czerwiec 2014
ISSN 1734-4980
W y j a ś n i e n i a – i n t e r p r e t a c j e – p r a k t y k a
UBEZPIECZEŃ
SPOŁECZNYCH
ZESZYTY
POWIĄZANIA OSOBOWE,
KAPITAŁOWE MIĘDZY FIRMAMI
Wykonywanie umów cywilnoprawnych
na rzecz drugiej firmy, powiązanej ściśle
osobowo czy kapitałowo z pierwszą,
skutkuje uznaniem wykonawców tych
umów za pracowników. Ma to określone
konsekwencje ubezpieczeniowe.
OSKŁADKOWANIE ŚWIADCZEŃ
KOMPENSACYJNYCH
Rekompensata z tytułu rozwiązania
umowy o pracę za porozumieniem
stron może być wyłączona ze składek na
ubezpieczenia społeczne. Takie stanowisko
prezentuje ZUS, mimo że nie wynika
ono wprost z przepisów.
OKRES PRZECHOWYWANIA
DOKUMENTACJI ZUS
Płatnik powinien posiadać kopie
dokumentów ubezpieczeniowych
przez 5 lub 10 lat, w zależności
od kategorii, do której należy dany
dokument. W razie sporów z ZUS,
przechowywane kopie stanowią
dowód w postępowaniu.
CHOROBA DZIECKA
W CZASIE URLOPU
Jeśli podczas urlopu wypoczynkowego
pracownik zachoruje, zostanie
odosobniony w związku z chorobą zakaźną,
będzie musiał odbyć ćwiczenia wojskowe
albo przeszkolenie wojskowe przez czas
do 3 miesięcy, będzie korzystał z urlopu
macierzyńskiego, niewykorzystaną część
urlopu pracodawca jest zobowiązany
udzielić mu w późniejszym terminie.
W katalogu tym nie wymieniono
jednak sytuacji, gdy w czasie urlopu
wypoczynkowego pracownik musi
sprawować osobistą opiekę nad chorym
dzieckiem. W takim przypadku urlop
wypoczynkowy nie ulega
zatem przerwaniu.
w n u m e r z e m . i n . :
4
6–7
2–3
1 0
ZUS czy OFE – osobom ubezpieczonym
został miesiąc na podjęcie decyzji
Ubezpieczeni – członkowie OFE – do końca lipca muszą zdecydować, co
będzie się działo z 2,92% składką liczoną już od lipcowego wynagrodzenia
(czyli płaconą w sierpniu). Jeśli chcą, by była nadal przekazywana do funduszu
emerytalnego, muszą podpisać i wysłać do ZUS sformalizowane oświadczenie.
Każdy ubezpieczony w ZUS płaci 19,52% składkę emerytalną (dla pracujących to 19,52%
ich pensji brutto, finansowane w równych częściach przez pracodawcę i pracownika).
Ostatnie zmiany przepisów podzieliły składkę członków OFE na trzy części:
y
y
12,22% jest zapisywane na indywidualnym koncie w ZUS (tu nie ma wyboru),
y
y
4,38% jest zapisywane na subkoncie w ZUS (tu nie ma wyboru),
y
y
2,92% może być zapisane na subkoncie w ZUS lub OFE (tu mamy wybór).
Ubezpieczony musi przesłać ZUS oświadczenie
Do końca lipca, a zatem jeszcze miesiąc, osoby ubezpieczone, posiadające konta w OFE
muszą podjąć decyzję, czy ich 2,92% składka ma pozostać w otwartym funduszu, czy też
decydują o przekazywaniu jej ZUS. W tym celu muszą wypełnić i przesłać ZUS druk:
„Oświadczenie członka otwartego funduszu emerytalnego o przekazywaniu składki
do otwartego funduszu emerytalnego oraz o zapoznaniu się z informacją dotyczącą
powszechnego systemu emerytalnego oraz informacją dotyczącą otwartych funduszy
emerytalnych”. Druk tego oświadczenia dostępny jest na stronach ZUS.
Brak zgłoszenia oznacza wystąpienie z OFE
Należy pamiętać, iż niezłożenie oświadczenia będzie rozumiane jako decyzja o wystą-
pieniu z otwartego funduszu emerytalnego. Wtedy składka emerytalna będzie w całości
(19,52%) przekazywana do ZUS i zapisywana w proporcjach 12,22% na indywidualne
konto i 7,3% na subkonto. Konta różnią się sposobem waloryzacji zapisów (na subkoncie
jest korzystniejszy) oraz tym, że to, co zapisane na subkoncie, podlega dziedziczeniu.
Należy pamiętać, że wybór, jaki mają ubezpieczeni, dotyczy tylko bieżących składek.
Nawet jeśli osoba ubezpieczona zdecyduje się przejść w całości do ZUS, to w OFE i tak
zostaną (na jakiś czas) jej pieniądze. Nadal w funduszu emerytalnym będzie istniało
konto indywidualne, gdzie zapisane są jednostki rozrachunkowe warte 48,5% wartości
aktywów wynikających z dotychczasowego płacenia składek do OFE.
„Suwak bezpieczeństwa” dla starszych ubezpieczonych
Warto nadmienić, że od 31 października 2014 r. zacznie obowiązywać tzw. suwak bez-
pieczeństwa z dwoma mechanizmami wprowadzonymi dla ubezpieczonych na 10 lat
przed osiągnięciem przez nich wieku emerytalnego.
Po pierwsze, fundusz emerytalny zaczyna co miesiąc umarzać część jednostek rozra-
chunkowych i przekazywać ich wartość do ZUS, także w momencie osiągnięcia wieku
emerytalnego konto w OFE jest puste, a wszystkie pieniądze przekazane do ZUS.
Po drugie, nawet jeśli ubezpieczony zdecyduje, że nadal chce 2,92% składki przekazy-
wać do OFE, to od 10. roku dzielącego go od wieku emerytalnego ZUS przestanie ją
przekazywać do otwartego funduszu.
y
Aleksandra Fandrejewska-Tomczyk
specjalista w zakresie
emerytur i rent
Aktualności
ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH CZERWIEC 2014
|
O D R E D A K C J I
SZANOWNI CZYTELNICY,
w nawale zajęć płatnik czasem może przeoczyć
ustawowy termin na złożenie korekty dokumentów.
Niejednokrotnie, zazwyczaj w wyniku kontroli ZUS,
dowiaduje się o popełnionych błędach po wielu
miesiącach, a czasem i latach. Generalnie w świetle
aktualnych przepisów niezłożenie lub złożenie po ter-
minie korekty dokumentów grozi grzywną. Czy jednak
w każdym przypadku płatnik może zostać w ten spo-
sób ukarany? To tylko jedna z ważnych dla płatnika
porad udzielonych przez ekspertów, zamieszczonych
w niniejszym numerze. Zachęcam do lektury!
Krystyna Trojanowska
Kierownik grupy czasopism:
Agnieszka Konopacka-Kuramochi
Redaktor prowadząca: Krystyna Trojanowska
Wydawca: Marlena Prószyńska
Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski
Korekta: Zespół
E-mail: ksiegowy@wip.pl
Skład i łamanie: Studio Raster, N. Bogajczyk
ISSN: 1734-4980
Druk: Paper&Tinta
Nakład: 4000 egz.
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a
Tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10
e-mail: cok@wip.pl
NIP: 526-19-92-256
Numer KRS: 0000098264
– Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy,
Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy
Rejestrowy
Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł
Materiały drukowane w „Zeszytach Ubezpieczeń
Społecznych” wraz z innymi elementami subskrypcji
chronione są prawem autorskim. Wykorzystanie tych
materiałów wymaga zgody wydawcy. Zakaz ten nie
dotyczy cytowania ze wskazaniem autora oraz źródła.
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności prawnej za
zastosowanie zawartych w „Zeszytach Ubezpieczeń
Społecznych” lub w innych elementach subskrypcji
informacji, wskazówek, przykładów itp. do
konkretnych przypadków.
Zeszyty ubezpieczeń społecznych
Powiązania między firmami oznaczają skutki
ubezpieczeniowe dla zleceniobiorców
To spółka cywilna, a nie jej wspólnicy, jest pracodawcą, jeżeli zatrudnia pracowni-
ków. Praca na zlecenie lub na podstawie innej umowy cywilnoprawnej prowadzo-
na na rzecz firmy powiązanej osobowo, kapitałowo oraz ściśle współpracującej
z pracodawcą skutkuje uznaniem zleceniobiorców lub wykonawców usług
bądź dzieł za pracowników w rozumieniu przepisów ubezpieczeniowych. To zaś
oznacza obowiązek odprowadzania składek od wynagrodzeń z tytułu zawartych
umów cywilnoprawnych, niezależnie od ich rodzaju.
Dodatkowo dla Czytelników:
•
Serwis e-mailowy Przegląd ZUS i Płace
– z nowościami w ubezpieczeniach
społecznych
•
Bezpłatne wydanie online z archiwum
dostępne na www.e.zeszytyus.pl
•
Dostęp do serwisu www.wskazniki.pl
z aktualnymi wskaźnikami i stawkami
•
Możliwość zadania pytania ekspertowi
– odpowiedzi na łamach publikacji
•
Bezpłatny dodatek specjalny omawiający
wybrane zagadnienia związane z rozlicza-
niem ubezpieczeń społecznych
Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy
w wyroku z 18 marca 2014 r. (sygn. akt II
UK 449/13).
ZUS nakazał zapłatę składek
Prowadzące działalność w branży spożyw-
czej dwie spółki cywilne współpracowały
ze sobą nie tylko jako przedsiębiorcy, ale
także jako podmioty zatrudniające pracow-
ników i zleceniobiorców. Łączyła je nie tylko
branża (obydwie posiadały hurtownie), ale
też i osoby wspólników. Pierwszą spółkę
(D) tworzyli bowiem wspólnie Dariusz
P. i Romuald P., którzy byli jednocześnie
wspólnikami drugiej spółki (D II) razem
z jeszcze jednym wspólnikiem. Współpra-
ca w zatrudnieniu pracowników polegała
na dość specyficznym systemie pracy osób
zatrudnionych w obu spółkach. Pierwsza
z nich podpisywała ze swoimi pracownika-
mi umowy o pracę. Następnie, po pewnym
czasie, druga ze spółek „przejmowała” część
pracowników pierwszej spółki w ten sposób,
że podpisywała z nimi umowy zlecenia.
W efekcie przez pewien czas pracownicy
byli zatrudnieni jednocześnie w spółce D
na podstawie umowy o pracę i na podsta-
wie umowy zlecenia w spółce D II. Z tytułu
wynagrodzeń w spółce D II nie odprowa-
dzano składek ZUS, ponieważ zgodnie
z art. 9 ust. 1 ustawy o systemie ubezpie-
czeń społecznych pracownicy spełniający
jednocześnie warunki do objęcia ich obo-
wiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym
i rentowymi z innych tytułów są zasadniczo
obejmowani ubezpieczeniami tylko z tytułu
stosunku pracy.
Dlatego też ZUS zainteresował się prakty-
kami obydwu spółek i w efekcie kontroli
nakazał zapłacenie ponad 100.000 zł zale-
głych – zdaniem Zakładu – składek ubez-
pieczeniowych z tytułu zawartych ze spółką
D II umów zlecenia.
Odmienne orzeczenia
sądów I i II instancji
Od decyzji ZUS wspólnicy spółki D, którzy
byli adresatami decyzji, odwołali się do sądu.
W pierwszej instancji uzyskali korzystny
wyrok – sąd decyzję uchylił, wskazując, że
na podstawie zleceń pracownicy spółki D
wykonywali zazwyczaj inne prace. Spół-
ka D II była też, zdaniem sądu, odrębnym
podmiotem gospodarczym. Inaczej orzekł
sąd drugiej instancji, który zmienił wyrok
sądu pierwszej instancji i oddalił odwoła-
nie. Sąd ten stwierdził z kolei, że mamy tu
do czynienia z tymi samymi podmiotami
zawierającymi umowy o pracę i zlecenia.
Sąd wskazał bowiem, że w obydwu przypad-
kach chodziło o spółki cywilne, które miały
tych samych wspólników. Z tego względu,
że spółka cywilna nie jest samodzielnym
podmiotem gospodarczym (działalność pro-
wadzą bowiem jej wspólnicy, a nie spółka,
co wynika z art. 4 ust. 2 ustawy o swobodzie
działalności gospodarczej), nie może być
pracodawcą. Skoro pracodawcą powinni
być wspólnicy, to pracownicy spółki D byli
de facto zatrudnieni jako pracownicy także
przez wspólników spółki D II. Składki ZUS
powinny więc być odprowadzone także od
zawartych przez spółkę D II zleceń. Od tego
wyroku skargę kasacyjną złożyli wspólnicy
spółki D.
Sąd Najwyższy
nie uwzględnił skargi
SN nie uwzględnił jednak skargi i oddalił ją
w całości, podtrzymując tym samym orze-
czenie sądu drugiej instancji, nakazujące
zapłatę składek. We wstępie uzasadnienia
SN wytknął błąd sądowi apelacyjnemu.
Stwierdził bowiem, że utożsamienie wspól-
ników spółki cywilnej z pracodawcami jest
nieprawidłowe. Zgodnie bowiem z art. 3
Kodeksu pracy pracodawcą może być też
jednostka organizacyjna, zatrudniająca
pracowników, mimo że nie posiada oso-
bowości prawnej. Do tej definicji praco-
dawcy odwołuje się też ustawa o systemie
ubezpieczeń społecznych. W dalszej części
uzasadnienia SN przyznał jednak, że sąd
drugiej instancji wydał prawidłowy wyrok,
tylko uzasadnił go niewłaściwie. SN wskazał,
że zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych za pracownika
uważa się także osobę wykonującą pracę
na podstawie umowy agencyjnej, umowy
zlecenia lub innej umowy o świadczenie
usług, do której zgodnie z Kodeksem cywil-
nym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką
zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje
w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej
umowy wykonuje pracę na rzecz pracodaw-
cy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
W ustalonym i niekwestionowanym przez
Aktualności
3
|
CZERWIEC 2014
ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
ZADAJ PYTANIE REDAKCJI:
KSIEGOWY@WIP.PL
sądy stanie faktycznym doszło właśnie do
takiej sytuacji. Związki pomiędzy oby-
dwoma spółkami były bowiem tak silne,
a współpraca na tyle ścisła, że można mówić
o wykonywaniu pracy przez zleceniobior-
ców spółki D II na rzecz swojego pracodaw-
cy – spółki D. Sąd wskazał, że wprawdzie nie
jest do końca jasny powód ani korzyść, dla
której obydwie firmy tak prowadziły swoją
działalność i współpracę, ale pracodawca
korzystał z efektów pracy zleceniobiorców
drugiej spółki. To powoduje, że uzasadnio-
ne jest zastosowanie art. 8 ust. 2a ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych.
SN rozstrzygnął
dwie ważne kwestie
Sąd Najwyższy w opisywanym orzeczeniu
zwrócił uwagę na istotne dwa zagadnienia.
Pierwsze dotyczy samej istoty pojęcia praco-
dawcy. Z wyroku wynika jednoznacznie, że
pracodawcą może być także spółka cywilna,
traktowana jako jednostka organizacyjna
bez osobowości prawnej, zatrudniająca
pracowników. Tym samym nie można sta-
wiać równości między przepisami prawa
pracy a regułami rządzącymi działalnością
gospodarczą (gdzie, jak wiadomo, spółka
cywilna zasadniczo nie jest uznawana za
przedsiębiorcę, za to przedsiębiorcami są jej
wspólnicy). Ważne jest, aby spółka cywilna
miała podpisane umowy o pracę i posiada-
ła odpowiednie zaplecze do zatrudniania
pracowników.
Drugie zagadnienie dotyczy skutków powią-
zań osobowych i kapitałowych dwóch
– pozornie niezależnych – podmiotów
gospodarczych. W sytuacji gdy dwie firmy
działają w tej samej branży, są ze sobą ściśle
powiązane osobowo (ci sami wspólnicy lub
udziałowcy) lub kapitałowo i korzystają rów-
nolegle z pracy tych samych osób, ale na róż-
nych podstawach prawnych, trudno uznać,
że mamy do czynienia z zupełnie odrębny-
mi podmiotami, których efekty pracy służą
wyłącznie jednej z firm. Drugorzędną sprawą
jest tu przedmiot umowy cywilnoprawnej
(np. zlecenia) i umowy o pracę. Mogą być
one różne, ale jeżeli korzyść odnoszą dwie
strony – zleceniobiorca lub wykonawca
usługi i pracodawca – to zatrudnieni na
podstawie umów cywilnoprawnych (agen-
cji, zlecenia, dzieła itp.) pracownicy jednej
firmy będą tak samo traktowani jak pracow-
nicy przy zatrudnieniu przez drugą firmę.
Skutkiem będzie obowiązek odprowadzania
składek ZUS od wszelkich umów zawartych
z tą drugą firmą i – być może – nawet uzna-
nie istniejących umów cywilnoprawnych za
zawarte umowy o pracę, ze wszystkimi tego
konsekwencjami.
W a ż n e
Należy pamiętać, że art. 22 § 1
1
kp
stanowi wyraźnie, że zatrudnienie
w warunkach określonych w art. 22 § 1
kp (praca podporządkowana pracodawcy,
za wynagrodzeniem) jest zatrudnieniem
na podstawie stosunku pracy, bez
względu na nazwę zawartej przez strony
umowy.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 8 ust. 2a, art. 9 ust. 1 ustawy z 13 paź-
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń spo-
łecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442
ze zm.),
art. 22 § 1, art. 22 § 1
1
ustawy z 26 czerwca
1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U.
z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
y
Michał Culepa
specjalista w zakresie prawa pracy
Odpracowywanie zaległości czynszowych nie jest tytułem
do ubezpieczeń społecznych
Obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne nie powstaje
w sytuacji, gdy spółka zarządzająca posiadanymi przez nią nieruchomościami
mieszkalnymi zawrze z najemcami porozumienia o odpracowywanie zaległości
czynszowych.
Tak uznał gdański oddział ZUS w inter-
pretacji indywidualnej z 9 kwietnia 2014 r.
(znak: DI/100000/43/258/2014).
Interpretacja została wydana na wniosek
spółki, która w związku z dużymi zaległoś-
ciami związanymi z opłatami czynszowymi
za mieszkania komunalne oraz za mieszka-
nia będące własnością spółki i świadczenia-
mi (m.in. za wodę, odprowadzanie ścieków,
centralne ogrzewanie) zdecydowała się na
wprowadzenie programu naprawczego. Pole-
gałby on na wprowadzeniu do umów najmu
porozumienia, zgodnie z którym zaległa
zapłata za korzystanie z lokalu mogłaby
przybrać formę innego świadczenia.
Do czynności świadczonych w takiej sytuacji
przez dłużników miały należeć m.in. prace
porządkowe, tj. sprzątanie terenu, drobne
prace remontowe na klatce schodowej i na
posesji wokół budynków mieszkalnych
komunalnych oraz będących własnością
spółki. Świadczenia te miałyby charakter
okresowy i następowałyby w przypadku
braku możliwości spłaty należności przez
najemcę.
Spółka miała przy tym wątpliwości, czy
w przypadku zawarcia takich porozu-
mień po stronie najemców nie powstanie
przychód, od którego wnioskodawca, jako
płatnik, byłby zobowiązany odprowadzać
składki na ubezpieczenia. Wątpliwości te
rozwiał organ rentowy.
W a ż n e
Jak wskazał ZUS w uzasadnieniu swojego
stanowiska, przepis art. 6 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych nie
wymienia wśród osób obowiązkowo objętych
ubezpieczeniami tych, które wykonują
świadczenie zamienne celem zwolnienia się
z długu
. Takie świadczenie nie stanowi tytułu
do ubezpieczeń, a tym samym nie rodzi
obowiązku opłacania składek po stronie
wnioskodawcy.
ZUS zaznaczył przy tym, że interpretacja
ma zastosowanie w sytuacji, gdy
spółki z najemcą lokalu nie łączy inny
stosunek prawny będący tytułem do
obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-
-rentowych.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o syste-
mie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U.
z 2013 r. poz. 1442 ze zm.),
ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
(tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
y
Leszek Skupski
specjalista w zakresie
ubezpieczeń społecznych
Czytelniku,
zaproponuj własny temat!
Wyślij propozycję e-mailem na adres: