„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Halina Bryg

Charakteryzowanie budowy i fizjologii narządu wzroku
oraz patofizjologii widzenia
322[05].Z3.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:

dr Wiesław Braciak
dr Ewa Jakubiec-Blajer

Opracowanie redakcyjne:
dr Halina Bryg




Konsultacja:
mgr Maria Zukowska










Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[05].Z3.01
Charakteryzowanie budowy i fizjologii narządu wzroku oraz patofizjologii widzenia,
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu ortoptystka.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ćwiczenia

13

5.1. Budowa i funkcje oczodołu

13

5.1.1. Ćwiczenia 13

5.2. Budowa i funkcje aparatu ochronnego oka

15

5.2.1. Ćwiczenia 15

5.3. Charakterystyka przedniego i tylnego odcinka gałki ocznej

17

5.3.1. Ćwiczenia 17

5.4. Anatomia i fizjologia mięśni gałkoruchowych

21

5.4.1. Ćwiczenia 21

5.5. Mechanizm ruchów gałki ocznej

23

5.5.1. Ćwiczenia 23

5.6. Fizjologiczny rozwój widzenia obuocznego i korespondencji siatkówek

z uwzględnieniem horopteru

26

5.6.1. Ćwiczenia 26

5.7. Stopnie widzenia obuocznego

27

5.7.1. Ćwiczenia 27
5.8. Procesy hamowania i ocena pola widzenia w zezie

28

5.8.1. Ćwiczenia 28
5.9. Stopnie niedowidzenia i rodzaje fiksacji siatkówkowej

29

5.9.1. Ćwiczenia 29
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

30

7. Literatura

42

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy

Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie ortoptystka.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ćwiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania – uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. metody przypadków,
inscenizacji, dyskusji dydaktycznej oraz metodami praktycznymi, takimi jak: pokaz
z instruktażem, metoda projektów, tekstu przewodniego i ćwiczenia praktyczne. Dominującą
metodą nauczania powinny być ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej. Ćwiczenia praktyczne powinny być
prowadzone w małych grupach (2–4–osobowych), co pozwala na bezpieczne stosowanie
przyrządów i aparatów oraz właściwy nadzór nauczyciela nad pracą uczniów. Początkowo
niektóre czynności uczniowie mogą ćwiczyć na sobie. Po opanowaniu przez ucznia
umiejętności wykonania czynności należy przejść do ćwiczeń w warunkach rzeczywistych
w specjalistycznej placówce opieki zdrowotnej.

Jednostka modułowa „Charakteryzowanie budowy i fizjologii narządu wzroku oraz

patofizjologii widzenia” jest jednym z modułów koniecznych do zdobycia wiedzy z zakresu
charakteryzowania chorób oczu i analizowania klinicznych postaci zezów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat struktury układu jednostek modułowych – moduł 322[05].Z3

322[05].Z3

Anatomia, fizjologia i patologia narządu wzroku

322[05].Z3.01

Charakteryzowanie budowy i fizjologii narządu

wzroku oraz patologii widzenia

322[05].Z3.02

Charakteryzowanie chorób oczu, leczenie

i profilaktyka

322[05].Z3.03

Analizowanie klinicznych postaci zezów

i sposobów ich leczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

posługiwać się podstawowymi pojęciami z anatomii, fizjologii i patologii,

–

wyjaśnić budowę tkanki kostnej,

−

różnicować budowę i funkcje kości czaszki,

– określić budowę czaszki dziecka,
– rozróżniać elementy i mechanizm działania mięśnia szkieletowego,
– charakteryzować budowę narządu wzroku,
– wyjaśnić rozwój embrionalny gałki ocznej,
– charakteryzować unaczynienie głowy i narządu wzroku,

−

wyjaśnić budowę i funkcje układu nerwowego ze szczególnym uwzględnieniem nerwów
czaszkowych,

– rozróżnić nerwy zaopatrujące narząd wzroku,

−

określić rozwój widzenia u dzieci oraz najczęstsze czynnościowe zaburzenia widzenia
charakterystyczne dla wieku rozwojowego,

−

wyjaśnić znaczenie koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej dla prawidłowego
rozwoju psychoruchowego dziecka

– korzystać z różnych źródeł informacji,

−

użytkować komputer,

−

współpracować w grupie,

– organizować stanowisko do ćwiczeń zgodnie z wymaganiami ergonomii,
– przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

wyjaśnić budowę oczodołu,

–

wyjaśnić budowę i funkcjonowanie aparatu ochronnego oka,

–

zinterpretować budowę przedniego odcinka gałki ocznej,

–

scharakteryzować budowę tylnego odcinka gałki ocznej,

–

wyjaśnić anatomię ogólną i czynności mięśni gałki ocznej,

–

wyjaśnić mechanizm ruchów gałek ocznych,

–

wyjaśnić fizjologiczny rozwój widzenia,

–

określić fiksację siatkówkową prawidłową i ekscentryczną,

–

scharakteryzować korespondencję siatkówek prawidłową i nieprawidłową,

–

rozróżnić stopnie widzenia obuocznego,

–

określić horopter na podstawie korespondujących miejsc siatkówek,

–

ocenić stopień niedowidzenia,

–

wyjaśnić proces hamowania w zezie,

–

ocenić pole widzenia w zezie.

–

zastosować przepisy bhp, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4.

PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca .............................…………………..
Modułowy program nauczania:

Ortoptystka 322[05]

Moduł:

Anatomia,

fizjologia

i

patofizjologia

narządu wzroku

322[05].Z3
Jednostka modułowa:

Charakteryzowanie budowy i fizjologii narządu wzroku

oraz

patofizjologii

widzenia

322[05].Z4.01

Temat: Budowa i funkcje mięśni prostych oka.

Cel ogólny: Analizowanie budowy, przebiegu w oczodole i działania mięśni prostych oka.

Po zakończeniu zajęć uczeń potrafi:

−

zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń zgodnie z zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy,

–

nazwać i wskazać mięśnie proste oka,

– scharakteryzować budowę, unerwienie i przebieg w oczodole mięśni prostych oka,

−

określić i nazwać kierunki działania mięśni prostych oka (naz. łac.),

−

wykazać znaczenie praktyczne znajomości budowy i działania mięśni prostych oka.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponad zawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

samooceny

–

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania – uczenia się:
–

pogadanka,

– prezentacja

nauczyciela,

–

ćwiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
– praca

indywidualna,

–

praca w grupach 2-osobowych.

Czas trwania zajęć:
–

2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:
– model oka z mięśniami gałkoruchowymi,
– atlas anatomiczny z mięśniami oka,
– schemat budowy mięśnia gałkoruchowego,

−

plansza anatomiczna z rozmieszczeniem mięśni gałkoruchowych w oczodole,

−

foliogram z kierunkami działania mięśni ocznych,

−

rysunki,

−

notatnik,

−

długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom szczegółowych celów kształcenia.
3. Zmotywowanie uczniów do świadomej aktywności w czasie zajęć.
4. Przypomnienie

wiadomości – pytania do uczniów:

a) Jak zbudowany jest mięsień poprzecznie prążkowany?

b) Czy potrafisz wyjaśnić budowę mikroskopową mięśni ocznych?
c) W jaki sposób zbudowany jest oczodół?

d) Czy wymienisz osie Ficka?

5. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia zgodnie z zasadami

bezpieczeństwa i higieny pracy.

Faza właściwa
1. Nauczyciel prezentuje sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy.
2. Nauczyciel wybiera jednego ucznia i demonstruje jak prawidłowo przeprowadzić

ćwiczenie z wykorzystaniem środków dydaktycznych.

3. Nauczyciel zapisuje wynik badania na tablicy w formie graficznej i wyjaśnia sposób

oznaczania kierunków działania mięśni.

4. Nauczyciel poleca uczniom dobrać się parami i wykonać czynności wcześniej

zademonstrowane przez nauczyciela.

5.. Nauczyciel nadzoruje ćwiczenie wykonywane przez uczniów i ewentualnie ponownie

udziela instruktażu, wyjaśnia problemy.

6. Wszyscy uczniowie biorą aktywny udział w zajęciach (obserwują kolegów, zgłaszają

pytania).

7. Po

przeprowadzeniu

ćwiczenia uczeń notuje uwagi w notatniku.

8. Po

zakończonym ćwiczeniu uczeń dokonuje samooceny.

9. Nauczyciel ocenia przez uczniów ćwiczenia, wskazuje na popełnione błędy.

Faza końcowa
1.

Uczniowie porządkują stanowiska pracy.

2.

Nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć z uczniami.

3.

Nauczyciel uzasadnia znaczenie praktyczne znajomości budowy i działania mięśni
prostych oka.

4.

Nauczyciel ocenia wyróżniających się uczniów i uzasadnia oceny uwzględniając
poprawność merytoryczną, poziom wypowiedzi, logiczność, stopień aktywności
i zainteresowania.

Praca domowa

Przypomnieć wiadomości na temat ogólnej budowy gałki ocznej, struktur oczodołu,

unerwienie i unaczynienie gałki ocznej. Wiadomości będą wykorzystane przy realizacji
kolejnego tematu dotyczącego anatomii i fizjologii mięśni skośnych oka.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
– anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności

podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć dydaktycznych 2

Osoba prowadząca ………………………………………………………..
Modułowy program nauczania:

Ortoptystka 322[05]

Moduł:

Anatomia,

fizjologia

i

patofizjologia

narządu wzroku

322[05].Z3
Jednostka modułowa:

Charakteryzowanie budowy i fizjologii narządu wzroku

oraz

patofizjologii

widzenia

322[05].Z4.01

Temat: Rodzaje i występowanie fiksacji siatkówkowej

Cel ogólny: Analizowanie rodzajów fiksacji siatkówkowej i wykazanie związku ze stopniem
niedowidzenia i wielkością zeza.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń zgodnie z zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy,

–

rozróżniać typy fiksacji (naz. łac),

– określić położenie fiksacji na siatkówce i przedstawić wynik w formie graficznej,

−

wyjaśnić zależność pomiędzy ostrością wzroku, typem fiksacji i wielkością zeza,

−

interpretować otrzymane wyniki ćwiczenia,

−

wykazać przydatność zagadnienia w praktycznej nauce zawodu.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponad zawodowe:
–

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

samooceny

–

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania – uczenia się:

−

metoda przypadku,

−

dyskusja dydaktyczna,

–

ćwiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
– praca

indywidualna,

–

praca w grupach 4–osobowych.

Czas trwania zajęć:
–

3 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

plansze, ryciny, modele dna oka,

−

schemat do oznaczania fiksacji,

−

załączniki do wykonania ćwiczenia (zał. Nr 1 – treść zadania, zał. Nr 2 – kryteria do
oceny wybranego przypadku, zał. Nr 3 – karta samooceny),

−

przykładowa karta diagnostyki strabologicznej,

−

arkusz papieru lub notatnik,

−

długopis,

Zadanie dla ucznia:
Na podstawie przedstawionych informacji w zadaniu należy:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

określić typ fiksacji siatkówkowej (naz. łac.)

−

przedstawić w formie graficznej,

−

zinterpretować wybrany przypadek,

−

udokumentować i uzasadnić wynik zadania.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1.

Określenie tematu zajęć.

2.

Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.

3. Motywowanie uczniów do świadomej aktywności w czasie zajęć.

4. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą przypadku, dyskusji i ćwiczenia.

Faza właściwa
Praca

metodą przypadku.

Faza I. Informacje
Pytania prowadzące:
1. Co oznacza pojęcie fiksacja?
2. Jakie

wyróżnia się rodzaje fiksacji?

3. Od czego zależy występowanie stałej i niestałej fiksacji?
4. Jakie

wyróżnia się stopnie niedowidzenia?

5. Jakie

są rodzaje kart diagnostycznych i oznaczeń fiksacji?

6. Jak

należy ocenić wielkość kąta zeza?

7. Czy

istnieją zależności pomiędzy kątem zeza a stopniem niedowidzenia?

8. Czy

istnieją zależności pomiędzy stopniem niedowidzenia a rodzajem fiksacji?

9. Czy wiek dziecka ma w tym przypadku znaczenie?

Faza II. Planowanie
Pytania prowadzące:
1. Jak

należy ocenić wielkość kąta zeza w przedstawionym zadaniu?

2. Czy

będą istniały zależności pomiędzy kątem zeza a stopniem niedowidzenia w danym

przypadku?

3. Jakie znaczenie ma wynik ostrości wzroku z bliska w podanym przypadku?
4. Czy

będą istniały zależności pomiędzy stopniem niedowidzenia a rodzajem fiksacji?

5. Czy wiek dziecka ma w tym przypadku znaczenie?

Faza III. Ustalenie
1. Uczniowie

pracując w grupach 4–osobowych.

2. Uczniowie zastanawiają sie nad treścią przedstawionego przypadku.
3. Uczniowie

konsultują się między sobą nad poprawnością wykonania zadania.

Faza IV. Wykonanie
1. Uczniowie przygotowują stanowisko pracy.
2. Uczniowie

wypełniają kartę zadania.

3. Uczniowie

zapoznają się z kryteriami do oceny wybranych przypadków.

4. Uczniowie

dokonują analizy informacji zawartych w zadaniu.

5. Uczniowie

rejestrują ustalone wyniki.

6. Uczniowie

interpretują otrzymane rozwiązanie zadania.

7. Uczniowie

prezentują wyniki nauczycielowi i grupie.

8. Uczniowie

porządkują stanowisko pracy.

Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie

sprawdzają poprawność wykonania zadania?

2. Uczniowie

dyskutują nad poprawnością rozwiązania zadania przez każdą z grup.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

3. Nauczyciel sprawdza poprawność odpowiedzi.
4. Uczniowie

wypełniają kartę do samooceny (zał. nr 3).

Faza VI. Analiza końcowa
Na podstawie otrzymanych kart samooceny nauczyciel dyskutuje z uczniami o trudnościach,
które pojawiły się w trakcie wykonywania zadania oraz wykazuje popełnione błędy. Ocenia
wykonanie zadania uwzględniając wynik samooceny.
Zakończenie zajęć
Nauczyciel ocenia wyróżniających się uczniów i uzasadnia oceny. Uzasadnia przydatność
zagadnienia w praktycznej nauce zawodu.

Załączniki:

Załącznik nr 1
Przygotowano 6 przypadków.
Np. Zadanie nr 1.
Informacje:
Dziecko ma 6 lat

VPO = 0,1 c.cor. Sn PO = 2,0 c.cor.
VLO = 1,0 c.cor Sn LO = 0,5 c.cor
Kat obiektywny zeza +30° c.cor.

Zadanie rozwiązują (wpisać imię i nazwisko ucznia)
1........................................................
2.......................................................
3.......................................................
4.......................................................
Załącznik nr 2
Kryteria do oceny wybranego przypadku (otrzymuje uczeń).
1. Wykorzystaj wszystkie podane informacje (max. punktów 4)

−

kąt zez

−

ostrość wzroku w dal i z bliska

−

wiek dziecka

2. Określ typ fiksacji siatkówkowej i przedstaw graficznie (max. punktów 2)

3. Uzasadnij odpowiedź (max. punktów 2)
4. Wpisz uzyskane punkty
ad. 1........
ad. 2......
ad. 3......
Załącznik nr 3
Karta do samooceny
1. Ile zdobyłaś (eś) punktów za rozwiązanie zadania
2.Czy popełniłaś błędy? Jakie? Dlaczego?
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

3. Co sprawiło ci największa trudność w rozwiązywaniu zadania?

.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
4. Na jaką ocenę zasłużyłaś(eś)?
Zapisz ocenę używając zapisu: bardzo dobry, dobry,dostateczny, dopuszczający,
niedostateczny).
Ocena....................................

Praca domowa
Na podstawie literatury zebrać informacje dotyczące zmian w narządzie wzroku powstałych
w wyniku wystąpienia fiksacji ekscentrycznej.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności podczas
realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5. ĆWICZENIA

5.1. Budowa i funkcje oczodołu

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Posługując się modelem czaszki i atlasem anatomicznym analizuj budowę ścian
oczodołu.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

Posługując się modelem czaszki i atlasem anatomicznym analizuj budowę ścian
oczodołu.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)

wskazać na modelu wejście i szczyt oczodołu,

2)

nazwać i wskazać cztery ściany oczodołu,

3)

rozróżnić i wskazać położenie elementów kostnych, które budują ściany oczodołu,

4)

pokazać na modelu czaszki położenie otworów komunikacyjnych w obrębie oczodołu,

5)

zaprezentować ćwiczenie grupie posługując się modelem oczodołu, czaszki i atlasu,

6)

używać nomenklatury medycznej (nazw. łac.)

7)

poprawić błędy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna

−

ćwiczenie

Środki dydaktyczne:

−

model czaszki i oczodołu,

−

atlas anatomiczny,

−

ryciny z budową oczodołu,

−

foliogramy,

−

plansze,

−

literatura,

−

notatnik, długopis

Ćwiczenie 2
Posługując się modelem czaszki ludzkiej analizuj komunikację oczodołową.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

wskazać i nazwać otwory i wcięcia w brzegach oczodołu

2)

posługując się modelem czaszki określić położenie anatomiczne:
– kanału

wzrokowego,

– kanału

nosowo-łzowego,

– szczeliny

oczodołowej

górnej,

−

szczeliny oczodołowej dolnej,

−

kanału jarzmowo-oczodołowego,

−

otworów sitowych,

3)

znać elementy przechodzące przez w/w otwory,

4)

używać poprawnego nazewnictwa i nazw łacińskich, sprawdzić poprawność w atlasie
anatomicznym i słowniku,

5)

poprawić błędy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna

−

ćwiczenie

Środki dydaktyczne:

−

model czaszki i oczodołu,

−

atlas anatomiczny,

−

ryciny z budową oczodołu,

−

foliogramy,

−

plansze,

−

podręczniki,

−

notatnik, długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.2. Budowa i funkcje aparatu ochronnego oka

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie analizy budowy powieki wykaż jej funkcje.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

wskazać na modelu i określić położenie powieki,

2)

analizować warstwy powieki,

3)

rozróżniać części anatomiczne mięśnia okrężnego oka,

4)

znać mechanizm unoszenia powieki oraz otwierania i zamykania szpary powiekowej,

5)

wskazać na rycinie przebieg mięśnia dźwigacza powieki górnej,

6)

zanotować funkcje powiek,

7)

wyjaśnić spostrzeżenia,

8)

zaprezentować ćwiczenie grupie,

9)

używać nomenklatury medycznej oraz nazw łac.

10)

uzupełnić braki.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna

−

ćwiczenie

Środki dydaktyczne:

−

atlas anatomiczny,

−

ryciny z budową powieki,

−

foliogramy,

−

plansze,

−

podręczniki,

−

notatnik, długopis.

Ćwiczenie 2

Analizuj budowę narządu łzowego i spojówki.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania. Narysuj schemat rozprowadzania i odpływu łez.

Sposób

wykonania

ćwiczenia.

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

wskazać na planszy topografię gruczołu łzowego i woreczka łzowego,

2)

znać przebieg i rozróżniać poszczególne części drogi odpływu łez,

3)

znać składniki łez i funkcje łez,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

4)

posługując się ryciną lub atlasem określić położenie spojówki,

5)

wykonać schematyczny rysunek drogi rozprowadzania i odpływu łez,

6)

sprawdzić poprawność wykonania rysunku,

7)

posługiwać się nomenklaturą medyczną.

8)

zaprezentować ćwiczenie w grupie,

9)

poprawić błędy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna

−

ćwiczenie

Środki dydaktyczne:

−

atlas anatomiczny,

−

ryciny z budową powieki i spojówki,

−

schemat drogi odpływu łez,

−

foliogramy,

−

plansze,

−

podręczniki,

−

notatnik, długopis

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.3. Charakterystyka przedniego i tylnego odcinka gałki ocznej

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Analizuj

położenie, budowę i zadania rogówki, komory przedniej i kąta przesączania.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

na modelu oka wskazać i nazwać elementy przedniego odcinka,

2)

znać parametry i cechy fizjologiczne rogówki,

3)

wykazać optyczne właściwości rogówki posługując się modelem rogówki,

4)

pokazać na rycinie i nazwać warstwy rogówki,

5)

na przedstawionej planszy wskazać i określić położenie kąta przesączania,

6)

z wykorzystaniem specjalistycznej literatury zanotować zróżnicowania kąt przesączania,

7)

znać przyczyny zaburzeń odpływu cieczy wodnistej,

8)

zaprezentować uwagi i spostrzeżenia z wykonania ćwiczenia w grupie,

9)

używać nomenklatury medycznej (naz. łac.)

10)

poprawić błędy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna.

−

Ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

model gałki ocznej,

−

atlas anatomiczny,

−

atlas fizjologii,

−

ryciny z budową gałki ocznej,

−

plansza z budową rogówki,

−

plansza z budową kata przesączania,

−

foliogramy, rysunki

−

literatura,

–

notatnik, długopis lub ołówek.

Ćwiczenie 2
Analizuj

budowę i zadania tęczówki, ciała rzęskowego oraz soczewki. Posługując się

schematem budowy soczewki wykaż różnicę zdolności akomodacji małego dziecka od
akomodacji osoby w podeszłym wieku.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

scharakteryzować budowę tęczówki wykorzystując rycinę,

2)

znać czynniki wpływające na szerokość źrenicy,

3)

wskazać na planszy położenie i określić budowę ciała rzęskowego,

4)

odróżnić budowę soczewki dziecka od soczewki osoby starszej,

5)

znać funkcje soczewki,

6)

interpretować zdolności akomodacji soczewki, zapisać spostrzeżenia,

7)

zaprezentować ćwiczenie w grupie,

8)

używać nomenklatury medycznej,

9)

poprawić błędy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia

Środki dydaktyczne:

−

model gałki ocznej,

−

atlas anatomiczny,

−

atlas fizjologii,

−

ryciny z budową gałki ocznej,

−

plansza z budową tęczówki, ciała rzęskowego i soczewki,

−

plansza z objaśnieniem zjawiska akomodacji,

−

foliogramy,

−

rysunki

−

literatura,

−

notatnik, długopis lub ołówek.

Ćwiczenie 3

Wskaż położenie, określ budowę anatomiczną twardówki, naczyniówki oraz ciała

szklistego. Analizuj ich zadania. Wykonaj rysunek przedstawiający warstwy naczyniówki.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wskazać na modelu oka i nazwać elementy tylnego odcinka oka,
2) znać funkcje twardówki, naczyniówki i ciała szklistego,
3) różnicować błonę naczyniową,
4) nazwać warstwy naczyniówki,
5) narysować schematycznie warstwy naczyniówki i podpisać je,
6) zaprezentować ćwiczenie w grupie,

7) posługiwać się nomenklaturą medyczną (naz.łac.),
8) sprawdzić poprawność wykonania rysunku, poprawić błędy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna

−

ćwiczenia

Środki dydaktyczne:

−

model gałki ocznej,

−

atlas anatomiczny,

−

atlas fizjologii,

−

ryciny z budową gałki ocznej,

−

plansza z budową twardówki, naczyniówki i ciała szklistego,

−

foliogramy,

−

rysunki

−

literatura,

−

notatnik,

–

długopis lub ołówek.

Ćwiczenie 4

Analizuj budowę i wymień funkcje siatkówki wraz z jej neuronami. Narysuj ubytki

w polu widzenia odpowiadające miejscom uszkodzenia drogi wzrokowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

znać warstwy siatkówki,

2)

nazwać i wskazać w atlasie anatomicznym (schemacie) warstwy siatkówki,

3)

odróżniać neurony siatkówki,

4)

różnicować budowę oraz funkcje czopków i pręcików,

5)

posługując się schematem przedstawić topografię nerwu wzrokowego,

6)

narysować ubytki w polu widzenia zgodne z miejscem uszkodzenia,

7)

zinterpretować schemat uszkodzeń drogi wzrokowej,

8)

posługiwać się nomenklaturą medyczną oraz naz. łac.,

9)

poprawić błędy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

model gałki ocznej,

−

atlas anatomiczny,

−

atlas fizjologii,

−

ryciny z budową gałki ocznej,

−

plansza z budową siatkówki i nerwu wzrokowego,

−

schemat drogi wzrokowej,

−

schemat uszkodzeń drogi wzrokowej oraz zmian w polu widzenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

−

foliogramy,

−

rysunki

−

literatura,

−

notatnik,

–

długopis lub ołówek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

5.4. Anatomia i fizjologia mięśni gałkoruchowych

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Analizuj budowę, przebieg w oczodole i miejsce przyczepu mięśni prostych.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

rozróżnić na przedstawionej rycinie lub modelu mięśnie gałkoruchowe,

2)

nazwać i wskazać miejsce, w którym biorą początek mięśnie gałkoruchowe proste,

3)

określić i pokazać na modelu przebieg poszczególnych mięśni w oczodole:
– mięśnia prostego przyśrodkowego,
– mięśnia prostego bocznego,
– mięśnia prostego górnego,
– mięśnia prostego dolnego,

4)

napisać kierunki działania mięśni prostych, użyć nazw łacińskich,

5)

wymienić nerwy zaopatrujące mięśnie proste.

6)

używać poprawnego nazewnictwa i nazw łacińskich,

7)

poprawić błędy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

model oka z mięśniami gałkoruchowymi,

−

atlas anatomiczny,

−

atlas fizjologii,

−

schemat budowy mięśnia gałkoruchowego,

−

ryciny z budową mięśni gałki ocznej,

−

plansza z rozmieszczeniem mięśni gałkoruchowych w oczodole,

−

schemat obrazujący miejsca przyczepu mięśni ocznych,

−

schemat rozmieszczenia jąder nerwów zaopatrujących mięśnie oczne,

−

foliogramy, rysunki

−

literatura,

−

notatnik, długopis lub ołówek.

Ćwiczenie 2

Analizuj budowę, przebieg w oczodole i miejsce przyczepu mięśni skośnych

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

rozróżniać budowę mięśni skośnych gałki ocznej,

2)

nazwać i wskazać miejsce, w którym biorą początek mięśnie gałkoruchowe skośne,

3)

określić i pokazać na modelu przebieg poszczególnych mięśni w oczodole:
– mięśnia skośnego górnego,
– mięśnia skośnego dolnego,

4)

napisać kierunki działania mięśni skośnych, użyć nazw łacińskich,

5)

wymienić nerwy zaopatrujące mięśnie skośne,

6)

wskazać miejsce przyczepu mięśnia skośnego dolnego i uzasadnić jego znaczenie,

7)

używać poprawnego nazewnictwa i nazw łacińskich,

8)

poprawić błędy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna

−

cwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

model oka z mięśniami gałkoruchowymi,

−

atlas anatomiczny,

−

atlas fizjologii,

−

schemat budowy mięśnia gałkoruchowego,

−

ryciny z budową mięśni gałki ocznej,

−

plansza z rozmieszczeniem mięśni gałkoruchowych w oczodole,

−

schemat obrazujący miejsca przyczepu mięśni ocznych,

−

schemat rozmieszczenia jąder nerwów zaopatrujących mięśnie oczne,

−

foliogramy,

−

rysunki

−

literatura.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

5.5. Mechanizm ruchów gałki ocznej

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykorzystaj informacje z literatury i wykonaj rysunek przedstawiający osie, wobec

których porusza się gałka oczna. Zaznacz kierunki obrotu gałki ocznej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1) wykorzystać wiadomości z anatomii i fizjologii mięśni gałkoruchowych,
2) umieć nazwać osie Ficka i znać ich położenie,
3) rozróżniać kierunki obrotu gałki ocznej i znać ich nazwy,
4) przygotować notatnik lub kartkę,
5) wykonać rysunek,
6) sprawdzić z podręcznikiem lub wykresem poprawność wykonania rysunku,
7) sprawdzić w słowniku poprawność nazw łacińskich,
8) zaprezentować swój rysunek w grupie,
9) poprawić błędy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

model mięśni gałkoruchowych,

−

atlas anatomiczny,

−

ryciny z budową gałki ocznej,

−

plansza z rozmieszczeniem osi Ficka,

−

foliogramy,

−

ryciny,

−

literatura (słownik nazw łacińskich)

−

notatnik, długopis lub ołówek,

Ćwiczenie 2

Na przykładzie wybranego mięśnia gałkoruchowego wyjaśnij prawo Sheringtona.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przydzielić każdej

grupie zadanie i omówić sposób jego wykonania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

dokonać wyboru mięśnia gałkoruchowego (każda grupa analizuje inny mięsień),

2)

nazwać i zaznaczyć wektorami kierunki działania tego mięśnia,

3)

zanotować mięśnie antagonistyczne i synergistyczne w jednym oku oraz w obu oczach.

4)

zapisać prawidłowo nazwy kierunków działania,

5)

sprawdzić poprawność zapisu ze słownikiem,

6)

zaprezentować wyniki w grupie,

7)

poprawić błędy,

8)

zapoznać się z rozwiązaniem zadania pozostałych grup.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

model gałki ocznej,

−

atlas anatomiczny,

−

ryciny z budową i przebiegiem mięśni gałki ocznej,

−

plansza przedstawiająca ruchy oczu,

−

foliogramy,

−

rysunek z poprzedniego ćwiczenia,

−

literatura (słownik nazw łacińskich)

−

notatnik,

−

długopis lub ołówek,

Ćwiczenie 3

Przedstaw graficznie za pomocą wektorów działanie pary mięśni (heterolateralny

synergista) w sześciu podstawowych kierunkach. Podpisz te kierunki (naz.łac.)

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przygotować arkusz papieru formatu A4,

2)

zapisać sześć kierunków działania (naz.łac.),

3)

wpisać do odpowiednich kierunków pary mięśni działających synergistycznie,

4)

zapisać prawidłowe nazwy kierunków działania i mięśni ocznych,

5)

sprawdzić poprawność zapisu ze słownikiem

6)

zaprezentować wyniki w grupie

7)

poprawić błędy

8)

zapoznać się z rozwiązaniem zadania innych grup.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna

−

ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Środki dydaktyczne:

−

model mięśni gałkoruchowych,

−

atlas anatomiczny,

−

ryciny z budową i przebiegiem mięśni gałki ocznej,

−

plansza przedstawiająca ruchy oczu,

−

foliogramy,

−

wyniki drugiego ćwiczenia,

−

literatura (słownik nazw łacińskich)

−

arkusz papieru A4,

−

długopis lub pisak,

Ćwiczenie 4

Na otrzymanym schemacie używając wektorów zaznacz kierunki ruchów zbieżnych,

rozbieżnych i skrętnych. Opisz schemat posługując się nazwami łacińskimi.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

zapoznać się z ruchami zbieżnymi i rozbieżnymi gałek ocznych,

2)

znać nazwy obuocznych ruchów skrętnych,

3)

na otrzymanym schemacie zaznaczyć:
– zbieżność,
– rozbieżność pionową,
– rozbieżność pionową ujemną,
– równoczesny

skręt obu oczu ku skroni,

4)

podpisać zaznaczone kierunki (naz.łac.),

5)

analizować poprawność wykonania zadania,

6)

zaprezentować zadanie w grupie,

7)

poprawić błędy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna

−

ćwiczenie

Środki dydaktyczne:

−

model gałki ocznej,

−

atlas anatomiczny,

−

ryciny z budową i przebiegiem mięśni gałki ocznej,

−

plansza przedstawiająca ruchy oczu,

−

foliogramy,

−

rysunek z poprzedniego ćwiczenia,

−

literatura (słownik nazw łacińskich)

−

notatnik,

–

długopis lub ołówek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

5.6.

Fizjologiczny rozwój widzenia obuocznego i korespondencji
siatkówek z uwzględnieniem horopteru

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj diplopię fizjologiczną.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia ( uczniowie mogą wykonać ćwiczenie na sobie)

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

rozumieć pojęcie diplopii fizjologicznej,

2)

znać mechanizmy utrzymujące obuoczne widzenie,

3)

obserwować jakiś przedmiot na drugim końcu sali,

4)

trzymać przedmiot fiksacyjny w odległości 30 cm przed oczyma w linii środkowej,

5)

zaobserwować czy przedmiot ulegnie podwojeniu,

6)

obserwować punkt fiksacji z 30 cm,

7)

zaobserwować czy równocześnie przedmiot na końcu sali podwoi się,

8)

zamknij jedno oko i sprawdź, w którym kierunku jest diplopia skrzyżowana, a w którym
nieskrzyżowana,

9)

zademonstruj ćwiczenie w grupie,

10)

zarejestruj i zinterpretuj wyniki.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

przedmiot do fiksacji w dal i z bliska,

– schemat przedstawiający horopter,

−

notatnik,

−

długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

5.7. Stopnie widzenia obuocznego

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie literatury (badań fizjologicznych) znajdź odpowiedź na pytanie; czy

stereopsja jest wyższym stopniem fuzji, czy też zjawiskiem niezależnym?

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

znać definicję fuzji i stereopsji,

2)

określać czynniki, które warunkują istnienie fuzji i stereopsji,

3)

rozróżniać wskaźniki głębi,

4)

skorzystać z biblioteki szkolnej,

5)

znaleźć prace fizjologiczne w podręcznikach, czasopismach i innych źródłach dotyczące
w/w zagadnienia,

6)

zanotować spostrzeżenia,

7)

sformułować wniosek,

8)

zaprezentować wynik w grupie,

9)

zaproponować dyskusję.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna

−

metoda przypadku

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

zebrane materiały

−

notatnik

–

długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

5.8. Procesy hamowania i ocena pola widzenia w zezie

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź analizę pola widzenia w zezie naprzemiennym i jednostronnym

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przygotować modele przedstawiające pole widzenia :

–

prawidłowe,

–

w zezie z małym niedowidzeniem,

–

w zezie z dużym niedowidzeniem,

2)

przygotować wykresy badania pola widzenia w zezie wykonane innymi metodami,

3)

interpretować:

–

mroczek środkowy,

–

mroczek punku fiksacji,

–

ubytki obwodowe,

4)

ocenić różnicę zależną od stopnia niedowidzenia,

5)

zaprezentować wnioski w grupie,

6)

zaproponować dyskusję,

7)

sformułować wnioski końcowe.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

Ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

modele przedstawiające pole widzenia w zezie,

−

wykresy przedstawiające pole widzenia w zezie,

−

ryciny przedstawiające pole widzenia w zezie przygotowane z literatury,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

5.9. Stopnie niedowidzenia i rodzaje fiksacji siatkówkowej

5.9.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaznacz na schemacie wszystkie rodzaje stałej i niestałej fiksacji w zależności od stopnia

niedowidzenia.

Wskazówki do realizacji

Przed

przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego

wykonania.

Sposób

wykonania

ćwiczenia (początkowo uczniowie mogą ćwiczyć czynności na sobie)

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przypomnieć z anatomii budowę dna oka,

2)

przygotować plansze i ryciny z elementami dna oka,

3)

umieć zapisywać wynik ostrości wzroku,

4)

znać nazwy łacińskie wszystkich typów fiksacji,

5)

na otrzymanym schemacie dna oka zaznaczyć stałą i niestałą fiksację:

–

centralną,

–

przydołeczkową,

–

przyplamkową,

–

peryferyczną,

–

brak fiksacji,

6)

przyporządkować odpowiedni stopień niedowidzenia w formie wyniku ostrości wzroku
do oznaczonej fiksacji,

7)

przedstawić rozwiązanie grupie,

8)

zaproponować dyskusję,

9)

poprawić błędy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

dyskusja dydaktyczna

–

metoda przypadku

–

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

–

plansze, ryciny, modele dna oka,

–

schemat do oznaczenia fiksacji,

–

arkusz papieru lub notatnik,

– długopis,

−

kolorowy pisak.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej Charakteryzowanie budowy
i fizjologii narządu wzroku oraz patofizjologii widzenia

Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:

–

zadania 1, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 13, 15, 16, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

–

zadania 2, 6, 11, 12, 14, 17, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

– dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
–

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

–

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

–

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. b, 4. c, 5. b, 6. c, 7. b, 8. d, 9. a, 10. b, 11. d,
12. d, 13. c, 14. a, 15. a, 16. c, 17. b, 18. c, 19. a, 20. c.

Plan testu

Nr zad

ani

a

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Ka

te

goria

cel

u

Poziom

wymaga

ń

Poprawna

odpowied

ź

1. Określić ograniczenie ściany oczodołu.

B

P

c

2. Zróżnicować komunikację oczodołową.

D PP a

3. Różnicować typy szpar powiekowych.

B

P

b

4. Określić lokalizację

gruczołu

łzowego.

A P c

5. Określić położenie komory przedniej oka.

A

P

b

6.

Różnicować powierzchnie łamiące soczewki.

B PP c

7. Zróżnicować właściwości fizjologiczne rogówki.

B

P

b

8. Wymienić neurony siatkówki.

A

P

d

9. Wyjaśnić działanie mięśnia skośnego oka

B

P

a

10. Znać unerwienie mięśni ocznych.

A

P

b

11. Zanalizować ruchy oczu wokół osi Ficka.

C

PP

d

12. Zinterpretować prawo Sheringtona.

D

PP

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

13. Określić czynniki uniemożliwiające obuoczne

widzenie.

B P c

14. Wyjaśnić procesy adaptacyjne w zezie.

D

PP

a

15. Określić czynniki mające wpływ na zakres fuzji.

B

P

a

16. Zróżnicować wskaźniki głębi. B

P

c

17. Zinterpretować procesy hamowania w zezie.

D

PP

b

18. Określić zasady badania pola widzenia w zezie.

B

P

c

19. Rozróżnić typy niedowidzenia

B

P

a

20. Określić rodzaj fiksacji siatkówkowej.

B

P

c

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj

odpowiednią liczbę testów.

3. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
4. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
5. Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.
6. Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia testu.
7. Zapewnij

samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Po sprawdzeniu prac wykonaj analizę statystyczną i opisową wyników sprawdzianu oraz
analizę logiczną i statystyczną zestawu zadań.
11. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
12. Opracuj wnioski do dalszej pracy.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Ściana górna oczodołu jest ograniczona przez

a) wyrostek czołowy, kość łzową, kość sitową.

b)

kość łzową, kość szczękową, kość nosową, kość sitową.

c)

kość czołową, kość łzową, kość sitową, część kośći klinowej.

d)

kość czołową, kość skroniową, kość łzową, wyrostek szczękowy.

2. Do otworów w oczodole nie należy

a) otwór sitowy przedni i tylny.

b)

otwór

bródkowy.

c)

kanał

wzrokowy.

d)

bruzda

łzowa.

3. Fałd powiekowo-nosowy typowo występuje u rasy
a)

murzyńskiej.

b)

mongolskiej.

c)

kaukaskiej.

d)

białej.

4. Gruczoł łzowy znajduje się

a) w dolnoskroniowej części oczodołu.

b)

w

przyśrodkowej ścianie oczodołu.

c) w górnoskroniowej części oczodołu.
d) w bocznej części oczodołu.

5. Komora przednia znajduje się pomiędzy

a) twardówką a tęczówką.

b)

rogówką a tęczówką.

c)

rogówką a soczewką.

d)

soczewką a ciałem szklistym.

6. Soczewka ma dwie powierzchnie łamiące o kształcie

a) z jednej strony wypukłym, z drugiej wklęsłym.

b)

obustronnie

wklęsłym.

c)

obustronnie

wypukłym.

d)

jednostronnie

wypukłym.

7. Do cech fizjologicznych rogówki nie należy

a) przejrzystość.

b)

nieprzepuszczalność.

c)

lśnienie.

d)

przepuszczalność.

8. Neuronami siatkówki nie są
a)

komórki

dwubiegunowe.

b)

komórki

zwojowe.

c) komórki czopkowe i pręcikowe.

d) komórki wypełnione barwnikiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

9. Mięsień skośny dolny działa w trzech kierunkach

a) unosi, odwodzi, skręca na zewnątrz.

b) unosi, przywodzi, skręca na zewnątrz.

c)

obniża, odwodzi, skręca do wewnątrz.

d) obniża, odwodzi, skręca do wewnątrz.

10. Mięsień prosty boczny jest unerwiony przez
a)

nerw

czaszkowy

III.

b) nerw czaszkowy VI.

c)

nerw

czaszkowy

IV.

d)

nerw

czaszkowy

II.

11. Obrót wokół osi poziomej to

a) abductio i adductio.

b)

dextrodepressio i dextroelevatio.

c) extorsio i intorsio.

d) supraductio i infraductio.

12. W kierunku dextroelevatio działają mięśnie

a) prosty górny PO i skośny górny LO.

b)

skośny dolny PO i prosty górny LO.

c)

prosty

przyśrodkowy PO i prosty górny LO.

d) prosty górny PO i skośny dolny LO.

13. Uzyskanie pojedynczego obuocznego widzenia niemożliwe jest gdy

a)

istnieje

prawidłowa fiksacja w obu oczach.

b) zachowana jest prawidłowa motoryka oczu.

c)

występuje jednoczesna percepcja i brak jest fuzji.

d)

istnieje

normowzroczność obu oczu.

14. Procesy adaptacyjne w zezie dotyczą

a) pogorszenia korespondencji siatkówek.

b)

zwiększenia kąta zeza.

c)

pogorszenia

fiksacji.

d)

pogorszenia

ostrości wzroku.

15. Siła (zakres) fuzji nie zależy od

a) kąta zeza.

b)

zmęczenia.

c)

wieku.

d)

napięcia akomodacji.

16. Do wskaźników głębi nie zalicza się
a)

interpozycji.

b)

gradientów.

c)

ostrości widzenia głebi.

d)

ruchowej

paralaksy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

17. W procesach hamowania w zezie

powstają kolejno po sobie

a) confusio, supressio, inhibitio.

b) diplopia, confusio, inhibitio.

c) supressio, diplopia, inhibitio.

d) confusio, inhibitio, diplopia.

18. Badając pole widzenia w zezie należy

a) jedno oko odkryć, drugie zasłonić.
b) obie gałki oczne ustawić na wprost.
c) ustawiać oko zdrowe do zeza, chore na wprost.
d) ustawić na zmianę raz zdrowe, raz chore oko.

19. Amblyopia bezwzględna występuje gdy

a) jest zez bez zmian organicznych.

b) jest zez z przyczyną organiczną.

c) bez zeza z przyczyną organiczną.

d) jest wysoka wada refrakcji z przyczyną organiczną.

20. Fixatio paramacularis to fiksacja
a)

obwodowa.

b)

przydołeczkowa.

c)

przyplamkowa.

d)

przyśrodkowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Charakteryzowanie budowy i fizjologii narządu wzroku oraz patofizjologii
widzenia

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.

Nr zadania

Odpowiedzi

Punkty

1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d

10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej Charakteryzowanie budowy
i fizjologii narządu wzroku oraz patofizjologii widzenia

Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 13, 15, 16, 17, 18, 19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 2, 8, 11, 12, 14, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. d, 3. a, 4. c, 5. a, 6. c, 7. d, 8. b, 9. a, 10. c, 11. a,
12. a, 13. c, 14. d, 15. b, 16. c, 17. b, 18. a, 19. d, 20. c.

Plan testu

Nr zad

ani

a

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Ka

te

goria

cel

u

Poziom

wymaga

ń

Poprawna

odpowied

ź

1. Określić kości budujące ścianę oczodołu.

B

P

a

2. Różnicować elementy szczeliny oczodołowej górnej.

D

PP

d

3. Wymienić zadania powieki.

A

P

a

4. Wyjaśnić mechanizm zaciskania szpary powiekowej.

B

P

c

5. Określić miejsce wytwarzania płynu śródocznego. A P

a

6.

Zanalizować szerokość akomodacji w zależności od
wieku.

B P c

7. Określić budowę twardówki.

B

P

d

8. Rozróżnić elementy drogi wzrokowej.

C

PP

b

9. Wyjaśnić działanie mięśnia prostego oka.

B

P

a

10. Znać unerwienie mięśni ocznych.

A

P

c

11. Zanalizować ruchy oczu wokół trzech osi.

C

PP

a

12. Zinterpretować prawo Sheringtona.

D

PP

a

13. Określić miejsce powstawania widzenia

przestrzennego.

B P c

14. Zinterpretować diplopię skrzyżowaną. D

PP

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

15. Zanalizować przypadki, w których występuje fuzja.

B

P

b

16. Wyjaśnić, co warunkuje pełne obuoczne widzenie.

B

P

c

17. Wyjaśnić, w jakim zezie jest brak fuzji.

B

P

b

18. Rozróżnić ubytki pola widzenia w zezie.

B

P

a

19. Określić typy niedowidzenia wg podziału

Von Noordena.

B P d

20. Zinterpretować przyczyny powstawania fiksacji

ekscentrycznej.

C PP c

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj

odpowiednią liczbę testów.

3. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
4. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
5. Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.
6. Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia testu.
7. Zapewnij

samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Po sprawdzeniu prac wykonaj analizę statystyczną i opisową wyników sprawdzianu oraz
analizę logiczną i statystyczną zestawu zadań.
11. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
12. Opracuj wnioski do dalszej pracy.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Ściana boczna oczodołu ograniczona jest przez
a)

kość klinową, kość jarzmową, czołową.

b)

kość szczękową, wyrostek szczękowy kości jarzmowej.

c)

kość czołową, kość klinową, kość skroniową.

d)

kość podniebienną, kość klinową, kość jarzmową.

2. Przez szczelinę oczodołową górną nie przechodzi
a)

nerw

IV.

b)

nerw

III.

c)

nerw

II.

d)

nerw

VI.

3. Do

zadań powieki nie należy

a)

przepuszczanie

promieni

świetlnych.

b) ochrona przed urazami.

c)

przesuwanie

łez.

d)

zwilżanie rogówki przez odruch mrugania.

4. Zaciśnięcie szpary powiekowej jest spowodowane skurczami
a)

mięśnia dźwigacza powieki górnej.

b)

mięśnia tarczkowego.

c)

całego

mięśnia okrężnego oka.

d)

części oczodołowej mięśnia okrężnego oka.

5. Płyn

śródoczny wytwarzany jest przez

a) ciało

rzęskowe.

b)

kąt przesączania.

c)

komorę tylną.

d)

tęczówkę.

6. W 20 roku życia szerokość akomodacji wynosi
a)

15,0

D.

b) 5,0 D.

c)

10,0

D.

d)

20,0

D.

7. Struktura

twardówki przerwana jest

a) w miejscu wyjścia nerwu wzrokowego i kanału Schlemma.

b) w miejscu nerwu wzrokowego i otworów na żyły wirowate.

c) w miejscu przyczepu mięśni i wyjścia nerwu wzrokowego.

d) w miejscu rogówki i wyjścia nerwu wzrokowego.

8. Do elementów drogi wzrokowej nie należy
a)

skrzyżowanie nerwów wzrokowych.

b)

opona

miękka mózgu.

c)

szlak

wzrokowy.

d)

promienistość wzrokowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

9. Mięsień prosty górny działa w trzech kierunkach

a) unosi, przywodzi, skręca do wewnątrz.

b) unosi, odwodzi, skręca na zewnątrz.

c)

obniża, przywodzi, skręca do wewnątrz.

d) obniża, odwodzi, skręca do wewnątrz.

10. Mięsień skośny górny jest unerwiony przez nerw czaszkowy
a)

II.

b)

V.

c)

IV.

d)

III.

11. Obrót oka wokół osi pionowej to

a) abductio i adductio.

b) extorsio i intorsio.

c) supraductio i infraductio.

d)

dextrodepressio i dextroelevatio.

12. W kierunku sinistrodepressio działają mięśnie

a) prosty dolny LO i skośny górny PO.

b)

skośny dolny PO i prosty górny LO.

c) prosty górny PO i skośny dolny LO.

d)

skośny górny LO i prosty dolny PO.

13. Widzenie przestrzenne powstaje

a) w obszarze diplopii fizjologicznej.

b) w horopterze.

c) w przestrzeni Panuma.

d) poza obszarem horopteru.

14. Diplopia skrzyżowana występuje gdy przedmioty obserwacji są

a) dalej

niż punkt fiksacji.

b) w tym samym miejscu co punkt fiksacji.

c) bez punktu fiksacji.

d)

bliżej niż punkt fiksacji.

15. Fuzja występuje
a)

w

dużym zezie.

b) w zezie ukrytym.

c)

w

dużym niedowidzeniu.

d) w fiksacji ekscentrycznej.

16. Prawidłowe obuoczne widzenie występuje gdy jest

a) wysoka wada ale równa w obu oczach.

b) fuzja z dobrym zakresem.

c) pełne widzenie stereoskopowe.

d)

diplopia

fizjologiczna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

17. Supresja nie występuje

a) w zezie naprzemiennym.

b) w zezie ukrytym.

c) w zezie jednostronnym.

d) w zezie z niedowidzeniem.

18. Formą ubytku pola widzenia w zezie nie jest mroczek

a) tarczy nerwu wzrokowego.

b)

środkowy.

c)

punktu

fiksacji.

d) półksiężycowaty.

19. Podział amblyopii według Von Noordena to

a) zezowa, z nieużywania, odwrotna.

b) anizometryczna, z zaburzeniami fiksacji, złożona.

c) zezowa, z nieużywania, wtorna.

d) zezowa, anizometryczna, złożona.

20. Fiksacja ekscentryczna występuje w zezach powstałych

a) późno z dobrą ostrością wzroku obu oczu.

b) po 5 roku życia z niską ostrością wzroku jednego oka

c)

wcześnie z niską ostrością wzroku jednego oka.

d)

bardzo

wcześnie z obniżoną ostrością wzroku obu oczu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Charakteryzowanie budowy i fizjologii narządu wzroku oraz patofizjologii
widzenia

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.

Nr

zadania

Odpowiedzi Punkty

1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d

10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

6. LITERATURA

1. Adler F.: Physiology of the eye. Mosby, London 1981
2. Kański J., Nischol K.: Okulistyka. Objawy i różnicowanie. Wyd. Med. Urban & Partner,

Wrocław 2000

3. Kański J.: Okulistyka kliniczna. Wyd. Med. Górnicki, Wrocław 2005
4. Krzystkowa K., Kubatko-Zielińska A., Pająkowa J., Nowak–Brygowa H.: Choroba

zezowa. Rozpoznanie i leczenie. PZWL, Warszawa 1997

5. Lang J.: Strabismus. Diagnostik-Schielformen-Therapie, Verlag Hons Huber, Bern 1986
6. Litwin M.B., Bryg H.: Wybrane zagadnienia okulistyczne. Podręcznik i poradnik dla

studentów i słuchaczy szkół medycznych. Wyd. Zamkor, Kraków 2005

7. Litwin M.B.: Zarys okulistyki. PZWL, Warszawa 1997
8. Niżankowska M.H.: Podstawy okulistyki. VOLUMED, Wrocław 2000
9. Noorden G.K.Von: Binocular vision and ocular motility, Mosby, St. Luis 1980

Czasopisma:
– Klinika

Oczna

−

Okulistyka

Literatura metodyczna

1.

Francuz W. M.: Dydaktyka przedmiotów zawodowych. Politechnika Krakowska 1993

2.

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP, Warszawa 1999

3.

Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000

4.

Symela K.: Modułowe programy kształcenia zawodowego – zarys problematyki. ITeE,
Radom 1995

5. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. ITeE, Radom 1995