2015-03-18
1
Zarządzanie długiem publicznym
część 2
dr hab. Kamilla Marchewka-Bartkowiak, prof. nadzw. UEP
Jakimi źródłami/instrumentami
finansowania dysponujemy?
Podstawowy podział
1. wewnętrzne (czyli budżetowe)
•
dochody
•
środki ze sprzedaży majątku
•
nadwyżki budżetowe
•
rezerwy
2. zewnętrzne (czyli rynkowe)
•
bankowe (np. kredyt) – pozabankowe (np. papiery wartościowe)
•
bezzwrotne (np. fundusze unijne) – zwrotne (np.kredyty, obligacje)
•
klasyczne instrumenty dłużne (np. kredyty, obligacje) – instrumenty
o charakterze dłużnym (np. leasing, zakup w ratach)
Instrumenty
finansowania
Skarbu Państwa
i JST
2015-03-18
2
Instrumenty finansowania JST
• Związane z
bieżącym zachowaniem płynności
finansowej
(przejściowy deficyt)
• Związane z planowanymi
inwestycjami
komunalnymi
(wydatki inwestycyjne, wkład własny do inwestycji
unijnych, prefinansowanie)
Ogólne cechy inwestycji komunalnych:
• Zaspokajają potrzeby ludności i gwarantują lokalny rozwój
• Są kapitałochłonne (wysoka wartość inwestycji, szczególnie
infrastrukturalnych)
• Rożne rodzaje inwestycji (zróżnicowane cechy i wymagania
finansowe)
• Inwestycje lokalne skoordynowane z cyklem wyborczym
Kryteria wyboru
instrumentu finansowania inwestycji
• Rodzaj inwestycji
(np. budowa drogi,
modernizacja budynku, zakup nieruchomości,
samochodu) – możliwość uzyskania preferencji,
środków z UE
• Koszt inwestycji
(wysokonakładowa) – możliwość
rozkładu kosztów
• Termin inwestycji
(krótkoterminowa – w ciągu
roku, średnio-, długoterminowa – objęta
planowaniem finansowym)
• Możliwość generowania
przychodów z inwestycji
• Inne kryteria
2015-03-18
3
Instrumenty finansowania inwestycji
SP i JST
Klasyczne instrumenty dłużne
• kredyty i pożyczki
• papiery wartościowe
Instrumenty o charakterze dłużnym
• leasing komunalny
• faktoring (cesja) wierzytelności komunalnych
• partnerstwa publiczno-prywatnego
Kredyty bankowe
• Kredyty bankowe
krótko- i długoterminowe
(z
okresem spłaty do 25 lat)
• Linie kredytowe
(kredyty obrotowe, inwestycyjne)
• Kredyty w BGK
(Banku Gospodarstwa
Krajowego)
• Kredyty preferencyjne w MIF
-
międzynarodowych instytucjach finansowych
(Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski Bank
Odbudowy i Rozwoju, Międzynarodowy Fundusz
Walutowy, Bank Światowy)
2015-03-18
4
Finansowanie przez banki
sektora samorządowego
W przypadku sektora samorządowego, finansowanie
jego działalności przez bank wiąże się najczęściej z
ogólną obsługą bankową jednostki samorządu
terytorialnego.
W drodze
zamówień publicznych
jst wybiera bank, który
będzie świadczył cały zakres usług bankowych, w tym
w szczególności: prowadzenie rachunku, dokonywanie
rozliczeń, udzielanie kredytu, przyjmowanie depozytu
itp.
Cechy finansowania kredytami bankowymi
• Instrumenty najszerzej stosowane przez jst, najlepszy przy
finansowaniu mniejszych wartościowo przedsięwzięć
,
• Strukturę kredytu można dopasować do projektu,
• Nie musi być powiązane z wyznaczonym projektem,
• Konieczność uwzględnienia
przepisów dot. zamówień
publicznych
(przetarg na ofertę kredytową),
• Umiarkowane koszty finansowania (oprocentowanie,
marża),
• Konieczność zapewnienia
zabezpieczeń kredytowych
• Ściśle określone, szczegółowe
obowiązki informacyjne
dla
banku – kredytodawcy,
• Możliwość konwersji długu.
2015-03-18
5
Przykład oferty kredytu w BGK 1
Kredyt obrotowy w rachunku bieżącym dla jednostek samorządu terytorialnego
Kredyt obrotowy w rachunku bieżącym jest kredytem odnawialnym, co oznacza, że każdy wpływ środków
pieniężnych na rachunek bieżący powoduje spłatę i odnowienie kredytu w rachunku bieżącym i możliwość
jego wielokrotnego wykorzystania w ramach limitu kredytowego.
Kredyt może być przeznaczony na:
•
pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu JST, w tym: finansowanie bieżących
zobowiązań JST, spłatę istniejącego krótkoterminowego zadłużenia JST w innym banku lub BGK,
•
finansowanie planowanego deficytu budżetu JST,
•
spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych
pożyczek i kredytów,
•
refinansowanie wydatków poniesionych w roku budżetowym, w którym jednostka samorządowa ubiega się o
kredyt,
•
finansowanie innych wydatków.
Okres kredytowania
•
do 12 miesięcy - na pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu JST i podlega
spłacie w tym roku budżetowym, w którym został udzielony,
•
do 36 miesięcy - w przypadku pozostałych celów.
Bank może udzielić kredytu obrotowego na dłuższy okres kredytowania zgodny z IWZ.
Warunki udzielenia kredytu
•
ustanowienie prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu,
•
posiadanie przez Wnioskodawcę zdolności kredytowej.
•
kredyt udzielany jest w złotych polskich
•
oprocentowanie kredytu oparte jest o stawki rynkowe i marżę Banku ustalaną indywidualnie.
Przykład oferty kredytu w BGK 2
Kredyt inwestycyjny dla jednostek samorządu terytorialnego
Kredyt może być przeznaczony na:
•
finansowanie planowanego deficytu budżetu JST,
•
spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych
pożyczek i kredytów,
•
refinansowanie wydatków poniesionych w roku budżetowym, w którym jednostka samorządowa ubiega się o
kredyt,
•
finansowanie innych przedsięwzięć i wydatków.
Kredyt inwestycyjny może być:
•
wypłacany jednorazowo,
•
w linii kredytowej nieodnawialnej wypłacany w transzach.
Bank finansuje do 100 % kosztów przedsięwzięcia..
Okres kredytowania
Do 10 lat.
Bank może udzielić kredytu inwestycyjnego na dłuższy okres kredytowania (zgodny z IWZ).
Bank może udzielić karencji w spłacie kredytu i odsetek.
Warunki udzielenia kredytu
•
ustanowienie prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu,
•
posiadanie przez Wnioskodawcę zdolności kredytowej,
•
udokumentowanie posiadania wkładu własnego Wnioskodawcy w kredytowanym przedsięwzięciu - w
przypadku, gdy Wnioskodawca zadeklaruje udział własny w finansowaniu przedsięwzięcia.
Oprocentowanie kredytu oparte jest o stawki rynkowe i marżę Banku ustalaną indywidualnie.
2015-03-18
6
Pożyczki
• Pożyczki z budżetu
dla jednostek sektora
finansów publicznych (np. z budżetu
państwa dla samorządów, dla FUS)
• Pożyczki udzielane pomiędzy jednostkami
samorządowymi
• Pożyczki z funduszy celowych
dla
samorządów
(np. z Narodowego Funduszu Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej)
Papiery wartościowe w sektorze
finansów publicznych
• Bony i obligacje skarbowe (skarbowe papiery
wartościowe – SPW)
z terminem wykupu nawet
do 50 lat
• Bony i obligacje komunalne
(municypalne,
samorządowe) – obecnie w Polsce brak emisji
bonów komunalnych
• Obligacje przychodowe – JST lub spółka
powoływana przez JST (project finance)
2015-03-18
7
Obligacja komunalna
• Obligacja
jest papierem wartościowym emitowanym w
serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem
właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się
wobec niego do spełnienia określonego świadczenia.
(Ustawa o obligacjach, art. 4).
• Emitent
obligacji zwykłej
odpowiada za spłatę
zaciągniętego za pośrednictwem emisji obligacji długu
całym swoim majątkiem oraz dochodami budżetowymi
– obecnymi i przyszłymi.
Cechy finansowania obligacjami
• Umożliwia uzyskanie wysokokwotowego finansowania z
rynku kapitałowego
• Zazwyczaj emisja
powiązana jest z projektem inwestycyjnym
• Możliwość odpowiedniego doboru konstrukcji obligacji do
potrzeb inwestycyjnych
• Brak obowiązku stosowania przepisów zamówień publicznych
• Brak możliwości konwersji długu – ryzyko refinansowania dla
jst
• Konieczność pozyskania pośrednika
- agenta emisji
• Pożądane posiadanie oceny wiarygodności (procedura
uzyskania ratingu)
2015-03-18
8
Emisja obligacji komunalnych
Przygotowanie założeń emisji
(wybór doradców) – zdefiniowanie celu
emisji, wysokości emisji, czasu, na jaki obligacje zostaną
wyemitowane oraz warunków, na jakich będą oferowane
Podjęcie przez organ stanowiący JST
uchwały w sprawie emisji
obligacji
Wystąpienie do Regionalnej Izby Obrachunkowej z
wnioskiem o
wydanie opinii
Wybór
agenta emisji
(bank komercyjny)
Oferta obligacji
(część emisji może być nabywana przez bank)
Schemat emisji obligacji komunalnej
JST
Inwestycja
Agent
emisji
Inwestorzy
(obligatariusze)
Ś
rodki z
e
mi
sji
Obsług
a dług
u
Emisja
obligacji
2015-03-18
9
Oprocentowanie obligacji komunalnych
w Polsce występują głównie obligacje JST zmiennoprocentowe
Stopa bazowa
Marża
inwestorska
Oprocentowanie
obligacji
+
=
TB 52 – rentowność 52-tygodniowych bonów skarbowych
WIBOR – stopa rynku międzybankowego (1M, 3M, 6M, 1Y)
Obligacje zagraniczne JST
• obligacje denominowane w określonej walucie obcej
(przeważnie
jednej z walut rezerwowych (USD, EUR), emitowane na rynkach
kapitałowych w różnych krajach, innych niż kraj pochodzenia
waluty
• procedura emisji
bardzo podobna do procedury emisji na rynku
krajowym, ale:
emisja realizowana przez więcej banków – przede
wszystkim zagranicznych (tworzących konsorcja)
• koszty emisji
są zdecydowanie wyższe (ale oprocentowanie może
być o wiele niższe)
• wymagany
rating kredytowy
przynajmniej dwóch uznanych
agencji ratingowych
• w emisji biorą udział znane zagraniczne kancelarie prawne
• w Polsce na razie mało popularne
– osiągalne dla dużych miast, do
tej pory na emisję takich obligacji zdecydowały się:
Gdańsk,
Kraków, Warszawa
2015-03-18
10
Obligacje przychodowe JST
Obligacje przychodowe mogą emitować:
• jednostki samorządu terytorialnego lub związki jednostek samorządu
terytorialnego
• spółki akcyjne lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w których JST lub
związek JST posiada więcej niż 50% ogólnej liczby głosów
• podmioty wykonujące bezpośrednio lub pośrednio zadania użyteczności
publicznej na podstawie umowy zawartej z JST lub związkiem JST
Cechy zobowiązania
• Pieniądze uzyskane z emisji obligacji przychodowych przeznaczone są na
inwestycje, z których przychody mają stanowić środki przeznaczone na spłatę
zobowiązań
wynikających z tych obligacji.
• Zabezpieczeniem dla emitowanych obligacji jest określony i wydzielony przez
emitenta majątek
, czyli przeważnie powstałe inwestycje
• Odpowiedzialność emitenta za zobowiązania wynikające z obligacji
przychodowych ograniczona jest jedynie
do wysokości zabezpieczenia i
przychodów
z przedsięwzięcia sfinansowanego ze środków uzyskanych z emisji
Schemat emisji obligacji przychodowych
JST
Inwestycja
generująca
przychody
Agent
emisji
Inwestorzy
(obligatariusze)
Rachunek
przychodów
Ś
rodki z
e
mi
sji
Strumień
przychodów
Nadwyżka
środków
Emisja
obligacji
2015-03-18
11
Obligacje przychodowe
–
przykładowe emisje
Spółka
Wielkość
programu
(w mln zł)
Okres
emisji
Cel
Agent
emisji
Miejskie
Wodociągi i
Kanalizacje
Bydgoszcz
600
Od 2004
20 lat
Bydgoski Program
Renowacji i
Rekultywacji
Istniejącego Systemu
Wodociągowego i
Kanalizacyjnego
Pekao S.A.
Bank
Handlowy
MPK Łódź
166
Od 2006
14 lat
Projekt Łódzki Tramwaj
Regionalny
Pekao SA
ZKM Gdańsk
220
60
Od 2010
20 lat
6 lat
Zakup tramwajów i
autobusów
Pekao S.A.
Nordea SA
Leasing komunalny
• Instrument umożliwiający sfinansowanie inwestycji
polegającej na zakupie określonego środka trwałego
.
• Przez
umowę leasingu
finansujący
zobowiązuje się, w
zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od
oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie
i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i
pobierania pożytków przez czas oznaczony, a
korzystający
zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych
ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub
wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.
(Kodeks cywilny, art. 709)
• Usługi leasingu świadczą również banki i jest to
leasing
pośredni
(zarówno finansowy, jak i operacyjny)
2015-03-18
12
Schemat leasingu
Leasingodawca
JST
Przedmiot
leasingu
Korzystanie
i utrzymanie
Raty
leasingu
Leasingodawca
JST
Przedmiot
leasingu
Opłaty
leasingowe
Utrzymanie
Korzystanie
Leasing
finansowy
Leasing
operacyjny
Leasing operacyjny a finansowy
Leasing operacyjny
Leasing finansowy
Odpisy amortyzacyjne
odpisów dokonuje
leasingodawca, bo do niego
należy przedmiot
odpisów dokonuje
leasingobiorca (gmina), bo do
niego należy przedmiot
Koszty uzyskania
przychodu
w koszty leasingobiorcy
wchodzą opłaty leasingowe
w koszty leasingobiorcy
wchodzą raty i część
odsetkowa rat leasingowych
VAT
doliczany do każdej raty
leasingowej
płatny w całości z góry przy
pierwszej racie
Wykup przedmiotu
leasingobiorca ma prawo
wykupu przedmiotu po
okresie leasingu
brak wykupu – leasingobiorca
staje się właścicielem
przedmiotu wraz z
uiszczeniem ostatniej raty
2015-03-18
13
Cechy finansowania poprzez leasing
• Instrument powiązany z konkretnym przedmiotem
(środkiem) inwestycji (nabycie majątku
ruchomego, jak i nieruchomości)
• Zróżnicowanie rozwiązań pod względem
księgowym – właścicielem przedmiotu inwestycji
może być leasingobiorca lub lesingodawca
• Leasing finansowy podobny jest do kredytu
(skutki finansowe)
• Leasing operacyjny jest instrumentem
pozabilansowym
Faktoring
• Operacja finansowa
powiązana z danym
projektem inwestycyjnym
– zastosowanie
powinno być ujęte w umowie inwestycyjnej
• Transakcja oparta na
cesji niewymagalnych
wierzytelności wykona
wcy z tytułu
zrealizowanej inwestycji.
• Bank (faktor) zawiera z JST umowę na tzw.
rozterminowanie wierzytelności
, co
umożliwia JST rozkład zobowiązań.
2015-03-18
14
Schemat faktoringu
JST
Wykonawca
Inwestycji
BANK
Cesja
wierzytelnośc
i
Umowa na
wykonanie
inwestycji
Umowa
rozterminowania
Spłata zgodnie z
umową
rozterminowania
Partnerstwo publiczno-prywatne
• Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym
• Definicja
partnerstwa publiczno-prywatnego
jako wspólnej
realizacji przedsięwzięcia o charakterze publicznym, opartej na
podziale zadań i ryzyk pomiędzy podmiotem publicznym i partnerem
prywatnym.
• Partnerstwo publiczno – prywatne jest realizowane na podstawie
wieloletniej umowy
, do której stosuje się przede wszystkim Kodeks
cywilny, ale także inne regulacje prawne np. ustawę o ppp, ustawę o
koncesji na roboty budowlane lub usługi, Kodeks Spółek Handlowych
czy Prawo zamówień publicznych.
• Poprzez umowę o partnerstwie publiczno – prywatnym
podmiot
publiczny
określa podstawowe cele i warunki realizacji
przedsięwzięcia publicznego i zobowiązuje się do współdziałania w
przedsięwzięciu, również poprzez wniesienie wkładu własnego.
Partner prywatny
podejmuje się realizacji przedsięwzięcia
publicznego w celu realizacji zysków.
2015-03-18
15
Ryzyka w PPP
Raport Platformy Partnerstwa PPP, 2013
Przykład
projektu
PPP
2015-03-18
16
Zadanie
Wybór instrumentu finansowania inwestycji
z uwzględnieniem
kryteriów wyboru i cech
danej inwestycji komunalnej
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron