Prawo administracyjne, cz. Szczególna

Wykład – 1 – 21.10.2006r.

Pojęcie materialnego prawa administracyjnego
Tradycyjnym podziałem norm administracyjno prawnym jest ich kwalifikacja na prawo
ustrojowe, materialne i procesowe.

Prawo materialne odgrywa zasadniczą rolę wśród wymienionych dziedzin prawa
administracyjnego.
Prawo ustrojowe, a w szczególności prawo procesowe pełni role służebne wobec niego (kto
działa? - prawo ustrojowe; w jaki sposób działa? – prawo procesowe; co jest przedmiotem
działania? – prawo materialne). Kwalifikator materialny wskazuje na walor norm tego prawa
jakim jest tyczenie meritum, tyczenie istoty rzeczy (jest to prawo przedmiotowe, prawo
merytoryczne). Materialne prawo administracyjne zakreśla granice pomiędzy dobrem
publicznym, a dobrem jednostki. Określa stopień ingerencji administracji, sferę praw i
wolności administracyjnych, oraz wyznacza zakres ich oczekiwań wobec administracji.

Cechy materialnego prawa administracyjnego:

1.

ujęte jest w normach powszechnie obowiązujących zawartych w aktach rangi ustawowej
lub w aktach wydanych na podstawie delegacji ustawowych.

2. Znajdywanie przez normy prawa materialnego zastosowania stosunku do podmiotów

prawa będących w stosunku regulowanym daną normę podmiotem administrowanym.

3. Szeroki zakres przedmiotowy implikujący powstawanie działów przedmiotowych prawa

materialnego (prawo ochrony środowiska, prawo zagospodarowania przestrzennego, itd.).

Zdaniem Zbigniewa Niewiadomskiego normy materialne prawa administracyjnego przy
zastosowaniu kryterium przedmiotowego podzielić można na pięć kategorii:
1. dotyczące wolności i swobód obywatelskich (kwestie obywatelstwa, status

cudzoziemców, prawo paszportowe, zgromadzenia, itd.)

2. dotyczące korzystania z dóbr publicznych (prawo drogowe, prawo wodne, szkolne, pomoc

społeczna, ochrona zdrowia)

3. normy dotyczące publicznych prawnych ograniczeń prawa własności (planowanie

przestrzenne, reglamentacje procesu budowlanego, wywłaszczenie)

4. dotyczące porządku i bezpieczeństwa publicznego (policja administracyjna, ochrona

przeciwpożarowa, ochrona środowiska, bezpieczeństwo imprez masowych)

5. normy dotyczące publiczno prawnej reglamentacji działalności gospodarczej.

Polskie prawo obywatelskie

Pojęcie obywatelstwa – będąc pojęciem prawnym nie zostało w prawie polskim zdefiniowane
(niewiele państw na świecie definicje taką zawarło w swych krajowych porządkach
prawnych). Definicje o obywatelstwie odnaleźć można w Europejskiej Konwencji o
Obywatelstwie przyjętej 6 listopada 1997r.
Zgodnie z artykułem 2

A

obywatelstwo oznacza prawną więź między osobą, a państwem.

Równocześnie Konwencja podkreśla na brak związków pomiędzy instytucją obywatelstwa, a
pochodzeniem etnicznym osoby.

1

W doktrynie obywatelstwo definiowane bywa współcześnie na dwa sposoby. Traktowane jest
jako węzeł prawny, łączący dane osoby fizycznej z państwem – z więzi tej wynikają prawa,
które państwo przyznaje swoim obywatelom i obowiązki, które na nich nakłada.
1. ujęcie obywatelstwa jako status. Jest to status prawny człowieka, normatywnie

ustanowione właściwości jednostki będącej członkiem zbiorowości zorganizowanej w
państwo, tworzące przesłankę określonych praw i obowiązków.

2. Względnie trwałe, oparte na zasadach powszechnej równości i względności członkostwo

społeczeństwa zorganizowanego w państwie. Członkostwo to charakteryzuje zespół praw
i obowiązków osób fizycznych wobec państwa, oraz wobec innych obywateli. Prawa te i
obowiązki mają charakter dynamiczny, a kształtowane są przede wszystkim normami
prawnymi.

Wykład – 2 – 28.10.2006r.

W powszechniej literaturze podkreśla się trwałość obywatelstwa zarówno w wymiarze

czasowym jak i przestrzennym. Ze względu na abstrahowanie bądź nie od praw i obowiązków
towarzyszących węzłowi obywatelstwa w literaturze wyróżnia się prawo o obywatelstwie w
węższym rozumieniu i prawo o obywatelstwie w rozumieniu szerszym. W węższym
rozumieniu prawo o obywatelstwie odnoszone jest do regulacji nabywania i utraty
obywatelstwa. W szerszym rozumieniu obejmuje wszelkie prawa i obowiązki dla których
obywatelstwo jest przesłanką.

Powszechnie na świecie przyjęta została zasada, że regulacja nabywania obywatelstwa

i utraty obywatelstwa stanowić powinna przedmiot wyłącznej kompetencji poszczególnych
państw. Jedynym ograniczeniem w tym zakresie może być suwerenność innych państw oraz
regulacje umów międzynarodowych:
-Konwencja Rzymska art.1 o obywatelstwie
-Konwencja w Hadze 12 kwietnia 1930r.
-Europejska Konwencja o Obywatelstwie art.3

Ingerencja regulacji międzynarodowych w sferę prawa o obywatelstwie jest

rzadkością. Zazwyczaj ma miejsce gdy w grę wchodzi potrzeba ochrony praw człowieka, albo
gdy istnieje potrzeba zapobiegania kolizją między regulacjami wewnętrznymi.

Genezy Polskich regulacji o obywatelstwie. Okres międzywojenny:
1.regulacja Konstytucji Marcowej art.87 i 88
-art.87 dotyczył zasady wyłączności obywatelstwa polskiego w wersji bezwzględnej
2.szereg umów międzynarodowych
3.Ustawa z 20 stycznia 1920r. o obywatelstwie państwa polskiego.

Po wojnie:

Kwestie obywatelstwa do 18 stycznia 1951r. regulowało kilka aktów m.in. Od 19

stycznia 1951r. weszła w życie ustawa z dnia 08 stycznia 1951r. o obywatelstwie polskim i ta
ustawa obowiązywała do dnia 21 sierpnia 1962r. Bowiem 22 sierpnia 1962r. weszła w życie
ustawa z 15 lutego 1962r. o obywatelstwie polskim.
29 czerwca 2001r. została uchwalona nowa ustawa o obywatelstwie polskim tej ustawy nie
ma , ponieważ sejm miał uchwalić poprawki, lecz jednak prace legislacyjne stanęły.

2

17 października 1997r. weszła w życie konstytucja, a wraz z nią art.34, który zawiera dwie
regulacje:
1. zawiera generalną regułę zawierającą obywatelstwo na zasadzie krwi (obywatelstwo
polskie nabywają dzieci rodziców mających obywatelstwo polskie)
2. ust 6, art. 34 obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba ze sam, go
się zrzeknie.

Zasady polskich regulacji nabywania i utraty obywatelstwa zostały wyrażone

głównie!! w pierwszych trzech przepisach o obywatelstwie polskim:
1. Zasada art.1 ustawy, to zasada ciągłości obywatelstwa polskiego.
Zgodnie z art.1 w dniu wejścia w życie ustawy (22 sierpnia 1962r.) obywatelami polskimi
były osoby, które posiadały obywatelstwo polskie na podstawie dotychczasowych przepisów.
Obywatelstwo jest co do zasady niezależne od zmian ustrojowych, ustawowych, itp.
Wyjątek:
Zasad ta nie miała charakteru bezwzględnego. Zgodnie bowiem z art.19 ustawy pewna grupa
obywateli polskich w dniu wejścia w życie ustawy o obywatelstwie polskim utraciła
obywatelstwo polskie z mocy prawa.

2. Zasada wyłączności obywatelstwa polskiego.
Zgodnie z art.2 ustawy obywatel polski w myśl prawa polskiego nie może być równocześnie
uznawany za obywatela innego państwa. Organy państwa polskiego maja obowiązek
nieuznawania obywatelstwa obcego obywateli polskich. Obywatel polski nie może skutecznie
powoływać się wobec organów państwa polskiego na posiadanie przez siebie obywatelstwo
obce.

3. Zasada efektywnego obywatelstwa.
W państwie trzecim w stosunku do osoby posiadającej więcej niż jedno obywatelstwo
ustalone powinno być tzw. efektywne obywatelstwo. Obowiązek taki przewiduje art.5
Konwencji Haskiej. Jako kryteria ustalania efektywnego obywatelstwa Konwencja Haska
wskazuje stałe i główne miejsce pobytu, oraz stopień związania z poszczególnymi państwami,
ustalany stosownie do okoliczności. Konwencja zawiera jednak w tym zakresie klauzule
pierwszeństwa porządku krajowego. Polska ustawa o cudzoziemcach przewiduje inne
kryterium ustalania efektywnego obywatelstwa – dokument podróży w którym cudzoziemiec
posłużył się podczas ostatniego wjazdu na terytorium RP (w przypadku ustalenia
efektywnego obywatelstwa pomoc dyplomatyczna udzielana może być wyłącznie przez
państwo, którego obywatelstwo ustalono, jako efektywne – może zatem dojść do niemożności
wyłączenia zasady wyłączności obywatelstwa polskiego. Analogicznie sytuacja ma miejsce w
przypadku sprawowania jurysdykcji w stosunku do obywatela polskiego przez organ państwa,
którego jest również obywatelem. Zgodnie z art.4 Konwencji Haskiej państwo nie może
bowiem wykonywać opieki dyplomatycznej na rzecz jednego ze swych obywateli w stosunku
do państwa , którego tenże jest również obywatelem)

Wykład – 3 – 04.11.2006r.

Zasada równouprawnienia małżonków w zakresie obywatelstwa.

Zgodnie z art.3 ustawy o obywatelstwie polskim zawarcie związku małżeńskiego przez
obywatela polskiego z cudzoziemcem nie powodują zmian w obywatelstwie małżonków.
Zmiana obywatelstwa jednego z małżonków nie pociąga natomiast za sobą zmiany
obywatelstwa drugiego małżonka. Wyrażona w art.3 zasada równouprawnienia mężczyzn i
kobiet w zakresie obywatelstwa uzupełniona została możliwością ujednolicania obywatelstwa

3

http://notatek.pl/prawo-administracyjne-czesc-szczegolna-wyklady?notatka