich  dwóch  charakterystycznych  przypadkach  wykorzystywany  jest  w 

badaniach  laboratoryjnych  autotransformator? 

2.  Wyja nij  dlaczego  w  autotransformatorze  mo na  uzyska   napi cie  wyj cio

'

&

#

"

' - 

we  wy sze  od  wej ciowego,  mimo  e  istnieje  w  nim  tylko  jedno  uzwojenie?

&

'

&

 

 

3.  Jakie  zalety  wykazuje  stop  oporowy  /  manganin? 

4.  Dlaczego  drut  oporowy  rezystorów  wzorcowych  nawijany  jest  bifilarnie? 

(szczegó ów  szukaj  w  podr czniku  (1))

!

"

 

5.  Wyja nij  rol   czterech  zacisków  w  rezystorze  wzorcowym

'

"

 

6.  Dlaczego  przewody  R

,  R

  (rys.  6)  nie  maj   wp ywu  na  warto   rezystancji 

)

!

'#

rezystora  wzorcowego? 

 

5.  Literatura 

 

1.  Lebson  S.  Podstawy  miernictwa  elektrycznego,  WNT,  Warszawa  1972 

2.  Chwaleba  A.  i  inni  Metrologia  elektryczna,  PWN  Warszawa  2003 

 

 

 

 

 

$

"

wicz.   nr  1   Pomocniczy  sprz t  pomiarowy 

19

 
Wymagania  BHP   

 

Warunkiem  przyst pienia  do  praktycznej  realizacji  wiczenia  jest 

)

#

zapoznanie  si   z  instrukcj   BHP  i  instrukcj   przeciw  po arow   oraz 

"

)

)

&

)

przestrzeganie  zasad  w  nich  zawartych.  Wybrane  urz dzenia  dost pne  na 

)

"

stanowisku  laboratoryjnym  mog   posiada   instrukcje  stanowiskowe.  Przed 

)

#

rozpocz ciem  pracy  nale y  zapozna   si   z  instrukcjami  stanowiskowymi 

"

&

# "

wskazanymi  przez  prowadz cego. 

)

 

W  trakcie  zaj"#

&

#

" )

  laboratoryjnych  nale y  przestrzega   nast puj cych  zasad. 

i 

Sprawdzi ,  czy  urz dzenia  dost pne  na  stanowisku  laboratoryjnym  s   w 

#

)

"

)

stanie  kompletnym,  nie  wskazuj cym  na  fizyczne  uszkodzenie.

)

 

i 

Sprawdzi   prawid owo   po cze   urz dze .

#

!

'# !) (

) (  

i 

Za czenie  napi cia  do  uk

!)

"

!adu  pomiarowego  mo e  si   odbywa   po 

&

"

#

wyra eniu  zgody  przez  prowadz cego.

&

)

 

i 

Przyrz dy  pomiarowe  nale y  ustawi   w  sposób  zapewniaj cy  sta  

)

&

#

)

!)

obserwacj ,  bez  konieczno ci  nachylania  si   nad  innymi  elementami 

"

'

"

uk adu  znajduj cymi  si   pod  napi ciem.

!

)

"

"

 

i 

Zabronione  jest  dokonywanie  jakichkolwiek  prze cze   oraz  wymiana 

!) (

elementów  sk adowych  stanowiska  pod  napi ciem. 

!

"

 

i 

Zmiana  konfiguracji  stanowiska  i  po cze   w  badanym  uk adzie  mo e  si  

!) (

!

& "

odbywa   wy cznie  w  porozumieniu  z  prowadz cym  zaj cia.

#

!)

)

"

 

i 

W  przypadku  zaniku  napi cia  zasi

"

laj cego  nale y  niezw ocznie  wy czy  

)

&

!

!) #

wszystkie  urz dzenia. 

)

 

i 

Stwierdzone  wszelkie  braki  w  wyposa eniu  stanowiska  oraz 

&

nieprawid owo ci  w  funkcjonowaniu  sprz tu  nale y  przekazywa  

!

'

"

&

#

prowadz cemu  zaj cia.

)

"

 

i 

Zabrania  si   samodzielnego  w czania,  manipulowania  i  k

"

!)

orzystania  z 

urz dze   nie  nale cych  do  danego  wiczenia.

) (

&)

#

 

i 

W  przypadku  wyst pienia  pora enia  pr dem  elektrycznym  nale y 

)

&

)

&

niezw ocznie  wy czy   zasilanie  stanowisk  laboratoryjnych  za  pomoc  

!

!) #

)

wy cznika  bezpiecze stwa,  dost pnego  na  ka dej  tablicy  rozdzielczej 

!)

(

"

&

w 

laboratorium.  Przed  od czeniem  napi cia  nie  dotyka   pora onego.

!)

"

#

&